Thương mại biên giới tại các lối mở ở Lào Cai ưu điểm , nhược điểm và vai trò quản lý của khu vực công

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH





ng Quyt Chin




THNG MI BIÊN GII TI CÁC LI M  LÀO CAI:
U IM, NHC IM VÀ VAI TRÒ QUN LÝ
CA KHU VC CÔNG



LUN VN THC S KINH T

TP. H Chí Minh - Nm 2010





B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT


ng Quyt Chin


THNG MI BIÊN GII TI CÁC LI M  LÀO CAI:
U IM, NHC IM VÀ VAI TRÒ QUN LÝ
CA KHU VC CÔNG

Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 603114


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:

TS TRN NGC ANH








TP. H Chí Minh - Nm 2010
i

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích
dn và s liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao
nht trong phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan
đim ca Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh hay Chng trình ging
dy kinh t Fulbright.
TP. HCM, tháng 6 nm 2010
TÁC GI


ng Quyt Chin

ii

TÓM TT LUN VN
Mc tiêu ca đ tài là nghiên cu thc trng các hot đng thng mi qua
li m biên gii  tnh Lào Cai, phân tích các đóng góp cng nh h ly ca các li

m đi vi s phát trin kinh t ca đa phng, t đó đa ra các kin ngh chính
sách. Bài nghiên cu s dng phng pháp hn hp, vi trng tâm là phng pháp
hi quy sai bit trong sai bit v mi quan h gia hot đng kim tra ca c quan
qun lý nhà nc vi các hot đng giao dch hàng hóa qua li m. ng thi, tác
gi còn thc hin các phân tích v th ch đ đa ra cách nhìn khách quan v trò
qun lý ca khu vc công.
Kt qu nghiên cu cho thy có các bng chng v buôn lu, gian ln thng
mi và câu kt ca khu vc qun lý nhà nc ti các li m biên gii  đa đim
nghiên cu. Các đt kim tra ca c quan chc nng có mi liên h cht ch vi lu
lng hàng qua các li m, trong khi nó không tác đng ti hot đng ti ca khu
chính. ng thi, kt qu phân tích v chi phí và li ích ch ra tính hai mt ca s
tn ti ca các li m và mô hình qun lý hin ti. u đim ca nó là thúc đy
thng mi gia hai nc và làm gia tng thu nhp ca c dân biên gii. Tuy nhiên,
nó cng to ra nhiu h ly nh nn buôn lu hàng qua biên gii, các tác đng tiêu
cc đn cht lng sng ca ngi dân, các t nn xã hi, s tha hóa ca mt s
công chc nhà nc và nn buôn bán ngi qua biên gii… H ly tiêu cc khác là
tác đng ti cht lng phát trin ca khu vc dân doanh trong tnh, to ra các
doanh nghip có xu hng kinh doanh trá hình đ trc li t vic buôn lu.
 xut chính sách đc tp trung vào vic điu chnh mô hình qun lý hin
ti đi vi các li m đ thích ng kp thi vi thc t; Tng tính minh bch hóa vì
s phát trin bn vng, gim thiu các hin tng câu kt và trc li ca các công
chc; nh hng, khuyn khích phát trin khu vc kinh t t nhân và đy mnh
phát trin hp tác thng mi quc t, đc bit vi tnh Vân Nam Trung Quc.

iii


MC LC
LI CAM OAN i
TÓM TT LUN VN ii

MC LC iii
DANH MC CÁC BNG v
DANH MC CÁC HÌNH VÀ  TH vi
DANH MC CÁC CH VIT TT VÀ KÍ HIU vii
LI CM N viii


Chng 1: GII THIU  TÀI 1
1.1. M đu 1
1.2. Bi cnh nghiên cu và tính cp thit ca đ tài 2
1.2.1. Các s kin chính sách 2
1.2.2. Tình th lng nan 3
1.3. Câu hi nghiên cu 4
1.4. Cu trúc ca đ tài 5
Chng 2: TNG QUAN TÀI LIU VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 7
2.1. Tng quan tài liu 7
2.1.1. Nghiên cu ca các tác gi trong nc 7
2. 1.2. Nghiên cu ca các tác gi nc ngoài 8
2.2. Phng pháp nghiên cu 9
2.2.1. Nghiên cu đnh lng 9
2.2.2. Nghiên cu đnh tính 10
Chng 3: KT QU NGHIÊN CU 12
3.1. Buôn lu, tham nhng và các bng chng 12
3.1.1. Mi quan h ràng buc gia các bên 12
3.1.2. Bng chng thc nghim 14
3.2. Phân tích th ch 19
3.2.1. Hin trng qun lý các li m 20
3.2.2. C cu ngành hàng trong kim ngch xut nhp khu 21
3.2.3. Bt cp trong quy trình xây dng vn bn 24
3.2.4. S chng chéo v chc nng và bí mt Polichinelle 24

