Tính bền vững về mặt tài chính của mô hình kinh doanh điện nông thôn trường hợp tỉnh Thái Nguyên

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM







V VIT DNG








TÍNH BN VNG V MT TÀI CHÍNH
CA MÔ HÌNH KINH DOANH IN NÔNG THÔN
TRNG HP TNH THÁI NGUYÊN







LUN VN THC S KINH T

TP. H Chí Minh - Nm 2010
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM


CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT




V VIT DNG





TÍNH BN VNG V MT TÀI CHÍNH
CA MÔ HÌNH KINH DOANH IN NÔNG THÔN
TRNG HP TNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 603114



LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:

GS.TS. David O. Dapice
Ths. Nguyn Xuân Thành









TP. H Chí Minh - Nm 2010


i
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích
dn và s liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao
nht trong phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan
đim ca Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh hay Chng trình ging
dy kinh t Fulbright.

TP.HCM, ngày 05 tháng 7 nm 2010
Tác gi



V Vit Dng



ii
MC LC

DANH MC CÁC CH VIT TT iv
DANH MC S ,  TH v
DANH MC BNG BIU vi
CHNG 1. GII THIU 1
1.1. t vn đ và câu hi nghiên cu 1
1.2. Gii hn và phm vi nghiên cu 3
1.3. Mc tiêu ca nghiên cu 3
1.4. Kt cu ca lun vn 3
CHNG 2. BI CNH CHÍNH SÁCH VÀ D ÁN NNG LNG NÔNG
THÔN II 5
2.1. Ch trng xã hi hóa th trng đin 5

2.2. Thc trng mô hình kinh doanh đin nông thôn 6
2.3. D án Nng lng nông thôn II 10
2.3.1. Mc tiêu d án 10
2.3.2. Ni dung d án 11
2.3.3. T chc thc hin 13
2.4. Phân tích li ích - chi phí kinh t ca D án RE II 14
CHNG 3. KHUNG PHÂN TÍCH VÀ THÔNG TIN U VÀO MÔ HÌNH TÀI
CHÍNH IN NÔNG THÔN 17
3.1. Phng pháp lun 17
3.2. Thông s đu vào ca mô hình tài chính c s 22
3.2.1. u t và huy đng vn 22
3.2.2. Ch s k thut và tài chính ca d án trong thi gian hot đng 25
3.2.3. Các thông tin đu vào khác phc v phân tích tài chính 28
3.2.4. Nhu cu tiêu th đin nng ti các xã d án 28
3.2.5. Chi phí vn 30
CHNG 4. PHÂN TÍCH S VNG MNH V MT TÀI CHÍNH CA MÔ
HÌNH KINH DOANH IN NÔNG THÔN 32
4.1. Ngân lu theo quan đim ca LDUs 32


iii
4.1.1. Doanh thu ròng t bán đin 32
4.1.2. Chi phí hot đng 32
4.1.3. Tr lãi vay và n gc 33
4.1.4. Ngân lu tài chính 34
4.1.5. Kt qu thm đnh 34
4.2. Ngân lu theo quan đim ca UBND Tnh 35
4.3. Phân tích đ nhy và mô phng 37
4.3.1. Phân tích đ nhy 37
4.3.2. Phân tích ri ro bng mô phng Monte Carlo 41

4.3.3. Kt lun v nguyên nhân LDUs không hiu qu v mt tài chính 42
CHNG 5. CÁC GII PHÁP NÂNG CAO TÍNH BN VNG V MT TÀI
CHÍNH CA MÔ HÌNH KINH DOANH IN NÔNG THÔN 43
5.1. Các gii pháp có th xem xét 43
5.1.1. Ct gim chi phí hot đng LDUs 43
5.1.2. iu chnh điu khon n vay 44
5.1.3. Ngân sách tnh bù l cho LDUs 45
5.1.4. Tng giá bán l đin 48
5.2. Gii pháp đ xut 48
CHNG 6. KT LUN 53
TÀI LIU THAM KHO 56
PH LC 59
Ph lc 1 59
Ph lc 2 60
Ph lc 3 61
Ph lc 4 62
Ph lc 5 66
Ph lc 6 74
Ph lc 7 76
Ph lc 8 78
Ph lc 9 81
Ph lc 10 87


iv
DANH MC CÁC CH VIT TT


EVN: Tp đoàn đin lc Vit Nam
GEF: Qu môi trng toàn cu

HTX: Hp tác xã
IDA: Hip hi phát trin quc t
LDU: n v kinh doanh phân phi đin đa phng
LDUs: Các đn v kinh doanh phân phi đin đa phng
NCKT: Nghiên cu kh thi
NHTG: Ngân hàng th gii
ODA: H tr phát trin chính thc
RE II: D án Nng lng nông thôn II
UBND: y ban nhân dân
USD: ô la M
VND: ng Vit Nam


v

DANH MC S ,  TH

S đ 2.1: H thng phân phi đin nông thôn trc nm 2004 7
S đ 2.2: H thng phân phi đin nông thôn sau khi chuyn đi 8
S đ 3.1. Ngân lu tài chính ca tiu d án Thái Nguyên 18
S đ 3.2: C ch đu t và huy đng vn tiu d án Thái Nguyên 22
S đ 3.3: Dòng tin vào và ra trong quá trình hot đng ca LDUs 25

