Ngân sách Nhà nước

BÀI LÀM
Nguyên tắc ngân sách toàn diện là một trong các nguyên tắc cơ bản
của ngân sách nhà nước, ngày nay đang tiếp tục được các nhà khoa học,
các chủ thể quản lí nền tài chính các quốc gia thừa nhận và quan tâm
nghiên cứu phát triển, pháp luật hóa đồng thời tìm cách đổi mới để ngày
càng hoàn thiện, phù hợp với nền tài chính công hiện đại.
Nguyên tắc này có thể được diễn tả bằng hai nội dung cơ bản sau
đây:
Thứ nhất, Ngân sách nhà nước phải là một ngân sách toàn diện và
bao quát. Mọi khoản thu và mọi khoản chi đều phải ghi và thể hiện rõ
ràng trong bản dự toán ngân sách nhà nước hàng năm đã được Quốc hội
quyết định. Có nghĩa là các khoản thu và chi trong ngân sách nhà nước
phải được hợp thành một tài liệu duy nhất, phản ảnh đầy đủ mọi chương
trình tài chính của chính phủ, không được phép để ngoài dự toán ngân
sách bất kỳ khoản thu, chi nào dù là nhỏ nhất. Nguyên tắc này bảo đảm
tính nghiêm ngặt của ngân sách nhà nước, giúp nhà nước nắm và điều
hành toàn bộ ngân sách nhà nước; chống tùy tiện, đảm bảo cho ngân sách
được thiết lập rõ ràng, cụ thể, minh bạch, đầy đủ và dễ kiểm soát, tránh sự
thất thoát, lãng phí, sự gian lận hay biển thủ công quỹ trong quá trình
thực hiện dự toán ngân sách nhà nước hàng năm.
Thứ hai, Các khoản thu và các khoản chi được ghi vào ngân sách
bằng các đại lượng tiền tệ cụ thể, trong đó khoản thu được tập hợp thành
một khối thống nhất không phân biệt để thực hiện các khoản chi. Hay nói
cách khác, các khoản thu và chi không được phép bù trừ cho nhau mà
phải thể hiện rõ ràng từng khoản thu và mỗi khoản chi trong mục lục
ngân sách nhà nước được duyệt; không được phép dùng riêng một khoản
thu cho một khoản chi cụ thể nào mà mọi khoản thu đều được dùng để
tài trợ cho mọi khoản chi. Mặc dù vậy, các khoản chi có thể được chuyên
trách hóa (được chia ra làm nhiều quỹ nhỏ) cho những mục đích nhất
định đã được xác định trước, và tất nhiên, khi áp dụng nguyên tắc này cần
tính đến việc phải tuân hủ nguyên tắc “Các khoản đi vay để bù đắp bội

chi ngân sách không được sử dụng để chi tiêu dùng mà chỉ được sử dụng
để chi cho đầu tư phát triển”.
Nguyên tắc ngân sách toàn diện được thể hiện khá cụ thể trong
Luật ngân sách nhà nước năm 2002. Tại Điều 1 qui định: “Ngân sách nhà
nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà
nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo
đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Qui định này cho
thấy tinh thần của nhà làm luật rằng, mọi khoản thu và chi của ngân sách
nhà nước đều phải tập trung đầy đủ, toàn bộ vào ngân sách nhà nước; các
1
khoản thu, chi phải được hợp thành một tài liệu duy nhất là bản dự toán
ngân sách nhà nước và do Quốc hội quyết định.
Hơn thế nữa, Điều 6 Luật ngân sách nhà nước năm 2002, cũng quy
định: “Các khoản thu, chi của ngân sách nhà nước đều phải được hạch
toán, kế toán, quyết toán đầy đủ, kịp thời, đúng chế độ”; và cùng với các
qui định: “Ngân sách nhà nước được quản lý thống nhất theo nguyên tắc
tập trung dân chủ, công khai, minh bạch, có phân công, phân cấp quản lý,
gắn quyền hạn với trách nhiệm. Quốc hội quyết định dự toán ngân sách
nhà nước, phân bổ ngân sách trung ương, phê chuẩn quyết toán ngân sách
nhà nước” (Điều 3). Điều 61:
“1. Các tổ chức, cá nhân có nhiệm vụ thu, chi ngân sách nhà nước phải tổ
chức hạch toán kế toán, báo cáo và quyết toán theo đúng chế độ kế toán
của Nhà nước.
2. Kho bạc Nhà nước tổ chức thực hiện hạch toán kế toán ngân sách nhà
nước; định kỳ báo cáo việc thực hiện dự toán thu, chi ngân sách cho cơ
quan tài chính cùng cấp và cơ quan nhà nước hữu quan.
Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định cụ thể chế độ kế toán ngân sách nhà
nước và chế độ báo cáo tài chính.”. Điều 12, khoản 2 qui định: “Kế toán
và quyết toán ngân sách nhà nước được thực hiện thống nhất theo chế độ
kế toán của Nhà nước và Mục lục ngân sách nhà nước”.

