Kiểm tra sau thông quan trong hoạt động quản lý hải quan Việt Nam hiện nay

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH






DNG PHÙNG C






KIM TRA SAU THÔNG QUAN TRONG HOT NG
QUN LÝ HI QUAN VIT NAM HIN NAY




LUN VN THC S KINH T

TP. H Chí Minh- Nm 2010




B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT




DNG PHÙNG C



KIM TRA SAU THÔNG QUAN TRONG HOT NG
QUN LÝ HI QUAN VIT NAM HIN NAY



Chuyên ngành : Chính sách công
Mã s : 603114

LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC : PGS.TS PHM DUY NGHA








TP.H Chí Minh- Nm 2010








LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích
dn và s liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao
nht trong phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan
đim ca Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh hay Chng trình ging
dy kinh t Fulbright.

LI CM N
Tôi xin chân thành cm n s truyn th kin thc ca tt c quý thy cô
giáo ti “Chng trình ging dy kinh t Fulbright” niên hc 2008-2010, chng
trình hp tác gia i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh và Trng Qun lý Nhà
nc John F.Kennedy thuc i hc Harvard.
ng thi, tôi luôn cám n sâu sc Phó Giáo s Tin s PHM DUY
NGHA đã hng dn tn tâm tôi trong sut quá trình hoàn thành đ tài nghiên cu.
Ngoài ra, tôi cng luôn cm kích s ng h và to điu kin v mi mt ca
các cp lãnh đo Tng cc Hi quan Vit Nam trong sut quá trình hc tp ti
Chng trình ging dy kinh t Fulbright. Tôi xin cám n các đng nghip, các
chuyên gia pháp lý Hi quan đã giúp đ và t vn cho tôi trong sut thi gian
nghiên cu ca mình.
Cui cùng, tôi mun gi li cám n đn gia đình và nhng ngi thân ca
tôi, đã luôn đng viên và ch da tinh thn cho tôi hoàn thành lun vn này.
Hc viên : Dng Phùng c

DANH MC T VIT TT

ACV Agreement on Customs Valuation- Hip đnh tr giá Hi quan (Hip đnh
thc hin iu VII ca Hip đnh chung v thu quan và thng mi).
AEO Authorized Economic Operators
BTC B Tài Chính
DN Doanh nghip
GATT General Agreement on Tariff and Trade-Hip đnh chung v thu quan và
thng mi.
HC Hành chính.
HQ Hi quan.
KTS Kim tra sau.
KTSTQ Kim tra sau thông quan
PCA Post Clearance Audit - Kim toán Hi quan (Kim tra sau thông quan).
QLRR Qun lý ri ro.
TCHQ Tng Cc Hi quan.
Tp.HCM Thành ph H Chí Minh.
VN Vit Nam đng.

VPHC Vi phm hành chính.
WCO World Customs Organization-T chc Hi quan Th gii.
WTO World Trade Organization-T chc Thng mi Th gii.
XNK Xut nhp khu


DANH MC CÁC BIU , BNG VÀ S 

STT Ni dung Trang
01 Biu đ 2.1.Kt qu hot đng KTSTQ 2002-2009……………… ……… 09
02 Biu đ 2.2.S v KTSTQ hàng nm………………………………… …. 10
03 Biu đ 2.3.T l truy thu hàng nm/ Tng thu HQ Nht…………… … 11
04 Biu đ 2.4.T l truy thu hàng nm/ Tng thu HQ Vit Nam……………. 11
05 Biu đ 2.5.T l KTSTQ/Lng DN hàng nm………………………… 12
06 Biu đ 2.6.Ch s thành công ca KTSTQ HQ Nht………………… 16
07 Biu đ 2.7.T l thành công ca KTSTQ HQ Nht…………… ……… 16
08 Bng 2.1.Kt qu hot đng KTSTQ t 2002-2009……………………… 08
09 Bng 2.2.Kt qu đào to nghip v KTSTQ qua các nm.……… 42
10 S đ 2.1.Quy trình ca hot đng KTSTQ-WCO………………………… 37
11 S đ 2.2.Quy trình kim toán HQ (KTSTQ) ca Hi quan Nht…………. 38