 th 4.1: Phân phi xác sut NPV ca LDUs 42



vi
DANH MC BNG BIU

Bng 2.1: Giá bán l đin sinh hot nông thôn thc t ti Tnh Bc Giang so vi giá
Nhà nc quy đnh nm 2009 10
Bng 2.2: Tng chi phí đu t D án RE II ti thi đim thm đnh d án 2005 12
Bng 2.3: Kt qu phân tích li ích - chi phí kinh t giai đon 1 D án RE II 16
Bng 3.1. Chi phí đu t tiu D án RE II Tnh Thái Nguyên 23
Bng 3.2: Giá mua buôn đin nông thôn nm 2010 26
Bng 3.3: Giá bán l đin nông thôn nm 2010 27
Bng 3.4: Sn lng đin nng 30 xã thuc tiu d án Thái Nguyên 2006 - 2009 28
Bng 3.5: Tc đ tng trng tiêu th đin nng 30 xã thuc tiu d án Thái Nguyên giai
đon 2006 - 2009 29
Bng 3.6: Tc đ tng trng nhu cu tiêu th đin nng theo mc đích s dng ti
các xã thuc tiu d án Thái Nguyên giai đon t nm 2010 tr đi 29
Bng 3.7: D toán thu ngân sách Tnh Thái Nguyên giai đon 2005 - 2009 31
Bng 4.1. Ngân lu theo quan đim LDUs 34
Bng 4.2: Ngân lu theo quan đim UBND Tnh trng hp LDUs tr đc n 36
Bng 4.3: Ngân lu theo quan đim ca UBND Tnh trng hp LDUs không tr
đc n 36
Bng 4.4:  nhy mt chiu NPV ca LDUs theo tc đ tng nhu cu đin 39
Bng 4.5:  nhy hai chiu NPV ca LDUs theo tc đ tng nhu cu đin 40
Bng 4.6: Kt qu phân tích kch bn điu chnh giá đin 41
Bng 5.1: Ct gim chi phí qun lý/doanh thu 43
Bng 5.2: Ct gim nhân viên thu tin đin kiêm qun lý k thut xã 44
Bng 5.3: Kt hp ct gim Chi phí qun lý/doanh thu và ct gim nhân công 44
Bng 5.4: Gim lãi sut cho vay đi vi LDUs 45
Bng 5.5: Tnh bù hoàn toàn l ca LDUs trong 10 nm đu 46


vii
Bng 5.6: Tnh bù l LDUs trong 10 nm đu bng khon ngân lu dng UBND

Tnh nhn đc hàng nm 47
Bng 5.7: Tng giá bán l đin sinh hot 48
Bng 5.8: Giá bán l đin sinh hot trc và sau khi điu chnh 51
Bng 5.9: Ngân lu ca LDUs và UBND Tnh sau khi tng giá bán l đin sinh hot 52


1

CHNG 1
GII THIU

1.1. t vn đ và câu hi nghiên cu
Trong thi gian qua, di s h tr ca Ngân hàng th gii (NHTG), Vit
Nam đc t chc vin tr đa phng này đánh giá là đã trin khai chng trình
đin khí hóa nông thôn vi tin đ và din bao ph tt nht trong s nhng quc gia
nhn đc tài tr t t chc này. Theo NHTG, nm 1996, Vit Nam ch có 6,031
triu h gia đình thuc 5.698 xã khu vc nông thôn có đin li quc gia. Sau 10
nm thc hin chng trình, con s này đã tng lên 12,584 triu h gia đình ti
10.609 xã khu vc nông thôn. Nh vy, s xã nông thôn có đin li quc gia vào
nm 2006 là 97,4%. (Ngân hàng th gii, 2006)
Cùng vi s m rng din bao ph đin li quc gia, t nm 2002, Chính
ph Vit Nam cng tin hành chuyn đi mô hình qun lý kinh doanh đin nông
thôn t các Ban qun lý đin do đa phng thành lp và các cai thu t nhân thành
nhng t chc có t cách pháp nhân hot đng theo quy đnh ca pháp lut. S
chuyn đi này đc k vng là s đa vic qun lý kinh doanh đin nông thôn vào
quy c, giúp cho khách hàng khu vc nông thôn tip cn đc đin li quc gia
vi giá r, đúng quy đnh ca nhà nc. Tuy nhiên, thc t cho thy ti nhiu đa
phng, ngi dân ti khu vc nông thôn vn phi chu mc giá đin cao hn quy
đnh. iu này làm dy lên câu hi v hiu qu kinh doanh ca các mô hình qun lý
kinh doanh đin ti nông thôn. D án Nng lng nông thôn II do NHTG tài tr và

trin khai trong thi gian gn đây đã cung cp nhiu thông tin đ có th phân tích
sâu vn đ này.
D án Nng lng nông thôn II (Rural Energy II gi tt là RE II) là mt d
án vay vn u đãi ca NHTG. Tip ni D án Nng lng nông thôn I, D án RE II
đc khi đng vào cui nm 2004 kt hp gia mc tiêu tng cng kh nng tip
cn đin li quc gia ca các h gia đình  khu vc nông thôn và h tr phát trin
kinh t t nhân ti các khu vc này. iu kin ca NHTG khi quyt đnh tài tr d