3.3. Các u đim, nhc đim ca thng mi biên gii qua li m 25
iv


3.3.1. Vai trò ca li m 25
3.3.2. Các h ly tiêu cc 28
Chng 4: KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 31
4.1. Các chính sách đ xut 31
4.1.1. iu chnh mô hình qun lý các li m biên gii 31
4.1.2. Tng cng qun lý th trng ni tnh 32
4.1.3. Minh bch hóa vì s phát trin bn vng 32
4.1.4. nh hng và phát trin khu vc kinh t t nhân 32
4.2. Tr ngi và khó khn đi vi các chính sách đ xut 33
Chng 5: ÓNG GÓP, HN CH CA  TÀI VÀ  XUT CÁC HNG
NGHIÊN CU TIP THEO 35
5.1. óng góp ca đ tài 35
5.2. Các hn ch ca đ tài 35
5.2.1. Hn ch v s liu nghiên cu 35
5.2.2. Phân tích chi phí, li ích và xác đnh đ tr ca chính sách 36
5.3.  xut cho hng nghiên cu tip theo 36
KT LUN 37
TÀI LIU THAM KHO 38
PH LC 41
Ph lc 1: Bn đ v trí đa lý tnh Lào Cai 41
Ph lc 2: Mt s ch tiêu kinh t - xã hi ca tnh Lào Cai 42
Ph lc 3: Mt s hình nh v các li m khu vc nghiên cu 43
Ph lc 4: Mt s hình nh v hot đng giao dch qua li m 45
Ph lc 5: Mt s hình nh v hp tác kinh t ca c dân biên gii 46
Ph lc 6: Kt qu hi quy (phân tích trong phn mm Eview 6.0) 46
Ph lc 7: Phân tích v chính sách công nghip ca tnh Lào Cai 49

Ph lc 8: Mt s bài báo v v án buôn lu thuc lá Thiên Li Hòa 53


v


DANH MC CÁC BNG

Bng 3.1: H s tng quan gia các bin quan sát 18
Bng 3.2: Các nhóm hàng chính trong kim ngch XK trên đa bàn tnh Lào Cai 21
Bng 3.3: C cu hàng hóa trong kim ngch NK trên đa bàn tnh 22
Bng 3.4: Lu lng hàng qua li m do xe ôtô đa phng vn chuyn 26
Bng 3.5: T trng ca thu XNK trong tng thu ngân sách tnh 27

vi


DANH MC CÁC HÌNH VÀ  TH

Hình 1.1: V trí Lào Cai trong hành lang và vành đai kinh t 3
Hình 1.2: S đ cu trúc đ tài và khung nghiên cu 6
Hình 3.1: S đ minh ha các mi quan h ti li m biên gii 13
Hình 3.2. S đ mô t phng pháp và k vng kt qu hi quy 16
Hình 3.3:  th mô t s liu nghiên cu 17
Hình 3.4: Các nhóm hàng chính trong kim ngch XK trên đa bàn tnh Lào Cai 22
Hình 3.5: T trng và xu th din bin ca hàng hóa trong kim ngch NK 23
Hình 3.6: T trng ca thu XNK trong tng thu ngân sách tnh 27
Hp 4.1. Các vn đ cn u tiên gii quyt đ to môi trng kinh doanh tt. 33

vii


DANH MC CÁC CH VIT TT VÀ KÍ HIU

Biên phòng : B đi biên phòng
BQL : Ban qun lý
VT : n v tính
Kim Thành : Khu Thng mi – Công nghip Kim Thành, tnh Lào Cai
KTCK : Kinh t ca khu
Liên ngành : i qun lý liên ngành (c quan nhà nc).
Li m : Li m biên gii
NK : Nhp khu
Q : Quyt đnh
QLTT : Qun lý th trng (c quan nhà nc).
UBND : y ban nhân dân
Vit – Trung : Vit Nam – Trung Quc
VP UBND : Vn phòng y ban nhân dân
XK : Xut khu
XNK : Xut nhp khu

