Tại sao rau an toàn sản xuất tại TPHCM gặp khó khăn trong tiêu thụ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM
−−−−−−−−−−−−




NGUYN TH PHÚC DOANG



TI SAO RAU AN TOÀN
SN XUT TI THÀNH PH H CHÍ MINH
GP KHÓ KHN TRONG KHÂU TIÊU TH
?




LUN VN THC S KINH T







TP. H Chí Minh - Nm 2010
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM
−−−−−−−−−−−−

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT

NGUYN TH PHÚC DOANG


TI SAO RAU AN TOÀN
SN XUT TI THÀNH PH H CHÍ MINH
GP KHÓ KHN TRONG KHÂU TIÊU TH
?



Chuyên ngành : Chính sách công
Mã s : 603114

LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC: TS. TRN TIN KHAI



TP. H Chí Minh - Nm 2010

i
LI CM N

Trc tiên, tôi xin gi li cm n sâu sc đn thy Trn Tin Khai, ngi đã rt
tn tình giúp đ, đng viên và hng dn tôi trong sut quá trình thc hin lun vn tt
nghip này.

Tôi cng xin chân thành cm n các thy cô và tr ging ca Chng trình
Ging dy Kinh t Fulbright đã tn tình ging dy và truyn đt kin thc cho tôi trong
sut 2 nm qua.
Xin gi li cm n đn các anh ch trong S Nông nghip và Phát trin Nông
thôn TP. HCM và các đn v trc thuc nh Trung tâm T vn và H tr Nông nghip,
Chi cc Bo v Thc vt, Chi cc Phát trin Nông thôn, Trung tâm Khuyn nông, các
anh ch  ch đu mi Tam Bình, Tân Xuân, Bình in, chú Hùng, chú Hi – Trung
tâm Sao Vit, anh Ton – HTX Tân Phú Trung đã giúp tôi nhng t liu đ vit bài.
Cm n các anh ch thành viên lp MPP1 đã đng viên, chia s, giúp đ tôi
trong sut quá trình hc cng nh quá trình thc hin đ tài.
Xin cm n gia đình đã ht lòng quan tâm và to điu kin tt nht đ tôi tham
gia hc và hoàn thành chng trình này.

ii
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và
s liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong
phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca
Trng i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t
Fulbright.

iii
MC LC
Trang ph bìa
Li cm n i
Li cam đoan ii
Mc lc iii
Danh mc các ký hiu, ch vit tt v
Danh mc các hình v, đ th vi

Tóm tt vii
CHNG 1 M U 1
1.1 t vn đ 1
1.2 Mc tiêu, ni dung, đi tng và phm vi nghiên cu 2
1.3 Hng nghiên cu ca đ tài 3
1.4 Phng pháp nghiên cu 3
1.5 Cu trúc lun vn 6
CHNG 2 C S LÝ LUN 7
2.1 Gii thiu mt s nghiên cu đã và đang thc hin 7
2.2 Các c s lý thuyt 7
2.2.1 Thông tin bt cân xng 7
2.2.2 Lý thuyt chui giá tr 8
CHNG 3 PHÂN TÍCH THC TRNG SN XUT, KINH DOANH VÀ QUN
LÝ RAU VÀ RAU AN TOÀN TI TP. HCM 11
3.1 Thc trng sn xut rau và RAT ti TP. HCM 11
3.1.1 Quy hoch vùng canh tác rau an toàn 11
3.1.2 Chng loi, nng sut, sn lng và c cu mùa v 12
3.1.3 Kh nng áp dng sn xut RAT 13
3.1.4 V nhân lc 16
3.1.5 Liên kt sn xut 16

iv
3.2 Thc trng kinh doanh rau và RAT ti TP. HCM 17
3.2.1 Mô t chui giá tr RAT 17
3.2.2 Thay đi chui giá tr trong giai đon 2005 – 2009 và các nguyên nhân17

3.2.2.1 Cnh tranh ca các vùng sn xut rau lân cn 17
3.2.2.2 Hot đng ca kênh phân phi RAT 19
3.3 Thc trng qun lý RAT ca TP. HCM 27
3.3.1 Công tác chng nhn đ điu kin sn xut, s ch RAT 28

3.3.2 Công tác chng nhn quy trình VietGAP 29
3.3.3 Công tác kim tra d lng thuc BVTV và x pht 30
3.3.4 D án liên kt sn xut và tiêu th RAT TP. HCM và các tnh 32
3.4 Nghiên cu tình hung 32
3.4.1 Tình hung HTX RAT Tân Phú Trung 32
3.4.2 Tình hung Trung tâm Thc phm An toàn Sao Vit 33
3.5 Nhn thc hành vi ca ngi tiêu dùng 34
3.6 Kt lun chng 37
CHNG 4 GI Ý CHÍNH SÁCH 39
4.1  xut chính sách 39
4.1.1 Chính sách qun lý sn xut và lu thông RAT 39
4.1.2 Chính sách tác đng cu 40
4.1.3 Chính sách h tr cung rau an toàn 40
4.2 Tho lun la chn chính sách 41
4.2.1 Chính sách qun lý sn xut và lu thông RAT 41
4.2.2 Chính sách tác đng cu 42
4.2.3 Chính sách h tr cung rau an toàn 42
KT LUN VÀ KIN NGH 44
Tài liu tham kho
Ph lc

v
Danh mc các ký hiu, ch vit tt:
B NN B Nông nghip và Phát trin Nông thôn
BVTV Bo v Thc vt
Chng trình RAT Chng trình mc tiêu phát trin rau an toàn trên đa bàn
thành ph H Chí Minh
GAP Quy trình sn xut nông nghip tt (Good Agriculture
Practice)
HTX Hp tác xã