2

án là các đa phng tham gia d án phi chuyn đi các t chc kinh doanh đin
nông thôn hin ti (cai thu t nhân, ban qun lý đin xã thuc UBND xã) thành các
t chc kinh doanh hot đng theo lut doanh nghip (công ty c phn, công ty
trách nhim hu hn, hp tác xã). Sau khi hoàn thành giai đon đu t, toàn b tài
sn đng dây đin h th s đc bàn giao cho các t chc kinh doanh đin nông
thôn đã chuyn đi. Các t chc này s chu trách nhim vn hành, kinh doanh và
tr n vn vay ca NHTG.
S h tr ca NHTG vi vic chuyn đi mô hình kinh doanh đin nông
thôn trong D án RE II là rt rõ ràng. Các t chc kinh doanh này không phi đng
ra đu t li đin h th mà ch tip nhn li đin sau khi UBND Tnh đã đu t
và ch phi hoàn tr phn giá tr n vay NHTG trong tng giá tr tài sn li đin đã
đu t. Ngoài ra, vi h thng li đin đc ci to, m rng và đu t mi, t l
tn tht đin nng s gim làm c s cho các t chc này gim giá bán l đin cho
khách hàng nông thôn. Tuy nhiên, kt qu thm đnh giai đon 1 ca d án (6 trong
30 tnh) cho thy mc dù d án có hiu qu v mt kinh t nhng v mt tài chính,
d án li không bn vng. Các t chc kinh doanh đin nông thôn s b thua l khi
tham gia d án. Kt qu này d đa đn mt quan đim rng mô hình kinh doanh
đin nông thôn là không bn vng v mt tài chính ngay c khi có đc s u đãi
v vn đu t c s h tng ban đu.

Thc t cho thy sau khi giai đon 1 d án RE II đc phê duyt và làm cn
c đ NHTG chp nhn tài tr cho toàn b d án ti 30 tnh, các tnh thuc các giai
đon sau thng cha xem xét đn hiu qu kinh doanh ca các t chc kinh doanh
đin nông thôn sau khi bàn giao li đin mà ch quan tâm đn vic trin khai thc
hin xây dng d án cn c vào ngun vn đã có. Mt đin hình là ti Tnh Thái
Nguyên, d án RE II ti Tnh đc thc hin đu t h thng li đin trong 2 nm
2009 - 2010. n quý IV/2010, khi d án đã đu t xong và có s liu quyt toán
chi phí đu t cui cùng, vic bàn giao li đin cho các t chc kinh doanh đin
nông thôn mi đc đa ra xem xét v tính hiu qu cng nh nhng phng thc
bàn giao c th.


3

Kt hp thc trng ca mô hình kinh doanh đin nông thôn, kt qu thm
đnh giai đon 1 D án RE II và kt qu thm đnh phn chi phí đu t ca D án
RE II ti Tnh Thái Nguyên, trong nghiên cu này, tác gi tin hành s dng các
thông s ti thi đim hin ti đ xem xét hiu qu ca mô hình kinh doanh đin ti
nông thôn vi ba câu hi đc đt ra.
Th nht, mô hình kinh doanh đin nông thôn ti Tnh Thái Nguyên liu có bn
vng v mt tài chính?
Th hai, nguyên nhân nào dn đn s bn vng hoc không bn vng v mt
tài chính ca mô hình?
Th ba, trong trng hp mô hình không bn vng v mt tài chính, chính
sách nào có th đc áp dng đ ci thin mô hình này?
Bng vic đi sâu vào phân tích vn đ tài chính, kt qu ca nghiên cu này
s góp phn đa ra nhng gi ý v mt chính sách nhm tng cng tính vng
mnh v mt tài chính ca vic phân phi đin ti khu vc nông thôn. S thành
công ca nó có tm quan trng vô cùng ln cho s phát trin kinh t - xã hi  nông
thôn Vit Nam. i vi tiu d án Tnh Thái Nguyên, khi d án bàn giao vào đu

quý IV/2010 thì đ tài này thc s cn thit đ giúp cho các t chc kinh doanh đin
nông thôn có đc nhng bc chun b vng chc ngay t lúc vn hành ban đu.
1.2. Gii hn và phm vi nghiên cu
Lun vn s dng tiu d án Tnh Thái Nguyên thuc D án Nng lng
nông thôn II do Ngân hàng th gii tài tr đ phân tích tính bn vng v mt tài
chính ca mô hình kinh doanh đin nông thôn.
1.3. Mc tiêu ca nghiên cu
Thông qua vic phân tích tài chính tiu d án Tnh Thái Nguyên, tác gi
mong mun tìm ra đc nguyên nhân cng nh nhng gii pháp hu hiu đ mô
hình kinh doanh đin nông thôn tr nên bn vng hn v mt tài chính, đi vào thc
t nhm góp phn phát trin th trng phân phi đin bán l ti khu vc nông thôn.
1.4. Kt cu ca lun vn
Lun vn đc chia thành 06 chng vi ni dung c th nh sau:


4

Chng 1: Gii thiu. Ni dung ca chng này bao gm phn đt vn đ và
câu hi nghiên cu, gii hn và phm vi nghiên cu, mc tiêu ca nghiên cu và kt
cu ca lun vn.
Chng 2: Bi cnh chính sách và D án Nng lng nông thôn II. Chng
này trình bày ch trng xã hi hóa th trng đin và thc trng mô hình kinh
doanh đin nông thôn hin nay, đng thi gii thiu D án Nng lng nông thôn II
và kt qu thm đnh kinh t ca NHTG.
Chng 3: Khung phân tích và thông tin đu vào ca mô hình tài chính đin
nông thôn.
Chng 4: Phân tích s vng mnh v mt tài chính ca mô hình kinh doanh
đin nông thôn bng phng pháp phân tích li ích - chi phí tài chính theo mô hình
chit khu ngân lu, cùng vi các phân tích v đ nhy và mô phng ca mô hình
tài chính.