viii


LI CM N

Li đu tiên, tôi xin chân thành cm n TS Trn Ngc Anh, ngi trc tip

hng dn tôi trong quá trình thc hin đ tài, thy đã nhit tình truyn đt kin
thc và h tr tôi hoàn thành đ tài nghiên cu.
Xin trân trng gi li cm n đn TS V Thành T Anh, các thy cô đã và
đang làm vic ti Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright, nhng ngi đã truyn
đt kin thc quý báu cho chúng tôi trong thi gian hc ti trng. Xin cm n ch
Trn Chung Thy và các anh, ch, em là bn hc cùng lp đã h tr, giúp tôi trong
quá trình hc tp, cng nh đã chia s nhng kinh nghim hu ích. Tôi xin cm n
lãnh đo Vn phòng UBND tnh Lào Cai, Ban qun lý Kinh t Ca khu Lào Cai đã
to điu kin và cung cp cho tôi nhng t liu quý. Tôi cng xin đc bày t lòng
bit n ti các cp lãnh đo đa phng và ngi dân sinh sng ti các đim nghiên
cu đã h tr tôi trong quá trình thu thp s liu.
Sau cùng, li tri ân sâu sc xin đc dành cho b m, các anh ch em trong
gia đình, đc bit ti v và con gái nh ca tôi, nhng ngi luôn ng h, c v và
đng viên tôi trong sut khóa hc.
TÁC GI
ng Quyt Chin
1

Chng 1:
GII THIU  TÀI

1.1. M đu
Lào Cai là tnh có li th v v trí đa - kinh t, là ca ngõ giao thng chin
lc gia Vit Nam – ASEAN và Trung Quc. Các th mnh đó đang đc hin
thc hóa qua các hot đng hp tác kinh t - thng mi gia hai nc. Khu Kinh t
Ca khu Lào Cai đang đc đu t, vi trng tâm là Khu Thng mi – Công
nghip Kim Thành, ni kt ni trc tip vi Khu Thng mi Bc Sn – Hà Khu
ca Trung Quc. Qua 10 nm phát trin, tc đ tng trng bình quân kim ngch
xut nhp khu trên đa bàn tnh là 23% nm và đt giá tr 512,7 triu USD trong
nm 2009 (so vi nm 2000 là 115,3 triu USD). Có th nói, kinh t ca khu là

mt đng lc quan trng trong quá trình phát trin kinh t xã hi Lào Cai. Tuy
nhiên, nh mt s chuyên gia nhn đnh, thành tu kinh t mà Lào Cai đã đt đc
cha tht s tng xng vi tim nng vn có. Nguyên nhân c bn là s chm tr
trong vic đu t c s h tng phc v cho các chng trình hp tác, nh tuyn
đng cao tc Lào Cai – Hà Ni (Trn Hu Sn, 2008) [7]. Mt vn đ khác mà
Lào Cai đang phi đi mt là công tác quy hoch phát trin và khai thác hiu qu
kinh t ca khu. ó cng là đi tng nghiên cu ca chúng tôi, vi trng tâm là
hot đng thng mi ti các li m biên gii.
Thng mi biên gii qua các li m đc hiu là các hot đng giao thng
gia Vit Nam và Trung Quc qua các li m qua biên gii gia hai nc. Tuy
nhiên, s tn ti ca nó không đc hai nc công nhn chính thc, không nm
trong phm vi điu chnh ca các hip đnh hp tác biên mu và các chng trình
hp tác xuyên biên gii gia hai đa phng. Theo quy đnh hin nay v qun lý
biên gii và mu dch biên gii, ch có các cp ca khu chính thc mi có h thng
hi quan kim soát. Các li m, li mòn biên gii do lc lng b đi biên phòng
kim soát (c v xut nhp cnh và hàng hóa).
2


Biên mu ti các li m đã đc đánh giá là mt gii pháp quan trng trong
chin lc trin kinh t - xã hi ca Lào Cai. n nay, ngoài các đóng góp tích cc,
nó còn to ra nhiu h ly cho s phát trin bn vng ca tnh. ó là nn buôn lu,
s xâm nhp trái phép hàng hóa cht lng kém t Trung Quc vào Vit Nam; là
các dng trá hình ca hot đng xut lu khoáng sn sang Trung Quc; là vn nn
tham nhng và câu kt vi mt s cán b ca c quan công quyn. Bên cnh đó,
hin đang tn ti nghch lý: Lào Cai đã có khu kinh t ca khu ln và cha đc
đu t khai thác hiu qu nhng vn tn ti nhiu li m biên gii
1
; nhiu loi hàng
hóa không đi li ca khu chính thun li v giao thông và có chi phí vn chuyn và

