Các nhân tố ảnh hưởng đến đói nghèo tại các căn hộ gia đình huyện Tân Phú tỉnh Đồng Nai

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM











NGUYN QUYT








CÁC NHÂN T NH HNG 
N ÓI NGHÈO
TI CÁC H GIA ÌNH HUYN TÂN PHÚ
TNH NG NAI

Chuyên ngành: KINH T PHÁT TRIN
Mã s: 60.31.05





LUN VN THC S KINH T





NGI HNG DN KHOA HC
TS. NGUYN QUNH HOA




TP. H Chí Minh – Nm 2010
MC LC
M U 1
1 VN  NGHIÊN CU 1
2 MC TIÊU NGHIÊN CU 2
2.1 Mc tiêu chung 2
2.2 Mc tiêu c th 2
3 CÂU HI NGHIÊN CU 2
4 GI THUYT NGHIÊN CU 3
5 PHNG PHÁP NGHIÊN CU 3
6 Ý NGHA KHOA HC VÀ NHNG ÓNG GÓP CA  TÀI 3

7 KT CU CA  TÀI 4
Chng 1: 5
C S LÝ LUN VÀ THC TIN CA NGHÈO ÓI
1.1 KHÁI NIM V NGHÈO ÓI 5
1.2 PHÂN LOI NGHÈO ÓI 6
1.2.1 Nghèo tuyt đi 6
1.2.2 Nghèo tng đi 6
1.3 PHNG PHÁP XÁC NH I TNG NGHÈO HIN NAY 7
1.3.1 Chi tiêu h gia đình 7
1.3.2 V bn đ nghèo 7
1.3.3 Phng pháp da vào thu nhp 8
1.3.4 Phân loi đa phng 8
1.3.5 Phng pháp t đánh giá 9
1.3.6 Xp hng giàu nghèo 9
1.4 NGUYÊN NHÂN CA NGHÈO ÓI 10
1.4.1 C s h tng thp kém 10
1.4.2 Thiu đt 11
1.4.3 Trình đ hc vn 11
1.4.4 Bnh tt 11
1.4.5 ông con, t l ph thuc cao 11
1.4.6 Kh nng tip cn các ngun vn chính thc b hn ch 12
1.4.7 Ri ro v thiên tai 12
1.4.8 Tâm lý  li ca ngi nghèo 12
1.4.9 Thiu vic làm 13
1.4.10 Vòng lun qun ca nghèo đói 13
1.5 TNG QUAN V TÌNH HÌNH NGHÈO ÓI CA TH GII 14
1.5.1 Thc trng nghèo đói th gii 14
1.5.2 Kinh nghim gim nghèo ca mt s nc trên th gii 16
1.6 TNG QUAN V TÌNH HÌNH NGHÈO ÓI CA VIT NAM 23
1.6.1 Thc trng nghèo đói và chính sách gim nghèo ca Vit Nam trong

nhng nm gn đây 23
1.6.2 Mt s nghiên cu v nghèo đói 25
1.6.3 Thành tu gim nghèo đói ti Vit Nam 26
1.7 KT LUN 28
Chng 2: 33
PHÂN TÍCH THC TRNG NGHÈO ÓI VÀ NHNG NHÂN T TÁC
NG TI NGHÈO ÓI TRÊN A BÀN HUYN TÂN PHÚ
2.1 GII THIU KHÁI QUÁT V A BÀN HUYN TÂN PHÚ 30
2.1.1 c đim ca đa bàn nghiên cu 30
2.1.2 Tình hình nghèo đói và công tác gim nghèo ti huyn Tân Phú 31
2.2 PHNG PHÁP PHÂN TÍCH 33
2.2.1 Chn s liu s cp 33
2.2.2 Chn s liu th cp 34
2.2.3 Chn đa bàn nghiên cu 34
2.2.4 S dng chi tiêu bình quân làm tiêu chí phân tích nghèo 35
2.2.5 C s xác đnh nghèo 36
2.3 MÔ HÌNH KINH T LNG 36
2.3.1 Mô hình hi quy phân tích nhng nhân t tác đng đn chi tiêu đu
ngi 36
2.3.2 Mô hình hi quy phân tích nhng nhân t tác đng đn xác sut nghèo 37
2.3.3 Các bin gii thích trong 2 mô hình hi quy và gi thuyt k vng 38
2.3.4 Hn ch ca mô hình kinh t lng 39
2.4 THC TRNG NGHÈO VÀ NHNG C IM CA NGI NGHÈO
TI HUYN TÂN PHÚ 39
2.4.1 c đim ca ngi nghèo ti huyn Tân Phú 39
2.4.2 Kt qu nghiên cu nghèo đói ti huyn Tân Phú 40
2.5 CÁC NHÂN T TÁC NG TI NGHÈO ÓI TI HUYN TÂN PHÚ 41
2.5.1 Nhóm nhân t th nht: Nhng nhân t v kinh t - xã hi 41
2.5.2 Nhóm nhân t th hai: Nhng nhân t thuc v bn thân ca ngi
nghèo 42

2.5.3 Nhóm nhân t th ba: iu kin t nhiên và c ch chính sách 42
2.5.4 Quy mô h và trình đ hc vn và trình trng nghèo đói ca ngi dân
huyn Tân Phú 44
2.5.4.1 Nhân khu và t l ph thuc 44
2.5.4.2 Nghèo theo trình đ hc vn 45
2.5.5 Ngh nghip ca ch h 47
2.5.6. Gii tính ca ch h 48
2.5.7. Kh nng tip cn các ngun lc xã hi và điu kin sinh sng c bn 49
2.5.7.1. t đai 49
2.5.7.2. C s h tng và điu kin sng 50
2.5.8 Nhng chi tiêu c bn ca h gia đình ti huyn Tân Phú 55
2.6. KT QU MÔ HÌNH KINH T LNG 57
2.6.1 Kt qu c lng tham s mô hình đánh giá tác đng ca các nhân t
đn chi tiêu bình quân hng nm ca h gia đình ti huyn Tân Phú 57