NTD Ngi tiêu dùng
PTNT Phát trin Nông thôn
RAT Rau an toàn
S NN S Nông nghip và Phát trin Nông thôn thành ph H Chí
Minh
THT T hp tác
TP Thành ph
TP. HCM Thành ph H Chí Minh
VSATTP V sinh An toàn Thc phm



vi
Danh mc các bng, hình v và s đ:
S đ 1.1 Khung phân tích 4
S đ 3.1 S đ mng li phân phi và tiêu th RAT ti TP. HCM nm 2005 17
S đ 3.2 S đ mng li phân phi và tiêu th rau ti TP. HCM hin nay 20

Hình 3.1 Din tích canh tác rau qua các nm ca TP. HCM 11
Hình 3.2 Hình nh RAT đc bán trong siêu th 24
Hình 3.3 Mt s đc đim ngi tiêu dùng phng vn 35

Bng 3.1 Chng loi và t l sn lng các nhóm rau sn xut ti TP. HCM 13
Bng 3.2 So sánh chi phí và li nhun ca sn xut rau an toàn vi rau trng thông
thng trên cùng din tích 1.000 m
2
14
Bng 3.3 Ví d minh ha li ích đt đc ca các bên tham gia sn xut, phân phi và
qun lý RAT 15
Bng 3.4 Giá bán ca mt s loi rau n lá ti Coop-mart Nguyn Kim 22

Bng 3.5 So sánh chênh lch giá bán gia mt s loi rau n lá không nhãn mác vi
các sn phm cùng loi có nhãn mác ti Coop-mart Nguyn Kim 23
Bng 3.6 So sánh giá bán mt s loi rau n qu ti Coop-mart Nguyn Kim 23

vii
TÓM TT
Là thành ph đông dân nht c nc, nhu cu tiêu dùng v sn phm an toàn nói
chung và rau an toàn nói riêng ca TP. HCM là rt ln. Tuy nhiên rau an toàn sn xut
ti TP. HCM li gp khó khn trong khâu tiêu th. Do vy, đ tài tìm hiu nhng
nguyên nhân khin rau an toàn sn xut ti TP. HCM gp khó khn trong khâu tiêu th,
t đó đ xut chính sách nhà nc cn làm đ giúp tng cng sn xut và tiêu th rau
an toàn trên đa bàn TP. HCM.
Vi cách tip cn chui giá tr, đ tài đã phân tích tình hình sn xut, tiêu th và
qun lý rau và rau an toàn hin nay ti TP. HCM.  tài đã thu thp d liu da trên
phng vn kinh nghim t hai đn v sn xut, kinh doanh rau an toàn, mt s hp tác
xã nông nghip sn xut rau an toàn và điu tra phng vn ý kin  mt s ngi tiêu
dùng đ tìm hiu nguyên nhân RAT sn xut ti TP. HCM gp khó khn trong khâu
tiêu th. ng trên quan đim ca ngi làm chính sách thuc c quan h tr tiêu th
sn phm nông nghip trên đa bàn TP. HCM, tác gi đã rút ra đc mt s nguyên
nhân RAT ca TP. HCM khó khn trong khâu tiêu th, t đó đ xut các chính sách.
Kt qu nghiên cu cho thy hin đang có hai nhóm rau đc sn xut là rau an
toàn (có chng nhn hoc không chng nhn) và sn xut rau thông thng, trong đó
rau an toàn (có chng nhn) chim t l thp nhng không đc tiêu th nhiu qua các
kênh có kh nng to ra c hi nhn din rau an toàn. Sn lng nh, chng loi không
đa dng và không có s khác bit, nng sut không cao nên chu cnh tranh khc lit
bi sn lng rau an toàn và rau thông thng ca các tnh thành khác đ v nên RAT
sn xut ti TP. HCM b ph thuc giá c. Liên kt sn xut – sn xut, sn xut – tiêu
th cha cht ch. Chi phí sn xut RAT không cao hn rau thông thng nhng các
chi phí khác (vn chuyn, s ch, bao gói, chi phí mt bng…) làm cho giá bán RAT
cao hn rau thông thng. Mt phn din tích đt không đ điu kin sn xut RAT

vn đc trng, thm chí vn có vùng đt còn hn chng nhn vùng đt an toàn nhng
không an toàn, không có cách thc phân bit RAT và rau thông thng nên nh hng

