Đề xuất phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước với xuất khẩu thủy sản

CHƯƠNG I:
CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ
XUẤT KHẨU THUỶ SẢN

1. Khái niệm chung về quản lý Nhà nước về xuất khẩu thủy sản
1.1. Khái niệm quản lý Nhà nứớc:
Quản lý Nhà nước là một quá trình, trong đó các cơ quan của hệ thống
bộ máy quyền lực của một quốc gia cấp Trung ương đến cấp cơ sở (ở Việt
Nam là cấp xã, phường) thực hiện các tác động vào đối tượng là: hệ thống các
tổ chức kinh tế, các doanh nghiệp, các tổ chức xã hội, các đồn thể và các hộ
gia đình trong xã hội bằng các cơng cụ hành chính, (các chỉ thị, nghị quyết,
quyết định) và các biện pháp phi hành chính(sử dụng các chính sách khuyến
khích kinh tế, các chương trình hỗ trợ phát triển…) nhằm đạt được tới mục
tiêu phát triển được định sẵn thể hiện qua các chủ trương, quy hoạch, kế
hoạch phát triển về kinh tế, xã hội và môi trường).
1.2. Các yếu tố cấu thành cảu quản lý nhà nước
1.2.1. Chủ thể quản lý Nhà nước:
Chủ thể quản lý nhà nước là Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, bao gồm các yếu tố:
- Hệ thống tổ chức bộ máy chính quyền từ Trung ương đến cơ sở, được
hình thành theo nguyên tắc nhất định do pháp luật quy định bao gồm các cơ
quan họach định chủ trương, chính sách, pháp luật, kế hoạch và các cơ quan
thực thi kế hoạch, pháp luật.
- Các cơ chế, nguyên tắc và chế độ họat động của bộ máy chính quyền.

1


- Nguồn nhân lực cảu bộ máy công quyền, bao gồm các công chức, viên
chức, những người thừa hành công vụ và những người phục vụ cho các họat
động khác nhau của các cơ quan, bộ phận của bộ máy cơng quyền trong q

trình thực thi chức năng quản lý nhà nước.
1.2.2. Các đối tượng của quản lý Nhà nước:
Đối tượng của quản lý nhà nước là những hành vi của các tổ chức, bao
gồm:
- Các tổ chức kinh tế họat động vì mục tiêu lợi nhuận (doanh nghiệp nhà
nước, doanh nghiệp tư nhân; các công ty, Tổng công ty; các hộ kinh doanh).
- Các tổ chức, doanh nghiệp họat động trong lĩnh vực dịch vụ công tác
và các tổ chức họat động khơng vì lợi nhuận (các doanh nghiệp nhà nước,
doanh nghiệp tư nhân, trường học, cơ sở y tế, các tổ chức từ thiện…).
- Các tổ chức phi Chính phủ họat động vì sự phát biểu của cộng đồng xã
hội.
1.2.3. Các cơng cụ chủ yếu của Chính phủ:
- Hệ thống pháp luật và bộ máy thực thi pháp luật.
- Các cơng cụ tài chính tiền tệ (tài khóa, ngân hàng trung ương và thuế).
- Hệ thống kinh tế nông nghiệp (Doanh nghiệp nông nghiệp.....)
1.2.4. Các công cụ để thực hiện quản lý nhà nước:
Để thực hiện việc quản lý Nhà nứơc sử dụng hệ thống các lọai công cụ
gồm pháp luật, chính sách và cơng cụ khác, cụ thể là:
- Hệ thống văn bản pháp luật do Nhà nước ban hành.

2


- Hệ thống văn bản về chế độ, chính sách do các cơ quan công quyền
trong bộ máy nhà nứơc ban hành theo thẩm quyền của mình theo Pháp luật
quy định.
Yêu cầu của việc xây dựng hệ thống pháp lụât là bảo vệ và mang lại lợi
ích tối đa cho cả Nhà nứơc và các đối tượng bị quản lý (các tổ chức kinh tế ,
tổ chức xã hội, doanh nghiệp, hộ gia đình…)
Yêu cầu của việc xây dựng, hoạch định các chính sách kinh tế và xã hội

là phải thúc đẩy tạo ra sự phát triển bền vững của nền kinh tế, môi trường tự
nhiên và các giá trị văn hóa xã hội mang bản săc dân tộc. Các chính sách kinh
tế gồm có: chính sách đất đai; chính sách đầu tư; chính sách tín dụng, tài
chính; chính sách khoa học, cơng nghệ; chính sách thị trường; chính sách bảo
hiểm rủi ro kinh doanh …Các chính sách xã hội gồm: chính sách việc làm và
thu nhập dân cư; chính sách bảo hiểm xã hội; chính sách giáo dục đào tạo;
chính sách xóa đói giảm nghèo…
2. Tổ chức bộ máy quản lý Nhà nước ngành thủy sản:
2.1. Về chức năng:
Với tư cách là một cơ quan của Chính phủ, Bộ Thủy sản thực hiện chức
năng quản lý nhà nước về thủy sản, bao gồm:
- Quản lý nhà nước đối với các họat động nuôi trồng, khai thác, chế biến,
bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản trong nội địa và trên biển trong phạm
vi cả nước.
- Quản lý nhà nứơc các dịch vụ công và thực hiện đại diện chủ sở hữu
phần vốn của Nhà nứơc tại doanh nghiệp có vốn nhà nước thuộc Bộ quản lý
theo quy định của pháp luật.