Chng 5: Gii pháp nâng cao tính bn vng v mt tài chính ca mô hình
kinh doanh đin nông thôn. Cn c vào kt qu phân tích  Chng 4, trong chng
5, phng pháp phân tích đ nhy tip tc đc áp dng đ tìm ra gii pháp hu
hiu cho s bn vng v mt tài chính ca mô hình kinh doanh đin nông thôn.
Chng 6: Kt lun. ây là chng cui cùng ca lun vn. Ni dung ca
chng này bao gm phn tóm tt toàn b ni dung ca lun vn và nêu ra các gii
pháp la chn chính sách. Mt s gii hn trong quá trình nghiên cu cng đc
nêu ra trong phn này.


5

CHNG 2
BI CNH CHÍNH SÁCH VÀ D ÁN NNG LNG NÔNG THÔN II


2.1. Ch trng xã hi hóa th trng đin
Ngành đin Vit Nam đã và đang đi mt vi thách thc to ln. S tng
trng ca nn kinh t trong thi gian qua đòi hi nhu cu đin trong nhng nm ti
phi tng trng rt nhanh  mc 15%, thm chí cao hn (NHTG, 2006). Các vn
đ nh thiu ht ngun đin; đc quyn trong khâu sn xut, truyn ti, phân phi;
nhu cu đu t tng cao trong khi ngun lc t có không đáp ng đc; và các vn
đ khác nh cht lng dch v đin, hiu sut h thng đã đt ngành đin trc
nhu cu phi ci t mt cách toàn din. Lut đin lc đc Quc hi Vit Nam
thông qua ngày 03/12/2004 và có hiu lc t ngày 01/7/2005 đã đa ngành đin
Vit Nam vào mt chng trình ci t dài hn. Chng trình này s thay đi cn
bn Tp đoàn in lc Vit Nam (EVN) v tính pháp lý, quyn s hu, c cu qun
lý ca ngành, và cách thc Chính ph điu tit ngành đin. Mt đim ni bt là ch
trng xã hi hóa th trng đin, th hin rõ  iu 4 Lut in lc vi nhng
đm bo h tr đ mi cá nhân, t chc đu có th tham gia vào loi hình kinh

doanh này.
iu 4 ca Lut in lc v chính sách phát trin đin lc đã nêu rõ ch
trng ca Nhà nc Vit Nam là phát trin mt th trng đin lc công khai, bình
đng và cnh tranh lành mnh; đc bit là thu hút mi thành phn kinh t tham
gia hot đng phát đin, phân phi đin, bán buôn đin, bán l đin và t vn
chuyên ngành đin lc. iu này cho thy trong tng lai, Nhà nc s không còn
nm đc quyn đi vi ngành đin lc  tt c các khâu, t sn xut đn bán l đin
cho khách hàng cui cùng.


6

Mt cách c th, Quyt đnh 26/2006/Q-TTg ngày 20/01/2006 ca Th
tng Chính ph đã đ ra l trình phát trin th trng đin lc, trong đó th trng
bán l đin cnh tranh s đc phát trin t sau nm 2022. Các th trng khác
đc phát trin  giai đon trc theo chui sn xut ca ngành đin, th trng
phát đin cnh tranh t nm 2005 và th trng bán buôn đin cnh tranh t nm
2015. Trên thc t, vic phát trin th trng bán l cnh tranh gn nhiu đn
chng trình đin khí hóa nông thôn vì nó nh hng trc tip đn s tip cn đin
li quc gia ca khu vc này. Hin nay, ngành kinh doanh bán l đin ti khu vc
nông thôn không hoàn toàn thuc v EVN mà mt phn do các t chc, cá nhân
đng ra đm nhim. ây là c s cho vic phát trin th trng cnh tranh bán l và
s là không cn thit di vic phát trin th trng này đn nm 2022 mi trin khai,
khi mà s cnh tranh đã tn ti cho dù  mc đ thp và còn nhiu bt cp đi vi
các t chc, cá nhân kinh doanh trong th trng này. Vn đ này s đc đ tài làm
rõ trong phn sau.
2.2. Thc trng mô hình kinh doanh đin nông thôn
Hot đng phân phi đin nông thôn ti Vit Nam hin đang tn ti di
nhiu hình thc khác nhau.  các vùng nông thôn, bên cnh các chi nhánh đin ca
EVN, các cng đng đa phng s hu và vn hành phn ln h thng li đin

phân phi. Hin trng này xut phát t lch s hình thành và phát trin các công
trình đin nông thôn đc xây dng t nhiu ngun vn khác nhau theo phng
châm "nhà nc và nhân dân, trung ng và đa phng cùng làm". S đ 2.1 minh
ha hin trng phân phi đin nông thôn t nm 2004 tr v trc.