viii
nhiu đn tâm lý ngi tiêu dùng. Có s bt cân xng thông tin gia ngi bán, ngi
mua và c quan qun lý nhà nc. Sn phm rau an toàn  TP. HCM cha đc chú
trng v bao bì, đóng gói sn phm nh là yu t nhn dng ca sn phm Thiu quy
hoch vùng trng, thiu vn sn xut và trang thit b s ch là hn ch chung ca
ngành rau an toàn  thành ph.
V phía qun lý, công tác chng nhn đ điu kin sn xut, và s ch rau an
toàn cha đc bo đm. Thiu nhân lc, kinh phí cho kim tra thng xuyên cht
lng rau an toàn và và hình thc ch tài cha nghiêm là các hn ch ch yu. Các
mu phát hin có d lng thuc BVTV phn ln có ngun gc t các tnh, trong khi
D án liên kt sn xut và tiêu th rau an toàn gia TP. HCM và các tnh cha có s tài
tr ngân sách đúng mc ca các tnh thành và cp cao hn.
Kt qu nghiên cu cng cho thy ngi tiêu dùng cha nhn thc đy đ v
tm quan trng ca rau an toàn. Thói quen mua  ch, tin dng đc nhiu ngi la
chn mà b qua vn đ an toàn thc phm. Tuy nhiên, ngi tiêu dùng cng chp nhn
tr giá cao hn cho rau an toàn và cho rng thng hiu ca nhà phân phi hoc đn v
cung cp là vn đ quan trng. Ngi tiêu dùng cng đòi hi s kim tra thng xuyên
ca c quan nhà nc v cht lng sn phm rau an toàn.
T đó, bài vit đ xut mt s chính sách nh chính sách qun lý sn xut và
lu thông, chính sách tác đng cu, t đó có chính sách h tr cung rau an toàn.



1
CHNG 1 M U
Rau an toàn (RAT) là nhng sn phm rau ti (bao gm tt c các loi rau n
lá, c, thân, hoa, qu, các loi nm thc phm ) đc sn xut, thu hoch, s ch, bao

gói, bo qun theo quy đnh k thut bo đm tn d v vi sinh vt, hóa cht đc hi
di mc gii hn ti đa cho phép theo quy đnh [4].
Rau đc công nhn RAT phi đc sn xut trên vùng đ điu kin sn xut an
toàn (do c quan qun lý nhà nc ch đng thc hin), phi đc cp giy chng
nhn đ điu kin sn xut, s ch RAT vi nhng th tc theo quyt đnh s
99/2008/Q-BNN và có b h s công b cht lng.
Rau hoc rau thông thng đc đnh ngha là rau nói chung, có th đt hoc
không đt cht lng nh không sn xut theo quy trình an toàn, cha đc kim tra
cht lng hoc không đm bo cht lng…
1.1 t vn đ
Trong nhng nm gn đây, chng trình phát trin RAT đc trin khai trên
nhiu tnh thành trong c nc. Vi thành ph H Chí Minh (TP. HCM), Chng trình
mc tiêu phát trin RAT trên đa bàn thành ph (chng trình RAT) đc bt đu t
nm 1999 và phát trin cho đn nay. Trong chng trình RAT giai đon 2006 - 2010,
bn mc tiêu ch yu ca chng trình là tng cng hiu qu qun lý nhà nc đi
vi rau lu thông trên đa bàn thành ph (TP); sn xut RAT vi giá thành h, cht
lng và nng sut cao đ nâng cao sc cnh tranh trong ni đa; m rng din tích sn
xut RAT; đy mnh hot đng truyn thông nhm nâng cao nhn thc ca ngi sn
xut cng nh ngi tiêu dùng (NTD) đi vi RAT, góp phn tác đng đn sn xut
rau ti TP đ đáp ng cho 60 - 70% nhu cu sn lng rau tiêu th ca nm 2010.
Là thành ph đông dân nht c nc, do vy nhu cu tiêu dùng v sn phm an
toàn nói chung và RAT nói riêng ca NTD TP. HCM là rt ln. Tuy nhiên, tng lng
rau sn xut ti TP. H Chí Minh ch đáp ng đc ti đa khong 25% lng rau tiêu
th trên toàn TP, trong s đó lng RAT đc sn xut theo tiêu chun RAT t các

2
hp tác xã, t hp tác đc chng nhn cht lng ch đáp ng cha ti 2% [23]
, khó
có kh nng đ đáp ng nh mc tiêu chng trình đ ra. Tuy vy, giá c bp bênh
khin cho nhiu ngi sn xut RAT gp khó khn trong tiêu th và tìm kim đu ra n

đnh. Trong khi đó, NTD có mc thu nhp cao và trung bình sn sàng tr chi phí cao
hn rau thông thng nu nh có cách thc nào đó xác nhn nim tin ca NTD rng
rau h mua thc s là RAT. Khi NTD không th phân bit đc RAT và rau không an
toàn thì h ch đa ra mc sn lòng chi tr cho rau thông thng, mc giá này luôn
thp hn giá ca RAT. Do vy, cung RAT sn xut ti TP. HCM có th tng trong thi
gian ti
nhng cha th tng đc do hin nay RAT đang gp khó khn trong khâu đu
ra. Nhu cu RAT luôn có sn nhng mc tiêu th RAT ti các kênh tiêu th hin nay
vn còn thp. Do vy, vn đ tìm đu ra cho RAT sn xut ti TP. HCM đn nay vn là
bài toán cn li gii.
Trên cng v ca ngi làm chính sách thuc c quan h tr tiêu th sn phm
nông nghip trên đa bàn thành ph, câu hi đt ra là nhng nguyên nhân nào khin
RAT sn xut ti TP. HCM gp khó khn trong khâu tiêu th? Nhà nc cn làm gì đ
giúp tng cng sn xut và tiêu th RAT trên đa bàn TP. HCM?
1.2 Mc tiêu, ni dung, đi tng và phm vi nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu ca lun vn nhm đánh giá tình hình sn xut, tiêu th và
qun lý RAT hin nay ti TP. HCM, xác đnh các yu t chính nh hng đn khâu
đu ra ca RAT sn xut ti TP. HCM và đ xut các gii pháp nhm gii quyt khó
khn trong khâu đu ra và m rng vic sn xut RAT ti TP. HCM
Ni dung nghiên cu bao gm hin trng v sn xut, tiêu th và qun lý rau và
RAT trên đa bàn TP. HCM và nhn thc hành vi ca NTD  TP. HCM.
i tng nghiên cu gm các đn v sn xut và kinh doanh RAT trên đa bàn
TP. HCM, c quan qun lý nhà nc v RAT  TP. HCM và NTD RAT ti TP. HCM.
c bit tp trung vào nhóm đi tng d kin chu tác đng trong chính sách đ xut
là nông dân và hp tác xã (HTX) sn xut và kinh doanh RAT trên đa bàn TP. HCM.