3


2.2. Về nhiệm vụ và quyền hạn:
- Trình chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các dự án luật, pháp lệnh và
các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, Thủ tướng Chính
phủ về thủy sản.
- Trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về chiến lược, quy họach phát
triển, kế hoạch dài hạn, năm năm và hàng năm về thủy sản và các chương
trình, dự án quan trọng của Bộ.
- Ban hành các quy định, chỉ thị, thông tư, thuộc phạm vi quản lý nhà
nước của Bộ.

- Chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra và chịu trách nhiệm thực hiện các vănb
ản quy phạm pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch đã được phê duyệt
thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ; thông tin, tuyên truyền, phổ biến,
giáo dục pháp luật về thủy sản.
- Quản lý nhà nước về nuôi trồng thủy sản bao gồm các họat động: Xác
định quy họach, kế họach nuôi trồng thủy sản; quy định việc xuất khẩu và
nhập khẩu giống thủy sản, di giống, thuần hóa giống; Thống nhất quản lý chất
lượng giống xây dựng và quản lý hệ thống giống; Đăng ký giống quốc gia;
Quản lý tiêu chuẩn các lọai vật tư, hóa chất, chế phẩm sinh học dùng trong
ni trồng thủy sản; Phối hợp với các Bộ ngành, các địa phương kiểm sóat
ảnh hửơng của thuốc bảo vệ thực vật, chất thải công nghiệp và môi trường
nuôi trồng thủy sản thoe quy định của pháp luật.
- Quản lý nhà nước về khai thác thủy sản gồm:
Thống nhất quản lý các hoạt động khai thác thủy sản cảu người và
phương tiện trong nứơc, nước ngoài trong nội địa và trên vùng biển Việt
Nam; Chỉ đạo việc thực hiện khai thác thủy sản theo quy hoạch, kế hoạch và

4


các quy định của pháp luật về bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản; Quản
lý và phân cấp quản lý ngư trừơng, bãi cá; Cấp, thu hồi giấy phép khai thác
thủy sản theo quy định cảu pháp luật; Quy định các nghề, phương tiện, đối
tượng và mùa vụ khai thác thủy sản; Thống nhất quản lý đăng kiểm phương
tiện nghề cá, đăng ký, kiểm định kỹ thuật an tồn thiết bị địi hỏi nghiêm ngặt
về an tồn trong ngành thủy sản như: nồi , hơi, bình chịu áp lực, thiết bị lạnh,
quy định các chức danh và tiêu chuẩn các chức danh thuyền viên tầu cá, đăng
ký và cấp sổ thuyền viên tàu cá, cấp bằng thuyền trưởng, máy trửơng tàu theo
quy định của pháp luật.
- Quản lý nhà nước về chế biến thủy sản gồm:

Tổ chức chỉ đạo thực hiện quy hoạch, kế hoạch công nghiệp chế biến
thủy sản. Quy định điều kiện sản xuất, tiêu chuẩn ký thuật và vệ sinh môi
trường trong chế biến, bảo quản và vận chuyển. Quản lý chất lượng. An toàn
vệ sinh thực phẩm thủy sản xuất khẩu. Phối hợp với các Bộ liên quan trong
việc ban hành cac quy định về quản lý chất lượng, an toàn thực phẩm thủy sản
nhập khẩu và thực phẩm thủy sản sản xuất để tiêu dùng trong nứơc. Xây
dựng, ban hành các tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm thủy sản và hướng dẫn,
kiểm tra việc thực hiện theo quy định của pháp luật.
- Quản lý việc bảo vệ và phat triển nguồn lợi thủy sản gồm các cơng
việc:
Quy định danh mục các lồi thủy sản cần được bảo vệ, cần được tái tạo;
các biện pháp bảo vệ môi trường các hệ sinh thái thủy sản, bảo tồn quỹ gen,
đa dạng hóa sinh học thủy sản; phối hợp với Bộ tài nguyên và Môi trường và
các Bộ, ngành co liên quan quy định các biện pháp bảo vệ mơi trường, tài
ngun nước có liên quan đến môi trường sống thủy sản; Quy định vùng cấm
khai thác; vùng cạn hạn chế khai thác, các loài thủy sản cấm nhập khẩu, xuất