MC LC

Danh mc các ch vit tt
Danh mc các biu đ, bng và s đ
Tóm tt……… ……………………………………………………………… 1
CHNG 1- GII THIU VN  CHÍNH SÁCH
1.1.Tng quan…………………………………………………………….…… 4
1.2.Mc đích nghiên cu………………………………………………… … 5
1.3.Phm vi nghiên cu…………………………………………………… 5
1.4.i tng nghiên cu…………………………………………………… 6
1.5.Phng pháp nghiên cu……………………………………………… 6
1.6.Ý ngha khoa hc và thc tin ………………………………………… 6
1.7.Cu trúc bài phân tích…………………………………………………… 7
CHNG 2- PHÂN TÍCH VN 
2.1. Kt qu hot đng KTSTQ đt đc qua các nm t khi chính thc
đi vào hot đng 2003 đn nay. ….…………………………… ….… 8
2.1.1. Hin trng kt qu đt đc ca hot đng KTSTQ giai đon 2003-
2009……………………………………………………………………… 8
2.1.2. Phân tích kt qu ca hot đng KTSTQ giai đon 2003-2009…… 10
2.2. C s pháp lý cho hot đng KTSTQ……………………………… 17
2.2.1. C s pháp lý quc t ca hot đng KTSTQ… ……………… 18
2.2.1.1.Công c Kyoto sa đi 1999…………………………………. 18
2.2.1.2.Hip đnh thc hin điu VII ca hip đnh chung v thu quan

và thng mi-1994…………………………………………… 19
2.2.2.C s pháp lý cho hot đng KTSTQ  Vit Nam………………… 20
2.2.2.1.Giai đon t 2002-2005…………………………………… 21
2.2.2.2.Giai đon t 2006 đn nay (2009)………………………… 25
2.2.3.Gii pháp khc phc……………………………………………… 30
2.3.Quy trình hot đng KTSTQ và các công c h tr……………… …. 32
2.3.1.Quy trình hot đng KTSTQ ti Vit Nam……………………… 32
2.3.1.1.Giai đon 1: Kim tra sau thông quan ti Tr s c quan Hi
quan……………………………………………………………. 32



2.3.1.2.Giai đon 2: Kim tra sau thông quan ti Tr s doanh
nghip……………………………………………………… 34
2.3.2.Phân tích đim mnh-đim yu ca quy trình KTSTQ hin nay… 36
2.3.2.1. im mnh ca quy trình KTSTQ hin nay………………… 36
2.3.2.2. im yu ca quy trình KTSTQ hin nay ………………… 38
2.3.3.Gii pháp khc phc……………………………………………… 40
2.4.H thng đào to cung cp ngun nhân lc cho hot đng
KTSTQ.…………………………………………………… 41
2.4.1.Hin trng h thng đào to ngun nhân lc hot đng trong lnh vc
KTSTQ………….…………………………………………………… 41
2.4.2.Phân tích đim mnh-đim yu ca h thng đào to…………… 43
2.4.3.Gii pháp khc phc……………………………………………… 44
2.5.H thng khuyn khích đi vi nhân viên làm vic trong lnh vc
KTSTQ………………………………………………………………… 44
2.5.1.Hin trng h thng khuyn khích đi vi nhân viên làm vic trong
lnh vc KTSTQ ………….…………………………………………. 44
2.5.2.Phân tích đim mnh-đim yu ca h thng khuyn khích………… 46
2.5.3.Gii pháp khc phc……………………………………………… 47

CHNG 3- KT LUN VÀ KIN NGH CHÍNH SÁCH
KT LUN ……………………………………………………………………… 48
KIN NGH CHÍNH SÁCH………………………….………………………… 50
TÀI LIU THAM KHO………………………………………………………. 52
PH LC
Ph lc 1………………………………………………………………………. 56
Ph lc 2…………………………………………………………………… 57
Ph lc 3 ………………………………………………………………… 60
Ph lc 4… ……………………………………………………………… 63
Ph lc 5… ……………………………………………………………… 65
Ph lc 6… ……………………………………………………………… 66
Ph lc 7… ……………………………………………………………… 67
1
TÓM TT

Trong tin trình hin đi hóa hot đng Hi quan Vit Nam, kim tra sau
thông quan (Kim toán Hi quan) đc xác đnh là mt nghip v “hu kim” mi
và quan trng, đng thi h tr tích cc cho khâu “tin kim”, tuy nhiên thi gian
qua hot đng này cha phát huy ht hiu qu. Vi ngun nhân lc vào nm 2003 là
175 nhân viên đn nay 2009 gn 450 ngi, ngành Hi quan đã tin hành bình quân
422 v kim tra sau thông quan mi nm, trong đó ch khong 28 trng hp kim
tra ti tr s doanh nghip trên tng s hn 2 vn doanh nghip có hot đng xut
nhp khu thng xuyên. iu này cho thy hn 99% doanh nghip cha đc
thm đnh tính tuân th, trong khi tc đ thông thoáng ca khâu “tin kim” đã
đc ci thin đáng k, t l kim tra thc t nm 2003 là 63% tng s t khai XNK
gim còn 17% tng s t khai XNK nm 2009. Vn đ nâng cao hiu qu hot đng
kim tra sau trong ngành Hi quan
(nng lc kim soát Hi quan) luôn đt ra cho
các nhà làm chính sách qua tng giai đon và mt s nguyên nhân chính đc xác
đnh cn điu chnh nh sau:

1- V c s pháp lý, t nm 2001 khi lut Hi quan ra đi, hot đng KTSTQ
đc tin hành khi “có du hiu vi phm” trong h s Hi quan. iu này th hin
quan đim ca nhng nhà làm lut v hot đng KTSTQ theo hng đi tìm bng
chng sai phm ca doanh nghip. H qu to nên tâm lý cng thng gia doanh
nghip và Hi quan trong quá trình kim tra sau thông quan. Quan h hp tác HQ-
DN cha phát trin và KTSTQ cha tht s kt ni vi khâu “tin kim”. Vì vy,

2
kim tra sau thông quan s tht s hiu qu khi đc hiu nh mt công c thm
đnh tính tuân th ca cng đng doanh nghip trong khâu “tin kim” thông thoáng.
2- V quy trình hot đng vn còn nng tính th công trong khâu thu thp và x
lý thông tin có liên quan đn doanh nghip, đng thi các công c h tr cng cha
hoàn chnh và cn nhanh chóng xây dng.
3- V ngun nhân lc: TCHQ đã quy đnh chun trình đ đi hc đi vi nhân
viên KTSTQ thuc các chuyên ngành nh: k toán, kim toán, lut kinh t và thâm
niên công tác Hi quan. Nhng điu này ch đ to nn tng kin thc c s, đa s
h cha có kinh nghim kim tra h thng s sách k toán DN và hiu v quá trình
kinh doanh ca doanh nghip, nên h cn chun b tâm lý gp ri ro tác nghip và
s bo v t quy đnh ca lut Hi quan khi ri ro xy ra.
4- Mt nguyên nhân khác là s khim khuyt trong h thng khuyn khích,
TCHQ vn cha có chính sách khuyn khích c th đi vi kim toán viên Hi
quan. TCHQ cn thit b sung chính sách hp dn và thu hút đi vi nhân viên
tham gia vào nghip v mi này, ni luôn tn ti áp lc cao v công vic, đo đc
ngh nghip và xy ra tranh chp vi doanh nghip.
Tóm li, kim tra sau thông quan là mt nghip v “hu kim” quan trng
mà Hi quan Vit Nam cn nhanh chóng nâng cao hiu qu hot đng trong tin
trình hin đi hóa Hi quan. Tuy nhiên, mi quan h Hi quan và doanh nghip có
th tr nên cng thng do nhng quan đim hiu sai lch v KTSTQ, gây nên tình
trng lãng phí vt cht và thi gian cho c hai bên, hoc s giúp tng cng quan h
Hi quan và doanh nghip trên tinh thn hp tác cùng có li.

3
CHNG 1
GII THIU VN  CHÍNH SÁCH

Trong nhng nm gn đây, khi tình hình hot đng thng mi- đu t vào
Vit Nam tng nhanh vi tc đ tng trung bình hn 20% hàng nm (giai đon
2003-2009), s lng t khai HQ tng t hn 1,3 triu t khai nm 2003 lên hn
3,2 triu t khai nm 2009, nht là nhng nm sau khi Vit Nam gia nhp WTO
(2007 kim ngch XNK tng 23,2%), đòi hi ngành Hi quan phi nhanh chóng ci
thin c ch qun lý phù hp vi các quy đnh ca WTO. Vi phng thc qun lý
HQ truyn thng (kim soát 100% lung hàng hóa XNK) s phi có mt lc lng
HQ rt ln ti ca khu, tng ng vi s gia tng ca dòng hàng lu thông qua
ca khu, đng thi cng s gây ùn tt ti ca khu do th tc kim tra HQ (tin
kim) gây nên. Trc s gia tng hn ch ca ngun nhân lc (tng bình quân
4%/nm, 2004-2009), áp lc cân đi hai mc tiêu ca qun lý HQ hin đi là “to
thun li thng mi” và “kim soát Hi quan hiu qu”, Hi quan Vit Nam đã
nhanh chóng thc hin s chuyn đi t phng thc qun lý truyn thng “tin
kim” sang “hu kim” (KTSTQ), cho phép HQ kim tra  giai đon sau, đm bo
tính tuân th ca cng đng doanh nghip. Vic gim thiu can thip ca HQ khâu
“tin kim “ trong lu thông hàng hóa (thông qua h thng qun lý ri ro) đã đm
bo mc tiêu to thun li cho đu t và thng mi, h tr phát trin nn kinh t
Vit Nam. Xét v mc tiêu kim soát HQ hiu qu, thông qua hot đng thm đnh
tính tuân th ca DN  khâu “tin kim”, mt câu hi luôn đt ra cho các nhà làm