3
Phm vi nghiên cu s da trên các d liu v sn xut, kinh doanh và qun lý
RAT t nm 2005 đn tháng 04 nm 2010.
1.3 Hng nghiên cu ca đ tài

Mc dù có nhiu công trình nghiên cu v RAT nhng đa phn các nghiên cu
tp trung v k thut trng và canh tác RAT. Các đ tài, d án liên quan đn sn xut
RAT đã gii quyt thành công v k thut sn xut RAT. Ngi sn xut RAT hoàn
toàn có kh nng áp dng các k thut này nh trng rau trong nhà li, s dng thuc
vi sinh, phân hu c… bi nu đã qua tp hun thì k thut sn xut RAT tng đi
đn gin đi vi ngi sn xut. Cái chính là s t giác áp dng quy trình k thut,
mnh dn loi b nhng bin pháp sn xut thông thng có th dn ti tình trng rau
không an toàn. Do đó vn đ tr ngi trong vic m rng sn xut RAT hin nay không
nm  khâu k thut mà tr ngi chính nm  khâu t chc sn xut, tip th (thu mua,
s ch, tiêu th) và các vn đ liên quan đn c ch chính sách cho sn sut, tiêu th
RAT. Chính sách ca nhà nc hu nh ch tp trung h tr ngi sn xut tc là các
chính sách ch tp trung tác đng đ tng cung v RAT nh các d án v RAT ch yu
tp trung h tr k thut, h tr sn xut đ m rng din tích trng RAT nhng cha
tp trung nhiu đn các chính sách tác đng đn vic tìm đu ra cho sn phm RAT
cng nh cha chú ý đn các chính sách tác đng đn NTD, tc v phía cu tiêu dùng
RAT. iu này làm cho RAT sn xut ti TP. HCM không đ sc cnh tranh vi rau
thông thng, đc bit vi trng hp TP. HCM. Do đó, nghiên cu này nhm vào
vic phân tích và đ xut các chính sách nhm tác đng đn vic đu ra cho sn phm
RAT và tác đng v phía cu tiêu dùng RAT.
1.4 Phng pháp nghiên cu
S đ 1.1 Khung phân tích

4

Nông dân S/X
RAT TP. HCM
Ngi thu mua
l
Ngi thu mua
s

Siêu th
Ch đu mi Ch bán l
Ngi tiêu
dùng
B NN: ban hành các quy
đnh liên quan đn RAT
S NN, c quan trc thuc: thc
thi các quy đnh v RAT
Lp vùng sn xut RAT, ph bin quy trình canh tác,
kim tra quy trình canh tác, cp chng nhn vùng sn
xut, chng nhn
áp dng quy trình, kim tra d lng
thuc BVTV
Kim tra d lng
?
?
Có th áp dng và tuân th
quy trình trng RAT?
Giá thành RAT có cao hn?
Có cn chng nhn cho sn
phm RAT?
Có d bán không? Có th đa
dng hóa sn phm
không?
Có sn xut liên kt đc
không?
Có sn sàng sn xut theo hp
đ

n

g
?
?
?
?
?
ánh giá v th trng nh th nào?
Phng thc t chc vùng nguyên
liu ra sao?
u tiên vùng nguyên liu  đâu?
Có cn chng nhn tiêu chun?
Chia s chi phí chng nhn nh th
nào?
Chi phí thu mua phân phi có cao hn
rau thng hay không?
Giá bán RAT phi cao hn bao nhiêu
so vi rau thng?
Có các khó khn
,
thu

n l

i?
Bt cp trong vic cp chng nhn
RAT là gì?
(theo vùng, áp dng quy trình hay
theo mu sn phm?)
Bt cp trong vic kim tra mu rau
là gì? (kinh phí, nhân lc, phng

tin, ch tài)
Bt cp trong điu hành t chc vùng
nguyên liêu là gì?
Câu hi chung:
- Liu có cn thit có chính sách riêng cho RAT hay là cho rau
nói chung? (không phân bit RAT và rau thng na, tt c
đu phi an toàn)
- V công ngh: có th áp dng ph bin không? Có th bo
đm giá thành thp không?
Q
uan h

tin c
y
ntn?
Quan h tin cy ntn?
Ghi chú:
ng phân phi sn phm

Lung thông tin qun lý

Lung thông tin cn nghiên cu
(có du ?)
Có hiu bit v RAT?
Có nhu cu v RAT?
Kh nng chp nhn giá
cao ca RAT?
S đ 1.1 Khung phân tích