5


khẩu; Tổ chức điều tra, nghiên cứu, đánh giá, quản lý và bảo vệ sự phát triển
bền vững nguồn lợi thủy sản, quản lý các khu bảo tồn nội địa, khu bảo tồn
biển.
- Trách nhiệm quản lý, phát triển các họat động dịch vụ hậu cần ngành
thủy sản gồm các cơng việc: Quản lý, phát triển cơ khí thủy sản và hệ
thốngcảng cá, bến cátheo quy hoạch được cấp có thẩm quyền phê duyệt;
Thống nhất quản lý các dịch vụ cho khai thác ni trịng và chế biến trên
biển.
- Trách nhiêm quản lý, phát triển thương mại ngành thủy sản gồm các
công việc: Phối hợp với các Bộ liên quan xây dựng các chính sách thương

mại ngành thủy sản để trình Thủ tướng Chính phủ quyết định. Nghiên cứu
phát triển thị trường, phát triển công tác thông tin thị trường, xúc tiến thương
mại, hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thủy sản tìm kiếm và mở
rộng thị trường.
- Trách nhiệm tổ chức và phát triển các họat động khuyến ngư, hướng
dẫn, phổ biến thông tin và chuyển giao kỹ thuật, công nghệ nuôi trồng, đánh
bắt, chế biến, bảo vệ nguồn lợi và môi trường các hệ sinh thái thủy sản.
- Trách nhiệm phối hợp với các Bộ, ngành, Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành
phô trực thuộc Trung ương tổ chức chỉ đạo: cơng tác phịng chống lụt bão;
tìm kiếm cứu nạn, an toàn đi biển và bảo hộ lao động trong ngành thủy sản;
giữ gìn trật tự an ninh quốc phòng trên biển.
- Trách nhiệm tổ chức chỉ đạo, thẩm định, giám định, kiểm tra và chịu
trách nhiệm về việc thực hiện có hiệu quả các dự án trong nước và các dự án
có vốn đầu tư nước ngòai về thủy sản thuộc phạm vi quản lý của Bộ.
- Thực hiện hợp tác quốc tế trong lĩnh vực thủy sản theo quy định của
pháp luật.

6


- Trách nhiệm tổ chức chỉ đạo thực hiện kế hoạch nghiên cứu khoa học,
ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới trong ngành thủy sản.
- Trách nhiệm trong việc đưa ra các quyết định, các chủ trương, biện
pháp cụ thế và chỉ đạo thực hiện cơ chế họat động của các tổ chức dịch vụ
công trong ngành thủy sản theo quy định của pháp luật; quản lý và chỉ đạo
họat động đối với các tổ chức sự nghiệp thuộc Bộ.
- Trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể thuộc quyền đại
diện chủ sở hữu phần vốn của Nhà nước tại doanh nghiệp có vốn Nhà nước
thuộc Bộ quản lý theo quy định của pháp luật.
- Trách nhiệm quản lý nhà nước đối với hoạt động của các tổ chức kinh

tế tập thế và kinh tế tư nhân, các hội và tổ chứ phi Chính phủ trong ngành
thủy sản thoe quy định của pháp luật.
- Trách nhiệm thanh tra, kiểm tra, giải quyết các khiếu nại tố cáo, chống
tham nhũng, tiêu cực và xử lý các vi phạm trong ngàng thủy sản.
- Trách nhiệm ra quyết định và chỉ đạo thực hiện chương trình cái cách
hành chính cảu Nhà nước đã được Thủ tướng Chính phủ phê chuẩn.
- Trách nhiệm quản lý tổ chức bộ máy, biên chế, chỉ đạo thực hiện chế
độ tiền lương và các chế độ, chính sách đãi ngộ, khen thưởng, kỷ luật đối với
cán bộ, công chức, viên chức nhà nước thuộc phạm vi quản lý của Bộ; đào tạo
, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức nhà nước trong
ngành thủy sản.
- Trách nhiệm quản lý tài chính, tài sản được Nhà nước giao và tổ chưuc
thực hiện ngân sách được phân bổ theo quy định của pháp luật.

7


2.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước của Bộ Thủy sản:
- Các tổ chức giúp Bộ trưởng Bộ Thủy sản thực hiện chức năng quản lý
nhà nước ngành thủy sản:
+ Vụ Nuôi trồng thủy sản;
+Vụ Kinh tế tập thể và kinh tế tư nhân;
+ Vụ Kế hoạch -Tài chính;
+Vụ Khoa học, cơng nghệ;
+Vụ Hợp tác quốc tế;
+Vụ Pháp chế;
+Vụ Tổ chức cán bộ;
+Cục Khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản;
+Cục Quản lý chất lượng, an toàn vệ sinh thú y thủy sản;
+Thanh tra Bộ;

+Văn phòng;
- Các tổ chức sự nghiệp thuộc Bộ:
+ Viện Nghiên cứu thủy sản;
+Viện kinh tế và quy hoạch thủy sản;
+Viện Nghiên cứu nuôi trồng Thủy sản I;
+Viện Nghiên cứu nuôi trồng Thủy sản II;
+Trung tâm Nghiên cứu Thủy sản III;
+ Trung tâm Khuyến ngư quốc gia;
+Trung tâm Tin học;