2.6.2 Kt qu c lng tham s mô hình probit đánh giá tác đng ca các
nhân t đn xác sut nghèo ti huyn Tân Phú 58
2.7 KT LUN 61
Chng 3: 65
GI Ý CHÍNH SÁCH  GIM ÓI NGHÈO TI HUYN TÂN PHÚ
3.1 Cho vay vn đ phát trin sn xut nông nghip 62
3.2 Gii pháp v vn đ giáo dc đào to 64
3.3 To vic làm cho ngi nghèo m rng th trng lao đng 66
3.4 Gim khong cách nông thôn và thành th 67
3.5 Nâng cao ý thc thoát nghèo 68
TÀI LIU THAM KHO 72
PH LC 75

DANH MC HÌNH V,  TH

Hình 1.1: Vòng lun qun ca nghèo đói 13
Hình 1.2: T l nghèo theo phn trm dân s 28
Hình 2.1: Bn đ hành chính huyn Tân Phú 30
Hình 2.2: Phân phi chi tiêu bình quân h gia đình 40
Hình 2.3: Trình đ hc vn trung bình ca ch h 45

DANH MC BNG

Bng 1.1: T l nghèo và khong cách nghèo 27
Bng 2.1: Danh sách các xã đc chn điu tra 34
Bng 2.2: Phân tích chi tiêu bình quân hng nm 41
Bng 2.3: Phn trm nhân t tác đng ti nghèo đói huyn Tân Phú 43
Bng 2.4: Quy mô h chia theo nhóm chi tiêu bình quân 44
Bng 2.5: Dân s trung bình thành th và nông thôn 44
Bng 2.6: Trình đ hc vn ca ch h 45
Bng 2.7: Ngh nghip phân theo nhóm h 47
Bng 2.8: Vic làm và ngi nghèo thng đi làm thuê 48
Bng 2.9: Chi tiêu bình quân đu ngi phân theo gii tính ch h 48
Bng 2.10: T l suy dinh dng theo hc vn ca bà m 49
Bng 1.11: Din tích đt trung bình ca h 50
Bng 2.12: Khong cách đn trung tâm mua bán gn nht 51

Bng 2.13: T l h dân có đin 51
Bng 2.14: T l ngi dân có nc sch 52
Bng 2.15: T l h dân có nhà v sinh 53
Bng 2.16: Tình trng h dân có nhà  54
Bng 2.17: Kh nng tip cn ngun vn chính thc 55
Bng 2.18: T l chi tiêu ca h gia đình 56
Bng 2.19: Kt qu mô hình hi quy có bin ph thuc là Ln(Chitieu) 57
Bng 2.20: Kt qu c lng mô hình Probit 59
Bng 2.21: c lng xác sut nghèo đói theo tác đng biên ca bin đc lp 60





DANH MC T VIT TT

BCPTVN Báo cáo phát trin Vit Nam
B LTBXH B Lao đng, Thng Binh và Xã hi
BSCL ng bng sông Cu Long
NHTG Ngân hàng th gii (World Bank)
PPA ánh giá v hin trng nghèo đói có cng đng tham gia
PRA ánh giá v nông thôn có cng đng tham gia
TCTK Tng cc thng kê
VHLSS iu tra mc sng h gia đình Vit Nam (VietNam Living Household
Standard Survey)
TMSHG iu tra mc sng h gia đình
WB World bank
BOT Built-Operation-Transfer
BT Built- Transfer
ODA Official Development Assistant

1
M U
1. VN  NGHIÊN CU
ói nghèo đc coi là vn nn xã hi bi vì đó là mt vt thng n sâu vào
mi phng din ca đi sng vn hóa xã hi. Nó bao gm s thiu thn các dch
v giáo dc, y t, v sinh, đng giao thông Hn na, đó còn là s nghèo nàn v
tinh thn làm cho ngi ta càng lún sâu vào s tuyt vng, bt lc, th  và nhút
nhát. ói nghèo hin nay là mt trong nhng vn đ mang tính toàn cu, không còn
là vn đ riêng ca mt vùng lãnh th, mt quc gia c th nào. Các quc gia đã,
đang và cha phát trin đu có mi quan tâm gii quyt vn đ đói nghèo theo
nhng hình thc khác nhau.  Vit Nam, trong nhng nm gn đây quá trình phát
trin kinh t-xã hi đu hàm cha hu ht các mc tiêu quan trng này và đu
hng v các chin lc xóa đói gim nghèo. Xóa đói gim nghèo đc nhà nc
đnh hng xác đnh nh mt chính sách quan trng, chính sách này không đng
ngha vi vic ban phát, hay cho tng mà là mt trng trách, trách nhim và là mt
đo lý chung ca dân tc Vit Nam “lá lành đùm lá rách”.
T khi bt đu đi mi, tng trng ca kinh t Vit Nam luôn đi đôi vi gim
nghèo, thành qu gim nghèo ca Vit Nam đc cng đng quc t đánh giá cao.
Nhng so vi yêu cu, Vit Nam vn còn không ít khó khn trong vic nâng cao
cht lng, bo v tính bn vng ca tng trng và xóa đói gim nghèo. Vic xóa
đói gim nghèo có lúc, có ni cha thc hin đng b và thng xuyên, bn thân
ngi nghèo vn còn mang nng t tng  li, trông ch. Vì vy, vn đ gim
nghèo đang còn là vn đ thách thc, đc bit là  nhng vùng sâu, vùng xa, vùng
có đng bào thiu s.
Mt khác, nc ta đang trong thi k đy mnh công nghip hóa, hin đi hóa,
thc hin mc tiêu dân giàu, nc mnh, xã hi công bng, dân ch, vn minh. Hn
na, không th xóa đc vn nn nghèo đói bng cách loi b nhng triu chng
ca nó mà phi tn công vào nhng nhân t to nên nó. Cho nên, công tác xóa đói
gim nghèo cn phi quan tâm đc bit đ tuyên chin vi đói nghèo, phi thc hin