nhân công r. Trong khi đó, mt s vn bn pháp quy mi đc ban hành cha thc
s hng ti gii quyt các vn đ này.
Nghiên cu này đc thc hin di góc nhìn ca ngi nghiên cu chính
sách đc lp, vi k vng đa ra mt bc tranh thc t và khách quan v hot đng
thng mi qua li m biên gii  Lào Cai, các mi quan h gia các ch hàng,
các trung gian, các tri cu vn, ch thuyn và chính quyn đa phng. Trên c s
điu tra ti thc đa, chúng tôi ch nghiên cu ti các li m thuc đa phn mt xã
biên gii (tip giáp Trung Quc) vi hai khu vc có li m đin hình có biên gii
phân cách bi mt con sông t nhiên. Chúng tôi đã c gng thu thp ý kin ca các
bên liên quan nhm đa ra mt cách nhìn khách quan nht v vn đ nghiên cu.
Các khuyn ngh chính sách đc đa ra đ gii quyt các vn đ đang tn ti,
hng ti mc tiêu phát trin kinh t xã hi ca đa phng. Chúng tôi tin rng, bài
hc này không ch áp dng đc  Lào Cai mà còn có th vn dng cho các tnh
biên gii khác ca Vit Nam.
1.2. Bi cnh nghiên cu và tính cp thit ca đ tài
1.2.1. Các s kin chính sách
Ngày 26/3/2008, Quy ch Khu Kinh t ca khu (KTCK) Lào Cai chính thc
đc phê chun (kèm theo Quyt đnh s 44/2008/Q-TTg), sau 4 nm Lào Cai đ


1
Lào Cai có 1 ca khu quc t vi hai đim thông quan, 4 ca khu ph (ca khu quc gia).
3


xut Chính ph ban hành [15]. Trong khi đó, các hot đng trao đi buôn bán qua
các li m vn đang din ra – mc dù không đc hai bên công nhn chính thc. ã
xy ra nhiu v nhp lu hàng hóa qua li m có ngun gc t Trung Quc nh ni
tng đng vt, trng gà, sa các loi… V buôn lu 11 nghìn tn là thuc lá ca
công ty Thiên Li Hòa đc coi là mt đin hình trong nm 2008 (Ph lc 8). V

vic có liên quan đn nhiu cán b cp cao ca đa phng, các ban ngành qun lý,
cng nh mt s doanh nghip ln ca tnh. T đó cho thy còn nhiu nghi vn v
vai trò ca các li m và kh nng kim soát hàng hóa ca c quan chc nng.

Hình 1.1: V trí Lào Cai trong hành lang và vành đai kinh t
(Ngun: VP UBND tnh Lào Cai)
1.2.2. Tình th lng nan
Các li m đang tn ti cùng vi các giá tr cng nh nhng h ly mà nó
mang li. Trong nhng nm qua, thng mi biên gii có vai trò quan trng trong
vic ci thin thu nhp ca ngi dân đa phng. Các hot đngbuôn bán, trao đi
kinh nghim sn xut và sinh hot vn hóa đã hình thành nhiu mô hình hp tác sn
xut kinh doanh có hiu qu. Li ích khác ca li m là góp phn làm gia tng s
4


lng và đa dng hóa hình thc giao dch thng mi gia hai nc, là “li thoát g
bí” cho s b tc ca thng mi chính thc gia hai nc.
Mt khác, nh mt quy lut kinh t hc, li ích ca li m luôn đi cùng vi
các chi phí ca nó. S phát trin nhanh chóng các cm qun c ven biên gii kéo
theo thay đi v tp quán sinh hot, các hn ch v điu kin v sinh và y t
2
. Nhiu
t nn nh c bc, nghin hút và mi dâm cng xut hin. Nhiu tri “cu vn”
đc lp ra vi hàng trm ngi lao đng phi sng trong điu kin sinh hot và lao
đng thiu thn, đc hi. Li m cng là ni xy ra nhiu v buôn lu, ni hot
đng ca các đi tng “bao hàng” qua biên gii, là tác nhân tiêu cc cho s phát
trin ca khu vc kinh t t nhân, nh s hình thành các thói quen ln tránh và vi
phm pháp lut.  góc nhìn khác, ngi buôn bán nh và c dân đa phng b lôi
cun theo cách làm n phi pháp; nông dân b rung đng đ chuyn ngh ti hàng
buôn lu thuê, làm cu vn vi thu nhp bp bênh.

T trên cho thy, thng mi biên gii ti các li m hin đã b bin dng và
đang to ra các h ly cho quá trình phát trin kinh t - xã hi  tnh Lào Cai.
Ngoài vn nn v tham nhng và buôn lu, các xu hng tiêu cc v xã hi đang
din ra cn đc gii quyt. Do đó, cn thit phi xây dng và điu chnh chính
sách qun lý các đi tng này.

