Định hướng phát triển kinh tế hộ nông dân huyện Báv Ái tỉnh Ninh Thuận trong quá trình chuyển sang kinh tế thị trường đến năm 2020

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH



NGUYN HOÀNG


 tài lun vn :

NH HNG PHÁT TRIN
KINH T H NÔNG DÂN
HUYN BÁC ÁI TNH NINH THUN
TRONG QUÁ TRÌNH CHUYN SANG KINH T TH TRNG
N NM 2020




LUN VN THC S KINH T







0
TP. H Chí Minh, nm 2010

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH




NGUYN HOÀNG

 tài lun vn :

NH HNG PHÁT TRIN
KINH T H NÔNG DÂN
HUYN BÁC ÁI TNH NINH THUN
TRONG QUÁ TRÌNH CHUYN SANG KINH T TH TRNG
N NM 2020



Chuyên ngành : Kinh t chính tr
Mã s : 60.31.01

LUN VN THC S KINH T

Ngi hng dn khoa hc : TS Nguyn Vn Chin




1

TP. H Chí Minh, nm 2010



Danh mc các ký hiu, ch vit tt



BHXH : Bo him xã hi
BHYT : Bo him y t
CNXH : Ch ngha xã hi
HND : H nông dân
KTHND : Kinh t h nông dân
KH&CN : Khoa hc và công ngh

khu vc I : Khu vc bc đu phát trin
khu vc II : Khu vc tm n đnh
khu vc III: Khu vc khó khn
( Khu vc I,II & III : phân theo tiêu chí ti Quyt đnh 393/2005/Q-
UBDT ngày 29/8/2005 ca B trng, Ch nhim y ban Dân tc)
LLSX : Lc lng sn xut

TBCN : Ch ngha t bn
THCS: Trung hc c s

oooXXXooo

Danh mc các bng, biu

Bng 01: C cu kinh t nm 2008
Bng 02: Thng kê dân s và lao đng huyn Bác Ái
Bng 03 : Dân s, nhà  và đt sn xut

Bng 04: Nng lc kinh t ca các loi h
Bng 05: Thu nhp bình quân nm 2008


oooXXXooo

Lun vn tt nghip



Trang 1

Mc lc

Ni dung
Trang
PHN M U 1
Chng 1
C S LÝ LUN V PHÁT TRIN
KINH T NÔNG H 6
1.1 Nhng vn đ chung v kinh t nông h. 6
1.1.1 Khái nim kinh t nông h. 6
1.1.2 c trng ca kinh t nông h. 8
1.1.3 Nhng yu t tác đng đn quá trình phát trin
kinh t nông h 11
1.1.3.1 Nhng yu t bên ngoài 11
1.2 Mt s quan đim ch yu v kinh t nông h. 16
1.2.1 Quan đim ca C.Mác – Ph.ngghen và V.I.Lênin 16
1.2.1.1 Quan đim v kinh t tiu nông. 16
1.2.1.2 Quan nim v con đng vn đng kinh t ca tiu nông 17
1.2.2 Quan đim ca ng cng sn Vit Nam v xây dng và phát trin
kinh t h nông dân trong quá trình hình thành th ch kinh t th trng đnh
hng XHCN: 19

1.3 S cn thit khách quan và vai trò ca vic phát trin kinh t h gia
đình nông thôn trong quá trình chuyn sang kinh t th trng 22
1.3.1 S cn thit khách quan: 22
1.3.2 Vai trò ca kinh t nông h trong nn kinh t th trng. 24
1.3.2.1 Kinh t nông h là cu ni, là khâu trung gian đ chuyn nn kinh
t t nhiên sang kinh t hàng hóa. 24

Lun vn tt nghip




Trang 2
1.3.2.2 Kinh t nông h là đn v tích t vn cho sn xut kinh
doanh. 25
1.3.2.3 Kinh t nông h là đn v c s thc hin phân công lao
đng xã hi trong nông nghip, nông thôn. 26
1.3.2.4 Kinh t nông h là đn v kinh t c s tip nhn
khoa hc k thut, đi mi công ngh, nâng cao nng sut lao đng và hiu qu
kinh t. 27
1.3.2.5 Kinh t nông h là đn v kinh t c bn đáp ng cung- cu
ca th trng và đn v tiêu dùng xã hi. 27
1.3.3 Thc t phát trin kinh t nông h  mt s tnh trong nc, bài
hc kinh nghim 29
1.3.3.1 Thc t phát trin kinh t nông h  mt s tnh trong nc 29

1.3.3.2 Bài hc kinh nghim t thc t phát trin kinh t nông h 32

Chng 2
Thc trng phát trin kinh t h nông dân

 huyn Bác Ái tnh Ninh Thun. 34
2.1/ c đim t nhiên, kinh t xã hi huyn Bác Ái nhìn t gc đ nhân t
tác đng đn s phát trin kinh t h nông dân 34
2.1.1/ V trí đa lý, tài nguyên thiên nhiên : 34
2.1.2/ c đim v kinh t 37
2.1.3/ c đim v vn hóa – xã hi: 41
2.2 Tình hình phát trin kinh t h nông dân huyn Bác Ái 44
2.2.1 Giai đon t trc nm 2000 44
2.2.2 Giai đon t nm 2000 đn nm 2004 45
2.2.3 Giai đon t nm 2005 đn nay 46
Lun vn tt nghip




Trang 3
2.2 ánh giá chung và nhng vn đ cn đt ra: 48
2.3.1 Thành tu 48
2.3.2 Khó khn và yu kém 50
2.3.3 Nguyên nhân và nhng vn đ đt ra: 54

