Một số giải pháp xây dựng và hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty cổ phần dây cáp điện Việt Nam (CADIVI)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH T TP.HCM




LÊ TH THU TRÚC


MT S GII PHÁP XÂY DNG VÀ HỒN THIN H
THNG K TỐN TRÁCH NHIM TI CƠNG TY
C PHN DÂY CÁP IN VIT NAM ( CADIVI)


CHUN NGÀNH: K TỐN - KIM TỐN
MÃ S : 60.34.30

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC
PGS.TS. PHM VN DC






Thành ph H Chí Minh Tháng 10 - 2010
96

MC LC
LI M U 1
CHNG 1: NHNG LÝ LUN C BN V K TOÁN TRÁCH NHIM 4
1.1. Khái nim và ý ngha ca k toán trách nhim 4
1.1.1. Khái nim: 4
1.1.2. C s hình thành k toán trách nhim 4
1.1.3. Ý ngha ca vic vn dng k toán trách nhim trong thc t 6
1.2. Ni dung ca k toán trách nhim 7
1.2.1. Các trung tâm trách nhim: 7
1.2.1.1 Trung tâm chi phí: 7
1.2.1.2 Trung tâm doanh thu 8
1.2.1.3 Trung tâm li nhun: 8
1.2.1.4 Trung tâm đu t: 8
1.2.2. Các công c s dng đ đánh giá trách nhim qun lý: 9
1.2.2.1. Lp d toán. 9
1.2.2.2. Báo cáo b phn 11
1.2.2.3 Phân b chi phí cho các b phn 13
1.2.2.4 Các ch tiêu đánh giá kt qu b phn 14
1.2.3 Trách nhim báo cáo ca các trung tâm trách nhim 25
Kt lun chng 1 28
CHNG 2: H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI CÔNG TY C
PHN DÂY VÀ CÁP IN (CADIVI) 29
2.1. Gii thiu tng quan v Công ty c phn CADIVI 29
2.1.1. Quá trình hình thành và phát trin 29
2.1.2. C cu t chc và mc tiêu hot đng 29
2.1.2.1. C cu t chc: 29
2.1.2.2. Mc tiêu và chin lc phát trin ca Công ty 31
2.1.3. c đim sn xut kinh doanh và quy trình công ngh 33
2.2. Thc trng h thng k toán trách nhim ti Công ty CP CADIVI 35
97

2.2.1. Phân cp qun lý ti Công ty CP CADIVI 35
2.2.1.1. Chc nng, nhim v ca các phòng ban. 35
2.2.1.3 c đim t chc b máy k toán ti Công ty CP CADIVI 37
2.2.2. Các công c đánh giá thành qu qun lý ti Công ty CADIVI 39
2.2.2.1. Thc trng công tác lp d toán ti CADIVI 39
2.2.2.2. Các ch tiêu đo lng thành qu hot đng ca các trung tâm 46
2.2.2.3. H thng báo cáo b phn 53
2.2.3. ánh giá thc trng t chc công tác k toán trách nhim ti CADIVI.
54
2.2.3.1. u đim 54
2.2.3.2. Nhc đim 55
Kt lun chng 2 60
CHNG 3: MT S GII PHÁP XÂY DNG VÀ HOÀN THIN H
THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI CÔNG TY CADIVI 61
3.1. Mt s quan đim, nguyên tc đnh hng hoàn thin h thng k toán
trách nhim ti Công ty CADIVI. 61
3.1.1. Mt s quan đim xây dng h thng k toán trách nhim 61
3.1.1.1 La chn mô hình qun lý phù hp: 61
3.1.1.2 T chc h thng thông tin phù hp: 62
3.1.2 Nguyên tc đnh hng xây dng h thng k toán trách nhim. 63
3.2. Mt s gii pháp xây dng và hoàn thin k toán trách nhim ti Công ty
c phn CADIVI. 64
3.2.1. Gii pháp nâng cao nhn thc ca ngi qun lý v lý lun k toán
trách nhim 65
3.2.2. Gii pháp hoàn thin t chc qun lý 65
3.2.2.1 T chc các trung tâm trách nhim 65
3.2.2.2 Xác đnh trách nhim nhà qun tr trong vic điu hành doanh nghip
và hoch đnh chin lc ca công ty 68
98
3.2.2.3 Xây dng các tiêu chí đo lng mc đ thành công ca chin lc

trong qun lý sn xut kinh doanh ca doanh nghip: 71
3.2.2.4 Hoàn thin công tác t chc b máy k toán ti CADIVI 73
3.3.3. Hoàn thin công tác xây dng d toán 74
3.3.4. Hoàn thin h thng báo cáo ti các trung tâm nhm đánh giá trách nhim
qun lý 79
3.3.4.1 Hoàn thin các báo cáo ca trung tâm chi phí 82
3.3.4.2 Hoàn thin các báo cáo ca trung li nhun 85
3.3.4.3 Hoàn thin các báo cáo ca trung đu t: 89
Kt lun chng 3: 94
KT LUN CHUNG 95

1
LI M U
1. Mc đích chn đ tài:
K toán trách nhim là mt ni dung c bn ca k toán qun tr.  các quc
gia có nn kinh t phát trin thì k toán qun tr đã ra đi t rt sm và tr thành
mt môn khoa hc đc nghiên cu và ng dng rng rãi trong hot đng qun lý
ti các doanh nghip.  Vit Nam, k toán qun tr nói chung và k toán trách
nhim nói riêng là mt lnh vc vn còn khá mi m. Xu hng phát trin và hi
nhp kinh t quc t ca Vit Nam ngày càng đt ra cho k toán trách nhim nhng
vai trò và v trí quan trng trong qun lý  các doanh nghip. c bit Vit Nam
đang trong xu th c phn hoá các doanh nghip nhà nc nhm nâng cao trách
nhim qun lý và nâng cao hiu qu hot đng ca các doanh nghip thì vic t
chc h thng k toán trách nhim ti các công ty c phn nhà nc là mt đ tài
đc rt nhiu ngi quan tâm.
Vì vy, vic nghiên cu và t chc vn dng h thng k toán trách nhim
trong hot đng qun lý ca các doanh nghip là mt yêu cu cp thit khách quan,
nht là các công ty c phn vi quy mô ln, nhà nc nm quyn kim soát nhng
c cu t chc và hot đng gn vi trách nhim ca nhiu đn v, cá nhân.
Qua nghiên cu thc trng h thng k toán trách nhim ca Công ty CP Dây