Nh vy, qun lý hiu qu các ca khu ph và li m là vn đ nan gii.
Liu nht thit cn có s đánh đi đ tip tc duy trì hình thc thng mi này?
Khu vc công đã thc hin hiu qu vai trò qun lý ti các li m biên gii hay
cha? Nu điu chnh thì phi bt đu t đâu và nh th nào?  có đc câu tr li
chính xác, chúng ta cn phi thc hin nghiên cu đy đ và toàn din, đó cng là
lý do chúng tôi thc hin đ tài này.
1.3. Câu hi nghiên cu

2
Hin tng ngi dân khám chui (không có th tc chính thc)  bnh vin Hà Khu là khá ph bin.
5


Vi bi cnh và các vn đ chính sách nh trên, chúng tôi đa ra các câu hi
nghiên cu nh sau:
1) Thng mi biên gii ti các li m  Lào Cai có quan h vi hot đng
buôn lu nh th nào?
2) Khu vc công Lào Cai đã thc hin tt vai trò qun lý đi vi các li m
biên gii hay cha?
3) Nu phi thay đi, gii pháp nào có th điu chnh các khim khuyt ca
mô hình qun lý hin ti?
1.4. Cu trúc ca đ tài
Sau chng gii thiu, kt cu còn li ca đ tài đc vit theo trình t nh
sau: Chng 2 trình bày tng quan v các công trình đã nghiên cu có liên quan và

phng pháp nghiên cu s đc áp dng; Chng 3 là kt qu nghiên cu;
Chng 4 bao gm các đ xut chính sách; Chng 5 đánh giá các đóng góp cng
nh hn ch ca đ tài, t đó đ xut hng nghiên cu tip theo; cui cùng là phn
kt lun đ tài. Cu trúc c th ca đ tài và khung nghiên cu đc tng hp trong
s đ sau đây:


6

Hình 1.2: S đ cu trúc đ tài và khung nghiên cu


Gii thiu
- Lào Cai và vn đ nghiên cu
- Bi cnh chính sách
-

T

ng
quan tài li

u

Câu hi, phng pháp nghiên cu
- Câu hi nghiên cu
- Mô t phng pháp nghiên cu
Kt qu nghiên cu
Kt lun
Công c phân tích:
- Mô t, thng kê
- Hi quy bin đi kép
(diference in diference)
- …
Công c phân tích:

- Thng kê, mô t
- Ni suy
- Phân tích li ích, chi phí

- …
 xut chính sách
-  xut chính sách
- Tr ngi khi thc hin chính sách
Nghiên cu đnh tính
- Phân tích th ch
- Phân tích u, nhc đim
Nghiên cu đnh lng
- Mô t đi tng
- Các mô hình hi quy
ánh giá đ tài
- óng góp và hn ch ca đ tài
-  xut hng nghiên cu tip theo
7


Chng 2:
TNG QUAN TÀI LIU VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU

2.1. Tng quan tài liu
2.1.1. Nghiên cu ca các tác gi trong nc
Trn Hu Sn (2008) [7],  phng din vn hóa và dân tc hc, nghiên cu
chi tit v con đng buôn bán qua biên gii Vit – Trung ti khu vc Lào Cai. Tác
gi tp trung vào vai trò ca trao đi thng mi biên gii vi quá trình hình thành
và phát trin ca các đô th, cng nh các tác đng hai mt ca nó. Bài nghiên cu
đã khng đnh “các đô th  ven biên gii đu ra đi sau khi có các hip c thng

mi  biên gii”, các đô th này đã phát trin mnh m sau các điu chnh v th ch
và chính sách hp tác gia hai nc. ng thi, tác gi cng đa ra các h qu tiêu
cc v mi quan h dân tc; bt bình đng trong thu nhp, điu kin sng gia đô
th và vùng ngoi ô; mâu thun gia c dân bn đa và ngi nhp c… nh là các
mt trái ca m ca kinh t.
Các nghiên cu v hp tác kinh t xuyên biên gii Vit - Trung [12], [13] đã
phân tích v tim nng cng nh các tr ngi trong quá trình thúc đy mu dch
biên gii. Nghiên cu cho rng “vic xây dng hp tác  khu vc biên gii không
đy đ đã nh hng ti vic phát trin vn ti và giao lu kinh t thng mi quc
t”. Cùng vi các hn ch v trình đ phát trin kinh t ca hai tnh (Lào Cai và Vân
Nam), các khim khuyt trong chính sách hp tác xuyên biên gii là nhng nhân t
tr ngi chính ca tin trình phát trin biên mu.  xut đc đa ra gm các ni
dung xây dng và phát trin c s h tng, mng li giao thông; ci thin th tc
tin li hóa thông quan; thanh toán biên mu; xúc tin thng mi và đu t.
D án phát trin kinh t ca khu Lào Cai (giai đon 2006 – 2010) [9] đc
thc hin vi các mc tiêu đánh giá vai trò ca kinh t ca khu và thc hin công
tác quy hoch phát trin chin lc.  ca khu Lào Cai phát trin thành mt ca
8