CHNG III
Nhng quan đim và gii pháp c bn phát trin kinh t h nông dân
huyn Bác Ái tnh Ninh Thun trong quá trình chuyn sang kinh t th
trng đn nm 2020. 57
3.1/ Nhng quan đim phát trin bn vng kinh t h nông dân huyn
min núi Bác Ái trong quá trìnhchuyn sang kinh t th trng. 57
3.1.1/ Phát trin kinh t h gia đình nông dân min núi phi gn lin vi
vic bo v và phát trin môi trng bn vng. 57
3.1.2/ Phát trin kinh t h nông dân min núi phi trên c s phát trin

kinh t hàng hóa nhiu thành phn đnh hng xã hi ch ngha. 58
3.1.3/ Phát trin kinh t h nông dân min núi phi trên c s xây dng
nn kinh t m. 59
3.2 Mt s gii pháp c bn nhm phát trin kinh t h  huyn Bác Ái
tnh Ninh Thun: 60
3.2.1
Nhóm gii pháp v quan h sn xut 60
3.2.1.1 V đt đai: 60
3.2.1.2 V t chc và qun lý sn xut: 63
3.2.2 Nhóm gii pháp v phát trin lc lng sn xut 74
3.2.2.1 V t liu sn xut và vn lu đng 74
3.2.2.2 Xây dng c s h tng kt hp vi phát trin du lch, t chc tt
mng li thng nghip, tng bc xây dng và phát trin th trng nông sn,
th trng nông thôn. 76
Lun vn tt nghip




Trang 4
3.2.3 Nhóm gii pháp v ngun nhân lc và tác đng ca h thng kin
trúc thng tng. 82
3.2.3.1 Bi dng và phát trin ngun nhân lc : 82
3.2.3.2 Nâng cao vai trò ca h thng chính tr  đa phng 83
3.2.3.3 Coi trng công tác quy hoch, k hoch; hoch đnh và ban hành
các chính sách phù hp nhm đm bo phát trin n đnh và bn vng: 86


KT LUN 89

Lun vn tt nghip



Trang 1

PHN M U
1. Lý do chn đ tài
Kinh t h nông dân - mt hình thc kinh t c bn ca nn sn xut nông
nghip. C v lý lun và thc tin đã chng minh rng, lch s phát trin ca nn
nông nghip th gii cho đn nay, gn lin vi lch s hình thành và phát trin
ca KTHND.
 Vit Nam, trong sut chiu dài lch s dân tc trc đây, hôm nay và c
mai sau, cho dù tri qua nhng thay đi v th ch, tri qua nhng thng trm
nh th nào, thì KTHND đã, đang và s tn ti, phát trin cùng vi s phát trin

ca đt nc nh mt thc th kinh t không th thiu đc  nông thôn.
Thc tin đi mi c ch qun lý kinh t nông nghip trong nhng nm
qua, nht là t sau khi có Ngh quyt 10 ca B chính tr ng Cng sn VN ti
nay, KTHND đc tha nhn là đn v kinh t t ch, đc giao quyn s dng
rung đt lâu dài, đã to c s, điu kin cn thit cho KTHND chuyn nhanh
sang phát trin sn xut theo hng kinh t hàng hóa. Có th nói, trong nhng
nm qua, lc lng góp phn quyt đnh to nên nhng thành tu to lón trong
nông nghip nói riêng, thúc đy tng trng kinh t đt nc nói chung, làm
bin đi b mt xã hi nông thôn theo hng tích cc, không th không k đn
vai trò ca KTHND.
Cng nh các đa phng khác trong c nc,  tnh Ninh Thun kinh t
nông nghip nông thôn hin nay ch yu do KTHND đm nhim. S ci thin
điu kin kinh t xã hi đã thúc đy KTHND phát trin nhanh chóng, tác đng
tích cc đn vic phát trin sn xut hàng hoá, ci thin đi sng ca nông dân.
Tuy nhiên, s phát trin ca KTHND  các đa phng trong tnh không đu
nhau, bên cnh các huyn ven bin KTHND có nhiu khi sc, thì huyn min
núi Bác ái KTHND đang đng trc nhiu khó khn vng mc, nhiu vn đ
ni cm đang đt ra, đó là: tình hình rung đt va có hin tng manh mún va
Lun vn tt nghip




Trang 2
có tình trng nông dân mt đt do có s hot đng t phát ca qui lut tp trung
rung đt; tình trng du canh du c. Mt s đa phng cp xã cha nhn thc
đúng v trí vi trò ca KTHND trong vic phát trin kinh t xã hi. Bn thân
Kinh t h do nng lc kinh t yu kém, thiu vn, thiu kin thc mang nng
tâm lý tiu nông t cp t, túc dn đn thu hp sn xut cn tr vic chuyn nn
nông nghip sang sn xut hàng hóa. Tình hình kt cu h tng vi t cách là