Cáp in Vit Nam (CADIVI) kt hp vi tham kho các công trình khoa hc đã
công b, lun vn h thng hoá nhng lý lun c bn v k toán trách nhim, đng
thi phân tích, so sánh gia lý lun và thc tin nhm rút ra nhng nhn xét, đánh
giá thc trng, t đó đ xut các gii pháp đ hoàn thin t chc h thng k toán
trách nhim ti Công ty CADIVI.
2. i tng và phm vi nghiên cu:
 tài nghiên cu đc thc hin trong phm vi công tác t chc h thng k
toán trách nhim ti công ty CP Dây Cáp in Vit Nam- mt mô hình doanh
nghip nhà nc chuyn sang công ty c phn bt đu t nm 2007. Trong đó đi
2
tng nghiên cu bao gm các trung tâm trách nhim, các ch tiêu đánh giá, các
công c phân tích thông tin cho vic ra quyt đnh ca các cp qun lý, đng thi
đánh giá thành qu qun lý trong doanh nghip.
3. Các phng pháp và k thut nghiên cu:
Lun vn da trên c s phng pháp lun duy vt bin chng và duy vt lch
s kt hp s dng các phng pháp thu thp d liu và phân tích d liu đ rút ra
nhng đánh giá và nhn xét v đi tng nghiên cu. Phng pháp thu thp d liu
c bn là phng pháp thu thp thông tin bng các ngun tài liu có sn, ch yu là
ngun thông tin t các phòng ban trong doanh nghip nh phòng k toán, phòng k
hoch, phòng thng mi sn xut, phòng bán hàng,…và ngun tài liu thu thp t
bên ngoài nh các giáo trình v k toán qun tr, các tp chí chuyên ngành, các công
trình khoa hc đã công b có ni dung liên quan,…Trên c s ngun tài liu, thông
tin đã thu thp đc, tác gi tin hành nghiên cu, phân tích, so sách và thng kê đ
rút ra nhng mt tn ti trong t chc h thng k toán trách nhim ca Công ty
CADIVI, t đó đ xut các gii pháp hoàn thin.
4. Ý ngha khoa hc và ý ngha thc tin:
- Ý ngha khoa hc: H thng hoá mt s khái nim, nhng lý lun c bn v
k toán trách nhim.
- Ý ngh
a thc tin: Công trình nghiên cu góp phn xây dng và hoàn thin

h thng k toán trách nhim ti công ty c phn CADIVI nói riêng và nhân rng
mô hình này đ ng dng ti các công ty c phn nói chung. ây là c s nâng cao
đ tin cy ca h thng thông tin k toán qun tr và kh nng đáp ng các yêu cu
qun tr trong hot đng thc tin cho các cp qun lý. Mô hình qun lý k toán
trách nhim đc xem là v khí ca các công ty ln, giúp phát huy ti đa ngun lc
trong doanh nghip, t đó nâng cao nng lc cnh tranh.
3
5. Kt cu ca lun vn:
Mc lc
Danh mc các t vit tt
Danh mc các s đ, bng biu
Li m đu.
Chng 1: Nhng lý lun c bn v k toán trách nhim.
Chng 2: Thc trng công tác k toán trách nhim ti công ty CADIVI.
Chng 3: Mt s gii pháp xây dng và hoàn thin h thng k toán trách
nhim ti công ty CADIVI.
K
t lun.
Ph lc
Tài liu tham kho.
4
CHNG 1:
NHNG LÝ LUN C BN V K TOÁN TRÁCH NHIM
1.1. Khái nim và ý ngha ca k toán trách nhim.
1.1.1. Khái nim:
Hu ht các t chc thng đc cu to gm các đn v, b phn trc thuc.
Làm th nào đ đánh giá hiu qu công vic ca các cá nhân, đn v, b phn trong
t chc?  h tr cho qun lý đo lng và ki
m soát kt qu b phn k toán qun
tr (KTQT) vn dng h thng k toán trách nhim

(Responsibility Accounting) đ
phân loi cu trúc t chc thành các trung tâm trách nhim, trên c s đó đánh giá
kt qu ca tng b phn da trên trách nhim đc giao cho b phn. Vy k toán
trách nhim là gì? Mc tiêu ca k toán trách nhim là gì?
H thng k toán trách nhim là h thng k toán đc thit lp đ ghi nhn,
đo lng kt qu hot đng ca tng b phn trong t chc, trên c s đó lp các
báo cáo thc hin nhm phc v cho các nhà qun lý kim soát hot đng và chi phí
ca h. Hay nói cách khác:
K toán trách nhim là h thng k toán tp hp kt qu
theo tng lnh vc thuc trách nhim cá nhân nhm giám sát và đánh giá ca tng
b phn trong t chc.
Mc tiêu ca h thng k toán trách nhim là nhm đm bo s dng hu
hiu và hiu qu các ngun lc ca t chc. Tính hu hiu bao gm vic hoàn thành
nhng gì t chc mun làm. Tính hiu qu bao gm vic hoàn thành các mc tiêu
ca t chc vi chi phí thp, th hin b
ng lng đu ra đt đc trên mt đn v
đu vào. Nh vy, mt t chc có th hot đng hu hiu mà không hiu qu và
ngc li. u ra thng đc đo lng bng doanh thu, đu vào thng đo lng
bng chi phí.
1.1.2. C s hình thành k toán trách nhim.
Vic hình thành h thng k toán trách nhim phi xut phát trc ht t yêu
c
u qun lý ca mi t chc, mi doanh nghip. Mt s nghiên cu thc nghim đã
ch ra rng hu ht các doanh nghip cho rng cn thit mt h thng k toán trách
5
nhim cn c vào các c s sau:
- Quan đim phân quyn cho qun lý và mc đ phân quyn.
- Doanh nghip ln, t chc có s phân cp qun lý.
- Doanh nghip kinh doanh nhiu ngành ngh, lnh vc hoc đa dng hóa sn
phm.