5

Cách tip cn ca đ tài là s dng phng pháp đnh tính.
o Phng pháp nghiên cu tài liu
i tng nghiên cu là các vn bn báo cáo v chng trình RAT ca TP.
HCM giai đon 2006 – 2010.
Ni dung nghiên cu gm đánh giá tình hình sn xut, tiêu th và qun lý RAT
giai đon 2006 - 2010 ti TP. HCM
C s d liu đc s dng là các d liu th cp nh báo cáo v vic thc hin
chng trình RAT ca TP. HCM ca S Nông nghip và Phát trin Nông thôn TP.
HCM (S NN) và ca các đn v trc thuc nh Chi cc Bo v thc vt (BVTV),
Trung tâm T vn và H tr Nông nghip, Trung tâm Khuyn nông, Chi cc Phát trin
Nông thôn (PTNT).
o Phng pháp nghiên cu tình hung
i tng nghiên cu gm Trung tâm Thc phm An toàn Sao Vit và HTX
RAT Tân Phú Trung vi ni dung nghiên cu là nhng nguyên nhân tht bi ca 2 đn
v này.
C s d liu đc s dng là d liu th cp t các vn bn, báo cáo ca 2 đn
v trên và ca các c quan có liên quan và phng vn trc tip các đi tng trc tip
có liên quan: Ông Nguyn Vn Hi – Giám đc và Ông Nguyn Quý Hùng – C vn
k thut, Trung tâm Thc phm An toàn Sao Vit; Ông Nguyn Quc Ton, Ch
nhim, HTX RAT Tân Phú Trung.
o Phng pháp phng vn điu tra
i tng nghiên cu là NTD RAT ti TP. HCM vi phng pháp ly mu mt
cách ngu nhiên  các qun, huyn. Lng mu d kin 60 ngi đin thông tin theo
mu, sau đó chn ra nhóm 5 - 7 ngi phng vn chuyên sâu. C s d liu đc ly
t vic ly ý kin ca nhóm NTD sn phm rau thông qua phng vn chuyên sâu.
Ni dung nghiên cu v cách NTD la chn và quyt đnh mua rau thông
thng hay RAT, mc chp nhn giá RAT so vi rau thông thng…

6
1.5 Cu trúc lun vn

Lun vn đc sp xp thành 4 chng.
Chng 1 M đu bao gm đt vn đ, mc tiêu, ni dung, đi tng và phm
vi nghiên cu, các phng pháp nghiên cu, b cc trình bày.
Chng 2 trình bày c s lý lun. Gii thiu mt s nghiên cu có liên quan đn
vn đ tiêu th RAT đã và đang thc hin, các lý thuyt đc nêu gm thông tin bt
cân xng, lý thuyt chui giá tr.
Chng 3 phân tích thc trng sn xut, kinh doanh và qun lý rau và rau an
toàn ti TP. HCM – Nhn thc hành vi ngi tiêu dùng.
Chng 4 gi ý chính sách.
Kt lun và kin ngh.


7
CHNG 2 C S LÝ LUN
2.1 Gii thiu mt s nghiên cu đã và đang thc hin
Do gii hn trong vic cp nht các nghiên cu nên tác gi đã không thng kê
đc đy đ các công trình nghiên cu có liên quan đn vic tiêu th RAT ti TP.
HCM.
Nm 2005, Công ty nghiên cu th trng Axis đã nghiên cu Chui giá tr
RAT TP. HCM vi s đ chui và vai trò ca các tác nhân trong chui.
Ngoài ra, tác gi đc bit có mt s công trình nghiên cu liên quan đn vic
tiêu th RAT đang thc hin.  tài Mô hình liên kt trong sn xut và tiêu th RAT
trên đa bàn TP. HCM nhm nghiên cu các hình thc liên kt ngang và liên kt dc
trong sn xut và tiêu th RAT trên đa bàn TP. HCM đc Th.S T Minh Thin thc
hin, thi gian kt thúc d kin là tháng 12 nm 2010.  tài Nghiên cu đ xut c
ch, chính sách, t chc sn xut, ch bin, bo qun và tiêu th RAT do Vin Khoa
hc K thut Nông nghip Min Nam ch trì, nhm đ xut c ch, chính sách đ m
rng qui mô sn xut, tiêu th RAT.  tài này d kin đn tháng 12 nm 2010 cng s
hoàn thành.
Tuy không hoàn toàn k tha và phát trin các kt qu t các công trình nghiên

cu đã có nhng đ tài nghiên cu này k tha nhiu kt qu các công trình nghiên cu
khác có liên quan, tham kho các kt qu điu tra, kho sát ca các c quan nhà nc
nh S NN ca TP. HCM và các đn v trc thuc ca nó.
2.2 Các c s lý thuyt
2.2.1 Thông tin bt cân xng
Thông tin bt cân xng là tình trng trong mt giao dch, mt bên có thông tin
đy đ hn và tt hn so vi bên còn li. Khi đó, giá c giao dch không phi là giá cân
bng ca th trng mà có th quá thp hoc quá cao.
Thông tin bt cân xng là mt tht bi ca th trng vì nó gây ra h qu là s
la chn ngc (la chn bt li) và ri ro đo đc (tâm lý  li). La chn ngc là