điu kin chung cho s phát trin KTHND còn rt thp kém. S h tr và tác
đng ca các ngành công nghip và dch v liên quan đn các yu t đu vào và
đu ra sn xut ca KTHND còn nhiu bt cp. Tình trng nghèo đói còn khá
ph bin. Mt s chính sách và c ch v mô cha hp lý, cha đng b. Tt c
tình hình trên đang đt ra nhng đòi hi bc xúc c v lý lun và thc tin phi
tháo g nhng tr ngi, tìm ra nhng gii pháp hu hiu, phù hp vi thc t đa
phng nhm to điu kin thun li đ KTHND huyn Bác ái khc phc tình
trng t cp t ,túc, chuyn nhanh sang phát trin sn xut theo hng kinh t
hàng hoá.  tài “ nh hng phát trin kinh t h gia đình nông dân huyn
Bác Ái tnh Ninh Thun trong quá trình chuyn sang kinh t th trng đn
nm 2020 ” mà chúng tôi la chn làm lun vn cao hc là xut phát t đòi hi
khách quan đó.
2. Tình hình nghiên cu đ tài.
Phi tha nhn rng nghiên cu kinh t nông h không phi là vn đ mi
m, nó đã đc không ít các nhà kinh t kinh đin cho đn các nhà kinh t
chuyên ngành nghiên cu.
Trên phm vi th gii, kinh t nông h đã đc nhiu nhà kinh đin nh
C.Mác, Ph.Angghen nghiên cu. c bit, Lênin đã đt nn móng cho vic phát
trin kinh t nông h trong điu kin mt nc quá đ lên Ch ngha xã hi.
Trong tác phm “Bàn v thu lng thc”, Lênin nhn mnh tính tt yu ca s
Lun vn tt nghip




Trang 3
tn ti lâu dài kinh t nông h và cách thc phát trin kinh t nông h sao cho
phù hp vi con đng quá đ lên CNXH ca nc Nga xô vit.
A.V.Chaianov, ngi sng cùng thi vi Lênin, ông cho rng, kinh t
nông h phát trin qua nhiu ch đ xã hi khác nhau và nó phát trin theo quy

lut vn đng riêng ch không đi theo con đng T bn ch ngha. c bit
ông cng có nhiu quan đim tng đng vi Lênin v vn đ hp tác hóa trong
nông nghip. Theo A.V.Chaianov, hp tác xã ch thc s có ý ngha khi nó h
tr cho kinh t nông h phát trin.
 Vit Nam vn đ nông h mi ch đc đt ra khi ng và Nhà nc
thc hin chính sách đi mi. Khi nn kinh t thc s khng hong, nn nông
nghip tr nên trì tr do nh hng ca nhn thc sai lm ca nn kinh t k
hoch hóa- tp trung, thì vic cng c và phát trin kinh t nông h mi đc đ
cp. T đó đã có nhiu công trình đi vào nghiên cu.
Hin nhiên, mi quc gia, mi vùng kinh t tùy thuc vào điu kin t
nhiên, xã hi và lch s hình thành nên tp quán sn xut ca ngi nông dân,
nht là sn xut  tng h trong nhng mi quan h vi cng đng, mà vn đ
nghiên cu s có nhng nét đc thù riêng. Huyn Bác Ái tnh Ninh Thun cng
vy, nó có nhng đc đim v kinh t - xã hi, v tp quán sn xut ch yu là
ca đng bào dân tc rt riêng; thm chí sn xut ch gn vi nng ry, nng
ry va là yu t sn xut đng thi là ni sinh sng ca gia đình. Do đó, vic
chn đ tài nghiên cu “nh hng phát trin kinh t h gia đình nông dân
huyn Bác Ái tnh Ninh Thun trong quá trình chuyn sang kinh t th
trng đn nm 2020” vi kt qu nghiên cu ca đ tài s góp phn gii quyt
nhiu bc xúc đang đt ra đi vi kinh t h gia đình  nông thôn min núi ca
tnh.


Lun vn tt nghip




Trang 4
3. Mc tiêu, nhim v nghiên cu ca lun vn

Mc tiêu: Phân tích thc trng phát trin KTHND huyn Bác ái tnh Ninh
Thun, làm rõ nhng tn ti, mâu thun ny sinh. T đó xác đnh quan đim và
đa ra các gii pháp c bn nhm to điu kin thúc đy KTHND phát trin theo
hng sn xut hàng hóa trong thi gian ti.
Nhim v:
- Trình bày có h thng mt s lý lun c bn v khái nim, đc trng, vai
trò ca KTHND trong tin trình phát trin theo hng kinh t th trng.
- Tng quan kinh nghim thc tin phát trin KTHND  mt s đa
phng.
- Kho sát, đánh giá thc trng vn đng và phát trin KTHND  huyn
Bác ái, tìm ra nhng thành tu và hn ch ca nó.
- Xác đnh các quan đim, đa ra nhng gii pháp c bn nhm tip tc
phát trin KTHND có hiu qa trong thi gian ti.
4. i tng và phm vi nghiên cu.
-  tài ly KTHND huyn min núi Bác ái trong quá trình phát trin sn
xut theo hng kinh t hàng hóa làm đi tng nghiên cu.
- Vic kho sát, phân tích thc trng phát trin KTHND Bác ái, ly mc t
nm 2000 đn nay làm gii hn v thi gian.
- Các gii pháp đc đ xut trong lun vn ch yu da trên góc đ kinh t
chính tr, hng vào các vn đ c bn.
5. Phng pháp nghiên cu ca đ tài.
 tài da trên c s phng pháp lun ca phép bin chng ca C.Mác,
các quan đim c bn ca ng Cng sn Vit Nam v đng li xây dng và
phát trin kinh t; các ch tiêu Ngh quyt ca Tnh đng b, Huyn y v phát
trin nông nghip nông thôn và nông thôn min núi  đa phng đ nghiên cu
quá trình vn đng, phát trin kinh t h  huyn Bác Ái;
Lun vn tt nghip