Trên thc t, h thng k toán trách nhim  các t chc khác nhau rt đa
dng. Có nhng h thng k toán trách nhim bao g
m các th tc đc th ch hóa
cao vi các hot đng theo lch trình đu đn, và có nhng h thng không đc th
ch hóa và hot đng tùy tin. Có nhng nhà qun lý b phn hay qun lý chng
trình đc giao quyn hn qun lý ln, và cng có nhng nhà qun lý b phn hu
nh không có quyn hn gì đi vi các quyt đnh v s dng các ngun lc thuc
b phn h qun lý.
Các khác bit này phát sinh do các đc đim ca h thng trách nhim và
lng quyn hn mà nhà qun lý cp cao trao cho các nhà qun lý cp di. S
phân quyn trong mt t chc mt phn tùy thuc vào môi trng ca t chc và
mt phn tùy thuc vào quan đim ca qun tr cp cao và phong cách qun lý. Vì
vy, không d dàng xác đnh chính xác các đc đim ca mt h thng k toán trách
nhim ca mt t chc. Nh vy k toán trách nhim  mt t chc thành công ch
khi quan đim phân quyn ca các nhà qun lý cp cao c th và rõ ràng trong quy
ch phân quyn hp lý.
K toán trách nhim ra đi trên th gii t nhng nm 1970 ca th k hai
mi xut phát t đòi hi nâng cao hiu qu hot đng ca doanh nghip đ thích
nghi vi s thay đi không ngng ca môi trng kinh doanh, cnh tranh gia các
doanh nghip ngày càng khc lit và gay gt mà đóng góp không nh vào tin trình
chung này chính là nhng thành tu to ln khoa hc qun lý, khoa hc công ngh
phát trin đc bit là công ngh thông tin – đây là công c h tr và không th thiu
cho công tác qun lý điu hành, sn xut ca mt t chc.
6
1.1.3. Ý ngha ca vic vn dng k toán trách nhim trong thc t.
Trong điu kin nn kinh t m ca hi nhp vi nn kinh t khu vc và th
gii, nu ch bng kinh nghim ca mình các nhà qun tr khó có th kim soát và
đánh giá đc hot đng ca tng b phn trong doanh nghip. Các doanh nghip
cn phát trin vi quy mô ln,
đa dng hóa sn phm, hot đng trong phm vi rng

đ hn ch ri ro và đ sc cnh tranh vi các doanh nghip nc ngoài. Do đó,
hin nay các doanh nghip ln ca Vit Nam đã và đang ngh đn chin lc phát
trin lâu dài, coi k toán qun tr là công c không th thiu đ thc hin qun tr
doanh nghip. Và h đã áp dng mô hình này. Vic s dng k toán trách nhim s
có nhng li ích nh sau:
- Vic phân chia các trung tâm trách nhim s to ý tng cho lãnh đo công
ty trong vic thit lp mt mô hình c cu tt nht cho t chc, phân chia trách
nhim qun lý, lp k hoch, phân tích, báo cáo tách bch theo nhóm hot đng
nhm phát huy ti đa ngun lc và thun tin cho qun lý. Mt tp đoàn sn xut
ln có th xác đnh các nhà máy lp ráp là các trung tâm chi phí, công ty phân phi
là trung tâm doanh thu, các công ty con trc thuc tp đoàn là các trung tâm li
nhun; công ty m đu t vào các công ty con và công ty bt đng sn phát trin h
thng ca hàng, chi nhánh trc thuc là các trung tâm đu t.
- K toán trách nhim da trên qun tr mc tiêu, các k thut tài chính v lp
d toán ngân sách cn đc s dng, ngân sách cn đc giám sát và theo dõi liên
tc gia k hoch vi thc t. Do đó cng đòi hi k thut phân tích các khon bin
đng nh chi phí nguyên vt liu trc tip, nhân công trc tip, chi phí sn xut
chung, chi phí bán hàng, chi phí qun lý, chi phí tài chính, phân tích bin đng
doanh thu….
Tt c các trung tâm trách nhim s phi cùng làm k hoch ngân sách, cân
đi vi k hoch kinh doanh, k hoch s dng ngun lc. Vic lp k hoch cng
cn phi đc thit k chi tit cho các khon giao dch ni b đ tin hành loi tr,
thun tin cho vic tng hp thành mt k hoch hp nht ca tp đoàn.
7
1.2. Ni dung ca k toán trách nhim
1.2.1. Các trung tâm trách nhim:
Trung tâm trách nhim là mt b phn trong t chc ni mà nhà qun tr b
phn chu trách nhim v vic hoàn thành ca b phn mình.
Trong k toán trách nhim, các trung tâm trách nhim ch yu đc phân chia
theo chc nng tài chính. ó là trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm

li nhun và trung tâm đu t.