8
hu qu ca thông tin bt cân xng trc khi giao dch xy ra. Ri ro đo đc hay tâm
lý  li là tình trng cá nhân hay t chc không còn đng c đ c gng hay hành đng
mt cách hp lý nh trc khi giao dch xy ra, là hu qu ca thông tin bt cân xng
sau khi giao dch đã xy ra.
Gii pháp chính đ gii quyt h qu ca tình trng thông tin bt cân xng là
làm gim đi s bt cân xng v thông tin cho các bên tham gia giao dch. Phía t nhân
ln phía nhà nc đu đa ra gii pháp theo tng kh nng ca phía mình. Gii pháp t
nhân là phía ngi bán cn phi phát tín hiu v cht lng sn phm, uy tín thng
hiu… còn phía ngi mua thì sàng lc thông tin và th nghim, la chn. Gii pháp
ca chính ph da vào c ch giám sát, đc áp dng nhm mc đích kim soát tâm lý
 li, c ch bao gm giám sát trc tip (nh cp giy phép chng nhn trc hot
đng) và giám sát gián tip (nh kim tra, kim soát trong quá trình hot đng). Thông
qua quá trình thanh tra, kim tra thng xuyên, đn v chuyên qun ca nhà nc
thanh tra, kim soát và có hình thc ch tài thích đáng [8].
Vi th trng RAT, có s bt cân xng thông tin gia ngi bán và ngi mua,
gia ngi sn xut, kinh doanh và c quan qun lý nhà nc.
2.2.2 Lý thuyt chui giá tr [11]
Chui giá tr nói đn c lot nhng hot đng cn thit đ bin mt sn phm

(hoc mt dch v) t lúc còn là khái nim, thông qua các giai đon sn xut khác
nhau, đn phân phi ti NTD cui cùng và vt b sau khi đã s dng.
Mt chui giá tr tn ti khi tt c nhng ngi tham gia trong chui hot đng
đ to ra ti đa giá tr trong toàn chui.
Theo ngha hp, mt chui giá tr gm mt lot các hot đng thc hin trong
mt công ty đ sn xut ra mt sn phm nht đnh. Các hot đng này có th gm có
giai đon xây dng và thit k, quá trình mua vt t đu vào, sn xut, tip th và phân
phi, thc hin các dch v hu mãi… Tt c nhng hot đng này to thành mt

9
“chui” kt ni ngi sn xut vi NTD. Mt khác, mi hot đng li b sung giá tr
cho thành phm cui cùng.
Cách tip cn theo ngha rng không xem xét các hot đng do mt doanh
nghip duy nht tin hành mà nó xem xét c các mi liên kt ngc và xuôi cho đn
khi nguyên liu thô đc sn xut đc kt ni vi NTD cui cùng.
Các công c phân tích chui giá tr gm:
Công c 1 – La chn các chui giá tr u tiên đ phân tích
Công c 2 – Lp s đ chui giá tr
Công c 3 – Chi phí và li nhun
Công c 4 – Phân tích công ngh, kin thc và nâng cp
Công c 5 – Phân tích các thu nhp trong chui giá tr
Công c 6 – Phân tích vic làm trong chui giá tr
Công c 7 – Qun tr và dch v
Công c 8 – S liên kt
Do gii hn đ tài nên tác gi s tp trung vào phân tích qun tr ca nhà nc
và liên kt ca nông dân – ngi mua s- siêu th trong hai công c 7 và 8.
Công c 7 – Qun tr và dch v
Phân tích qun tr và dch v nhm điu tra các quy tc hot đng trong chui và
đánh giá quyn lc gia nhng ngi tham gia, t đó có th xác đnh đòn by can thip
nhm tng hiu qu chung ca chui giá tr.

Phân tích nhm tr li các câu hi sau:
- Nhng nguyên tc chính thc và không chính thc quy đnh hành đng
ca ngi tham gia trong chui?
- Ai lp ra nguyên tc?
- Ai giám sát s thi hành các nguyên tc này? C ch thng, pht?
- Ti sao cn nguyên tc này? Li th và bt li ca nhng nguyên tc
hin thi?

10
- Nhng h thng hiu lc đ h tr nhng ngi tham gia đáp ng đc
nhng yêu cu và đòi hi ca chui giá tr?
Công c 8 – S liên kt
Phân tích mi liên kt ngoài vic xác đnh t chc và ngi tham gia liên kt
còn đ xác đnh nguyên nhân và li ích t các liên kt này.
Phân tích nhm tr li các câu hi sau:
- Nhng liên kt có tn ti? Mc đ quan trng ca liên kt?
- S lng ngi tham gia?
- Tính thng xuyên và mc đ chính thc?
- Nguyên nhân ca s liên kt và không liên kt?
- Li ích và chi phí kinh tham gia liên kt? Mc đ tin tng?
- Thi gian tn ti ca liên kt và tính chính thc?
- T l m rng liên kt theo thi gian?