7


S đ 2.1: H thng phân phi đin nông thôn trc nm 2004
(Ngun: Tác gi, theo tình hình thc t)
Cho đn nm 2004, các đn v phân phi đin đa phng vn tn ti di
các hình thc không chính thc nh các t đin xã hoc các t chc tng t  hai
phn ba các xã đã đc cp đin ca Vit Nam (NHTG, 2006).
Trên thc t, mô hình qun lý đin này có nhiu bt cp th hin  hai vn đ
chính. Th nht, các t chc kinh doanh đin không chính thc không có t cách
pháp nhân; nhân lc không có trình đ chuyên ngành đin lc; hot đng kinh doanh
không có s sách k toán rõ ràng nên rt khó khn cho quá trình kim tra, giám sát
ca chính quyn đa phng và các c quan chc nng. Th hai, các t chc này đã
không thc hin đúng giá bán đin áp dng đi vi khách hàng khu vc nông thôn,
có ni t 800 đn 1.900 đng/kwh so vi mc quy đnh ca nhà nc là 700
đng/kwh. (Báo cáo nghiên cu kh thi D án RE II Tnh Thái Nguyên, nm 2004)
Trc nhng bt cp này, Chính ph đã ban hành Ngh đnh s 45/2001/N-
CP ngày 02/8/2001 v hot đng đin lc và s dng đin (và đc chi tit hóa
bng Quyt đnh s 27/2002/Q-BCN ngày 18/6/2002 ca B trng B Công
CÔNG TY IN LC TNH
THUC EVN
Bán buôn
Chi nhánh công ty
đin lc tnh ti

đa phng
T chc ngoài EVN
Doanh
nghip nhà
nc
T
 đin x
ã

Ban qun lý
đin xã
Cai thu t
nhân

Khách
hàng
Khách
hàng
Khách
hàng
Khách
hàng
Khách
hàng
Khách
hàng
Bán l


8

nghip v vic ban hành Quy đnh điu kin, trình t và th tc cp giy phép hot
đng đin lc). Theo quy đnh này, các t chc, cá nhân kinh doanh đin nêu trên
phi chuyn đi thành các mô hình qun lý đin nông thôn tiên tin, hp pháp, kinh
doanh đin theo giy phép hot đng đin lc.
S đ 2.2 minh ha h thng phân phi đin nông thôn sau quá trình chuyn đi.

Ghi chú: HTX - Hp tác xã
S đ 2.2: H thng phân phi đin nông thôn sau khi chuyn đi
(Ngun: Tác gi, theo tình hình thc t)
Tính đn tháng 6 nm 2009, trong 8.524 xã có đin trên toàn quc, 2.913 xã
là khách hàng trc tip ca EVN, chim khong mt phn ba tng s xã. S 5.611
xã còn li do các t chc kinh doanh đin  đa phng qun lý bao gm các HTX
(4.811 xã, chim khong 85%), các doanh nghip nhà nc ngoài EVN, các công ty
c phn và mt s h kinh doanh cá th nm gi. (Showroom Onap.vn, 2009)
V c bn, các t chc, cá nhân kinh doanh đin nông thôn đã và s đc
chuyn đi thành các công ty c phn và HTX, trong đó mô hình HTX đin  nông
CÔNG TY IN LC TNH
THUC EVN
Bán buôn
Chi nhánh Công ty
đin lc tnh ti
đa phng
T chc ngoài EVN
Doanh
nghip nhà
nc
HTX d
ch
v đin

Công ty c
phn

Khách
hàng
Khách
hàng
Khách
hàng
Khách
hàng
Khách
hàng
Khách
hàng
Bán l


9

thôn tn ti di hai hình thc: HTX chuyên dch v đin nng và HTX dch v
tng hp trong đó có dch v đin nng.
S chuyn đi này đt đc nhiu u đim. Các công ty c phn và HTX tr
thành các t chc có đng ký kinh doanh hp pháp và ch đ s sách k toán theo
lut đnh. iu này làm vic kim tra, giám sát các quy đnh, đc bit là giá đin,
đc d dàng hn. Thông qua quá trình cp giy phép hot đng đin lc, nhân lc
chuyên ngành đin ca các t chc đc đm bo và c cu qun lý, điu hành cng
tr nên khoa hc hn.
Tuy nhiên, vn đ giá bán đin quá cao đn khách hàng nông thôn cng cha
hn đc gii quyt. Ti các xã nghèo hoc vùng sâu, vùng xa vi t l tn tht đin

nng ln, vic áp dng giá đin theo quy đnh ca nhà nc s khó thc hin đc
vì sn lng đin thp và khu hao ln, chi phí cao. iu này s tip tc dn ti
vic áp giá vt quá mc cho phép mà Nhà nc khó có th kim soát.
Thc t cho thy ti nhiu ni, đng dây h th đã c nát, tit din đng
dây nh, thit k không theo yêu cu k thut, bán kính cp đin xa. V mt qun
lý, công tác duy tu, bo dng ít đc thc hin thng xuyên, k nng qun lý v
đin ca các HTX thiu chuyên nghip, h thng đo đm đin nng không đc
kim đnh thng xuyên. Nhng vn đ trên khin t l tn tht đin nng quá cao
(Nguyn Trng, 2009). Hu ht, t l đin nng hao tn  mc 25% - 30%, cá bit
có nhng ni lên đn 40%. Tn tht đin nng đc chia đu cho các h dân nên
giá đin tng lên đn 1.400 đng/kWh so vi mc 700 đng/kWh mà nhà nc quy
đnh. (Nguyn ng, 2007).
Theo kho sát ca Phòng Công Thng huyn Tân Yên, Tnh Bc Giang ti
18 HTX dch v tiêu th đin trên đa bàn cho thy có 13 xã không bán theo giá
Chính ph quy đnh (700 đng/kWh) trong đó 5 HTX (Ngc Thin, Lam Ct, Vit
Ngc, Phúc Hoà, Ngc Châu) đã thc hin bán l đin theo bc thang nhng nhng
mc giá này quá cao so vi quy đnh; 8 HTX còn li không theo bc thang và cng
không theo giá Nhà nc. (Báo Bc Giang Online, 2009).