liên tc, đng b và có cn c.
2
Trc đây, đã có khá nhiu nghiên cu ca các chuyên gia trong và ngoài
nc v các nhân t tác đng ti nghèo đói trên đi bàn huyn Tân Phú, Tnh ng
Nai. Tuy nhiên, các nghiên cu này đu mi ch dng li  các phng pháp đnh
tính, do đó các kt qu nghiên cu cha có tính thuyt phc cao và cha lng hóa
đc tác đng ca các nhân t ti đói nghèo. Hn na, các công trình này ch xem
xét tác đng ca các nhân t ti đói nghèo  mt s khía cnh kinh t - xã hi. Thc
t, vic nghiên cu vn đ này vn cha bao quát toàn din điu kin kinh t - xã
hi mang tính đc thù ca vùng. Vì vy, cn phi nghiên cu đnh lng nhng
nhân t nào tác đng ti nghèo, đ t đó làm chng c khoa hc nhm thc hin
gim nghèo có hiu qu. Vi ý tng đó chúng tôi chn đ tài: “Các nhân t nh
hng đn đói nghèo ti các h gia đình huyn Tân Phú tnh ng Nai” làm đ
tài tt nghip, vi mong mun tìm ra nhng nhân t chính tác đng ti nghèo ca
đa phng trên, giúp lãnh đo đa phng thc hin chính sách xóa đói gim nghèo
có cn c và hiu qu hn.
2. MC TIÊU NGHIÊN CU
Mc tiêu ca đ tài là xác đnh các nhân t chính nh hng đn thu nhp ca
nhng h gia đình huyn Tân Phú.
Phân tích thc trng nghèo đói ca các h gia đình trên đa bàn huyn Tân
Phú, tnh ng Nai.
Phân tích mt s nguyên nhân nh hng đn đói nghèo ca các h dân trên
đa bàn huyn Tân Phú, tnh ng Nai, đ t đó gi ý mt s chính sách giúp chính
quyn đa phng thc hin xóa đói, gim nghèo có cn c và bn vng.
3. CÂU HI NGHIÊN CU
S khác bit ln nht gia nhng h nghèo và không nghèo trên đa bàn huyn
Tân Phú, tnh ng Nai là gì?
Các nhân t nào nh hng đn vic tng chi tiêu ca các h gia đình ti đa
phng này?
Các yu t nào có nh hng đn đói nghèo ca các h gia đình ti đa phng

này?
3
4. GI THUYT NGHIÊN CU
Trình đ hc vn ca ch h, gii tính, gia đình có đông con, thiu đt sn
xut, thiu vic làm, không tip cn đc ngun vn vay chính thc và ví trí đa lý
là các nhân t chính nh hng đn vic tng thu nhp và s đói nghèo ca các h
dân  khu vc huyn Tân Phú, tnh ng Nai.
Trình đ hc vn ca ch h, gii tính, gia đình có đông con, thiu đt sn
xut, thiu vic làm, không tip cn đc ngun vn vay chính thc và ví trí đa lý
là là s khác bit ln nht gia nhng h nghèo và không nghèo  khu vc huyn
Tân Phú, tnh ng Nai.
5. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
Phng pháp thng kê mô t: Cn c vào đ th, biu đ và các bng biu, kt
hp vi phng pháp so sánh đ tìm ra s khác bit v điu kin vn hóa, vic làm,
thu nhp gia đa bàn huyn Tân Phú so vi các vùng khác.
Phng pháp đnh lng: Xây dng mô hình kinh t lng tìm ra mi quan h
gia thu nhp (chi tiêu) vi các bin nh vic làm, đt đai, ngh nghip… T mô
hình này s tìm ra nhng nhân t chính tác đng ti mc sng ca dân c trong đa
bàn nghiên cu. Ngoài vic tìm ra nhng nhân t tác đng đn thu nhp (chi tiêu),
mô hình Probit đc s dng, nhm c lng các nhân t kinh t tác đng đn xác
sut ri vào ngng nghèo ca các h dân c, t đó làm cn c khoa hc gi ý
chính sách giúp lãnh đo đa phng xóa đói gim nghèo bn vng.
Phng pháp điu tra xã hi hc: Thc hin điu tra các h dân trên đa bàn
huyn Tân Phú vi các tiêu thc ch yu: vic làm, ngh nghip, gii tính, mc chi
tiêu, y t, giáo dc…Phng pháp này, kt qu thu đc b s liu dùng cho phân
tích trong mô hình kinh t lng.
6. Ý NGHA KHOA HC VÀ NHNG ÓNG GÓP CA  TÀI
H thng hoá và làm sáng t nhng vn đ lý lun và thc tin v s tác đng
ca các nhân t đn đói nghèo.
Tng kt kinh nghim xóa đói gim nghèo  mt s nc trên th gii và rút

ra nhng bài hc kinh nghim, và vn dng vào điu kin đa bàn nghiên cu.
4
ánh giá thc trng nghèo đói ti huyn Tân Phú thông qua các tiêu chí khác
nhau: mc đ nghèo, thu nhp trung bình …
Xác đnh nhng đc đim ca ngi nghèo ti đa bàn huyn Tân Phú và
nguyên nhân dn đn s nghèo đói ca h.
S dng mô hình kinh t lng đ c lng và kim đnh tác đng ca các
nhân t đn đói nghèo  cp huyn.
Gi ý mt s chính sách giúp đa bàn huyn Tân Phú gim nghèo có hiu qu.
7. KT CU CA  TÀI
Chng 1: C s lý lun và thc tin ca nghèo đói
Chng 2: Phân tích thc trng nghèo đói và nhng nhân t tác đng ti
nghèo đói trên đa bàn huyn Tân Phú.
Chng 3: Mt s gi ý chính sách gim nghèo ca huyn Tân Phú.