Trang 5
Phng pháp logic- lch s đ điu tra, kho sát,phân tích, tng hp, đi
chiu và so sánh. Ngoài ra lun vn còn s dng phng pháp thng kê đ dn
dt, chng minh và làm sáng t vn đ. Mi mt phng pháp hoc có th đc
vn dng riêng l hoc đc kt hp đ làm cho đ tài hoàn thành mc tiêu,
nhim v đã nêu trên.
Ý ngha nghiên cu ca lun án.
• V lý lun:
+ Vn dng có h thng nhng lý lun v s phát trin kinh t h gia đình
nông dân min núi trong bi cnh nn kinh t c nc đang chuyn sang xây
dng và phát trin nn kinh t th trng, mà trc ht là quá trình chuyn t
nn kinh t t cp- t túc sang nn kinh t hàng hóa vào quá trình t chc sn
xut kinh doanh  huynBác Ái.
+ Lun gii nhng nhân t tác đng, chi phi s phát trin kinh t nông
h min núi trong nn kinh t hàng hóa, kinh t th trng.
• V thc tin:
+ Lun vn đi sâu vào phân tích mt cht ca quan h sn xut ca kinh t
h gia đình  min núi huyn Bác Ái. T đó đa ra nhng gii pháp thit thc
v xây dng c s h tng cng nh các gii pháp đng li chung.
6. Kt cu ca đ tài.
Ngoài phn m đu, kt lun và các ph lc; lun án kt cu gm 3
chng. Mi chng có 3 phn.






Lun vn tt nghip

Trang 6
Chng 1
C S LÝ LUN V PHÁT TRIN KINH T NÔNG H
1.1 Nhng vn đ chung v kinh t nông h.
1.1.1 Khái nim kinh t nông h.
Kinh t h nông dân hay còn gi là kinh t nông h đã xut hin t rt lâu.
Tuy nhiên, cùng vi s phát trin ca lc lng sn xut thì các hình thc t
chc sn xut và quan h sn xut cng bin đi theo, bn thân khái nim v
kinh t nông h cng có s thay đi và phát trin tng ng vi trình đ ca nn
sn xut.
Khi nghiên cu v khái nim “h”, các t chc quc t và các nhà khoa
hc đã đa ra nhiu đnh ngha di nhng góc đ khác nhau.
V phng din thng kê, Liên Hip Quc cho rng: “H là nhng ngi
cùng sng chung di mt mái nhà, cùng n chung và có chung mt ngân qu”.
Ti cuc tho lun quc t v qun lý nông tri  Hà Lan nm 1980, các
nhà khoa hc nht trí rng: “H là mt đn v c bn ca xã hi có liên quan đn
sn xut, tái sn xut, đn tiêu dùng và các hot đng xã hi khác”.
Khi xét h gia đình vi t cách là mt đn v kinh t, Frank Ellis nêu đnh
ngha: “ó là h gia đình làm nông, có quyn kim k sinh nhai t nhng mnh
đt đai, s dng sc lao đng gia đình đ sn xut”.
Nhng quan nim v h trên đây ch đ cp đn chc nng sn xut, tiêu
dùng,… ca h. Hay nói cách khác, xem h nh mt đn v kinh t. Khía cnh
nhân chng hc ca h cha đc đ cp.
Giáo s T.G.Mc Gee (1989), trng đi hc British Columbia, khi kho
sát “kinh t h trong quá trình phát trin”  mt s nc Châu Á đã nêu lên
rng: “ các nc Châu Á hu ht ngi ta quan nim h là mt nhóm ngi

cùng huyt tc, hay không cùng chung huyt tc  chung mt mái nhà, n chung
mt mâm cm và có chung mt ngân qu”. Mc.Gee đã phân bit s khác nhau
Lun vn tt nghip




Trang 7
gia h và gia đình. im khác nhau cn bn đó là gia đình là nhóm ngi cùng
chung huyt tc. Gia đình ht nhân mt v mt chng và các con là đn v c
bn ca xã hi. Gia đình m rng gm nhiu th h khác nhau cùng chung sng
trong mt mái nhà đang trong quá trình gii th. Nh vy, gia đình là mt loi
h c bn.
Theo A.V.Chaianov, nhà kinh t nông nghip đc mnh danh là “Các
Mác ca nông dân” có quan đim v kinh t nông h nh sau: “Khái nim h,
đc bit là trong đi sng nông thôn không phi bao gi cng tng đng vi
khái nim sinh hc làm ch da cho nó mà ni dung còn có thêm c mt lot
nhng phc tp v đi sng kinh t và đi sng gia đình”.
Còn  nc ta hin nay, nhiu ngi đng nht khái nim h và gia đình.
Thc ra, đây là hai khái nim không hoàn toàn đng nht. Qua mt s đnh
ngha trên đây, ta thy h và gia đình có nhng tiêu thc chung đ nghiên cu
nh c s hành chính, kinh t, quan h huyt thng và hôn nhân, tình trng c
trú,… Tuy vy, gia đình thng đc xem xét trong các mi quan h v xã hi,
còn h là mt đn v kinh t; khi xem xét bn cht kinh t ca nó trong mi
tng quan vi các loi hình kinh t khác nh kinh t tp th, kinh t nhà nc
và vi các t chc kinh t khác cng nh s vn đng ca nó trong toàn b c
ch qun lý kinh t nói chung và c ch qun lý nông nghip nói riêng. Nh vy,
gia đình đc coi là h khi các thành viên có chung mt c s kinh t. Ngc
li, h ch đc coi là gia đình khi các thành viên ca nó quan h huyt thng và
hôn nhân.