10
Bng 2.1: Giá bán l đin sinh hot nông thôn thc t ti Tnh Bc Giang
so vi giá Nhà nc quy đnh nm 2009
Mc s dng
đin sinh hot
ca mt h gia
đình trong tháng
Giá bán Nhà
nc quy đnh

nm 2009
(đng/kwh)
Giá bán thc t
(đng/kwh)
HTX
Ngc Thin

HTX
Lam Ct
HTX
An Dng

HTX
Qu Nham
50kwh đu tiên 600 830 800
750 1.050
Kwh t 50 - 100 865 1.160 1.120
Kwh t 101 - 150 1.135
Kwh t 151 - 200 1.495
Kwh t 201 - 300 1.620
2.090 2.000
Kwh t 301 - 400 1.740
(Ngun: Báo Bc Giang Online; Thông t 05/2009/TT-BCT ca B Công Thng)
Rõ ràng, ngay c khi chuyn đi mô hình kinh doanh đin nông thôn thành
nhng t chc có t cách pháp nhân thì nhng vn đ ca mô hình kinh doanh c
cng cha đc gii quyt mt cách trit đ. Các gii pháp nh công tác qun lý
li đin tt, công tác hch toán kinh doanh rõ ràng lành mnh và vic khu hao đ
tái đu t đc thc hin nghiêm túc có th là nhng tin đ cho s thành công ca
các mô hình kinh doanh đin nông thôn. Bên cnh yêu cu chuyn đi, s h tr
ban đu, đc bit trong khâu h tr vn đu t c s h tng li đin là điu cn

thit cho s thành công ca các mô hình kinh doanh đin. D án RE II đc hình
thành và trin khai thc hin nhm đáp ng mt phn mc tiêu này.

2.3. D án Nng lng nông thôn II
2.3.1. Mc tiêu d án
Nhm góp phn vào chng trình đin khí hóa nông thôn Vit Nam, D án
Nng lng nông thôn I (RE I) đã đc trin khai t cui nm 2001 vi s h tr
ca NHTG. D án kt thúc vào cui nm 2004. 900 xã vi hn na triu h gia
đình trên đa bàn c nc đã đc kt ni vi h thng đin li quc gia thông qua
d án (NHTG, 2004). Tip ni RE I, D án Nng lng nông thôn II (RE II) đc
NHTG khi đng vào nm 2004 vi mc tiêu và tm bao ph rng hn trc.


11
Mc tiêu phát trin ca D án RE II là nhm ci tin cht lng và kh nng
phc v ca h thng đin khu vc nông thôn, qua đó góp phn phát trin kinh t -
xã hi ca Vit Nam nói chung. Mc tiêu này s đt đc thông qua: (i) nâng cp
và m rng mng li đin nông thôn cho khong 1.200 xã; (ii) chuyn đi mô hình
qun lý đin nông thôn cá bit hin ti thành các đn v phân phi đa phng
(Local Distribution Utilities; vit tt là LDUs) hot đng theo lut pháp Vit Nam,
ci thin s qun lý trong quá trình phân phi đin nông thôn, nâng cao hiu qu tài
chính và kh nng huy đng vn ca khu vc t nhân trong tng lai; (iii) h tr
xây dng nng lc cho LDUs, trách nhim và quyn hn ca chính quyn đa
phng, trung ng và các công ty đin lc trong vic lp k hoch và xây dng
quy ch qun lý đin nông thôn (NHTG, 2004).
Khác vi D án Nng lng nông thôn I cung cp đin cho các xã cha có
đin li quc gia, D án Nng lng nông thôn II tp trung nhiu vào mc tiêu
xây dng nng lc ca h thng phân phi ti đa phng, nâng cao cht lng dch
v cung ng đin, to ra các doanh nghip và c hi vic làm mi.
2.3.2. Ni dung d án

D án RE II cung cp tài chính cho Tp đoàn đin lc Vit Nam (EVN) và
các công ty đin lc (PC) đ nâng cp và ci to h thng đin trung áp; UBND các
tnh đ nâng cp h thng đin h áp; và cho vic chuyn đi các t chc kinh
doanh đin nông thôn hin ti thành các LDU. D án cng cung cp h tr k thut
cho vic ci tin các quy đnh và s qun lý ca LDUs. Toàn b d án đc chia
thành nm cu phn chính:
(i) Nâng cp và/hoc m rng h thng đin h th nông thôn ti 1.200
xã đc thc hin bi 30 tnh vi h tr và giúp đ k thut t các chi nhánh ca
EVN. Ch đu t là UBND các tnh.
(ii) Nâng cp và m rng h thng đin trung th ti các tnh min Bc:
Hp phn này nhm phc hi h thng đin trung th cùng vi d án ti các xã
nâng cp li đin h th. Ch đu t là PC I.