1.2.1.1 Trung tâm chi phí:
Trung tâm chi phí là trung tâm trách nhim mà ngi qun lý ch chu trách
nhim hoc có quy
n kim soát đi vi chi phí phát sinh  trung tâm, không có
quyn hn đi vi vic tiêu th và đu t vn. c xp vào loi trung tâm chi phí
là các phân xng sn xut và mt s phòng ban chc nng có s dng các ngun
lc đu vào ca sn xut.
Trung tâm chi phí là mt loi trung tâm trách nhim th hin phm vi c bn
ca h thng xác đnh chi phí, là đim xut phát ca các hot đng nh:
-Phân loi chi phí thc t phát sinh.
-Lp d toán chi phí.
-So sánh chi phí thc t vi đnh mc chi phí tiêu chun.
Trung tâm chi phí đc chia thành 2 nhóm:
Trung tâm chi phí tiêu chun: là trung tâm chi phí mà các yu t chi phí và
các mc hao phí v ngun lc s dng đ sn xut mt đn v sn phm đu đc
xây dng đnh mc c th.  trung tâm chí phí tiêu chun, ch tiêu chi phí tính cho
mt đn v là yu t
 c bn đ xác đnh tng chi phí tiêu chun. Nhà qun tr trung
tâm chi phí tiêu chun có trách nhim kim soát chi phí thc t phát sinh đ vn
đm bo k hoch chi phí cho tng đn v sn phm và tính cho toàn b.
8
Trung tâm chi phí d toán: Là trung tâm chi phí mà các yu t chi phí đc
d toán và đánh giá cn c trên nhim v đc giao tính chung, không th xác đnh
c th cho tng đn v sn phm hoc cho tng công vic ca trung tâm. Nhà qun
tr trung tâm chi phí tùy ý có trách nhim kim soát chi phí thc t phát sinh sao cho
phù hp vi chi phí d toán đng thi đm bo thc hin nhim v đc giao.
1.2.1.2 Trung tâm doanh thu
Là mt đn v

/b phn ca t chc trong đó nhà qun lý ch chu trách nhim
v doanh thu cn to ra, không chu trách nhim v li nhun và vn đu t.
Trung tâm doanh thu có quyn quyt đnh công vic bán hàng trong khung giá c
cho phép đ to ra doanh thu cho đn v.
1.2.1.3 Trung tâm li nhun:
Trung tâm li nhun là trung tâm trách nhim mà nhà qun tr phi chu trách
nhim vi kt qu sn xut và tiêu th c
a trung tâm. Do vy, nhà qun tr đc
quyn quyt đnh v nhng vn đ nh đnh giá, marketing, sn lng sn xut,
ngun cung cp, c cu bán hàng v.v… Nhà qun lý trung tâm li nhun còn đc
giao qun lý và s dng mt s vn ca ca t chc cùng nhim v to ra li nhun
t vic s dng hiu qu ngun vn đó. Mi s đu t thêm vn cho trung tâm đu
nm ngoài phm vi quyn hn và trách nhim ca nhà qun lý trung tâm li nhun.
c xp vào loi trung tâm li nhun là các đn v kinh doanh trong t chc nh
các công ty ph thuc, các chi nhánh v.v …
1.2.1.4 Trung tâm đu t:
Là trung tâm trách nhim mà nhà qun tr ngoài vic phi chu trách nhim
vi chi phí, doanh thu, li nhun ca trung tâm còn phi chu trách nhim vi vn
đu t
 và kh nng huy đng các ngun tài tr. Do vy, nhà qun tr trung tâm đu
t đc quyn ra các quyt đnh v lng vn s dng đ đu t sn xut kinh
doanh và có trách nhim kim soát hiu qu đu t thông qua mi liên h gia li
nhun và tài sn s dng đ to ra li nhun đó.
9
1.2.2. Các công c s dng đ đánh giá trách nhim qun lý:
1.2.2.1. Lp d toán.
a) Khái quát v d toán
D toán là tng th các d tính đc th hin qua mt c cu nht đnh thông
qua vic c th hoá bng con s ni dung ca các k hoch, d án. Lp d toán sn
xut kinh doanh là vic lp d kin chi tit nhng ch tiêu trong h th

ng quá trình
sn xut kinh doanh ca doanh nghip trong tng k. Các doanh nghip mun
kinh doanh lâu dài, hot đng n đnh và vng chc cn phi có chin lc kinh
doanh tng th và d toán cho tng k sao cho các ch tiêu sn xut kinh doanh
trong d toán phi có s liên kt phù hp vi nhau. iu đó ph thuc rt nhiu
vào khâu lp d toán sn xut kinh doanh.
D toán phi đc lp d
a trên ngun thông tin t nhiu phía, s dng mt
cách đng b nh: thông tin kinh t trong nc và th gii, quan h cung cu hàng
hoá, quan h tài chính vi các bên liên quan, s đng b trong điu hành các
hot đng ca doanh nghip, t chc và cht lng thông tin k toán ca niên đ
k toán đã qua, cùng vi kh nng phân tích, d đoán ca ngi qun lý.
Lp d toán chi phí trong các doanh nghip sn xut có ý ngha ht sc quan
trng:
- Thông qua d toán, nhà qun tr cng d tính đc trong tng lai cn phi
làm gì, kt qu đt đc ca nhng hot đng đó, t đó có nhng phng án c
th, hp lý đ điu hành quá trình hot đng kinh doanh ca doanh nghip. Thông
tin d toán chi phí có th cung cp thông tin cho nhà qun tr doanh nghip đ ra
các bin pháp qun lý chi phí có hiu qu, h giá thành sn phm, nâng cao sc
cnh tranh.
- Trên c s lp d toán chi phí sn xut kinh doanh c th, to điu kin cho
nhà qun tr qun lý đc cht ch tng khon mc chi phí, lng đc trc
nhng khó khn và nhng nhân t nh hng đn quá trình qun lý các ch tiêu,
10
đng thi có s điu chnh hp lý các phng án đã la chn nhm đt đc
hiu qu cao
nht.