4
chính sách là hot đng kim tra sau thông quan hin nay có tht s hiu qu và h
tr thông tin cho khâu “tin kim” trong vic đánh giá đúng tính tuân th ca các
doanh nghip XNK?
Thc t cho thy hot đng “hu kim” (kim tra sau thông quan) hin

nay ca Hi quan cha tht s hiu qu và cha h tr hu hiu cho khâu “tin
kim”. Di áp lc hi nhp nn kinh t th gii, áp lc tng trng hn 20% kim
ngch XNK mi nm
(1)
, ngành Hi quan đã nhanh chóng ci cách th tc hành
chính, gim đáng k t l kim tra thc t trung bình t 63% ca tng s t khai
XNK nm 2003 xung còn 17% nm 2009, gim thi gian thông quan hàng ti ca
khu t 8 gi (ti đa đi vi hàng nhp khu) nm 2003 xung còn 2,5 gi nm
2008
(2)
, cho thy khâu “tin kim” đã tng đi thông thoáng. Nhng kt qu hot
đng khâu “hu kim” - kim tra sau thông quan li vô cùng khiêm tn vi s v
kim tra thc hin trung bình hàng nm là 422 v
(3)
k t nm 2003 đn 2009,
trong đó trung bình ch khon 35 v
(4)
đc tin hành ti tr s doanh nghip trên
tng s 33.508
(5)
doanh nghip XNK hàng nm (trung bình t 2006-2009).
1.1. Tng quan:
Ti Vit Nam, thut ng kim toán Hi quan hay kim toán sau thông quan
(Post Clearance Audit) thng đc s dng trong các tài liu nghiên cu Hi quan
(dch t ngun WCO) và tên pháp lý chính thc là kim tra sau thông quan. ây là
mt nghip v Hi quan hin đi và tiên tin đã đc ni lut hóa ti điu 32 -Lut
Hi quan 2001. V mt nghiên cu khoa hc, thi gian qua đã có 05 công trình
nghiên cu cp ngành
v các lnh vc liên quan đn KTSTQ, và do các lãnh đo

5
Cc KTSTQ làm ch nhim nghiên cu. Thành qu nghiên cu đã đc ngành Hi
quan ng dng vào thc tin (tác nghip và ging dy) và tng bc vn hành n
đnh nh: mô hình t chc hot đng KTSTQ, trin khai hiu qu k thut kim tra
trong hot đng thanh toán quc t, hàng hóa xut nhp khu theo loi hình gia
công (Ph lc 1).
Ngoài ra, mt công trình nghiên cu cp b nm 2005 ca Trng HKT
TP.HCM do Tin s Mai Hoàng Minh làm ch nhim đ tài, đã cho thy hin trng
hot đng KTSTQ ca Hi quan Vit Nam giai đon trc 2005 và mt s gii
pháp hoàn thin hot đng KTSTQ v phng din “công c chng gian ln thng
mi”.
Nhìn chung, các công trình nghiên cu thi gian qua đã khai thác tng khía
cnh k thut mang tính nghip v ca hot đng kim tra sau thông quan ti
nhng thi đim khác nhau và đã đ xut nhng gii pháp phù hp trong tng phm
vi nghiên cu ca công trình.
Vn đ tn ti cha đc khai thác và nghiên cu thi gian qua trong lnh
vc KTSTQ ca Hi quan Vit Nam, đó là “cái nhìn” v hot đng kim tra sau
thông quan va to thun li ti đa cho thng mi, va qun lý Hi quan hiu qu
trong điu kin ngun lc hu hn, theo đúng tinh thn Công c Kyoto.
1.2. Mc đích nghiên cu :
Mc đích ca bài phân tích này là tìm ra các gii pháp nâng cao hiu qu
hot đng KTSTQ hin nay, t đó phát huy vai trò “hu kim”(KTSTQ) to mng
li an toàn cho khâu thông quan nhanh chóng vi phng thc qun lý ri ro

6
trong tin trình đn gin hóa th tc Hi quan. T mc đích trên, bài phân tích đã
tp trung nghiên cu phân tích mt s vn đ c bn nh: c s pháp lý, quy trình
hot đng và mt s quan đim v KTSTQ trong giai đon đu trên c s so sánh
vi mô hình kim tra sau thông quan (kim toán Hi quan) ca T chc Hi
quan th gii (WCO) và đ xut gii pháp thích hp.