11
CHNG 3 PHÂN TÍCH THC TRNG SN XUT, KINH DOANH VÀ
QUN LÝ RAU VÀ RAU AN TOÀN TI TP. HCM
3.1 Thc trng sn xut rau và RAT ti TP. HCM
Sn xut RAT ca TP. HCM tp trung ch yu  các qun, huyn ngoi thành
nh C Chi, Bình Chánh, Hóc Môn, Q. 12… a phn đây là nhng vùng sn xut rau

truyn thng và đt nông nghip trng lúa chuyn đi sang.
3.1.1 Quy hoch vùng canh tác rau an toàn
Tuy quá trình đô th hóa làm nhiu din tích đt trng rau b mt đi nhng din
tích đt trng RAT t nm 2006 đn nay ngày càng tng nh vào đt nông nghip
trng lúa chuyn đi sang. Tính đn cui nm 2009, din tích canh tác rau trên đa bàn
TP. HCM là 2.874 ha (khong 10.000 ha gieo trng), din tích canh tác đã đc ly
mu đt và nc đ thm đnh điu kin sn xut RAT là 2.791,12 ha, trong đó din
tích đ điu kin sn xut RAT là 2.408 ha (chim 83,37%) (Hình 3.1) [17].
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Nm
D
i
n tíc
h

(h
a
)
K hoch
Thc t
ã chng nhn đ điu kin SX an toàn

Hình 3.1 Din tích canh tác rau qua các nm ca TP. HCM

“Ngun: S Nông nghip và Phát trin Nông thôn TP. HCM, 2009 [17] và y ban
Nhân dân TP. HCM, 2006 [25]”

12
Vic đánh giá cht lng đt và nc ti tt c các xã phng ch đc din ra
khi xã phng đó có din tích canh tác rau t 10 ha tr lên [17]. Do vy, t l din tích
đ điu kin sn xut RAT thc t s có s chênh lch theo chiu hng gim do hu
nh vi các xã phng có din tích sn xut nh nm trong các khu dân c. Tuy vy,
s din tích đt không đ điu kin trng RAT hoc quá nh nm xen trong khu dân c
vn đc ngi dân trng rau. ây là mt trong nhng nguyên nhân các phng tin
truyn thông phn ánh. iu này đã tác đng không nh đn nim tin ca NTD khi bit
rng vn có mt lng rau không an toàn đc đa vào tiêu th.
Theo k hoch Chng trình RAT ca TP giai đon 2006 – 2010, din tích canh
tác RAT đ điu kin sn xut an toàn hin nay ch đt 48,16%. Nhìn vào hình 3.1 ta
thy din tích trng RAT theo k hoch tng nm chng trình RAT ca TP đc đ
ra theo t l nht đnh mà không theo kho sát và c lng thc t. Hin nay, TP cha
có quy hoch c th vùng đt trng RAT nên nhiu HTX nm trong khu dân c không
dám đu t phát trin sn xut.
3.1.2 Chng loi, nng sut, sn lng và c cu mùa v
Vi 6 nhóm chng loi chính gm rau n lá ngn ngày, rau n lá dài ngày, rau
n c qu ngn ngày, rau n c qu dài ngày, rau mung nc và rau gia v, nng sut
rau bình quân đt 22 tn/ha [18]. Nh vy sn lng rau sn xut trên vùng đt đ điu
kin sn xut RAT trong nm 2009 khong 183.414 tn.
TP. HCM có mùa ma (t tháng 05 đn tháng 11, cao đim t tháng 06 đn
tháng 09) và mùa khô (t tháng 12 đn tháng 04). T l RAT gieo trng vào mùa khô
khong 38% (trong đó, rau c qu chim 40%, rau n lá chim 51% và rau gia v chim
9%) và mùa ma khong 62% (trong đó, rau c qu chim 37%, rau n lá chim 55%
và rau gia v chim 8%). Sn xut RAT ca TP. HCM ph thuc theo mùa, nên cung
RAT và c cu chng loi các mùa có khác nhau, trong khi đó cu RAT hu nh ít
thay đi. Di tác đng ca vic cung hàng nhiu hay ít t các đa phng góp phn

13
dn đn vic khan him hay d tha hàng làm nh hng ln đn vic sn xut và tiêu
th ca nông dân sn xut RAT ca TP. HCM.
Theo Axis, 2005, sn lng rau n lá chim t l ln nht, tip đn là rau mung
nc, rau trng dài ngày và rau gia v (Bng 3.1).
Bng 3.1 Chng loi và t l sn lng các nhóm rau sn xut ti TP. HCM
STT Tên nhóm Bao gm
T
 l sn lng
1
R
au n lá ngn ngày Rau dn, rau mung cn, tn ô, ci b xanh,
ci b dún, xà lách, mng ti, ci ngt
38%
2
R
au n lá dài ngày Ci bp, ci tho, ci bông 5%
4
R
au n c, qu dài ngà
y
u bp, cà chua, cà tím, cà pháo, t, bu, bí 6%
5
R
au mung nc 29%
6
R
au gia v Ngò rí, ngò gai, t cay, hành lá, húng cây 1%
“Ngun: Axis, 2005” [1]