- D toán làm c s cho vic phân tích tình hình bin đng ca chi phí, xác
đnh rõ nguyên nhân khách quan và ch quan trong quá trình thc hin d toán

t đó đm bo cho nhà qun tr bit đc thc cht v quá trình sn xut ca
doanh nghip đ t đó có các điu chnh cho phù hp
- D toán sn xut kinh doanh kt hp toàn b hot đng ca doanh nghip
da trên cn c t nhiu hot đng ca các b phn khác nhau, nh vy d
toán đm bo cho k hoch ca tng b phn phù hp vi mc tiêu chung ca
doanh
nghip.

b) D toán dài hn và d toán ngn hn:
S
 khác nhau c bn gia d toán ngn hn và d toán dài hn là thi gian
và vn đ k thut phân tích và các x lý đi vi nhân t thi gian ( hin giá ca
đng tin, nh hng ca ri ro, tính không chc chn )
D toán dài hn: D toán mang tính cht k hoch dài hn thng liên quan
nhiu đn vic thay đi kh nng sn xut ca doanh nghip, nh vic đu t to ra
các ngun lc mi cho doanh nghip. Trong các doanh nghip sn xut d toán dài
hn chính là vic lp chin lc sn xut kinh doanh gm: u t các d án xây
dng m rng nhà xng , đu t mua mi hoc thay th máy móc thit b phc v
cho sn xut., m rng quy mô sn xut chim lnh th trng trong và ngoài nc.
Các d án đu t dài hn đòi hi khon đu t ln thc hin trong mt thi gian
dài to tin đ cho s thành công ca doanh nghip trong tng lai.
c đim ca vn đu t: u t chính là vic b vn vào mt d án nhm
mc đích thu li nhun trong tng lai vi thi gian thu hi vn đu t vt
quá mt k k
toán.
Ni dung lp d toán đu t: Do nhng đc đim trên vic lp d toán đc
đt ra ho nhà qun tr cp trên vi ni dung sau:
11
- D toán vn.
- Thi gian thu hi vn.

- Xác đnh giá tr tng lai ca mt đng vn hin ti và giá tr hin ti ca
mt đng tng lai.
D toán ngn hn: D toán sn xut kinh doanh ngn hn thng đc lp
cho mt nm phù hp cho mt nm tài chính ca doanh nghip dùng đ đánh
giá các ch tiêu thc hin so vi k
 hoch đt ra.
 các doanh nghip sn xut vic xây dng h thng d toán phc v cho
vic sn xut kinh doanh trong ngn hn là ht sc cn thit nh:
- D toán v sn lng sn xut
- D toán chi phí sn xut.
- D toán chi phí bán hàng- chi phí qun lý doanh nghip.
- D toán vn bng tin.
- D toán kt qu kinh doanh.
Quá trình t lp d toán, phng pháp l
p d toán, mi quan h bin chng
gia các d toán s cung cp thông tin hu ích cho nhà qun tr trong vic điu
hành hot đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Nu vic lp d toán kh
thi phù hp vi thc tin thì các báo cáo d toán chính là cn c đ đánh giá
trách nhim ca Nhà qun tr doanh nghip. Vì vy, ngoài vic đánh giá trách
nhim qun lý da vào d toán, còn phi xem xét phng pháp lp d toán có
khách quan và đáng tin cy không.
1.2.2.2. Báo cáo b phn
a) Khái nim: Báo cáo b phn là báo cáo ca mt đn v hoc mt hot đng
ca mt t chc doanh nghip mà nhà qun lý cn xem xét đ h có th kim soát
và qun lý đi vi chi phí và doanh thu ca nhng b phn đó, ví d nh: Các báo
cáo  phân xng sn xut, các báo cáo  tng ca hàng, báo cáo c
a khu vc kinh
12
doanh trong mt tng công ty.
b) c đim ca các báo cáo b phn

Báo cáo b phn thng lp theo cách ng x ca chi phí, trình bày di hình
thc s d đm phí, phân loi chi phí theo tiêu thc bin phí - đnh phí và chi phí
kim soát đc - chi phí không kim soát đc, chi phi phân b - chi phí không
phân b. Lp báo cáo b phn theo cách này có tác dng thit thc giúp cho vic
phân tích, đánh giá các mt hot đng ca b phn nói riêng và ca toàn t chc nói
chung.
Báo cáo b phn thng đc lp  nhiu mc đ hot đng hoc nhiu phm
vi khác nhau, chúng phn ánh tình hình ca mt mc đ hot đng hoc mt phm
vi hot đng c th ca t chc.
Báo cáo b phn càng tin lên cp qun lý cao hn càng gim dn chi tit. 
cp qun lý cao nht trong mt t ch
c có th nm đc toàn b tình hình hot đng
ca t chc, đnh k các trung tâm trách nhim t cp thp nht phi báo cáo dn
lên các cp cao hn trong h thng v nhng ch tiêu tài chính ch yu ca trung
tâm trong mt báo cáo đc gi là báo cáo thc hin (performance report).
Mt báo cáo thc hin trình bày các s liu d toán, s liu thc t và s
chênh lch nhng ch tiêu tài chính ch yu phù hp theo tng loi trung tâm trách
nhim. Thông qua các báo cáo thc hin, nhà qun lý s kim soát đc các hot
đng ca t chc mt cách hiu qu.
Các loi báo cáo thc hin:
- i vi trung tâm chi phí: Báo cáo tình hình thc hin chi phí
- i vi trung tâm doanh thu: Báo cáo tình hình thc hin doanh thu
- i vi trung tâm li nhun: Báo cáo thu nhp theo s d đm phí
- i vi trung tâm đu t: Báo cáo thu nhp theo vn đu t

c/. S vn đng thông tin trong h thng k toán trách nhim:
13
Cu trúc ca h thng báo cáo thc hin bt đu t cp qun lý thp nht và
xây dng ngc lên cp qun lý cao nht. Mi nhà qun lý trong t chc nhn
đc báo cáo thc hin ca chính b phn ca mình qun lý và các báo cáo thc