5
CHNG 1
C S LÝ LUN VÀ THC TIN CA NGHÈO ÓI
1.1. KHÁI NIM V NGHÈO ÓI
Có rt nhiu khái nim v nghèo đói, tùy thuc vào nhng đi tng khác
nhau mà h nhn thc v nghèo đói khác nhau, sau đây là mt s khái nim v
nghèo đói. Theo Ngân Hàng Th Gii, nghèo là mt khái nim đa chiu vt khi
phm vi túng thiu v vt cht. Nghèo không ch da trên thu nhp mà bao gm các
vn đ liên quan ti: dinh dng, sc khe, giáo dc, kh nng d b tn thng,
không có quyn phát ngôn và không có quyn lc.
Tháng 3 nm 1993, hi ngh v chng nghèo đói do y ban Kinh T - Xã Hi
khu vc Châu Á Thái Bình Dng (ESCAP) t chc ti Bangkok, Thái Lan đã

thng nht khái nim nghèo đói: nghèo kh là tình trng mt b phn dân c không
có kh nng tha mãn nhng nhu cu c bn ca con ngi, nhu cu y ph thuc
vào trình đ phát trin kinh t - xã hi và phong tc tâp quán tng vùng mà nhng
phong tc y đc xã hi công nhn.
Theo Solages (1996), nghèo kh cùng cc là mt điu kin sng b hn ch bi
suy dinh dng, mù ch, bnh tt, môi trng b ô nhim, t l t vong ca tr s
sinh cao, tui th thp, còn t hi hn so vi bt k đnh ngha nào kh d chp nhn
đc v mt cuc sng bình d nht ca mt con ngi.
Theo ngi đng đu t chc lao đng quc t (ILO) nm 1998, ông Abaipia
Sen, nghèo đói là s thiu c hi la chn tham gia vào quá trình phát trin ca
cng đng.
Trong nhn thc ca ngi Vit Nam khi nói ti nghèo đói mi ngi hiu
rng, đó là tình trng “cm không đ no, áo không đ mc con cái không đc hc
hành t t, m đau không có tin tr bnh, nhà ca tm b, không có đt đai đ sn
xut…”.
n nay khái nim nghèo đói vn cha đc hiu mt cách thng nht bi các
tiêu chí v cht và v lng, giàu và nghèo là hai khái nim có ý ngha trái ngc
nhau. Theo t đin Ting Vit, vin ngôn ng hc “nghèo là tình trng không có
6
hoc có rt ít nhng gì thuc v yêu cu ti thiu ca đi sng vt cht, nghèo trái
ngc vi giàu”.
Qua mt s khái nim và nhn thc v nghèo đói đã nêu trên cho thy không
có chun nghèo chung cho tt c các quc gia, các khu vc, vì chúng ph thuc vào
trình đ phát trin kinh t - xã hi, phong tc tp quán ca tng vùng đó là s thay
đi theo không gian và thi gian. Do đó, chun nghèo cng là mt đi lng thay
đi theo không gian và thi gian ch không phi là đi lng bt bin.
1.2. PHÂN LOI NGHÈO ÓI
1.2.1. Nghèo tuyt đi
Nghèo tuyt đi là tình trng mt b phn dân c không có kh nng tha mãn
các nhu cu n, mc, , v sinh, y t, giáo dc. ó là mc tn ti ti thiu đ duy trì

cuc sng con ngi, là tình trng không tha mãn các nhu cu c bn cho cuc
sng ca con ngi mà nhng nhu cu này đã đc tha nhn tùy theo trình đ phát
trin kinh t xã hi và phong tc tp quán ca tng đa phng.
Robert McNamara, khi là giám đc ca Ngân Hàng Th Gii, đã đa ra khái
nim (Nghèo tuyt đi): "Nghèo tuyt đi là sng  ranh gii ngoài cùng ca tn
ti. Nhng ngi nghèo tuyt đi là nhng ngi phi đu tranh đ sinh tn trong
các thiu thn, ti t và trong tình trng b bê và mt phm cách vt quá sc tng
tng mang du n ca cnh ng may mn ca gii tri thc chúng ta".
1.2.2. Nghèo tng đi
Nghèo tng đi là tình trng ca mt b phn dân c có mc sng di trung
bình ca cng đng. Ngi nghèo ca đa phng này có th không là ngi nghèo
ca đa phng khác.
1.2.2.1. Nghèo s cp
Nghèo s cp hay còn gi là nghèo hu hình là tình trng mc sng ca ngi
đc nghiên cu thp đn mc h không t đm bo đc s tn ti có tính hu
hình ca h.
1.2.2.2. Nghèo th cp
Nghèo th cp là nghèo v tinh thn, là thiu thn trong lnh vc tâm lý xã hi.
7
1.3. PHNG PHÁP XÁC NH I TNG NGHÈO HIN NAY
1.3.1. Chi tiêu h gia đình
Phng pháp này do các chuyên gia ca Ngân Hàng Th Gii đ xut và cng
là phng pháp hin nay đc nhiu quc gia trên th gii vn dng đ xác đnh
chun nghèo cp quc gia. Ý tng trong ni dung ca phng pháp này là cn c
vào nhu cu chi tiêu đ đm bo nhu cu c bn ca con ngi trong đó lng thc
(70%) phi lng thc (30%), đc tin hành trình t theo ba bc.
Bc 1: Xác đnh nhu cu chi tiêu cho lng thc thc phm (nhu cu n ung
đ tn ti).  xác đnh nhu cu này, ngi ta xác đnh r hàng hóa (khong 40 mt
hàng, chia thành 16 nhóm) đ bình quân hàng ngày mt ngi tip nhn đc
khong 2.100Kcal.

Bc 2: Xác đnh nhu cu chi tiêu phi lng thc, đi vi nhóm giàu thì chi
cho lng thc và phi lng thc là bng nhau (50%), đi vi nhóm nghèo thì
(70%) chi cho lng thc và phi lng thc (30%).
Bc 3: Xác đnh tng nhu cu chi tiêu cho lng thc và phi lng thc.
Tng nhu cu đó chính là chun nghèo. Ngi có thu nhp thp hn chun nghèo
đc xp vào nhóm ngi nghèo.
u đim ca phng pháp này là phn ánh sát thc t cuc sng ca ngi
nghèo, c s khoa hc, mc đ tin cy cao, nhiu quc gia áp dng. Tuy vy, bên
cnh nhng u đim thì phng pháp này cng bc l mt s nhc đim, đ khai
thác đc s liu chi tiêu h gia đình thì cn phi kho sát phng vn trc tip, c
mu đòi hi phi ln đ đm bo đ tin cy cao. Cho nên đây là vn đ tn kém v
mt thi gian, tin bc và ngun lc. Phng pháp này tht s có tác dng khi áp
dng  cp tnh tr lên hn ch đáng k khi áp dng  cp thp hn.
1.3.2. V bn đ nghèo
Phng pháp này kt hp gia phng vn sâu ca điu tra h vi phm vi rng
ca tng điu tra dân s. Nhng cuc điu tra h nh iu Tra Mc Sng H Gia
ình, thu thp thông tin không ch v chi tiêu ca h mà còn c v mt s các bin
khác, nh quy mô, thành phn ca h, trình đ hc vn ca các thành viên trong
8
h,… Còn tng điu tra dân s không hi v chi tiêu, nhng li bao gm nhng
thông tin v nhiu bin s k trên. Phng pháp v bn đ nghèo là gn hai công c
thng kê này tin hành theo ba bc chính.
Bc th 1: Xác đnh mt lot các bin s chung ca 2 cuc điu tra trong
cùng k.
Bc th 2: Tin hành phân tích thng kê đ đánh giá mi quan h gia mc
chi tiêu bình quân đu ngi vi nhng bin s này.
Bc th 3: S dng nhng kt qu t phân tích này đ d báo chi tiêu ca
nhng h có trong tng điu tra dân s. Mc chi tiêu d báo này dùng đ đánh giá
xem mt h có nghèo hay không.
Phng pháp này đc xem là mt trong nhng phng pháp đo lng đói