1.3. Phm vi nghiên cu :
Bài phân tích này đc thc hin trong phm vi hot đng kim tra sau
thông quan - kim toán Hi quan- trong tin trình hin đi hóa ngành Hi quan Vit
Nam hin nay, giai đon 2003-2009.
1.4. i tng nghiên cu:
Phân tích các vn đ có liên quan đn hot đng kim tra sau thông quan
(Kim toán Hi quan) trong hot đng qun lý Hi quan Vit Nam.
1.5. Phng pháp nghiên cu:
Trong quá trình nghiên cu, bài vit đã s dng mt s phng pháp phân
tích đnh tính nh sau:
+Phân tích t nhiu góc đ v các quan đim đi vi hot đng KTSTQ ti
Vit Nam.
+Phân tích tng đng v hot đng KTSTQ ca Hi quan Vit Nam vi
kinh nghim mt s nc nh Nht bn, Hàn quc, Trung quc, Indonesia.
+Phng pháp nghiên cu các ngun d liu th cp t các Website, Báo
cáo tng kt ngành Hi quan… và phng pháp thng kê so sánh.
1.6. Ý ngha khoa hc và thc tin ca bài phân tích:

7
V mt lý lun: bài vit góp phn tng hp có h thng các quan đim c
bn v vai trò ca KTSTQ trong tin trình hin đi hóa ngành Hi quan, góp phn
quan trng trong vic to thun li cho thng mi quc t.
V ý ngha thc tin : Hot đng KTSTQ xut phát trên c s kim toán
chn mu t h thng qun lý ri ro, s giúp nâng cao hiu qu hot đng khâu
“hu kim” này, góp phn bo v ngun thu ngân sách, to môi trng bình đng và
công bng trong cng đng doanh nghip.  xut s thay đi v “cái nhìn” gia
các đi tác trong mi quan h Hi quan-doanh nghip.
1.7. Cu trúc bài phân tích:
Bài phân tích đc cu trúc gm các phn nh sau:
1-Phn tóm tt.

2-Phn m đu.
3-Phn phân tích.
4-Phn kt lun và kin ngh chính sách





Ghi chú :
(1),(3),(4),(5)
: Tác gi tính toán t bng tng hp kt qu KTSTQ giai đon 2003-2009, Ph lc 2.
(2)
:Thi gian thông quan trung bình là 150phút/lô hàng nm 2008 ti Hi quan Hà ni,
ti Hi quan Thành ph H Chí Minh trung bình là 120phút/lô hàng (lung đ).

8
CHNG 2
PHÂN TÍCH VN 
2.1. Kt qu hot đng KTSTQ đt đc qua các nm t khi chính thc đi vào
hot đng 2003 đn nay.
2.1.1. Hin trng kt qu đt đc ca hot đng KTSTQ giai đon 2003-2009:
Trong tin trình ci cách hin đi hóa ngành Hi quan Vit Nam, KTSTQ đã
chính thc đi vào hot đng t đu nm 2003 theo các quyt đnh ca BTC s 16 và
s 37 v vic thành lp đn v nghip v KTSTQ thuc TCHQ (Cc KTSTQ) và
các Cc Hi quan đa phng (cp Phòng KTSTQ). Mt trong nhng chc nng
chính ca KTSTQ đc xác đnh là công c hu hiu chng gian ln thng mi,
bo v ngun thu và to môi trng cnh tranh bình đng cho mi doanh nghip
kinh doanh xut nhp khu. Tuy là lc lng mi thành lp, nhng kt qu hot
đng KTSTQ thi gian qua đã khá n tng v s thu, phát huy ti đa kh nng
thc thi nhim v bo v ngun thu qua các nm nh sau:

Bng 2.1.Kt qu hot đng KTSTQ t 2002-2009 (VT: T đng)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
S v ti tr s HQ K K K 364
484 591 682 636
S Q ban hành KT
ti DN
6 25
20
11 29 37 41 34
S tin phi truy thu 25 19.5 46 9.5
79
180 204.9 309
S tin đã truy thu 0.25
K
26 8.5
57
90.9 173.2 243

(K : không có s liu)


9

Qua kt qu truy thu thu ca lc lng KTSTQ, cho thy đng xu hng
kt qu hot đng KTSTQ ca ngành Hi quan đang tng bc đt mc hiu qu
cao qua tng nm, th hin s phát huy tác dng tích cc t vic m rng quyn
hn cng nh phm vi hot đng ca hot đng KTSTQ thông qua Lut Hi quan
b sung sa đi có hiu lc vào nm 2006 (phân tích phn sau).
Biu đ 2.1

Kt qu hot đng KTSTQ 2002-2009
0
50
100
150
200
250
300
350
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Nm
T đn
g
S tin thu phi truy thu
S tin đã truy thu

(Ngun: Tác gi tính toán t các báo cáo ngành Hi quan nm 2003-2009
- Tng cc Hi quan)[26]
Xét v tng s v KTSTQ đc ngành Hi quan thc hin thi gian qua, cho
thy s lng tng bình quân là 17%/nm tính t nm 2005 vi 375 v KTSTQ đn
2009 là 670 v, trong đó s v tin hành ti tr s c quan Hi quan tng bình quân
16%/nm và s v KTS ti tr s doanh nghip tng bình quân 62%/nm tính t
nm 2005 đn nay.