hin ca các b phn di quyn. Bng cách này, nhà qun lý có th đánh giá
đc hiu qu công vic ca b phn mình và các b phn trc thuc.
Nói chung, khi vn dng h thng k toán trách nhim, cn tp trung vào vai
trò thông tin ca h thng. iu này s nh hng tích cc đn hành vi và thái đ
ca nhà qun lý, khuyn khích h c gng ci thin hiu qu hot đng.
Báo cáo b phn thng đc xây dng thành hai loi: Báo cáo d toán và
báo cáo thc hin.  đánh giá đc k
t qu thc hin thì hình thc hai báo cáo này
phi thng nht, thông qua báo cáo d toán, nhà qun tr có th đánh giá đc kt
qu hot đng ca mình qua các báo cáo thc hin. T đó, giúp nhà qun tr xác
đnh đc nguyên nhân tn ti hay nhng thành qu đt đc trong b phn mình.
Bên cnh đó, các báo cáo đc lp cho tng b phn s cung cp thông tin cn thit
cho nhà qun tr đánh giá kt qu hot đng ca tng b phn, tng hot đng, hay
tng khu vc kinh doanh làm c s đ phân phi ngun lc mt cách hiu qu cho
doanh nghip. Tng hp các báo cáo b phn tng cp qun lý t thp đn cao s
hng toàn b các b phn, các hot đng v mc tiêu chung ca t chc, doanh
nghip thông qua vic lp báo cáo d toán và thc hin theo các báo cáo d toán.
Lp báo cáo b phn phi đm bo tính hiu qu: Li ích thu đc và chi phí
b ra, to đng lc thúc đy hot đng hay kìm hãm hot đng ca t chc,
doanh nghip.
1.2.2.3 Phân b chi phí cho các b phn
Nguyên tc phân b: Mi b phn đu đc gn vi trách nhim ca nhà
qun lý, báo cáo b phn đc lp s cung c
p thông tin v kt qu ca b phn
đó, và kh nng ca cp qun lý. Phân b chi phí phi đm bo vic không chuyn
giao trách nhim t trung tâm trách nhim này, sang trung tâm trách nhim khác.
Do đó, tiêu thc phân b phi đc xây dng da trên bn cht và mi quan h ca
14
chi phí đi vi mi b phn.
Qua quá trình phân b trên, ta thy rng đnh phí gm hai phn: nh phí b

phn và đnh phí chung.
nh phí b phn: là nhng khon đnh phí gn bó riêng bit vi tng b
phn, phát sinh và tn ti vi cùng b phn đó nh: lng công nhân qun lý, khu
hao thit b ca b phn.
nh phí chung: Là nhng khon đnh phí không g
n bó riêng bit vi tng
b phn, hoc không trc thuc bt k b phn riêng r nào mà phát sinh vì s tn
ti hoc vì hot đng ca nhiu b phn. nh phí chung đc phân b theo nguyên
tc gián tip, còn đnh phí b phn thuc b phn nào thì đc phân b ngay cho
b phn đó theo nguyên tc trc tip.
Ví d mt s tiêu thc phân b chi phí:

B PHN PHC V TIÊU THC PHÂN B
Cn tin
Bo
v
K
toán
ng lc
Qun đc
Giao nhn – kho vn
Qun lý doanh nghip
S lng nhân viên
Din tích chu trách nhim
S gi lao đng
Nng lc phc v ( ca máy, kwh)
S nhân viên
S lng vn đn
S gi lao đng
Ngun: Phm Vn Dc, 2006, K toán qun tr.

1.2.2.4 Các ch tiêu đánh giá kt qu b phn.
Quan đim đánh giá: Khi thit k các trung tâm trách nhim phi xut phát t
quan đim nhìn nhn toàn b t chc là mt trung tâm đu t. Bt k mt doanh
nghip nào cng hng ti mc tiêu phi đt đc mt mc li nhun tho đáng t
15
hot đng sn xut kinh doanh đ đáp ng nhu cu đu t và tái đu t, cng nh
các nhu cu cn thit khác v tin mt cho s tng trng ca doanh nghip.  đo
lng mc li nhun này KTQT s dng ch tiêu t l li nhun trc thu và tr lãi
trên giá tr tài sn bình quân trong k. Công thc nh sau:



Xây d
ng các ch tiêu dùng đ đánh giá hiu qu qun lý ca các trung tâm:
Trung tâm đu t thit lp các ch tiêu đo lng hiu qu đu t, trung tâm li
nhun thit lp các ch tiêu đo lng liên quan đn li nhun, các trung tâm doanh
thu, trung tâm chi phí s dng các công c phân tích đánh giá mc đ hoàn thành
các b phn.
a) Các ch tiêu đánh giá trung tâm chi phí:
Trung tâm chi phí đc chia thành hai loi là trung tâm chi phí tiêu chun
(đnh mc) và trung tâm chi phí d toán (tu ý).
- Trung tâm chi phí tiêu chun (Standard cost center): là trung tâm chi phí mà
đu ra có th xác đnh và lng hóa bng tin trên c s đã bit phí tn cn thit đ
to ra mt đn v đu ra. Ví d, mt phân xng sn xut là trung tâm chi phí đnh
mc vì giá thành mi đn v sn phm to ra có th xác đnh thông qua đnh mc
chi phí vt liu trc tip, đnh mc chi phí nhân công trc tip và đnh mc chi phí
sn xut chung. i vi trung tâm chi phí này thì:
+ V mt hiu qu: đc đánh giá thông qua vic hoàn thành k hoch sn
lng sn xut đúng thi hn va tiêu chun k thut quy đnh.
+ V mt hiu nng: đc đo lng thông qua vic so sánh gia chi phí thc

t vi chi phí đnh mc, phân tích bin đng và xác đnh các nguyên nhân ch
quan, khách quan tác đng đn tình hình thc hin đnh mc chi phí.