khu “tng bc vn minh, hin đi”, báo cáo cho rng cn phi điu chnh v công
tác quy hoch, tng đu t c s h tng, xúc tin đu t, ci thin dch v, và hp
tác phát trin kinh t đi ngoi. i tng điu chnh ca bn d án là Khu kinh t
ca khu nên không bao gm các li m biên gii đang tn ti.
2. 1.2. Nghiên cu ca các tác gi nc ngoài
Zhixiong He (2006) [24] đã có nghiên cu chi tit v mi quan h gia s di
dân và công nghip tình dc  khu vc biên gii Hà Khu – Lào Cai. Tác gi đã
phân tích mi quan h gia nn di dân bt hp pháp, buôn bán ph n qua biên gii,
cùng vi các hot đng khai thác và lm dng tình dc. Hu qu kéo theo là s bt
n v mt xã hi và lan truyn ca cn bnh th k HIV/AIDS. S buông lng qun

lý xut nhp cnh ti các ca khu ph và li m là mt nguyên nhân chính ca nn
di c trái phép.
 phm vi ln hn, nghiên cu  khu vc các nc tiu vùng sông Mê Kong
m rng (GMS) ca Alice Pham (2007) [22] đã đánh giá cao vai trò ca thng mi
biên gii đi vi các quc gia trong khu vc. Biên mu đc coi là “mt ch s
quan trng ca sc khe” ca mi quan h gia hai nc, là ngun cung cp quan
trng ln đi vi sinh k cho ngi dân. Mi quan h thân thin láng ging và tinh
thn chia s ngun lc và c hi s to ra mt khu vc hòa bình, an ninh và thnh
vng. Nghiên cu cng ch ra phn ln các hot đng thng mi này là không
đc kim soát và mt s là bt hp pháp. Hin tng nhn hi l ca các quan
chc biên gii là khá ph bin. ng thi, tác gi nhn mnh s tn ti ca mt s
các trung gian – nhng nhân vt có quan h vi mt s th lc chính tr - có th tác
đng ti các c quan biên gii.
Nh vy, các nghiên cu trên đu đc thc hin  cp đ v mô hoc v di
dân và bình đng gii, cha có nghiên cu chuyên bit nào v các li m biên gii
 khu vc Lào Cai, dù  phng din kinh t, chính tr hay vn hóa và dân tc hc.
Hn na, các nghiên cu đu s dng phng pháp nghiên cu đnh tính, cha có
nghiên cu đnh lng trong lnh vc kinh t có liên quan đn đi tng hoc vùng
9


nghiên cu. Trong hoàn cnh hot đng thng mi ti các li m đang có nhng
din bin phc tp (nh đã đ cp  Chng 1), s thiu ht này s gây nhiu khó
khn cho vic hoch đnh chin lc phát trin cng nh la chn chính sách qun
lý ca tnh Lào Cai.
2.2. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cu đc s dng trong nghiên cu này là phng pháp
hn hp, bao gm phng pháp đnh tính và đnh lng.
2.2.1. Nghiên cu đnh lng
Vi mc tiêu tìm kim thông tin và các chng c t nghiên cu thc đa,

chúng tôi la chn đađim nghiên cu là hai li m biên gii trên đa bàn mt xã
thuc tnh Lào Cai. Qua đó, tái hin li mi quan h phc tp ti li m, gia các c
quan qun lý nhà nc, mng li “bao hàng”, kho bãi và hình thc giao dch trao
đi hàng hóa. ng thi, chúng tôi cng nhn thy có nhiu đim nghi vn v tính
hp pháp ca phng thc giao dch và các mt hàng đi qua li m, cng nh kh
nng có s câu kt bao che ca mt s cán b qun lý  khu vc nghiên cu. Nhm
kim đnh li các thông tin đó, chúng tôi đã s dng phng pháp đnh lng, mô
hình đc la chn là mô hình hi quy Sai bit trong sai bit (difference in
difference). Mc tiêu ca mô hình là xác đnh tính hp pháp ca hàng hóa giao dch
qua li m (có phi hàng buôn lu hoc gian ln thng mi không?) cng nh mi
tng quan vi cán b qun lý (đi din là các đt thanh – kim tra).
Cu trúc d liu bao gm sáu nhóm bin quan sát: (1) Khi lng hàng giao
dch qua các li m trong ngày (KLLOIMO); (2) Khi lng hàng xut nhp khu
(XNK) chính ngch trong ngày (KLCK); (3) S có mt ca các đoàn kim tra trên
cp tnh (KTRA); (4) c đim tính cht ca li m (TCLOIMO); (5) Tính cht ca
các ngày trong tun (TCNGAY); và (6) s lng ngi Trung Quc nhp cnh qua
ca khu Lào Cai trong ngày (TQNC).
10