12
(iii) Nâng cp và m rng h thng đin trung th ti các tnh min
Nam: Hp phn này nhm phc hi h thng đin trung th cùng vi d án ti các
xã nâng cp li đin h th. Ch đu t là PC II.
(iv) Nâng cp và m rng h thng đin trung th ti các tnh min
Trung: Hp phn này nhm phc hi h thng đin trung th cùng vi d án ti các
xã nâng cp li đin h th. Ch đu t là PC III.
(v) H tr k thut: Hp phn này s h tr nâng cao nng lc qun lý đin
nông thôn ca b máy qun lý nhà nc trung ng và đa phng và, chuyn đi
các t chc kinh doanh đin nông thôn thành các t chc hp pháp. Mt nhóm t
vn s đc thành lp di hình thc ban ch đo ca B Công Thng đ kim
soát kh nng xây dng và hng dn chng trình.
Bng 2.2: Tng chi phí đu t D án RE II ti thi đim thm đnh d án 2005
n v tính: Triu USD
Hp phn d án
Tng chi

phí
IDA GEF

Vn đi
ng
óng góp
ca h dân
Li đin h th ti 30 tnh 242,75 162,8

0

45,25 34,7
Li đin trung th thuc PC1 42,23 33

0

9,23 0
Li đin trung th thuc PC2 11,20 8,5

0

2,7 0
Li đin trung th thuc PC3 17,98 14,2

0

3,78 0
Xây dng nng lc 7,00 1,5

5,25

0,25 0
Phí dch v 8,34 0

0

8,34 0
Tng chi phí 329,5 220,0

5,25

69,55 34,7
(Ngun: NHTG, 2004)
Ghi chú:
IDA - International Development Association: Hip hi phát trin quc t
GEF - Global Environment Facility: Qu môi trng toàn cu
Vn đi ng - Counterpart Fund: i ng ca phía Vit Nam (Chính ph và Tp đoàn đin lc)
óng góp ca h dân - Local Communities: Chi phí các h dân b ra đ đu ni t công t v tng
h gia đình





13
C ch gii ngân, thu hi n đi vi phn h th:
Chính ph Vit Nam ký kt Hip đnh vay vn vi NHTG thông qua Hip
hi phát trin quc t. B Tài chính đi din Chính ph cho UBND các tnh tham
gia d án vay li. Thi hn UBND các tnh hoàn tr n gc là 20 nm, trong đó có 5
nm ân hn. Lãi sut 1%/nm.

Sau khi đu t xong, UBND các tnh s bàn giao hoàn toàn h thng đin h th
đã đu t cho các đn v kinh doanh đin đa phng. Các LDU này s chu trách
nhim vn hành và tr n phn vn vay NHTG. Tuy nhiên, điu khon vay n do
NHTG quy đnh có s thay đi. Các LDU s ký hp đng vay li vi UBND các tnh
và chu lãi sut thng mi. Thi hn hoàn tr là 20 nm và không có thi gian ân hn.
2.3.3. T chc thc hin
D án đc thc hin t nm 2005 đn 2011. Trách nhim ca các bên liên
quan c th nh sau:
T chc Trách nhim
B Công Thng
Giám sát vic thc hin hp phn li đin h th; chu hoàn
toàn trách nhim v vic chun b cng nh thc hin ca d
án ti tng tnh
UBND các tnh
Thành lp Ban ch đo d án cp tnh đ điu phi d án;
thành lp Ban qun lý d án cp tnh trc tip thc hin d
án; thc hin chuyn đi mô hình qun lý đin nông thôn ti
các xã trong d án trc khi khi công công trình thành các
t chc qun lý, kinh doanh và phân phi đin có t cách
pháp nhân; đm bo kinh phí chun b và thc hin đu t d
án phn h th
Tp đoàn đin lc
Chu trách nhim thc hin hp phn li đin trung th và
chu hoàn toàn trách nhim v vic chun b cng nh thc
hin ca d án ti tng tnh
B K hoch và u
t và B Tài chính
Giám sát vic chun b, thc hin d án và tham gia xây
dng các chính sách liên quan

14
Các đn v phân
phi đin đa
phng
Thc hin chuyn đi mô hình; chu trách nhim vn hành và
qun lý h thng đin h th sau đu t. Nhn toàn b tài
sn, bao gm đt đai và công trình xây dng, thit b đin
(ct, đng dây, công t) nh mt khon n và chu trách
nhim hoàn tr trong thi gian quy đnh ti Hip đnh tín
dng ca d án
Do toàn b d án bao gm 30 tnh không th thc hin đng thi cùng mt
thi đim, d án đc chia thành bn giai đon. S phân chia này nhm đm bo
các tnh có thi gian chun b thc hin d án và đ cho các tnh thc hin sau có
th hc hi t kt qu ca nhng tnh đi trc. Theo đó, Giai đon 1 bao gm 6 tnh
(Vnh Phúc, Hà Tnh, Cà Mau, Bn Tre, Qung Ngãi, Phú Yên) vi 355 xã s đc
thm đnh trc. Các giai đon tip theo (II, III và IV) s đc EVN và UBND các
tnh chun b trong thi gian tip theo. Chi tit ti Ph lc 1.
2.4. Phân tích li ích - chi phí kinh t ca D án RE II
Vic phân tích kinh t ca d án đc chia thành hai kch bn: (i) "có" d án;
và (ii) "không có" d án. Kch bn "có" d án s là s đu t vào mng li đin
nông thôn phc v cho: (i) gim t l tn tht t 30% - 50% hin ti xung khong
8%; (ii) ci thin cht lng và vic cung cp đin đ khách hàng nông thôn có th
s dng đin cho mc đích sn xut, tránh đc vic s dng nhng thit b nh n
áp và máy phát đin diesel d phòng; và (iii) tng s h s dng đin ti đa phng
(t l h gia đình đc s dng đin ti các xã ti thi đim tham gia d án là di
80%). Kch bn "không có" d án ngha là s không có s đu t vào vic ci to và
m rng h thng đin nông thôn và hin trng s ngày càng xu đi: (i) t l tn tht
gia tng; (ii) đin áp không n đnh; và (iii) không có c hi kt ni thêm h s
dng mi và h s tip tc phi s dng du la đ thp sáng.