8


+Báo Thủy sản;
+ Tạp chí Thủy sản;
Bộ Thủy sản đã ban hành các văn bản cụ thể hóa chức năng, nhiệm vụ
và quyền hạn của các tổ chức trên đây để tạo điều kiện cho các tổ chức này có
căn cứ pháp lý họat động.
Ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương , một số nơi có thành lập
Sở Thủy sản, chủ yếu là ở những địa phương có ngành thủy sản phát triển
mạnh, hoặc có tiềm năngphát triển nuôi trồng, khai thác thủy sản; một số Bộ
khac như Bộ Kế hoạch và đầu tư, Bộ Tài chính… đều có một vụ riêng thực
hiện quản lý nhà nước về lĩnh vực chun mơn của Bộ mình đối với ngành
thủy sản. Bằng việc tổ chức bộ máy và thực hiện phối hợp họat động giữa các
cơ quan quản lý nêu trên, tạo nên tổng thể bộ máy quản lý nhà nứơc đối với
ngành thủy sản ở nước ta.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý Nhà nứoc ngành thủy sản
3.1. Phạm vi nguồn lực mặt nứơc trải rộng tạo ra sự phức tạp đối với công
tác quản lý nhà nước ngành thủy sản:
Yếu tố này sinh ra do sự phân bố tự nhiên các dịên tích mặt nước có điều

kiện phát triển thỷ sản rất đa dạng và không đồng đều giữa các vùng; quy mơ
về diện tích mặt nước ở từng vùng, trữ lượng nước trong mỗi sông, hồ, vùng
mặt biển…rất khác nhau. Vì vậy, đây là yếu tố tạo ra sự phức tạp lớn nhất đối
với quản lý nhà nước các họat động thủy sản, thể hịên trên các mặt sau:
- Quản lý việc sử dụng nguồn nước mặt khơng giống nhau, khơng thể
hoặc rất khó có quy định chung nhất về các điều kiện trong sử dụng nguồn
nước hựop lý cho tất cả các vùng.

9


- Quản lý các q trình tác động gây ơ nhiễm nguồn nứoc khó chặt chẽ
do tính trải rộng và nhiều chủ thể cùgn tham gia sử dụng.
- Tính phù hợp về sinh thái cảu các loài thủy sản đối với từng vùng rất
khác nhau, khơng có cơng thức chung.
- Tình trạng biến động về mơi trường tự nhiên (bão, lụt, hạn rất khác
nhau) do đó ảnh hưởng khơng giống nhau tới nguồn nước của từng vùng).
3.2. Tính đa dạng vềcác nguồn thủy sản(nhiều giống, nhiều chủng loài
thủy sản với tính sinh học và yêu cầu về điều kiện sống khác nhau)
Yếu tố này gây ra những kho khăn cho công tác quản lý nhà nước đối
với ngành thủy sản trên các mặt sau:
- Khó xác định các tiêu chuẩn cụ thể đối với từng loài thủy sản được
phép đưa vào sản xuất.
- Khó xác định các điều kiện nhằm hạn chế tác động xấu đên nguồn
nước trong quá trình tiến hành nuôi trồng thủy sản.
3.3. Hoạt động kinh tế thủy sản vừa mang tính tạo nguồn lợi( ni trồng)
vừa mang tính khai thác (đánh bắt). Yếu tố này địi hỏi công tác quản lý
nhà nước phải rất cụ thể, chi tiết đối với từng lọai họat động.
- Đối với họat động nuôi trồng: thực hiện việc quản lý nhà nước phải trải
rộng từ khâu sản xuất giống; sản xuất thương phẩm (thủy sản hàng hóa); phát

triển cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ cho các họat động này; quản lý các tác
động ảnh hưởng của họat động nuôi trồng đến nguồn lới thủy sản và môi
trường nước.
- Đối với các họat động khai thác (đánh bắt) thì cơng tác quản lý nhà
nước pảhi điều chỉnhcác họat động đóng mới và cải hóan phương tiện đánh
bắt; phạm vi và quy mô khai thác; đưa ra những quy định ràng buộc người