Da vào điu kin thc t ca nc ta, nht là trong nông nghip, nông
thôn, chúng ta thy rng gia h và gia đình không th tách ri đc vi nhau
bi vì có rt ít h nông dân nào mà không da trên c s gia đình, ngc li có
rt ít gia đình không có chung mt c s kinh t. Do vy, có th dùng khái nim
h gia đình đ biu th các thành viên ca nó có cùng huyt tc và quan h hôn
Lun vn tt nghip




Trang 8
nhân, và có chung mt c s kinh t. H gia đình  nông thôn làm nông nghip
gi là h gia đình nông dân (gi tt là nông h). Mi nông h là mt đn v kinh
t c s ca nn kinh t nông nghip, hình thc đc trng ca nó là kinh t h
gia đình (gi tt là kinh t nông h).
Nh vy kinh t nông h là mt hình thc kinh t t ch (bao gm c
nông, lâm, ng nghip), da trên c s sc lao đng ca gia đình là chính và
quyn s dng lâu dài phn rung đt mà h canh tác và các t liu sn xut
khác.
Ngày nay,  nhiu nc còn s dng khái nim nông tri gia đình đ ch
hình thc sn xut kinh doanh nông nghip gia đình trong nn sn xut hàng hóa
và phân bit nó vi kinh t tiu nông  mc tiêu sn xut. Nu kinh t tiu nông
có quy mô nh, nng sut và cht lng hàng hóa thp, tính cht t cp - t túc
cao thì  nông tri gia đình có quy mô sn xut ln hn, kh nng áp dng khoa
hc k thut cao hn, sn xut phc v th trng nhiu hn. Thc cht, nông
tri gia đình là s phát trin cao ca kinh t nông h.
1.1.2 c trng ca kinh t nông h.
Mô hình sn xut ca nông h có nhng đc trng riêng bit, nó có mt
c ch vn hành riêng, do đó có th thy rng: nông h là mt đn v kinh t xã
hi khá đc bit.

Mt là, trong cu trúc ni ti ca nông h, các thành viên cùng huyt tc
là ch th ca h. Nông h có s thng nht cht ch gia vic s hu, qun lý,
s dng các yu t sn xut, có s thng nht gia quá trình sn xut, phân phi,
trao đi và tiêu dùng trong mt đn v kinh t. Nông h có th thc hin cùng
lúc nhiu chc nng mà các đn v khác không có đc. Bn thân mi h nông
dân là mt t bào xã hi, là mt đn v sn xut và tiêu dùng trong sinh hot.
Hai là, nông h là đn v tái sn xut cha đng các yu t hay các ngun
lc ca quá trình tái sn xut (lao đng, đt đai, vn, k thut,…), là đn v sn
Lun vn tt nghip




Trang 9
xut t thc hin quá trình tái sn xut da trên vic phân b các ngun lc vào
các ngành sn xut đ thc hin tt các chc nng ca nó. Trong quá trình đó,
nó có mi liên h cht ch vi các đn v khác và vi h thng kinh t quc dân.
Khai thác đy đ nhng kh nng và tim lc ca nông h s góp phn thúc đy
tng trng nn kinh t quc dân.
Nh vy, đc trng bao trùm ca kinh t nông h là các thành viên trong
h làm vic mt cách t ch, t nguyn vì li ích kinh t ca bn thân và gia
đình mình. Mt khác, kinh t nông h nhìn chung là nn sn xut nh mang tính
t cp- t túc hoc có sn xut hàng hóa vi nng sut lao đng thp, nhng li
có vai trò quan trng trong quá trình phát trin sn xut nông nghip  các nc
đang phát trin nói chung và  nc ta nói riêng.
Nh đã nêu trên, nông h là t bào kinh t - xã hi, là hình thc t chc
c s ca nông nghip  nông thôn đã tn ti t lâu đi  các nc nông nghip.
Thành viên ca nông h bao gm ch yu là cha m và con cái và có th còn có
c ông bà và cháu cht.
Ba là, các thành viên trong nông h gn bó vi nhau cht ch trc tiên

bng quan h hôn nhân và huyt thng. V kinh t, các thành viên trong nông h
gn bó vi nhau trong quan h s hu v t liu sn xut, quan h qun lý và
phân phi sn phm. Các thành viên có chung mc tiêu và li ích là thoát khi
đói nghèo, phát trin kinh t đ ngày càng giàu có.
T thng nht v li ích đn thng nht v hành đng, các thành viên đu
làm vic ht sc mình đ có đc thu nhp cao cho gia đình và cng là cho mi
ngi. Các thành viên trong gia đình nông dân t tr đn già nu có th lao đng
đc thì đu tham gia lao đng không k tui tác, ngi yu làm vic nh, ngi
khe làm vic nng. Do đó, vic phân công và hip tác lao đng ca nông h có
nhiu u đim mà các t chc sn xut c s khác không th có đc: đó là tính
Lun vn tt nghip




Trang 10
t nguyn, t giác cao và tn dng ti đa kh nng ca mi ngi và mi đu
kin có th trong lao đng.
Bn là, trong mi nông h thng là cha hay m làm ch h, va là ngi
t chc phân công lao đng va trc tip lao đng. Các thành viên trong gia
đình cùng lao đng, gn gi nhau, hiu nhau v kh nng, đc đim ca mi
ngi nên to điu kin cho vic phân công hp tác đc hp lý.
Mi nông h, tr h làm thuê, đu s hu hoc mt b phn các t liu
sn xut nh rung đt, trâu, bò, nông c, máy móc,… Các thành viên đã quen
s dng nên hiu đc đc tính ca mi loi t liu sn xut.
Ngi ch nông h va qun lý điu hành sn xut va trc tip lao đng
nên mi ngi trong h đu gn bó cht ch vi nhau trong quá trình sn xut.
T đó, các thông tin đc x lý nhanh, kp thi, các quyt đnh điu hành sn
xut đc đúng đn, dt khoát.
Nm là, v quan h phân phi, các thành viên trong nông h cùng làm,