nghèo tt nht, cho phép tính đc t l nghèo  các cp t thp đn cao. Tuy
nhiên, phng pháp này vn có hn ch bi mc chi tiêu d báo ch có th c tính
vi sai s.
1.3.3. Phng pháp da vào thu nhp
T nm 1993 đn nay, Vit Nam đã 4 ln nâng mc chun nghèo. Chun
nghèo giai đon 2006-2010 đã đc xây dng trên 3 yêu cu: (i) xóa đói gim
nghèo toàn din hn, (ii) công bng hn và (iii) hi nhp theo chun nghèo quc t.
Theo đó, nhng h gia đình  nông thôn có mc thu nhp bình quân di 200.000
đng/ngi/tháng (2,4 triu đng/ngi/nm) đc coi là h nghèo.  khu vc
thành th, nhng h có mc thu nhp bình quân di 260.000 đng/ngi/tháng
(di 3,12 triu đng/ngi/nm) đc coi là h nghèo (ây cng là phng pháp
xác đnh h nghèo đc B LTBXH áp dng).
1.3.4. Phân loi đa phng
1

u đim chính trong cách làm ca B LTBXH  đa phng trên thc t li
là do các đa phng không tuân th mt cách cng nhc, phng pháp da vào thu
nhp nêu trong tài liu hng dn. im c bn trong phng pháp này là xác đnh
đi tng nghèo và phân b các khon tr giúp trên thc t  cp đa phng là có


1
Xem tài liu [09], trang 18
9
s chi phi ca mt thit ch theo tp tc truyn thng, đó là thôn. Mi thôn s lên
danh sách nhng h nghèo và đói. Danh sách này s đc cp nht mt trong hai
ln trong mt nm, khi mà nhng li ích nh min gim hc phí và th khám cha
bnh đc phát. Nhng h đc coi là không nghèo thng không tham gia vào hi
đng này vì h ít có kh nng nhn đc nhn đc li ích gì. Nhiu khi s kinh phí
có đc không cho phép phân b nhng khon tr giúp cho tt c nhng h đc

xp vào din nghèo. Do đó, vn đ là bàn xem ai s nhn đc nhng khon tr
giúp đó. Phng pháp ca BLTBXH ch đc s dng mi khi không đt đc s
nht trí liu mt h này hay mt h khác s đc nhn tr cp.
Nhc đim ca phng pháp này là thiu mt quy tc cht ch đ xác đnh h
nghèo và vic đánh giá  cp thôn có tht s chính xác tìm ra h nghèo hay không,
đó là vn đ không chc chn. Mt nhc đim na là nó hoàn toàn loi b mt s
h ra khi vic xem xét phân loi. Nhng h b coi là không chu chm ch lao đng
hoc không có trách nhim xã hi him khi đc tr giúp, thm chí không đc lit
vào nhng danh sách nhng h nghèo.
1.3.5. Phng pháp t đánh giá
Trong phng pháp này, các h đc yêu cu t đánh giá v hin trng nghèo
ca mình. Không có hng dn gì v nhng tiêu chí đ da vào đó mà đánh giá, do
đó cách làm này hoàn toàn mang tính ch quan.
Nhc đim ca phng pháp này là không th to ra nhng t l nghèo có th
so sánh gia các xã, các huyn hoc các tnh. Mt bt cp na là nó có th d b
ngi tr li làm cho sai lch. Nu tr giúp s đc cung cp cho nhng h đánh
giá mình nghèo, thì ai cng có đng c làm nh vy. do đó t đánh giá là mt
phng pháp nghiên cu có ích, nhng không phi là mt c ch tt đ xác đnh đi
tng nghèo.
1.3.6. Xp hng giàu nghèo
Phng pháp này đc áp dng nhiu nht trong PPA (Participatory Poverty
Assessment), bao gm tp hp nhng nhn xét v hin trng tt c các h trong
cng đng.  Vit Nam cng đng tiêu biu chính là thôn. Mt t l đáng k, các
10
h trong cng đng s tp hp nhau li đ xp th t, hoc là phân loi tt c các h
trong đó. Trong nhng PPA đc thc hin, nhng ngi tham d đc chn sao
cho có đ nam, n, ngi già, ngi tr, ngi nghèo và ngi không nghèo.
i din chính quyn đa phng thng là nhng trng thôn. Vic phân loi
h thng đc thc hin thông qua phân loi nhóm nhm ch ra nhng đc tính
ca ngi nghèo. Sau đó nhng t phiu có ghi tên tt c các h trong thôn đc