10


tham gia đánh bắt thủy sản với nghĩa vụ bảo vệ các nguồn lợi thủy sản tự
nhiên.
3.4. Lao động ngành thủy sản phần lớn là bộ phận dân cư nghèo, kiến
thức và hiểu biết kỹ thuật nuôi trồng cũng như đánh bắt hạn chế, do đó
Nhà nước phải có trách nhiệm đào tạo, tập huấn những kiến thức cơ bản
cho họ.
Yếu tố này địi hỏi cơng tác quản lý nhà nước phải thực hiện những công
việc sau:
- Đưa ra các điều kiện về tiêu chuẩn, kiến thức đối với những người
tham gia họat động nuôi trồng hoặc đánh bắt.
- Tổ chức các lớp đào tạo chuyên môn và cấp bằng hoặc chứng chỉ cho
từng lọai họat động với các trình độ chun mơn khác nhau.
- Thiết lập các chương trình hỗ trợ người nghèo trong nuôi trồng và đánh
bắt thủy sản.
4. Mục tiêu và nội dung cơ bản của quản lý nhà nước về xuất khẩu thủy
sản:
4.1. Mục tiêu của quản lý nhà nước về xuất khẩu thủy sản:
Mục tiêu của quản lý nhà nước đối với xuất khẩu thủy sản là phải phát
huy được các thế mạnh của ngành, đó là sử dụng có hiệu quả cao nhất các
diện tích mặt nước sẵn có do thiên nhiên tạo ra trong q trình đưa vào ni

trồng thủy sản nhằm mục đích kinh tế (sản xuất kinh doanh), (hoặc bảo tồn
nguồn lợi tự nhiên). Đối với diện tích mặt nước sử dụng vào mục đích kinh
doanh thì quản lý nhà nước có mục tiêu tạo ra khung pháp lý có vao trị điều
chỉnh các họat đọng ni trồng và đánh bắt sao cho đảm bảo vừa đạt hiệu quả
kinh tế cao vừa không làm tổn hại đến môi trường thiên nhiên như gây ô

11


nhiễm họăc làm cạn kiệt nguồn nước dẫn đến không thể phát triển sản xuất
kinh doanh bền vững. Đối với diện tích mặt nước sử dụng vào mục tiêu bảo
tồn nguồn lợi thủy sản thì quản lý nhà nướccó vai trò tạo khung pháp lý điều
chỉnh các họat động của con người sống tại chỗ và những người tham quan,
du lịch được hưởng lợi mà không làm cho các nguồn lợi thủy sản tự nhiên bị
mất đi hoặc bị tổn hại, đồng thời tạo các điều kiện về vật chất, tinh thafn để
không ngừng phát triển các nguồn lợi thủy sản đã có và ngày một đa dạng
hơn.
4.2. Nội dung cơ bản của quản lý nhà nước về xuất khẩu thủy sản:
4.2.1. Thực hiện phân vùng qui hoạch nhằm phân bổ hợp lý nguồn lực
ngành thủy sản theo khả năng về điều kiện tự nhiên, sinh thái:
Mỗi quốc gia có các điều kiện tự nhiên đặc thù tạo ra tiềm năng để phát
triển ngành kinh tế thủy sản, đó là quy mơ về diện tích mặt nước “nội địa” và
diện tích mặt nước biển có khả năng ni trồng hoặc khai thác các loài thủy
sản. Trên cơ sở điều kiện tự nhiên, sinh thái Chính phủ Nhà nước có vai trị
phân bổ những diện tích mặt nước cụ thể vào phát triển thủy sản theo lợi thế
tự nhiên, băng việc thực hiện công tác quy hoạch và phân vùng phát triển thủy
sản. Đối với nuôi trồng thủy sản, công tác quy hoạch phát triển thủy sản phải
dựa vào việc đánh giá khả năng nguồn lợi thủy sản hiện tại và có thể phát
triển hơn trong tương lai với các điều kiện về khả năng, đặc điểm nguồn nước
và lọai thủy sản thích hợp có thể ni trồng phù hợp, từ đó đưa ra những định

hướng, các chỉ báo vềcác giống thủy sản có thể đưa vào sản xuất, có thể thuần
chủng, hoặc có thể ni kết hựop nhiều lồi thủy sản káhc nhau trên cùng một
diện tích, trên một vùng sinh thái.
Đối với khai thác thủy sáng tự nhiên (trên các vúng nước mặt biển hoặc
mặt nước sơng, hồ có diện tích lớn) thì cơng tác quản lý nhà nước phải đưa ra

12


được những chỉ báo về khả năng có thể khait hác tối đa trong khoảng thời
gian nhất định (một năm hoặc một số năm), các quy định về tiêu chuẩn, điều
kiện được tham gia đánh bắt và những nghĩa vụ phải tuân thủ mà Nhà nước
đã đưa ra đối với nhữgn người tham gia đánh bắt thủy sản.
4.2.2. Đề ra và thực hiện các biện pháp bảo vệ, duy trì và tái tạo các
nguồn lợi thủy sản, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành thủy sản:
Đối với các họat động đánh bắt thủy sản tự nhiên, Chính phủ thực hiện
quyền bảo vệ nguồn lợi thủy sản thông qua việc:
- Đưa ra các quy định hạn chế họat động khai thác quá mức dẫn đến cạn
kiệt nguồn lợi thủy sản trong thời gian nhất định hoặc lâu dài.
- Đưa ra các quy định cấm đánh bắt thủy sản tự nhiên bằng các phương
tiện và dụng cụ mang tính hủy diệt.
- Đưa ra những tiêu chuẩn về kích cỡ từng lòai thủy sản hoặc trọng
lượng tối thiểu với từung cá thể thủy sản được phép khai thác.
Đối với họat động ni trồng thủy sản, Chính phủ có thể:
- Đưa ra các quy định hạn chế về sử dụng nguồn nước đưa vào nuôi
trồng nhằm không dẫn đến làm cạn kiệt trữ lượng nước.
- Đưa ra những quy định hạn chế csc chất độc dẫn đến gây ô nhiễm từ
các họat động nuôi trồng.
4.2.3. Thực hiện kiểm tra các họat động nuôi trồng và đánh bắt thủy sản
của những người sống và họat động trong nghề thủy sản:

Đối với họat động đánh bắt thủy sản tự nhiên , Chính phủ có thể thực
hiện kiểm tra , thanh tra trực tiếp các q trình đánh bắt, xử lý bằng hành
chính và kinh tes casc trường hợp vi phạm quy định đối với các họat động
đánh bắt.

13


Đối với họat động ni trồng, Chính phủ có thể tiến hành kiểm tra việc
tuân thủ nhữgn quy định về bảo vệ nguồn nước, chống ô nhiễm, chống làm
cạn kiệt…
4.2.4. Tạo dựng và phát triển các mối quan hệ quốc tế trong lĩnh vực
thủy sản:
Quản lý nhà nước trong lĩnh vực này có vai trị:
- Tạo lập các quan hệ thương mại, quan hệ buôn bán các sản phẩm thủy
sản và quan hệ trao đổi với các nước nhập khẩu và xuất khẩu thủy sản.
- Nhập khẩu và phổ biến các giống thủy sản có chất lượng cao vào các
họat động nuôi trồng thủy sản trong nước.
- Phối hợp với các nước lân cận và trong khu vực cùng ảnh hưởng để
cùng nhau thực hiện các giải pháp chugnv ề bảo vệ, phát triển các nguồn lợi
thủy sản, môi trường; Phôi hợp với các nước lân cận và trong khu vực cùng
ảnh hưởng thực hiện các giải pháp an toàn đối với các họat động đánh bắt
thủy sản trên biển và khả năng phòng chống thiên tai như bão, lốc…

14


CHƯƠNG II:
PHÂN TÍCH THỰC TẾ VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
XUẤT KHẨU THUỶ SẢN

1. Thực trạng xuất khẩu thuỷ sản.
Kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam.
Kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam tăng từ 307,7 triệu USD
năm 1992 lên 2.199,6 triệu USD năm 2003. Tỷ lệ tăng trưởng xuất khẩu trung
bình hàng năm thời kỳ 1992 – 2003 là 20,4%, đây là tỷ lẹ tăng trưởng khá
cao. Đặc biệt, năm 2000 tỷ lệ tăng trưởng đạt 57,5% chủ yếu do xuất khẩu
sang thị trường Mỹ tăng mạnh với tỷ lệ tăng trưởng 132%. Trong 7 tháng đầu
năm 2004 tăng trưởng xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam so với cùng kỳ năm 2003
đã đạt tỷ lệ thấp nhất (0,7%) do tác động của vụ kiện phá giá tôm vào Mỹ,
ngay từ quý I/2004 giá trị kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản vào Mỹ đã giảm
16,5% so với cùng kỳ.
Bảng 1. Kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam
Đơn vị : Triệu USD

1992 1994 1996 1998 2000 2001
KN XK thuỷ sản
308 556 697 818 1479 1778
Tỷ lệ tăng so với năm 30,2 12,1 9,4
57,5 20,2
trước (%)
Tỷ trọng XK thủy sản 11,9 13,7 9,6
9,6
8,7
10,3
so với tổng KNXK
(%)

2002 2003
2023 2200
13,8 8,7

11,0

9,6

Nguồn: Tổng cục Hải quan.
Trong số các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nước ta, thuỷ sản ln duy
trì vị trí thứ 3 về kim ngạch từ nhiều năm nay sau xuất khẩu dầu thô và xuất

15


khẩu may mặc và là một tang những động lực thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu
của cả nước. Về tỷ trọng, kim ngạch xuất khẩu thủy sản so với tổng kim
ngạch xuất khẩu thuỷ sản cả nước dao động từ 8,2% đến 13,7%. Như vậy, tỷ
trọng xuất khẩu thuỷ sản so với tổng kim ngạch xuất khẩu chung của cả nước
hầu như không tăng trong giai đoạn 1992 – 2003, mặc dù xuất khẩu thuỷ sản
luôn đạt tốc độ tăng trưởng cao. Điều này có thể lý giải bởi sự gia tăng nhanh
chóng trong tổng kim ngạch xuất khẩu chung của cả nền kinh tế.
Để thấy được sự phát triển trong xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam trong
những năm qua cần xem xét vị trí về kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt
Nam trên thị trường thuỷ sản thế giới. Xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam đã từ
vị trí khơng đáng kể (1992) vươn lên vị trí thứ 9 (2001), thứ 8 (2002) trên thế
giới. Tỷ trọng của Việt Nam trong tổng kim ngachj xuất khẩu thuỷ sản của cả
thế giới đã tăng lên nhanh trong những năm vừa qua. Nếu như 1992 tỷ trọng
của Việt Nam là 0,7% thì các con số đó là 1,2% (1994); 1,6% (1998); 3,2%
(2001).
Với tiềm năng về sản xuất thuỷ sản trải rộng trên phạm vi cả nước, tham
gia vào hoạt động xuất khẩu thuỷ sản ở nước ta hiện nay có 34 tỉnh và 3 tổng
cơng ty Nhà nước xuất khẩu thuỷ sản. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu chủ yếu
tập trung vào 9 tỉnh và 1 tổng công ty xuất khẩu với mức kim ngạch xuất khẩu