10
Biu đ 2.2

S v KTS TQ hng nm
25
59
375
513
628
723
670
0
39

364
484
591
682
636
25
20
11
29
37
41
34
0
100
200
300
400
500
600
700
800
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Nm
S v
Tng s v KTSTQ
S v ti tr s HQ
S v KT ti DN

(Ngun : Tác gi tính toán da trên báo cáo tng kt t nm 2003 đn 2009-
Tng cc Hi quan)[26]

Quan sát kt qu KTSTQ thi gian qua, có th thy mt đim ni bt đi vi
hot đng KTSTQ là phn ln công vic đc Hi quan tin hành ti tr s c quan
Hi quan. Th hin quan đim u tiên kim tra h s ti c quan Hi quan và u
tiên cho vic gii trình chng minh ca doanh nghip theo yêu cu ca c quan Hi
quan. Trng hp không gii trình hoc gii trình không đáp ng yêu cu c quan
Hi quan, thì Hi quan s tin hành xác minh và kim tra ti tr s doanh nghip.
iu này đã gii thích ti sao s lng v KTSTQ ti tr s doanh nghip li rt
hn ch - bình quân ch vài chc doanh nghip/nm b KTSTQ ti tr s kinh doanh.
2.1.2. Phân tích kt qu ca hot đng KTSTQ giai đon 2003 -2009 :
- Xét v phng din b sung ngun thu ngân sách thì kt qu hot đng
KTSTQ thi gian qua đã cho thy s tin phi truy thu v cho ngân sách chim t l
rt thp khong 0,14% ca tng s thu ngân sách mi nm ca Hi quan và cha n
đnh. Trong khi đó lng nhân viên hot đng trong lnh vc KTSTQ chim t l

11
bình quân là 5% trên tng biên ch ngành Hi quan (Ph lc 2) và theo quy đnh ni
b Hi quan hin nay thì t l này phi là 10%. Nu so vi hot đng Hi quan hin
đi thì kt qu trên cha chng t tính hiu qu ca hot đng KTSTQ ti Vit Nam
v phng din s thu và khai thác ht nng sut hot đng ca lc lng kim toán
viên Hi quan. Ti Nht bn, hot đng KTSTQ đã đc hình thành t nm 1968,
ngày nay lc lng KTSTQ là mt trong nhng lc lng bo v ngun thu ngân

sách hiu qu ca h, vi s lng kim toán viên Hi quan chim khong 5% toàn
lc lng (lc lng KTSTQ Hi quan Nht bn khong 360 ngi - Ngun : Báo
Hi quan s 116- ngày 02/10/2006) h đã đt kt qu truy thu thu rt n đnh
trung bình hàng nm trên 0,2% tng s thu Hi quan.











Biu đ 2.3 -Hi quan Nht Biu đ 2.4-Hi quan Vit Nam
T

l

truy thu h

ng n

m/T

ng thu HQ Nh

t
0.00%

0.05%
0.10%
0.15%
0.20%
0.25%
0.30%
2002 2003 2004 2005 2006 2007
N

m
%
T

l

s

ph

i truy thu/T

ng thu HQ
0.00%
0.05%
0.10%
0.15%
0.20%
0.25%
0.30%
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

N

m
%



(Ngun:Tác gi tính toán da trên báo cáo tng kt t nm 2003 đn 2009- Tng
cc Hi quan,
www.customs.go.jp/zeikan/pamphlet/report2009e/index.htm, tài
liu ging dy KTSTQ ca Hi quan Nht t 2002-2007)[22,23,26,42]
-Xét v s lng doanh nghip đc Hi quan tin hành KTSTQ hàng nm
ti Vit Nam thì t l đt đc vn còn thp ch vào khong 2% trên tng s doanh

12
nghip có hot đng XNK thng xuyên (biu đ 2.5). Vi lng nhân viên tng
đng, hàng nm Hi quan Nht bn thc hin hàng ngàn v KTSTQ, chim t l
hn 11% tng s doanh nghip đc qun lý (nm 2003 : s nhà nhp khu b kim
toán Hi quan là 5.088 trong tng s 44.591 doanh nghip đc qun lý - đt t l
là 11,4%. Nm 2004 : s nhà nhp khu b kim toán Hi quan là 5.223 trong tng
s 45.048 doanh nghip đc qun lý - đt t l là 11,6%. Ngun : Tài liu ging
dy KTSTQ ca Hi quan Nht t 2002-2007).