phân phát cho các đi biu tham d đ h t phân loi các h vào các nhóm. Sau
cùng nhng h đc phân loi khác nhau bi ít nht hai thành viên s đc đem ra
tho lun trong c nhóm. Vic tho lun nhm tìm hiu nguyên nhân ca s khác
nhau và tìm kim s nht trí liên quan đn phân loi phù hp cho mi trng hp.
Do vy, công vic xp hng giàu nghèo mang tính toàn din hn nhng
phng pháp ch da vào chi tiêu hay thu nhp và khách quan hn phng pháp
hay phân loi bi chính quyn đa phng. Nhc đim ca phng pháp này là chi
phí cao.
1.4. NGUYÊN NHÂN CA NGHÈO ÓI
Rt nhiu nghiên cu v nghèo đói đã chng minh rng, có rt nhiu nguyên
nhân làm cho con ngi lâm vào cnh nghèo đói, nh trình đ dân trí thp, thiu
vn, thiu t liu sn xut, c s h tng kém, thiên tai, đông con, s ngi ph
thuc nhiu, bt bình đng v gii, bt bình đng trong thu nhp, tâm lý  li ca
ngi dân,… Sau đây là nhng phân tích v mt s nguyên nhân ch yu gây nên
nghèo đói ti Vit Nam.
1.4.1. C s h tng thp kém
C s h tng là nhân t c bn phc v trc tip cuc sng, lao đng sn xut
ca con ngi, gm có đng xá, trng hc, đin nc, bnh vin,…đây là thành
phn c bn đ phát trin kinh t xã hi ca mt vùng, mt quc gia.
H tng nông
thôn còn hn ch, ngi nghèo chu thit thòi, do sng  nhng vùng xa xôi ho
lánh, giao thông không thun tin, vn chuyn sn phm đn ch chi phí cao, bán
ti đng thì b t thng ép giá, giá nhu yu phm li cao, đin, đng, trng, trm
tha và thiu, thy li, ti tiêu thp kém. Vì vy, nu c s h tng yu kém, chm
11
phát trin thì kéo theo xã hi chm phát trin và dn đn nghèo đói. ây là mt
trong nhng nguyên nhân c bn dn đn nghèo đói ti Vit Nam
1.4.2. Thiu đt
Vit Nam là nc nông nghip, 80% dân s là nông dân, có thu nhp t nông
nghip. Do đó, đt đai đóng vai trò quan trng trong vic xóa đói gim nghèo  Vit

Nam. Trong khi đó din tích đt nông nghip li rt thp khong 1.150m
2
/ ngi
(tính toán t s liu TCTK, 2009), din tích đt manh mún, nh l, nng sut lao
đng nông nghip thp so vi các ngành khác, tình trng nc bin dâng, đô th
hóa, dành đt nông nghip cho các d án phát trin khu công nghip… Làm cho
din tích đt nông nghip vn đã ít nay ngày càng b thu hp, dn đn ngun thu t
đt nông nghip ngày càng thp hn. Do đó, thiu đt cng là mt nguyên nhân gây
nên nghèo đói ti Vit Nam.
1.4.3. Trình đ hc vn
Trình đ hc vn là mt nguyên nhân c bn gây nên s nghèo đói. Theo
Michael P.Todaro (1997), trình đ hc vn và mc sng có mi quan h tng quan
thun. Ngha là, nhng ngi có trình đ hc vn cao thì h có c hi kim đc
vic làm tt hn, có c hi tip cn nhng thông tin tt hn, t đó h s to đc
thu nhp cao hn. Ngc li, nhng ngi có trình đ thp thì h ít có c hi tìm
đc vic làm tt, kh nng tip cn thông tin chm hn, cho nên đi tng này s
có thu nhp thp hn, d ri vào tình trng nghèo đói hn.
1.4.4. Bnh tt
Bnh tt là nguyên nhân làm cho ngi nghèo li càng nghèo hn, trong thc
t, nu mt ngi mc bnh thì sc khe kém, ngi này không th lao đng to ra
thu nhp mà còn chi phí thuc men tn kém hn nhng ngi có sc khe bình
thng và mc chi phí cho bnh tt là mt gánh nng đi vi h.
1.4.5. ông con, t l ph thuc cao
Mt h có mc thu nhp c đnh mà phi chi cho nhiu ngi thì mi ngi
nhn đc mc thu nhp càng ít. Nhng ngi có con đông, s ngi ph thuc
nhiu thì điu kin chm sóc con cái s hn ch, nguy c bnh tt xut hin cao, đây
12
là nguyên nhân dn đn nghèo đói. Theo D.Naugton at al (1995), thy t l ngi
ph thuc tng quan nghch vi mc thu nhp. Ngha là, nhng h mc dù h
không đông con nhng có nhiu ngi sng ph thuc (ngi già, ngi tht

nghip, ngi bnh…) thì h này cng khó đt đc  mc thu nhp cao.
1.4.6. Kh nng tip cn các ngun vn chính thc b hn ch
Vn đu t có vai trò vô cùng quan trng trong vic thay đi công ngh, nâng
cao nng sut lao đng, phát trin kinh t-xã hi. Vn đu t thp thì nng sut lao
đng thp, kéo theo thu nhp thp, mc thu nhp thp thì mc tit kim s thp, tit
kim thp làm cho thiu vn đu t li dn đn thu nhp thp. Ngi nghèo thng
tip cn các ngun vn chính thc rt hn ch vì uy tín ca h thp, hiu bit b hn
ch trong các ch trng, đng li, th tc…. Không đ vn đu t, ngi nghèo
không th đu t (hoc tái đu t) đ ci tin công ngh, nâng cao nng xut. ây
chính là vòng lun qun và là nguyên nhân dn ti nghèo đói.
1.4.7. Ri ro v thiên tai
Vit Nam là mt trong nhng nc chu thit hi ln bi thiên tai nh: l lt,
nng hn, bin đi khí hu. Là mt nc có thu nhp thp nhng thng phi gánh
chu nhng hu qu quá ln t thiên tai. Nhng hu qu y, đã đ li nhng đau
thng, nhng mt mát không mô t ht bng nhng con s. Ngi dân rt d ri
vào cnh nghèo đói sau nhng bin c y xy ra. Các vùng chu tác đng mnh nht
ca thiên tai là vùng núi phía bc, ven bin min trung, và đng bng sông Cu
Long. iu này mt phn lý gii t l nghèo đói ca các vùng này cao hn so vi
các vùng khác.
1.4.8. Tâm lý  li ca ngi nghèo
Có rt nhiu nguyên nhân dn đn s nghèo đói, bao gm nguyên nhân khách
quan và nguyên nhân ch quan, mt nguyên nhân ch quan ch yu  đây cn bàn
ti đó là tâm lý  li ca ngi dân. Mt s ngi dân h không ý thc đc mình
là ngi nghèo, h c trông ch vào các khon tr cp ca chính ph, nhng nhà
ho tâm, mà h không ngh rng, không ai khác bng chính bn thân mình phi t
n lc vt khó vn lên đ thoát nghèo bng nhng hành đng rt c th: n lc
13
hc tp, chm ch lao đng, chi tiêu đúng mc, không lãng phí…Có không ít thành
phn trong xã hi sng không có lý tng phn đu, không tin vào tng lai, không
có ý chí vt khó, h c trông ch,  li vi mi ngi xung quanh. ây là thái đ