=
T l li nhun trc thu và
tr lãi / Tài sn bình quân
Li nhun trc thu và tr lãi
Giá tr tài sn bình quân
16
- Trung tâm chi phí d toán (discretionary expense center): là trung tâm chi
phí mà đu ra không th lng hóa đc bng tin mt cách chính xác và mi quan
h gia đu ra vi đu vào  trung tâm này không cht ch. in hình v trung tâm
chi phí này là các phòng ban thuc b phn gián tip nh phòng nhân s, phòng
tng hp, phòng k toán,…Các khon chi phí thng đc đt ra c đnh cho mi
phòng ban, s thay đi nu có ca các khon chi phí này cng không làm nh
hng đn nng sut  các phân xng sn xut. Các trung tâm chi phí này đc
đánh giá nh sau:
 V mt hiu qu: đc đánh giá thông qua vic so sánh gia đu ra và mc
tiêu phi đat đc ca trung tâm.
 V mt hiu nng: đc đánh giá ch yu da vào vic đi chiu gia chi
phí thc t phát sinh và d toán ngân sách đã đc duyt. Thành qu ca các nhà
qun lý b phn này s
đc đánh giá da vào kh nng kim soát chi phí ca h
trong b phn.
Nhìn chung, phng pháp đánh giá trung tâm chi phí này là phng pháp phân
tích nhân t bin đng:
Bin đng v lng = Giá đnh mc x ( lng thc t - lng đnh mc).
Bin đng v giá = Lng thc t x ( Giá thc t - giá đnh mc ).
Kt qu phân tích s cung cp thông tin cho nhà qun tr bit đc nguyên

nhân c
a các bin đng trên là khách quan hay ch quan t đó có các bin pháp
đúng đn, kp thi đ chn chnh hoc phát huy các bin đng theo chiu hng có
li cho t chc.
b) Các ch tiêu đánh giá trung tâm doanh thu
V mt hiu qu: s đi chiu gia doanh thu thc t đt đc vi doanh thu
d toán ca b phn. Xem xét tình hình thc hin d toán tiêu th, qua đó phân tích
sai bit doanh thu do nh h
ng ca các nhân t có liên quan nh đn giá bán, khi
lng sn phm tiêu th và c cu sn phm tiêu th.
17
V mt hiu nng: do đu ra ca trung tâm doanh thu đc lng hóa bng
tin nhng đu vào thì không vì trung tâm doanh thu không chu trách nhim v giá
thành sn phm hay giá vn hàng hóa. Trong khi đó chi phí phát sinh ti trung tâm
doanh thu không th so sánh đc vi doanh thu ca trung tâm. Vì vy cn so sánh
gia chi phí thc t và chi phí d toán ca trung tâm khi đo lng hiu nng ca
trung tâm doanh thu.
Nh vy, đi vi trung tâm doanh thu chu trách nhim v mc tiêu th c
a
mình, phng pháp đánh giá trung tâm này cng s dng phng pháp phân tích
tình hình thc hin doanh thu gia thc t và d toán, gia k này và k trc
(hiu qu), so sánh các chi phí đu vào ti trung tâm đ đánh giá hiu nng hot
đng ca trung tâm liên quan đn vic bán hàng và tiêu th sn phm.
c) Các ch tiêu đánh giá trung tâm li nhun:
Nu nh trung tâm chi phí có trách nhim đm bo chi phí phát sinh phù hp
vi k hoch sn xut, trung tâm li nhun phi t chc hot đng sao cho đt đc
li nhun cao nht, ngha là s dng các ngun lc đc giao mt cách hiu qu
nht, trong đó có trách nhim kim soát chi phí phát sinh, doanh thu thc hin đc
t hai trung tâm là chi phí và doanh thu. Vy, đ đánh giá kt qu thc hin đc
ca trung tâm li nhun, k toán qun tr đánh giá vic thc hin ch tiêu li nhun

qua mi quan h vi giá bán và lng bán.
Khi đánh giá kt qu ca mt trung tâm li nhun, trc tiên KTQT s thc
hin đánh giá theo các ch tiêu c bn sau:
- Mc li nhun thc hin so vi k hoch đc giao (s tuyt đi và s tng
đi).
* Mc tng / gim li nhun = LN thc t - LN k hoch
* T l
hoàn thành k hoch li nhun = LN thc t / LN k hoch
Do li nhun là phn còn li ca doanh thu sau khi đã tr chi phí, nên doanh
thu và chi phí là hai nhân t có nh hng trc tip đn li nhun.  đánh giá
18
chính xác kt qu ca mt trung tâm li nhun, KTQT trc ht s xác đnh phm
vi chi phí mà nhà qun tr trung tâm có th kim soát đc ri áp dng phng pháp
phân tích bin đng chi phí nh phng pháp áp dng  các trung tâm chi phí. i
vi ch tiêu doanh thu, KTQT đánh giá hai khía cnh:
- Có đt đc mc tiêu th d toán hay không?
- Giá bán có đúng nh d toán hay không?
- C cu hàng bán có đúng nh d toán hay không? (trng hp kinh doanh
nhi
u loi sn phm).
Khi đánh giá chênh lch (nu có) gia doanh thu thc hin so vi doanh thu
d toán, KTQT thc hin phân tích xác đnh các nhân t nh hng đn doanh thu
theo công thc:
∑ P
1
Q
1
∑ P
1
Q

1
∑ P
0
Q
1

∑ P
0
Q
0
∑ P
0
Q
1
∑ P
0
Q
0

(1) (2)
∑ P
1
Q
1
- ∑ P
0
Q
0
= chênh lch gia DT thc hin so vi DT d toán
Công thc (1) phn ánh nh hng ca giá bán