của mỗi đơn vị hiện nay từ 50 triệu đến gần 400triệu USD/năm. Tỷ trọng kim
ngạch xuất khẩu của các tỉnh xuất khẩu chính như sau: Cà Mau chiếm 16%
tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản cả nước; Sóc Trăng – 11,5%; Thành phố
Hồ Chí Minh – 9,6%; Bạc Liêu – 7%; Khánh Hoà - 6,7%; Bà Rịa – Vũng Tàu
– 4%; Cần Thơ - 3,8%; An Giang – 3,3%; Kiên Giang – 2,9%; Tổng công ty
Thuỷ sản Việt Nam

- 6%.

16


Như vậy, 10 đơn vị này chiếm 70,8% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả
nước đơn vị tỉnh xuất khẩu chủ yếu đều là các tỉnh phía Nam, trong đó có 8
tỉnh thuộc Đơng Nam Bộ và Tây Nam Bộ.
Phát triển mặt hàng thuỷ sản xuất khẩu của Việt Nam.
Quá trình phát triển kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản diễn ra đồng thời với
quá trình mở rộng các mặt hàng thuỷ sản xuất khẩu. Cách đây 18 năm, Việt
Nam hầu như chưa xuất khẩu cá, nhưng đến nay xuất khẩu cá đã chiếm vị trí
thứ 2 sau tơm. Các sản phẩm cá được xuất khẩu hiện nay bao gồm: 1) Theo
mơi trường sống có cá biển, cá nước lợ, cá nước ngọt dưới các dạng; 2) Theo
dạng sản phẩm chế biến có cá tươi, cá đơng lạnh, cá khơ; 3) Theo qui cách
sản phẩm có cá nguyên con, cá philê, cá khúc… Các sản phẩm thuỷ sản xuất
khẩu được đa dạng hố theo lồi, dạng và qui cách sản phẩm phù hợp với nhu
cầu nhiều vẻ của thị trường.
Về cơ cấu kim ngachj xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam theo sản phẩm
đã có sự biến đổi lớn trong thời gian 2 thập kỷ qua. Nếu như năm 1986 kim
ngạch xuất khẩu thuỷ sản hầu hết là hàng đông lạnh, trong đó tơm chiếm tới
64%, cá hầu như chưa có thì đến các năm từ 1998 đến 2003 tuy tơm vẫn
chiếm tỷ trọng lớn nhất nhưng đã giảm đi một cách rõ rệt. Tỷ lệ tơm xuất

khẩu cịn 43,8% trong năm 2001 và 48,1% trong năm 2003, trong khi cá đã
chiếm 11,4% năm 1998 rồi 21,7% năm 2002. Bên cạnh đó, tỷ trọng kim
ngạch xuất khẩu các mặt hàng thuỷ sản khác đã tăng từ 15,3% năm 1998 lên
22,9% năm 2003. Cơ cấukim ngạch xuất khẩu thủy sản 6 tháng đầu 2004 tuy
chưa phản ánh hết được cơ cấu năm 2004, nhưng xuất khẩu tôm giảm xuống
mức thấp (29,8%) chủ yếu do vụ kiện bán phá giá tôm vào Mỹ. Tỷ trọng cá
xuất khẩu có xu hướng tăng mạnh vào 6 tháng cuỗi năm 2004.

17


Bảng 2. Cơ cấu kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản theo
mặt hàng chủ yếu.
Đơn vị: %