Biu đ 2.5
T l KTS TQ/Lng DN hng nm
0.0%
0.5%
1.0%
1.5%
2.0%

2.5%
2006 2007 2008 2009
Nm
%
T l DN b KT ti tr s
T l DN b KT/Lng DN









(Ngun:Tác gi tính toán da trên báo cáo tng kt t nm 2003 đn 2009
- Tng cc Hi quan)[26]



-Xét v yu t h tr cho khâu thông quan “tin kim” trong vic góp phn
đánh giá tính tuân th ca doanh nghip thông qua hot đng KTSTQ, t l doanh
nghip đc KTSTQ ch khong 2% mi nm nh hin nay đã cha phn ánh s

kt ni
tht s gia khâu “hu kim” và khâu “tin kim”. iu này cho thy đ
đánh giá tính tuân th ca doanh nghip xut nhp khu ti khâu thông quan “tin
kim”, c quan Hi quan không th da hoàn toàn vào kt qu ca hot đng
KTSTQ vì phn ln doanh nghip (98%) cha đc kim tra.

13
- Xét v yu t thông tin đánh giá tính tuân th ca doanh nghip phc v
cho nghip v qun lý ri ro, kt qu KTSTQ hin nay cng cha tht s h tr cho
vic v ra “bc tranh toàn din” v hot đng kinh doanh ca các doanh nghip
XNK thi gian qua. iu này đc minh chng c th nh sau:
+ i vi hot đng KTSTQ ti tr s c quan Hi quan thì vic doanh
nghip gii trình nhng nghi vn ca Hi quan v nhng đim cha rõ trong h s
thông quan hàng hóa, cha cho thy ht “bc tranh toàn din” v hot đng kinh
doanh ca h, gii trình ca doanh nghip ch gii to nhng nghi vn do Hi quan
nhn bit đc trong h s lu ti c quan Hi quan.









Ví d : Trng hp nhà nhp khu mua bo him (I) riêng l cho hàng hóa nhp
khu theo điu kin CFR và khai báo Hi quan theo giá CFR nh trong hp đng
thanh toán cho bên bán. Trong toàn b h s Hi quan lúc by gi nhân viên Hi
quan s hoàn toàn không thy xut hin yu t “tin bo him hàng hóa-I”, vì
vy khi tin hành KTSTQ ti tr s c quan Hi quan s không phát hin yu
t này.
Phí bo him (I) trong trng hp này ch b phát hin khi kim toán viên Hi
quan trc tip kim tra trên s sách k toán ti doanh nghip.

14








Tng t, s rt nhiu trng hp các loi chi phí phi đc đa vào khai báo tr
giá Hi quan đ tính thu, nhng đc doanh nghip b qua khi khai báo Hi
quan và cng không h có bt k du hiu gì trên h s ca h đ Hi quan phát
hin. T đó, có th thy phn ln các v KTSTQ đc tin hành ti tr s c
quan nh hin nay (t 94% đn 97% trên tng s v KTSTQ) s không phát hin
ht các gian ln ca doanh nghip mc dù có truy thu thu và cng cha tht s
mang li công bng cho cng đng doanh nghip .
+i vi hot đng KTSTQ ti tr s doanh nghip: theo quy đnh ca Lut
Hi quan (on 4, iu 32, Lut Hi quan sa đi b sung 2005), mi hot đng
kinh doanh có liên quan quá trình XNK hàng hóa s hin rõ trong quá trình kim tra
s sách k toán. “Bc tranh toàn din” v hot đng kinh doanh ca doanh nghip
s đc c quan Hi quan phác ha khá rõ nét và vic đánh giá mc đ tuân th ca
doanh nghip trong thông quan hàng hóa là tng đi chính xác (ngoi tr nhng
ri ro khách quan). ây chính là hot đng hiu qu nht mà KTSTQ có th thc
hin đ tr giúp khâu “tin kim” trong hot đng to thun li thng mi và đáp
ng tiêu chí công bng cho cng đng doanh nghip. Tuy nhiên, s lng KTSTQ
đc tin hành ti tr s doanh nghip hin nay chim t l rt thp ch khong t
3% đn 6% trong tng s v KTSTQ din ra hàng nm, tng đng vi vic Hi

quan ch “phác ho” đc khong vài chc “bc tranh kinh doanh” ca doanh
nghip. Vì vy, Hi quan cng ch tht s hiu rõ đc vài chc doanh nghip xut
nhp khu hàng nm (trung bình 35 v KTSTQ đc tin hành mi nm ti doanh