Các qui định này thể hiện tinh thần của nhà làm luật rằng mọi khoản thu
và chi của ngân sách nhà nước các cấp, bất luận là lớn hay nhỏ đều phải
được ghi chép đầy đủ vào các tài liệu kế toán ngân sách theo chế độ kế
toán hiện hành, phải bảo đảm tính công khai, minh bạch nhằm bảo đảm
cho các cơ quan hữu trách dễ kiểm soát chúng trong quá trình thực hiện;
đồng thời không cho phép bất cứ khoản thu, chi nào được để ngoài ngân
sách nhà nước; từng khoản thu và khoản chi phải được thể hiện rõ ràng
trong mục lục ngân sách nhà nước. Hơn thế nữa, giữa các khoản thu, chi
của bất kỳ đơn vị dự toán nào cũng không được bù trừ cho nhau, mà mọi
khoản thu được thống nhất và dùng để thực hiện mọi khoản chi (điều này
cũng được thể hiện ở Điều 37). Mặc dù thế, khi áp dụng nguyên tắc mọi
khoản chi đều được dùng để tài trợ cho mọi khoản chi cũng phải tuân thủ
nguyên tắc qui định tại khoản 2 Điều 8: “Bội chi ngân sách nhà nước
được bù đắp bằng nguồn vay trong nước và ngoài nước. Vay bù đắp bội
chi ngân sách nhà nước phải bảo đảm nguyên tắc không sử dụng cho tiêu
dùng, chỉ được sử dụng cho mục đích phát triển và bảo đảm bố trí ngân
sách để chủ động trả hết nợ khi đến hạn.”
Như vậy, có thể nói nguyên tắc ngân sách toàn diện chính là
nguyên tắc bảo đảm tính toàn vẹn của ngân sách, tuân thủ mọi quyết toán
ngân sách trong bản dự toán ngân sách của Quốc hội, được thể hiện khá
rõ trong Luật ngân sách nhà nước năm 2002. Tuy nhiên, trên thực tế cũng
2
đã sinh ra một vài trường hợp ngoại lệ của việc thi hành nguyên tắc ngân
sách toàn diện. Chẳng hạn như hiện tượng tăng chi ngoài dự toán trong
một số trường hợp, ví dụ: kinh phí phòng chống, khắc phục hậu quả thiên
tai, dịch bệnh, chi bù lỗ kinh doanh đầu năm, chi hỗ trợ của ngân sách
Trung ương cho các địa phương để bù giảm thu cân đối ngân sách địa
phương do thực hiện chính sách miễn, giảm, giãn thuế và thực hiện chế
độ khuyến khích cho các địa phương hoàn thành vượt dự toán thu theo
quy định của Luật NSNN…Trong những trường hợp này, pháp luật cũng

chấp nhận nhưng sau đó phải có báo cáo về việc tăng chi, trường hợp xảy
ra bội chi thì phải có các giải pháp để khắc phục.
Kết luận
Qua những phân tích trên đây về nguyên tắc ngân sách toàn diện,
chúng ta thấy được tầm quan trọng của nguyên tắc này trong công tác
quản lí nền tài chính quốc gia nói chung và trong công tác quản lí, chỉ đạo
ngân sách nhà nước nói riêng. Nước ta đang trong quá trình đổi mới, phát
triển kinh tế - xã hội; việc quản lí và chỉ đạo ngân sách nhà nước càng cần
phải được tổ chức thực hiện một cách khoa học, đảm bảo cho sự ổn định
mọi mặt của đất nước. Vì vậy, nguyên tắc ngân sách toàn diện càng phải
được ý thức và thực hiện một cách triệt để. Vì về bản chất, việc tuân thủ
và thực hiện tốt nguyên tắc ngân sách toàn diện cũng là sự thể hiện công
tác quản lí, chỉ đạo ngân sách nhà nước một cách khoa học, hiệu quả. Một
khi xa rời nguyên tắc này, không những dẫn đến nguy cơ phá vở trật tự
quản lí ngân sách nhà nước mà còn tạo điều kiện cho việc vi phạm pháp
luật về ngân sách nhà nước, tạo điều kiện cho sự gian lận và biển thủ
công quỹ.
3