Mã hàng

1998

1999

2000

2001

2002

2003

6

tháng
/2004

Bạch

tuộc

đông 2,6

3,4

1,8

2,0

2,8

2,0

3,0

lạnh

11,4

12,1

12,8

15,8

21,7

20,6

14,6

Cá đông lạnh

2,1

1,5

1,3

2,3

2,2

1,0

2,3

Cá khô

8,7

8,0

5,5

4,6

4,7

3,1

4,0

Mực đông lạnh

5,0

5,8

14,3

8,7

5,4

2,3

2,5

Mực khô

54,9

51,3

4,2

43,8

46,9

48,1

29,8

Tôm đông lạnh

15,3

17,9

20,1

22,8

16,3

22,9

43,8

Các mặt hàng khác

100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Tổng số
Nguồn: Bộ Thuỷ sản
Chất lượng các mặt hàng thủy sản xuất khẩu cảu Việt Nam đã được nâng
lên khơng ngừng và nhanh chóng được chấp nhận ngày càng cao tại các thị
trương trên thế giới. Việc thị trường EU, nơi khắt khe vào bậc nhất trên thế
giới về vấn đề chất lượng thực phẩm, chấp nhận hàng thuỷ sản Việt Nam đã
minh chứng cho điều đó. Nếu như từ tháng 9/2001 đến tháng 12/2002 Việt
Nam có tới 72 lơ hàng thủy sản khơng đảm bảo chất lượng bị Eu tiêu huỷ
hoặc trả lại, thì đến năm 2003 chỉ cịn lại 4 lơ hàng. Năm 1999, Việt Nam chỉ
có 18 doanh nghiệp được xuất khẩu thuỷ sản vào EU, đến nay đã có 153

18


doanh nghiệp. Hàng thủy sản của Việt Nam từ chỗ bị EU áp dụgn biện pháp
kiểm tra 100% lô hàng xuất khẩu, đến nay đã khơng cịn bị áp dụng biện pháp
này.
Mặc dù, chất lượng thuỷ sản xuất khẩu của Việt Nam đã có nhiều tiến
bội trong thời gian qua, nhưng Việt Nam vẫn cần phải nỗ lực hơn nữa để đáp
ứng yêu cầu về chất lượng thuỷ sản của các nước ngập khẩu ngày càng cao
thêm, và danh mục các chất bị cấm trong sản xuất thuỷ sản xuất khẩu sẽ được
bổ sung thêm.
Phát triển thị trường xuất khẩu của Việt Nam.
Trước đây, thị trường xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam còn hạn hẹp.
Đến nay, Việt Nam đã xuất khẩu thuỷ sản đến khoảng 70 nước trên thế giói.
Trong đó các thị trường xuất khẩu thuỷ sản mới, thị trường Mỹ có ý nghĩa đặc
biệt quan trọng. Do thị trường Nhật Bản thường chiếm tỷ trọng 50 – 60% kim
ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam, đến nay chỉ còn dưới % Mỹ đã vượt
lên thay thế Nhật Bản trở thành thị trường xuất khẩu thuỷ sản lớn nhất của

Việt Nam vào năm 2001 và chiếm 3,4% kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của
Việt Nam vào năm 2003. Trung Quốc trước đây chỉ chiếm khoảng 2% kim
ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam, đã vươn lên đứng thứ 3 (sau Nhật,
Mỹ) chiếm 15% cào năm 2000. Tuy vậy, vào năm 2003 kim ngạch xuất khẩu
thuỷ ản của Việt Nam vài Trung Quốc đã sụt giảm mạnh do dịch viêm đường
hơ hấp cấp (SARS) cà có sự thay đổi về cơ chế nhập khầu thuỷ sản. Thị
trường châu Âu chiếm từ 7 – 10% và các nước NICs như Hàn Quốc, Hồng
Kông, Đài Loan mỗi nước chiếm khoảng 5%.

19


Bảng 3. Cơ cấu thị trường xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam.
Đơn vị: Triệu USD & %

1995

1998

KN

Tỷ lệ

KN

Nhật Bản

366,8

59,0

Mỹ

14,6

Trung Quốc

2001
Tỷ lệ

2003

KN

Tỷ lệ

KN

Tỷ lệ

357,5 43,7

465,9

26,2

650,9

29,6

2,3

80,2

9,8

489,0

27,5

777,6

35,4

10,6

1,7

51,5

6,3

299,0

16,8

67,7

3,1

Hàn Quốc

11,4

1,8

10,7

1,3

110,0

6,2

139,1

6,3

Hồng Kông

73,6

11,8

85,9

10,5

94,4

5,3

102,8

4,7

Đài Loan

37,8

6,1

47,9

5,9

84,4

4,7

98,5

4,5

Châu Âu

25,0

4,0

93,4

11,4

907

5,1

116,7

5,3

Singapo

29,2

4,7

23,1

2,8

234

1,3

29,8

1,4

ểc

11,7

1,9

15,1

1,9

24,7

1,4

51,8

2,4

Thái Lan

20,4

3,3

21,7

27

26,9

1,5

33,9

1,5

Nước khác

20,3

3,3

31,0

3,8

69,1

3,9

130,8

5,9

Tổng số

621,4

100,0 818,0 100,0 1777,5 100,0 2199,6 100,0

Nguồn: Bộ thuỷ sản.
Tỷ trọng nhập khẩu thuỷ sản của Việt Nam trong tổng kim ngạch nhập
khẩu thuỷ sản của một số thị trường chính tăm lên khá nhanh trong những
năm vừa qua và đã khẳng định được vị trí của Việt Nam trong việc cung cấp
thuỷ sản cho các thị trường này.

20