Phng pháp phân tích li ích - chi phí kinh t s đc áp dng cho mi tnh
có d án, bao gm c phn trung th và h th. Tiêu chí dùng đ đánh giá là EIRR và
NPV, đc tính toán trên c s: (i) Chi phí đc quy v nm gc 2003, không điu
chnh theo t giá hi đoái kinh t và lng kinh t; (ii) vòng đi kinh t ca d án là


15
20 nm t 2005 đn 2025; (iii) chi phí bi thng đt đai, hoa màu đc bao gm
trong chi phí kinh t; (iv) chi phí hot đng và bo trì đc c tính vào khong 2%
chi phí đu t; (v) giá đin đc tính là 5,5 xen/kWh; (vi) EIRR là t l hoàn vn ni
b kinh t mà ti t l đó, hiu s gia dòng li ích và dòng chi phí quy v hin ti là
bng không, NPV là giá tr hin ti ròng kinh t đc tính toán cn c vào sut sinh
li kinh t là 10% tng đng vi chi phí c hi ca vn ti Vit Nam.
Do tính cht ca d án là phc hi và m rng mng li đin nông thôn,
nhng khách hàng hin có và khách hàng mi đu ni vào h thng đin s đc li.
Vi khách hàng hin có, li ích nhn đc t: (i) tit kim t gim tn tht đin nng
vi giá tr 5,5 xen/kWh; (ii) tit kim chi tiêu cho các thit b đin do cht lng đin
nng đc ci thin (ví d n áp); (iii) thng d t vic chuyn lng tin chi tiêu
đin đt đ trc đây sang các hot đng sn xut, kinh doanh khác. Gi đnh rng do
khó khn t mng li cung ng, nhu cu đin ca ngi dân đc đáp ng bng
du diesel. Li ích ca vic s dng đin thay th du diesel đc tính bng chênh
lch chi phí ca hai ngun này. Chi phí đin nng đc to ra bi du diesel là 2.877
đng/kWh, chi phí đin li là 1.200 đng/kWh, do vy, khi khách hàng chuyn t
diesel sang đin li s tit kim đc 1.677 đng/kWh. i vi ngi tiêu dùng
mi, li ích đc tính t thng d ca ngi tiêu dùng khi chuyn t du ha thp
sáng sang đin li. Kho sát cho thy mi h gia đình s dng 2 đèn thp sáng trong
khong 3 gi mt ngày, tiêu th du ha là 3 lít/tháng. Da trên nhng gi đnh trên,
li ích ca mi h dân đc c tính là 91 đô la M/nm. D báo nhu cu cn c vào
thc t tng xã: (i) s liu tiêu th đin lch s, có xem xét đn s hn ch ca h
thng li đin hin có; (ii) tng trng kinh t qua ch s GDP.

Bng 2.3 th hin kt qu phân tích li ích - chi phí kinh t Giai đon 1 ca D
án RE II.






16
Bng 2.3: Kt qu phân tích li ích - chi phí kinh t Giai đon 1 D án RE II
(Dòng tin quy v nm gc 2003, sut chit khu 10%)
Tnh
Li ích
(tr.USD)
Chi phí
(tr.USD)
NPV
(tr.USD)
EIRR
(%)
Vnh Phúc 73,0 56,0 10,3 16,2
Hà Tnh 103,1 66,1 27,7 19,4
Bn Tre 49,4 38 6,9 14,1
Cà Mau 13,7 10,8 1,7 13,2
Qung Ngãi 83,5 66,2 9,7 14,2
Phú Yên 52,0 36,1 11,2 19,4
Giai đon 1 340,7 273,2 67,5 16,5
(Ngun: NHTG, 2004)
Nh vy, theo tiêu chun thm đnh v mt kinh t, Giai đon 1 d án đáng
đ thc hin do có NPV kinh t dng (67,5 triu USD) và sut chit khu ln hn

chi phí kinh t ca vn (16,5% > 10%). Vi nhng gi đnh và tính toán nêu trên,
kt qu này là tin cy.
Cn c vào kt qu thm đnh, d án đã đc phê duyt, NHTG đng ý cp
vn và d án đc trin khai thc hin t đu nm 2005. C s ca quyt đnh này
là khi kh thi v mt kinh t thì d án cn đc trin khai. Nu không có hiu qu
tài chính thì nhà nc cn có hình thc h tr tài chính,  đây là các LDU đc h
tr vn đu t ban đu và ch phi tr n mt phn giá tr đu t. Vi hình thc h
tr này, d án ngm đnh là s kh thi v mt tài chính trên quan đim ca các LDU
vi t cách là ch s hu.
Mt thc t là sau khi giai đon 1 d án đã đc thông qua và NHTG chp
nhn tài tr, các tnh thuc các giai đon tip theo khi lp d án thng cha quan
tâm đn hiu qu kinh doanh ca các LDU. Ví d ti tiu d án Tnh Thái Nguyên,
giai đon lp d án đu t ch chú trng vào phê duyt chi phí đu t ca d án,
hiu qu tài chính ca LDUs đc đa ra xem xét sau khi d án đã đu t xong và
có s liu quyt toán chi phí đu t cui cùng.
Do vy, trong nghiên cu này, tác gi tin hành xem xét tính bn vng ca
các t chc kinh doanh đin nông thôn đã chuyn đi bng cách phân tích c th v
mt tài chính D án RE II. Hy vng qua quá trình phân tích, các gii pháp x lý hu
hiu s đc tìm ra đ giúp cho d án mà c th là các LDU tr nên bn vng hn
v mt tài chính.