V ngun gc, s liu v hàng hóa giao dch qua li m đc tng hp t s
ghi chép ca mt s ch kho bãi, “tri cu vn”, các ch “bao hàng” và mt s ch
phng tin vn ti ngi đa phng. S liu ca nhómkim soát là lu lng
hàng XNK chính ngch, lng ngi nhp cnh qua ca khu Quc t Lào Cai do
Ban qun lý Ca khu quc t Lào Cai cung cp. Kt qu k vng là hot đng
kim tra có s tác đng khác nhau gia khi lng hàng và đa đim giao dch hàng
qua li m so vi hàng chính ngch.
2.2.2. Nghiên cu đnh tính
2.2.2.1. Phân tích th ch
Ni dung này này gm (1) Phân tích h thng b máy qun lý ti các li m

và (2) H thng, đánh giá các vn bn đã ban hành có liên quan. Trong đó, đi vi
h thng b máy, chúng tôi phân tích theo phân cp qun lý nh cp tnh là Ban Ch
đo hot đng thng mi biên gii, cp huyn xã và các Trm qun lý ti li m.
Vi h thng các vn bn, đi tng chính là các vn bn qun lý cp tnh và trung
ng (cp b và chính ph). Mt s vn kin ký kt trong chng trình hp tác kinh
t - thng mi gia hai nc và hai đa phng cng đc nghiên cu.
S liu dùng đ phân tích đc thu thp t h thng các vn bn pháp quy
liên quan đã và đang áp dng; Mt s vn kin ký kt gia 2 nc và hai đa
phng; Các chng trình hp tác xuyên biên gii; S liu t điu tra phng vn
chuyên gia vi s đi tng chính: Lãnh đo tnh, lãnh đo mt s s ngành, Ban
qun lý ca khu, Hi quan tnh, Biên phòng tnh, Cc thu, Cc qun lý th trng,
chính quyn xã và ngi dân  khu vc nghiên cu, các ch “cu vn”, ch buôn và
mt s đi tng khác.
Công c phân tích chính đc s dng trong phn này là (1) tng hp và
phân tích d liu thng kê; (2) ng dng môn hc Ngoi thng, th ch và các tác
đng; và (3) phng pháp ni suy (suy din t mt s kt qu nghiên cu hot đng
thng mi qua ca khu chính) đ phân tích vai trò và tác đng ca biên mu qua
11


li m đi vi phát trin kinh t đa phng, cng nh tác đng ca th ch đi vi
vic qun lý kinh t ca khu nói chung.
2.2.2.2. Phân tích các u đim và nhc đim ca li m
Trong bài nghiên cu này, chúng tôi thc hin các phân tích v giá tr và
đóng góp ca các li m trong quá trình phát trin kinh t ca đa phng, đc bit
đi vi các cm dân c biên gii và là li thoát cho s b tc ca thng mi biên
gii. Sau cùng, đ đánh giá mt cách toàn din vai trò ca li m, chúng tôi đa ra
các phân tích v các mt trái ca li m, c v phng din phát trin kinh t đa
phng, phát trin xã hi và ngun nhân lc (lao đng).