15
nghip, chim 0,11% trên tng s 33.508 doanh nghip, giai đon 2006-2009).(Ph
lc 2)
T đó cho thy kt qu ca hot đng KTSTQ hin nay cha đáp ng chc nng h
tr cho khâu “tin kim” trong vic đánh giá mc đ tuân th ca doanh nghip,
cng nh cha tht s to nn tng cho khâu “tin kim” đc đy nhanh tin đ
thông thoáng hn.
+V t l thành công ca hot đng KTSTQ: th hin mc đ thành công
ca các v KTSTQ, xét v phng din qun lý ri ro trong lnh vc kinh t cng
nh qun lý Hi quan hin đi thì ch s này th hin sác xut thành công (li sai
phm dn đn truy thu thu -nu có hoc phát hin khe h trong quy đnh Lut Hi
quan) ca mt v KTSTQ. Sác xut càng cao chng t h thng hot đng KTSTQ
càng hiu qu và h tr rt ln cho cho h thng qun lý Hi quan hin đi, giúp
nâng cao tinh thn tuân pháp lut Hi quan ca doanh nghip.
Hin nay, đi vi Hi quan Vit Nam thì ch s v “t l thành công ca hot
đng KTSTQ” thng đc đt ra cho tng đn v tha hành (các chi cc KTSTQ
đa phng) và đang  bc ban đu thit lp tiêu chí chun, nên hu nh cha
thng xuyên xut hin trong các báo cáo kt qu KTSTQ hàng nm ca đa
phng cng nh báo cáo tng kt. Tuy vy, nm 2007 ch s “t l thành công ca
hot đng KTSTQ” ca toàn ngành đt mc đ 26%, có ngha là trong toàn b 628
v KTSTQ thì phát hin sai sót dn đn truy thu thu là 165 v. Nm 2008 con s
này đã tng lên 298 v phát hin vi phm đt t l thành công ca KTSTQ là 41%
trên tng s 723 v KTSTQ tin hành trong nm (Ph lc 2). Nhng vi đnh

16
hng xây dng Hi quan Vit Nam xng ngang tm Hi quan hin đi trên th

gii thì mt kt qu có th phi tham kho đ phn đu đó là nhng thành công ca
Hi quan Nht trong lnh vc KTSTQ, nh nm 2003 s DN đc KTSTQ là
5088/44591 doanh nghip đc qun lý chim t l là 11,4% và t l thành công
phát hin doanh nghip sai phm là 60,8%; nm 2004 s DN đc KTSTQ là
5223/45048 chim t l là 11,6% và t l thành công phát hin doanh nghip sai
phm là 63,9% (Biu đ 2.6 và 2.7).
Tóm li, hot đng KTSTQ (PCA) ca Hi quan Vit Nam mun đt đc
kt qu tt, s thu chim t l ngày càng cao trong tng s thu Hi quan hàng nm
(chng tht thoát ngân sách), v mt qun lý Hi quan giúp ngành Hi quan khai
thác hiu qu ngun nhân lc trong điu kin phi to thun li ti đa cho thng
mi, trc tiên cn nhanh chóng xây dng nhng chun mc đánh giá kt qu hot
đng da trên các ch s hot đng nh sau:
Biu đ 2.6 Biu đ 2.7
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
S doanh
nghip
2002 2003 2004
Nm
Ch s thành công ca KTSTQ hi quan Nht
S nhà nhp khu b kim toán
S nhà nhp khu có sai xót
T l thành công KTSTQ hi quan Nht
52%
54%

56%
58%
60%
62%
64%
66%
2002 2003 2004
N

m
%

(Ngun:
www.customs.go.jp/zeikan/pamphlet/report2009e/index.htm;
www.customs.go.jp/zeikan/pamphlet/report2008e/index.htm
, và tài liu ging dy
KTSTQ ca Hi quan Nht t 2002-2007)[22,23,41,42]

17
S liu đu vào :

+ S ngày làm vic ca kim toán viên đc chi tr: làm vic ti tr s Hi
quan hoc bên ngoài tr s.
+ Tng s tin thù lao chi tr cho kim toán viên .
S liu đu ra:

+ Tng s cuc kim tra đã thc hin trong nm theo: k hoch đa phng,
k hoch quc gia, ngun thông tin khác.
+ S v kim tra phát hin doanh nghip sai sót.
+ Tng giá tr Hi quan, tng s thu đc.

+ S ln kin ngh sa đi hoc b sung quy đnh th tc khâu “tin kim”.
Tuy nhiên, hot đng kim tra sau thông quan tht s hiu qu là phi phác
ha đc mt bc tranh toàn cnh rõ nét v hot đng ca doanh nghip, giúp c
quan Hi quan hiu đy đ v doanh nghip và thun li trong vic la chn các
chính sách h tr thích hp v mt pháp lý cho cng đng doanh nghip, to môi
trng khuyn khích s tuân th pháp lut Hi quan, t đó s giúp Hi quan hng
li t tinh thn tuân th pháp lut ca cng đng doanh nghip.
2.2. C s pháp lý cho hot đng kim tra sau thông quan.


Trong tin trình hi nhp nn kinh t th gii, Chính ph Vit Nam đã thc
hin nhiu bin pháp ci cách và hin đi hoá công tác qun lý hành chính trong
khu vc công, th hin đúng cam kt trong quá trình đàm phán và gia nhp t chc
thng mi th gii –WTO nm 2007. Hi quan là khu vc qun lý nhà nc đã
đc Vit Nam cam kt nhiu nht khi gia nhp WTO vi đnh hng to thun li