rt nguy him cho xã hi, là nguyên nhân tim tàng dn đn s nghèo đói.
1.4.9. Thiu vic làm
Thiu vic làm là nguyên nhân ph bin  các tnh, ngi nghèo ngoài trng
trt, h không có vn đ phát trin chn nuôi, làm ngành ngh. Thu nhp ch có
6,1% t chn nuôi, 5,4% t ngành ngh. Trng trt thì không thâm canh, lao đng
d tha, ch ch vào làm thuê. Trong khi ngành ngh thì thiu tay ngh và trình đ
hc vn thp, rt ít có c hi tìm vic làm trong khu vc phi nông nghip, s ngày
làm không nhiu, thu nhp thp, công vic mang tính thi v cao, cnh tranh quyt
lit dn đn tình trng nhng ni tha thì vn tha nhng ni thiu thì vn thiu lao
đng. Thu nhp không n đnh đó là mt trong nhng nguyên nhân ca nghèo đói.
1.4.10. Vòng lun qun ca nghèo đói
 lý gii s nghèo đói ca các nc, các nhà kinh t đã mô t thông qua vòng
lun qun ca nghèo đói.








Góc đ xã hi Góc đ kinh t
Hình 1.1: Vòng lun qun ca nghèo đói
2

Tác đng thúc đy tng trng kinh t, nâng cao thu nhp cho dân c là c s
đ thoát khi vòng lun qun này. Trong chin lc phát trin kinh t ca các nc


2

TS. inh Phi H, 2003, kinh t nông nghip: Lý thuyt và thc tin, nhà xut bn thng kê
Bnh tt

ông con

Thiu DD

Sinh sn nhiu

Tht hc

u t thp Thu nhp thp
Nng sut thp

Tích l
y thp
14
đang phát trin thì nông nghip cng đc chn là mt khu vc sn xut quan trng
đ tác đng tng trng. iu này càng quan trng hn đi vi nhng nc có tim
nng v nông nghip nh Vit Nam.
1.5. TNG QUAN V TÌNH HÌNH NGHÈO ÓI CA TH GII
1.5.1. Thc trng nghèo đói trên th gii
Ngày nay, khi nhân loi đã bc sang th k 21, th k ca nhng phát minh
khoa hc k diu, mt nn k thut công ngh cao, giúp gii phóng sc lao đng
ca con ngi và mang li cho con ngi nhng thun tin vt cht trên c tuyt
vi. Trong khi đó, xã hi loài ngi đang t ra quá lc hu, thm chí còn là h bi
khi nhìn vào bc tranh không my sáng sa v mt trt t th gii đy ry nhng
bt công, mt th gii vi s đan xen gia đói nghèo sâu sc và s giàu có tt cùng.
Trong s khong 6 t ngi trên th gii, 2,8 t sng di mc 2 USD/ngày và 1,2
t ngi sng di mc 1 USD/ ngày, trong đó 44% sng  vùng Nam Á.

i vi nhng nc giàu, c 100 đa tr thì có cha đn mt đa tr sng đn
tui th 5, trong khi đi vi nhng nc nghèo nht thì t l này là 1/5. Và đi vi
nhng nc giàu có thì t l tr di 5 tui b suy dinh dng là không quá 5%, còn
đi vi nhng nc nghèo thì t l này là 50%. Cnh m đm này vn tn ti cho
dù tình trng ca loi ngi đã đc ci thin đáng k trong th k va qua so vi
thi gian trc. Các nhà khoa hc đã chng minh rng hin nay loài ngi trên thc
t đã sn xut đ lng thc, thc phm đ nuôi sng toàn b dân s trên hành tinh
này (tính theo lng Kcalo bình quân đu ngi)
3
. Nhng s phân chia thành qu
này ht sc bt công, 20% ngi giàu s dng 70-90% giá tr sn phm ca toàn th
gii, 6% ngi giàu nht s dng 35-40% giá tr sn phm ca toàn th gii.
 mt khía cnh khác, nu so vi toàn b th gii là 100% theo các ch tiêu:
GDP, thng mi th gii, tích ly và đu t thì 20% dân s giàu nht th gii
chim dng 87,5% GDP, 84,2% thng mi th gii, 85% tích ly, và 85% đu t.
20% dân s nghèo nht chim các ch tiêu tng ng là 1,4%, 0,9%, 0,7%, 0,9%.
Rõ ràng s liu cho thy hai thái cc phân chia nghèo giàu tht nghit ngã. Mt bên


3
Xem: Tài liu [9], trang. 31
15
thì dng nh có tt c, còn mt bên thì hoàn toàn ngc li.
Nghch lý trên cha có du hiu thay đi theo xu hng kh quan, điu đó
đc minh chng qua các s liu thng kê gn đây. Theo AP (tháng 5-2001) trong
nm 2000 trên toàn th gii có khong 7,2 triu ngi là triu phú USD, tng giá tr
tài sn ca nhng ngi này c tính là 27.000 t USD, nm 1999 con s ngày là
25.500 t USD. Bên cnh đó, tình trng cùng cc đang đè nng lên đu ca 2/3 dân
s th gii. Trong nhng nm gn đây, thu nhp thc t ca 1,6 t ngi (1/4 dân s
th gii) đã b gim đi.