Tuy đn nay t l sn lng gia các nhóm rau này có s thay đi nhng nhìn
chung nhóm rau n lá, ngn ngày vn chim t trng sn lng ln nht bi đây là
nhóm rau d trng, nng sut cao, đu t ít, nhanh thu hi vn nhng cng là loi d h
hng, khó bo qun, không tr đc nên giá c s ph thuc rt nhiu vào ngi mua.
Phn ln các loi rau này sn xut và tiêu th di dng ti sng, ít qua khâu ch
bin. So vi các tnh thành lân cn, chng loi RAT sn xut ti TP. HCM tng đi
ging, thm chí ít đa dng hn. iu này làm cho sn phm không có s khác bit v
chng loi vi RAT t các tnh thành khác. Do vy, nhà nc cn có nhng nghiên cu
và đa ra sn xut đi trà các ging mi đã nghiên cu thành công thông qua hình thc
chuyn giao h tr các HTX nh thông qua hình thc đu thu sn phm khoa hc
công khai (kinh nghim ca ài Loan) [14].
3.1.3 Kh nng áp dng sn xut RAT
Theo điu tra ca Chi cc BVTV TP. HCM nm 2007 v các tiêu chí thc hin
GAP trên 11 h sn xut RAT  Nhun c. Kt qu điu tra cho thy nông dân đã
bit ghi chép nht ký đng rung, la chn ging cây trng, s dng phân bón. Tuy

14
nhiên các h còn hn ch trong khâu thu hoch, và s ch sn phm, mt s h cha
chn la hóa cht BVTV phù hp khi phun xt [19]… Tuy nhiên, đi vi nhiu h sn
xut RAT khác khó khn ln ca nông dân vn là khâu ghi chép s sách nht ký đng
rung nhng v c bn, quy trình canh tác RAT tuy có phc tp hn thông thng
nhng ngi dân có th hoàn toàn áp dng đc.
Da vào kt qu thc nghim so sánh 2 mô hình sn xut rau theo quy trình sn
xut RAT và sn xut truyn thng ca Trung tâm Khuyn Nông nm 2008 (Bng 3.2)
thì giá thành sn xut trên cùng mt đn v din tích ca sn xut RAT so vi rau thông
thng thp hn khong 27,5% và cho nng sut thp hn khong 2,8%, li nhun cao
hn gn 40% (Bng 3.2).
Bng 3.2 So sánh chi phí và li nhun ca sn xut rau an toàn vi rau trng thông
thng trên cùng din
tích 1.000 m

2

CHI PHÍ n v tính RAU THÔNG THNG RAU AN TOÀN
Làm đt 1.000 đ 178 192
Ging 1.000 đ 250 260
Phân bón 1.000 đ 618 534
Thuc BVTV 1.000 đ 338 239
Vt t khác 1.000 đ 529 577
Lao đng 1.000 đ 892 398
TNG CHI PHÍ 1.000 đ 2.805 2.200
Nng sut kg 2.356 2.290
Giá thành đ/kg 1.170 1.023
Giá bán đ/kg 2.209 2.475
Li nhun đ/kg 1.039 1.452
Tng giá thành đ 2.756.520 2.342.670
Tng giá bán đ 5.204.404 5.058.610
Tng li nhun đ 2.447.884 2.715.940
“Ngun: Trung tâm Khuyn Nông, 2008” [22]
Nu RAT bán bng giá rau thông thng thì nông dân có li nhun cao hn sn
xut rau thông thng khong 10,95%. Tuy nhiên, khi bán cho các kênh phân phi
thông thng, mu mã RAT không đc bt mt do vy RAT có lúc bán giá thp hn

15
c rau thông thng. Nu giá bán RAT thp hn quá 5,6% so vi rau thông thng thì
sn xut RAT không mang li li nhun bng rau thông thng. Trong khi đó, bán cho
các kênh phân phi RAT thì RAT phi đc s ch, đóng gói… nên cng chi phí s
ch vào giá thành nên giá RAT thng cao hn rau thông thng nên li nhun có
gim hn (tham kho  Bng 3.3).
Bng 3.3 Ví d minh ha li ích đt đc ca các bên tham gia sn xut, phân phi và
qun lý RAT

Din tích canh tác là 1.000m
2

Ci ngt Ci thìa Ci xanh
Thi gian canh tác (ngày) 35 30 40
Nng sut (kg) 2.400 1.900 2.100
Ging, phân, thuc 730.000 780.000 710.000
Chi phí khác 1.800.000 2.000.000 1.800.000
Cng 2.530.000 2.780.000 2.510.000
Giá thành 1.100 1.544 1.255
Chi phí s ch 255 277 263
Giá thu mua 2.100 3.000 2.500
Lãi ca nông dân/1kg sn phm 745 1.178 982
Thu nhp trong 1 v 1.788.000 2.238.833 2.062.725
Chi phí nhân công, đin, nuc, vn chuyn 603 603 603
Hao ht s ch, vô bao 273 390 325
Chi phí bao bì 500 500 500
Chi phí tem 50 50 50
Cng 1.426 1.543 1.478
Giá bán 6.000 7.000 6.000
Giá tr chit khu kênh phân phi trung gian 1.140 1.330 1.140
Lãi c bn ca doanh nghip 1.048 794 596
T l lãi trên giá bán trc VAT 18% 12% 10%
“Ngun: Công ty c phn Bo v thc vt An Giang, 2009” [9]
Do vy, ngoài chi phí sn xut và s ch b ra thì ngi cung cp RAT còn phi
có trách nhim v cht lng sn phm nên đòi hi giá bán RAT phi cao hn rau
thông thng. Do vy, nu ngi sn xut thy đc li ích c th h nhn đc,
chng minh cho vic trng RAT mang li li ích cao hn rau thông thng thì h s
trng RAT.