cùng , cùng n do ch h là cha hay m b trí sp xp. Do đó, nu có mâu
thun phát sinh trong phân phi thì cng d gii quyt.
Khi con cái trng thành tách ra lp h khác, cha m có trách nhim phân
chia tài sn gia đình trên c s bàn bc dân ch, đây cng chính là hình thc
phân phi li vn mt cách t giác.
Chính vì nhng đc đim và u đim nêu trên mà h nông dân tn ti bn
vng lâu dài trong lch s  mi quc gia t nhng nc kém phát trin đn
nhng nc phát trin.
 nc ta, h nông dân là t bào ca xã hi  nông thôn, là đn v sn
xut c bn đã tn ti hàng nghìn nm nay. H nông dân có th chuyên trng
trt, làm ngh rng, chn nuôi gia súc, gia cm hoc nuôi trng thy sn vì nông
nghip theo ngha rng bao gm c lâm nghip và thy sn.
Lun vn tt nghip




Trang 11
H nông dân còn có quan h trc tip vi tc h và xóm thôn. Trng
hp di chuyn đn ni khác thì tip tc quan h vi xóm thôn ti ni c trú, đây
là truyn thng và là phong tc, tp quán ca nét vn hóa làng, xã.
1.1.3 Nhng yu t tác đng đn quá trình phát trin kinh t nông h
1.1.3.1 Nhng yu t bên ngoài
+Xu hng vn đng ca kinh t nông h trên th gii:
Cho đn nay, v trí ca kinh t nông h đã đc khng đnh trong thc
tin, nhng xu hng vn đng ca nó s din ra nh th nào? Liu nó có tn ti
và phát trin đc hay không, hay tr nên li thi và phi đc thay th bng
mt hình thc sn xut nông nghip khác?
V s tn vong ca kinh t nông h, t trc đn nay đã nhiu ln đt ra.
Ngay t đu, có nhng ý kin cho rng kinh t nông h không phù hp vi

phng thc sn xut TBCN. Vi quy mô nh bé và phân tán, sm mun thì
kinh t nông h cng b các xí nghip nông nghip t bn tp trung quy mô ln
đánh bi và thôn tính theo quy lut cnh tranh trên th trng. Nhng thc tin
đã chng minh ngc li: kinh t nông h không nhng đã đng vng mà còn
tr thành lc lng sn xut nông nghip ch yu ca các nc công nghip
phát trin, sn xut có hiu qu cao hn xí nghip t bn tp trung.
n khi kinh t nông h phát trin theo hng tp trung hóa sn xut,
tng quy mô và gim s lng trang tri, li có ngi d đoán là kinh t nông h
s không còn na và s dn đn phân cc. Các nông h nh s phá sn và tr
thành lao đng làm thuê, còn các nông h quy mô ln s tp trung ht rung đt
và hình thành các xí nghip nông nghip TBCN s dng lao đng làm thuê và
nh vy kinh t nông h không còn tn ti na. Nhng thc t đã din ra khác
vi d đoán trên: s lng và quy mô ca nông h có thay đi, nhng c cu
nông h nh, va và ln có mt t l nht đnh.
Lun vn tt nghip




Trang 12
Nh vy, c cu nông h vi quy mô khác nhau vn tn ti lâu dài là phù
hp vi quy lut cnh tranh ca th trng chng đc quyn và cng là mt đm
bo cho s tn ti ca kinh t nông h, vì các nông h vi quy mô khác nhau s
tác đng qua li, b sung cho nhau.
Bc vào th k XXI, có th khng đnh kinh t nông h vn tn ti và
phát trin vì bn thân nó có nhng th mnh hn hn các hình thc t chc nông
nghip khác. Lý do c th nh sau:
- Trc ht, kinh t nông h là hình thc sn xut phù hp vi sn xut
nông nghip mà đi tng sn xut là sinh vt. Ngi nông dân trc tip tác
đng vào quá trình sinh trng ca cây trng, vt nuôi không qua trung gian,

luôn bám sát đng rung, chung tri nên đt hiu qu cao trong sn xut.
- Kinh t nông h là mt t chc sn xut cá th, không ch đn đc mt
ch tri mà là mt tp th lao đng gn nh, có c lao đng chính và lao đng
ph là các thành viên trong gia đình có quan h huyt thng, hoc có thêm mt ít
lao đng thuê, qun lý điu hành rt nng đng, hiu qu và hiu sut s dng
lao đng cao hn nhng t chc sn xut khác trong nông nghip.
- Kinh t nông h t chc sn xut hàng hóa vi quy mô trang tri đã
tng bc tr thành lc lng sn xut nông sn hàng hóa ch yu cho xã hi.
- Kinh t nông h bao gm quy mô va và nh khác vi các xí nghip tp
trung quy mô ln nên có kh nng thích ng cao trc nhng bin đng ca th
trng, có kh nng điu chnh mt cách linh hot quy mô và c cu sn xut,
c cu sn phm nhm đáp ng kp thi nhng thay đi theo th hiu ca ngi
tiêu dùng, to ra li th cnh tranh vi nhng c s nông nghip quy mô ln.
- Kinh t nông h là thành phn kinh t cá th nhng không đi lp vi
kinh t hp tác và kinh t nhà nc mà nó có tính mm do, có kh nng dung
np các hình thc s hu khác nhau thông qua các hot đng kinh t đa dng,
liên doanh, liên kt gia trang tri gia đình vi các t chc kinh t hp tác,
Lun vn tt nghip