Công thc (2) phn nh nh hng ca lng bán
Vi ∑ P
1
Q
1
- Doanh thu thc hin
∑ P
0
Q
0
- Doanh thu d toán
P
1
- Giá bán thc hin
P
0
- Giá bán d toán
Q
1
- Lng bán thc hin
Q
0
- Lng bán d toán
d) Các ch tiêu đánh giá Trung tâm đu t:
Mc tiêu quan trng ca bt k doanh nghip kinh doanh nào là ti đa hoá li
nhun và s dng vn đu t có hiu qu. i vi trung tâm này, ngoài ch tiêu t
l li nhun trc thu và tr lãi / giá tr tài sn bình quân tính cho toàn b t chc,
==
x
19

ngi ta còn s dng thêm mt s ch tiêu đ đánh giá hiu qu ca trung tâm đu
t đó là: T sut li nhun trên vn đu t (return on investment - ROI) và thu
nhp thng d (residual income – RI)
- Giá tr th trng ca tài sn doanh nghip.
i vi các công ty c phn, ngoài các ch tiêu trên, KTQT còn đánh giá ch
tiêu ti đa hóa li ích ca c đông qua 2 ch tiêu:
- Thu nhp ca c
phiu th trng.
- T l giá th trng / mnh giá c phiu thng
ROI – T l li nhun / vn s dng bình quân
Ch tiêu ROI cho bit có bao nhiêu li nhun đã đc to ra so vi giá tr ca
các ngun lc đu t, công thc tính:
Li nhun
ROI =
Vn đu t
Ch tiêu ROI có th phân tích thành:
Li nhun Doanh thu
ROI =
Doanh thu
x
Vn đu t

ROI =
T sut li nhun
trên doanh thu
xS vòng quay ca vn đu t
(1) (2)
Nhân t (1) phn ánh kh nng sinh li ca doanh thu. Nu t l lãi trên doanh
thu ca mt b phn tng và các yu t không thay đi thì t l li nhun/vn đu t
ca b phn đó s tng. Thí d, mt b phn có th thay đi c cu sn phm bng

cách tng t l sn phm sinh li cao trong c cu đó. Nh vy, t l lãi trên doanh
thu tng và ROI cng tng theo.
20
Nhân t (2) phn ánh tính hiu qu ca vic s dng vn, th hin bng t l
tao ra doanh thu ca tng đng vn. Mi đng vn càng to ra nhiu đng doanh
thu thì vic s dng vn càng hiu qu. Nu h s quay vòng vn tng mà các yu
t khác không đi thì ROI s tng. Thí d, mt b phn có th làm tng doanh thu
bng các đt khuyn mãi đc bit hoc bng vic gim hàng tn kho, c hai cách
này đu làm tng h s quay vòng vn.
Li nhun đc s dng trong công thc là lãi thun trc thu thu nhp và
trc khi tr tin li. Lý do s dng ch tiêu lãi thun t hot đng là đ phù hp
vi doanh thu và vn hot đng đã to ra nó và đ làm c s xác đnh s ln quay
vòng vn.
Vn hot đng bao gm tin mt, các khon phi thu, các khon tn kho, máy
móc thit b và các khon vn khác đc s dng trong quá trình hoat đng sn
xut kinh doanh ca t chc. Vn hot đng đc s dng trong c cu xác đnh
ROI  điu kin bình thng là vn bình quân gia đu nm và cui nm. Nu có
bin đng v vn đu t thì phi tính bình quân tng tháng trong nm. Nhng
khon vn không đc xp vào loi vn hot đng là giá tr đt đai đ xây dng
nhà xng trong tng lai hoc giá tr tài sn c đnh thuê ngoài.
Các bin pháp làm tng ROI
Da vào vic phân tích các yu t cu thành nên ch tiêu ROI đã đc trình
bày  trên, ta thy có th tng ch tiêu ROI bng các bin pháp sau đây:
- T
ng doanh thu (chi phí có th không đi hoc gim xung): doanh thu tng
trong khi chi phí không đi hay gim xung s làm mc li nhun tng lên. Do li
nhun nm  phn t s trong công thc xác đnh ROI, nên vic li nhun tng s
làm tng ROI.
- Gim chi phí hot đng (doanh thu không đi hoc tng): Trong bin pháp
này, các nhà qun tr c gng gim các khon chi phí hot đng mà mc tiêu ch

yu là gim bin phí, đc bit là tng nng sut lao đng đ gim chi phí lao đng
trong mt đn v sn phm. Chi phí hot đng gim trong khi doanh thu không đi
21
s làm cho li nhun tng lên và làm tng ROI.
- Doanh thu gim vi tc đ gim chm hn tc đ gim chi phí: gii pháp
này đc thc hin khi phi ct gim các hoat đng không hiu qu hay gim bt
sn xut các mt hàng không mang li hiu qu. Mc li nhun trong trng hp
này gim đi do doanh thu gim nhng đng thi cng ct gim
đc các chi phí to
gánh nng cho công ty nên cui cùng t s ROI vn tng lên so vi lúc cha ct
gim bt hot đng.
- Gim vn hoat đng: bin pháp gim vn hot đng bình quân đt trng tâm
vào vic làm gim các loi hàng tn kho không hp lý v nguyên vt liu, sn phm
đang ch to, thành phn làm  đng vn, tích cc thu hi các khon phi thu mt
cách nhanh chóng đ tránh vn b tn đng và gia tng s vòng quay ca vn.
Mt s đim hn ch ca ch tiêu ROI
Mc dù ch tiêu ROI là mt ch tiêu quan trng và đc các nhà qun tr s
dng rng rãi đ đánh giá kt qu thc hin ca qun lý, nó vn còn nhng đim
hn ch sau đây:
- ROI có khuynh hng chú trng đn vic thc hin ngn hn hn là quá
trình sinh li dài hn, do vy nhà qun tr quá chú trng vào ROI có th b qua
nhiu c hi đu t mà kt qu ca chúng ch rõ rt v lâu dài.
- ROI b qua nh hng ca thi giá tin t nên nh hng đn vic phân tích
vn đu t.
- ROI có th không hoàn toàn chu s điu hành ca nhà qun tr cp c s vì
s
hin din ca trung tâm đu t có quyn điu tit ROI.
- ROI là s tng đi nên không th hin đc mc đ tng thêm tuyt đi là
bao nhiêu khi thc hin các gii pháp tng ROI. Chính vì vy nu ch cn c vào
ROI thì s không bit đc chính xác mc thay đi tuyt đi ca li nhun. iu

này đã che m kh nng khuyn khích gia tng đu t vi con s li nhun tuyt
đi cn đt đc. Suy cho cùng mc tiêu ti đa hóa li nhun mi là mc tiêu cui