Bc tranh th gii đy ry nhng bt công. Bt bình đng, phân bit vn còn
hin hu. Trong khi các nc giàu mc sc tung tin đ đu c nhiên liu phc v
cho các loi xe hi cc k sang trng và các sinh hot xa x khác thì hn 1/3 dân s
th gii  các nc nghèo đang còn phi dùng nc không đ tiêu chun v sinh do
không có đ kh nng mua nhiên liu hay các thit b làm sch nc. Gn 43 triu
tr em cht mi ngày do thiu điu kin chm sóc c bn. Hng nm, khong 8 triu
tr em cht vì ô nhim ngun nc và môi trng sng, 50 triu tr em b tn
thng nng n v th lc hoc tinh thn do b suy dinh dng và khong 130 triu
tr em (trong đó khong 80% là tr em gái) không đ điu kin đ ti trng. Trong
khi ch cn 40 triu tn ng cc quy đi là có th cu đói cho 730 triu ngi, thì
gn 600 triu tn (gn 40% sn lng ng cc th gii) dùng đ nuôi gia súc  các
nc giàu, vì rng lng thc đ nuôi gia súc mang li nhiu li nhun hn so vi
vic bán chúng cho ngi nghèo.
4

Tình trng nghèo đói phân b  các nc và các khu vc trên th gii là hoàn
toàn không ging nhau. Chng hn:
- Ti các nc phát trin, tính đn nm 1998 vn còn có hn 100 triu ngi
nghèo và hn 100 triu ngi không có nhà . D nhiên, cái nghèo  các nc này
là nghèo tng đi.
- Khu vc Nam M và cn Sahara còn 215 triu ngi thuc din nghèo đói,
120 triu ngi ln mù ch, 170 triu ngi không đ n, hn 80 triu tr em không


4
World Bank: Poverty Reduction and World Bank, World Bank, Washington, D.C, 1996,p.53.
16
có kh nng ti trng hc, trong khi đó hàng nm có khong 1,3 triu m
2
đt nông

nghip b b hoang.
- Ti rp, hin có khong 73 triu ngi nghèo và trên 60 triu ngi mù
ch.
- Ti M Latin và Caribe có khong 150 triu ngi nghèo, khong 56% nông
dân không có kh nng đc dùng nc sch đ sinh hot, n ung.
- Khu vc ông Á cng có khong 170 triu ngi còn sng trong cnh nghèo
đói.
- Khu vc Nam Á, có khong 560 triu ngi đói nghèo, 600 triu dân trong
tình trng suy dinh dng, 250 triu ngi không đc sng trong nhng điu kin
v sinh c bn, 1/3 tr s sinh không đ trng lng ti thiu, 48 triu tr em không
đc ti trng, tình trng cng bc lao đng tr em vn còn tràn lan…
ói nghèo còn phân bit gia các gii, ngha là t l ngi nghèo đói trong n
gii vn cao hn so vi nam gii. Ph n chim 60% lc lng lao đng th gii
nhng h ch đc hng 10% thu nhp và s dng cha đy 1% rung đt ca th
gii. Có khong 20-40% ph n ca các nc đang phát trin có ch đ n không
phù hp, 350
5
triu ph n không đc hng dch v chm sóc sc khe ti thiu
cn thit.[6],[25]
1.5.2. Kinh nghim gim nghèo ca mt s nc trên th gii
Trong xu hng toàn cu hóa hin nay, xóa b tình trng nghèo kh và bt
bình đng xã hi không còn là mc tiêu ch ca riêng mt quc gia, mà đã tr thành
mc tiêu phn đu ca th gii.  gii quyt tn gc ca s nghèo đói mi quc
gia đu có cách thc gii quyt khác nhau.
 Trung Quc
Trong giai đon 1978-1995, mc tng bình quân GDP đt 9,4%. Nhng thành
tu trên đã đa Trung Quc đng trong s ba nc có GDP ln nht th gii. Tuy
nhiên, mc dù đt đc nhng thành công v mt tng trng, nhng Trung Quc
gp không ít khó khn trong cht lng tng trng kinh t, đó là tng trng kinh

5

17
t quá nóng, lm phát cao, phân hóa giàu nghèo rõ rt, môi trng suy thoái xung
cp nghiêm trng…
Nm 1978, dân c thành th chim 18% dân s c nc, chim 34% thu nhp
ca c nc. n nm 1996, t l dân s thành th chim 28%, t l thu nhp chim
ti 50% tng thu nhp c nc. Thêm vào đó, chênh lch giàu nghèo gia các khu
vc này càng trm trng hn. Nm 1978, thu nhp trung bình ca dân c  khu vc
Min ông cao hn dân c  khu vc Min Tây là 1,38 ln, nm 1995 là 2,42 ln,
2004 con s này lên ti 3,2 ln. S chênh lch giàu nghèo ca Trung Quc có nhiu
nguyên nhân, mt trong nhng nguyên nhân là s lc hu và trì tr ca khu vc
nông thôn. C s h tng lc hu, nông dân thiu các điu kin tip cn giáo dc, y
t, nên không có kh nng tip cn đc vi ngh nghip đòi hi có chuyên môn
cao, có thu nhp cao. Thêm vào đó, thiên tai thng xuyên xy ra, đc bit là vùng
nông thôn phía tây, càng làm cho khong cách giàu nghèo ngày càng kéo rng ra.
Chính vì s gia tng khong cách giàu nghèo này làm ny sinh mâu thun trong
lòng xã hi Trung Quc ngày càng gay gt, làm bt n xã hi ngày càng gia tng,
đin hình qua v ni dy đòi t tr ca ngi dân  khu vc cao nguyên Tây Tng.
 khc phc nhng mt trái trong quá trình tng trng chính ph Trung
Quc đã thc thi mt s chính sách sau:
Mt là, phát trin cân đi, hài hòa gia các vùng, khu vc
Trung Quc tng cng đu t và thu hút đu t vào khu vc min Trung và
min Tây. Nm 2000, Trung Quc đã dành 70% tin đu t bán công trái, 70%
khon vay u đãi ca các t chc tin t quc t đu t vào min Tây. Trong nhng
nm gn đây Trung Quc đã có nhng đu t cng nh h tr ln cho khu vc nông
nghip và nông thôn.
Hai là, duy trì mc tng trng kinh t va phi nhng phi n đnh
S tng trng kinh t liên tc và quá nóng ca Trung Quc trong thi gian

qua, làm cho nn kinh t b mt cân đi, cng thng v ngun nng lng, vt liu,
lm phát tng nhanh. Chính vì vy, khong thp niên 1990 tr li đây, Trung Quc
ch trng điu chnh chính sách kinh t v mô, khng ch mc tng trng, kim