Trang 13
ngi nông dân sn xut nông nghip nht là nhng h sn xut nh thng
chu nhiu s tác đng chi phi ca Nhà nc nên nó gn kt tng đi cht ch
vi kinh t nhà nc đ tng thêm nng lc sn xut ca nông h.
- Kinh t nông h có kh nng tip thu nhiu trình đ khoa hc và công
ngh khác nhau, t thô s đn hin đi, phù hp vi quy mô, yêu cu và kh
nng sn xut nên đt mc chi phí sn xut thp và hiu qu kinh t cao trong
sn xut hàng hóa. Tuy quy mô không ln và phân tán nhng kinh t nông h

không cn tr mà dung np đc hin đi hóa nông nghip vi mc đ ngày
càng cao.
Trong tng lai, kinh t nông h trên th gii s tip tc phát huy các th
mnh sn có trên các đa bàn quen thuc cng nh trên các đa bàn mi và trong
nhng điu kin khác trc, đây cng chính là u đim đc trng ca ngành sn
xut nông nghip.
 các nc phát trin, s lng nông h tip tc gim nhng quy mô tng
lên  mc hp lý. Vn đ đt ra là xác đnh quy mô ti u ca nông h thích hp
cho tng vùng.
 các nc đang phát trin, kinh t nông h s phát trin mnh m tng
t nh các nc đã phát trin trong thi k công nghip hóa nhng vi tc đ
nhanh hn vì đc k tha kinh nghim ca các nc đi trc.
Con đng đi t kinh t t nhiên lên kinh t hàng hóa, t sn xut tiu
nông sang sn xut vi quy mô trang tri không phi là sn phm riêng ca các
nc t bn mà là bc phát trin tt yu ca xã hi.
Nhng phát trin kinh t nông h  các nc đi theo đnh hng XHCN
nh nc ta là vn đ thc s mi m, cha có trong lch s. Vì vy, mun bo
đm thành công cn tham kho kinh nghim các nc, k tha có chn lc kinh
nghim các nc TBCN, đng thi phát huy sáng to gii quyt vn đ ny sinh
trong điu kin c th ca nc ta hin nay, trong đó vai trò ca Nhà nc và
Lun vn tt nghip




Trang 14
kinh t nhà nc ht sc quan trng trong vic đnh hng, công tác quy hoch,
k hoch… đm bo tính bn vng trong sn xut.
+ S tác đng ca nhà nc đi vi sn xut nông nghip:
Do sn xut nông nghip có vai trò chin lc nhm đm bo an ninh

lng thc và n đnh cuc sng cho nông dân nên hu ht các quc gia đu can
thip vào sn xut nông nghip. Bng nhng bin pháp khác nhau, nhà nc có
th can thip trc tip hoc gián tip.
• Chính sách tác đng trc tip bao gm các chính sách sau:
- Chính sách h tr đu vào cho sn xut: Chính ph cung cp vi giá r
hoc có th bán theo hình thc tr giá, ng trc thông qua các t chc tín dng,
các nhà đu t các loi vt t nh: phân bón, thuc tr sâu, ht ging, máy móc
thit b, nhiên liu…, đy mnh phát trin c s h tng nông thôn nh giao
thông, thy li. Mc tiêu ca chính sách này là giúp nông dân ch đng, thun
li trong sn xut, đc bit là đi vi h nghèo, gp nhiu khó khn trong sn
xut. Chính sách này có tác dng tích cc là làm gim chi phí sn xut ca nông
dân và tng sn lng nông sn hàng hóa nhng giá c không đi vì còn chu tác
đng ca th trng th gii. Do vy, nông dân s đc hng li t các chính
sách tr giá này. Có th nêu lên mt vài chính sách ca Nhà nc nh : Chính
sách tr giá, tr cc vn chuyn hàng hóa phc v đng bào min núi, vùng
đng bào dân tc đc bit khó khn; Quyt đnh s 134/2004-TTg ngày
20/7/2004 ca Th tng Chính ph v mt s chính sách h tr đt sn xut,
đt , nhà  và nc sinh hot cho h đng bào dân tc thiu s nghèo, đi sng
khó khn; Chng trình 135, chng trình giao thông nông thôn, Chng trình
cho vay gii quyt vic làm, Chng trình dy ngh, xut khu lao đng,
Chng trình tín dng, Chng trình 661, Chính sách giao rng khoán qun…
- Chính sách tr giá đu ra: đây cng là chính sách nhm tng li ích ca
nông dân. Trên thc t chính sách này đc s dng rng rãi  các nc Châu
Lun vn tt nghip




Trang 15
âu, M và Nht bn,  Nht vic thc hin chính sách h tr đu ra cho nông

dân đc tin hành thông qua hp tác xã. Chính sách tr giá đu ra làm cho
nông dân hoàn toàn yên tâm vì dù trong hoàn cnh nào h vn bán đc nông
sn vi giá n đnh, t đó đm bo mc thu nhp cho nông dân, kích thích h
duy trì và phát trin sn xut.
- Chính sách min gim thu nông nghip, min thu thy li phí theo
Ngh đnh 143/2003/N-CP ngày 28/01/2003 ca Chính ph quy đnh chi tit
thi hành mt s điu ca Pháp lnh Khai thác và bo v công trình thy li và
Ngh đnh 154/2007/N-CP ngày 15/10/2007 sa đi b sung mt s điu ca
Ngh đnh 143/2003/N-CP ngày 28/01/2003 cng là mt hình thc h tr ca
Nhà nc nhm góp phn gim nh chi phí đu vào cho nông dân sn xut nông
nghip.
• Mt s chính sách tác đng gián tip:
- Chính sách tr cp lng thc, thc phm cho ngi tiêu dùng: Tác
dng c bn ca chính sách này là làm tng cu ni đa, ngi tiêu dùng s đc
hng li t tr cp. Nông dân không đc hng li nên không tng sn
lng. Thc hin chính sách này ngi thit hi là ngi đóng thu. Do đó có
th nói chính sách tr cp tiêu dùng v lng thc, thc phm nh hng tiêu
cc đn sn xut nông nghip.
- Chính sách thu nhp khu: chính sách này tác đng c sn lng và giá
c trong nc theo hng có li cho ngi sn xut và thit hi cho ngi tiêu
dùng vì phi tiêu th vi giá cao hn. Chính sách thu nhp khu không đòi hi
s tr cp ca Chính ph mà còn to ra khon thu cho ngân sách. Do đó nó là
mt công c điu tit sc bén, nh hng mnh đn sn xut trong nc.



Lun vn tt nghip

Trang 16
1.2 Mt s quan đim ch yu v kinh t nông h.
1.2.1 Quan đim ca C.Mác – Ph.ngghen và V.I.Lênin:
1.2.1.1 Quan đim v kinh t tiu nông.
C.Mác và ngghen đã đ li nhiu di sn lý lun quý báu v kinh t trong
đó có lý lun v tiu nông và kinh t tiu nông. Tác phm “Vn đ nông dân 
Pháp và c” cha đng hàng lot nhng ch dn v kinh t chính tr v các
vn đ chính sách nông nghip ca nhà nc, các hình thc hp tác, khoán thuê
trong nông nghip…, đc bit là quan đim v kinh t nông dân và ci to kinh
t tiu nông. Sau cách mng vô sn, Ph ngghen cho rng tiu nông là “ngi
ch rung đt hoc ngi tá đin- và nht là ngi ch - mt mnh rung không
ln hn mnh rung mà h thng có th cày cy vi gia đình h, cng không
bé hn mnh rung cn thit đ nuôi gia đình h. Cng nh ngi tiu th công,
ngi tiu nông này là mt ngi lao đng, anh ta khác vi ngi vô sn hin
đi  ch anh ta s hu nhng t liu lao đng”.[2,11]
C.Mác đã nhn xét quá trình sn xut ca tiu nông nh sau: “Mi gia
đình nông dân riêng l, gn nh t túc hoàn toàn, t mình sn xut ra đi b
phn nhng cái mình tiêu dùng. Do đó h kim cho mình nhng t liu sinh
hot bng cách trao đi vi thiên nhiên nhiu hn là trao đi vi xã hi”.[16,
207-208]
Nh vy, nhng nhn đnh trên đây đã cho rng ngi tiu nông là nhng
ngi lao đng, không s dng lao đng làm thuê, không có nhiu rung đt,
sn xut ca h mang tính t cung t cp. Mt nn kinh t nh vy là đc trng
ca nn sn xut nh, cn phi phát trin lên sn xut ln - sn xut hàng hóa,
trc ht bng cách ci to tiu nông.



Lun vn tt nghip

Trang 17
1.2.1.2 Quan nim v con đng vn đng kinh t ca tiu nông
Lúc đu, khi nghiên cu con đng công nghip hóa ca nc Anh, Mác
đã đa ra s tiên đoán rng giai cp nông dân s b th tiêu cùng vi s phát
trin ca đi công nghip. Trong xã hi ch có hai giai cp là t sn và vô sn.
Nông nghip cng s đc t chc li thành nn đi sn xut nh trong công
nghip. Trong nông nghip cng s din ra quá trình tách lao đng ra khi t
liu sn xut, trc ht là rung đt và kt hp chúng li theo phng thc mi
da trên s hu t nhân TBCN và lao đng làm thuê.
Sau này, chính  nc Anh, du rng quá trình công nghip hóa din ra
nhanh chóng cùng vi s tc đot và xóa b kinh t nông h mt cách quyt
lit nhng các nông tri gia đình vn tn ti và t rõ tính hiu qu ca nó so vi
các xí nghip nông nghip s dng lao đng làm thuê. Vì vy, Mác đã nhn thy
d đoán ban đu ca mình không thích hp và khi vit quyn 3 B t bn, ông
đã rút ra kt lun: “Ngày nay  nc Anh siêu công nghip… vi thi gian cho
đn nay đã khng đnh hình thc lãi nht không phi là nông tri công nghip
hóa mà là nông tri gia đình thc t không dùng lao đng làm thuê.  nhng
nc còn gi hình thc t hu, chia đt thành khoanh nh, giá lúa mì r hn
nhng nc có phng thc sn xut TBCN”,[17, 125- 126]. Nh vy, rõ ràng
là Mác đã thy s tn ti khách quan ca kinh t nông h do tính hiu qu ca
nó và con đng đc thù ca nông nghip không ging nh trong công nghip.
Th nhng nu không phát trin nh trong công nghip, thì tin ti xã hi hóa
sn xut, nông nghip cng nh các nông h s nh th nào? Mác đã nhn thy
rng đi vi “ngh nông hp lý” thì hoc là phi có “bàn tay ca ngi tiu
nông sng bng lao đng ca mình” hoc là phi có “s kim soát ca nhng
ngi có liên kt vi nhau”. T đó, đ ci to nn kinh t tiu nông, chuyn nó

lên sn xut hàng hóa cn phi có s liên kt gia các nông h. S liên kt y
nh th nào thì Mác và ngghen cha d tính ht đc, nhng khi nói v vn đ