12


Chng 3:
KT QU NGHIÊN CU

3.1. Buôn lu, tham nhng và các bng chng
3.1.1. Mi quan h ràng buc gia các bên
Qua quá trình tn ti và phát trin, đn nay ti các li m biên gii đã hình
thành nên mt h thng mng li các mi quan h phc tp. S phc tp đó có th
ví nh mt li thc n trong h sinh thái.  đó, các đim kt ni gia các bên
chính là ngun thu nhp t các giao dch thng mi. Các ch buôn nh mt xích
thc n đu tiên, tip đn là các ch bao hàng, các ch kho và bn bãi, các ch xe
ti chuyên ch, cu vn và ngi dân đa phng. Bao quát tt c là nhóm cán b
ca mt s ban ngành, có vai trò trung tâm điu phi và thu góp li nhun ca tt c
các mt xích.
 thc hin thành công mt giao dch qua li m, các ch hàng phi thc
hin các giao dch nh trung gian vi các ch bao hàng, ch kho bãi, các ch xe ti,
ch thuyn và cu vn. i vi các giao dch trc tip, các ch hàng phi chi tr
mt khon “tin lut”
3
trc tip cho mt s cán b thuc c quan chc nng. Khon
“phí” này nm trong khon chi cho các ch bao hàng và trung gian khác nu giao
dch là gián tip.
Hình nh chúng tôi s dng đ minh ha đã đc đn gin hóa vi nguyên
tc phn ánh trung thc và đy đ các mi quan h. Trong thc t còn tn ti mt s
nhóm vi các tng tác nh mô hình đã b qua, do tác đng ca chúng là không
đáng k (Hình 3.1).

3
c hiu là khon tin h l cán b các đn v chc nng thng xuyên “có mt” ti li m.
13





















Hình 3.1: S đ minh ha các mi quan h ti li m biên gii
(Ghi chú
: $ là chi phí không chính thc phi chi tr cho các ngành chc nng.)

Các mt xích khác cng phi chi tr mt khon tng ng theo tha thun
không có vn bn. iu đáng đáng chú ý là, các ch bao hàng cp 1 thng là các
nhân vt có quan h tt vi các quan chc cao cp ca tnh, và thng không trc
tip l din giao dch; th hai, khon chi phí cho cán b xã do các trung gian chi tr,
các ch hàng và ch xe ti và cu vn không phi chi khon “phí” này.
Ch buôn
Ch bao hàng cp 1
Ch bao hàng cp 2
Các đi/tri cu vn
Ch kho và bn, bãi
(Ch
 bao h
àng c
p 3)

Ch xe ti
$

$

$

$

$

Cán b ca mt s ban ngành chc nng
(Biên phòng, Hi quan, Công an, Cnh sát, QLTT, Liên ngành, xã,…)
Hàng qua biên gii
Ch thuyn

$

$

14


3.1.2. Bng chng thc nghim
3.1.2.1. Mô hình nghiên cu
Nh đã trình bày  chng 2, mô hình toán đc xây dng vi mc tiêu xác
đnh mi tng quan gia khi lng hàng giao dch qua li m và các đt thanh
tra/kim tra. Nhóm kim soát là khi lng hàng xut nhp khu chính ngch qua
ca khu quc t Lào Cai.
Các mô hình hi quy đc thc hin theo các bc sau nhm xác đnh:
1) Tng quan gia khi lng hàng giao dch qua li m và các đt kim tra:

(3.1)
2) Tng quan gia lng hàng xut nhp chính ngch vi các đt kim tra:

(3.2)
Trong đó:
KLLOIMO
it
: Bin ph thuc th nht, là khi lng lng hàng giao dch
trong ngày t qua li m i;
KLCK
t
: Bin ph thuc th hai, là khi lng lng hàng xut nhp
cnh chính ngch qua ca khu quc t ca Lào Cai;
KTRA

t
: Bin gi th nht, có giá tr bng 1 khi ngày có kim tra và
bng không khi không có kim tra;
KLCK
it
=

0
+

1
*KTRA
t
+

2
*TCLOIMO
i
+

3
*KTRA
t
*TCLOIMO
i

+ 
4
*TCNGAY
t

+ 
5
*TQNC
t
+ 
6
*TCNGAY
t
*TQNC
t
+ 
i

KLLOIMO
it
=

0
+

1
*KTRA
t
+

2
*TCLOIMO
i
+


3
*KTRA
t
*TCLOIMO
i

+ 
4
*TCNGAY
t
+ 
5
TQNC
t
+ 
6
*TCNGAY
t
*TQNC
t
+ 
i

15


TCLOIMO
i
: Bin gi th hai, tính cht li m, có giá tr bng 0 khi giao
dch ti bn thông thng (gn đng và trm kim soát) và

bng 1 khi giao dch ti các bn xa.
TCNGAY
t
: Bin gi th ba, là tính cht ngày, có giá tr bng 0 khi t là các
ngày t th 2 đn th 6, bng 1 khi là th 7 và Ch nht.
TQNC
t
: Bin kim soát, là s lng ngi Trung Quc nhp nhp
cnh qua ca khu bng giy thông hành trong ngày t.
(KTRA
i
*TCLOIMO) và (TCNGAY*TQNC) là bin tng tác.

i
, 
i
:

Các phn d tng ng.
3) H s tng quan ca hot đng thng mi  hai khu vc:
H s tng quan đc tính theo công thc:


=

(





)
(




)


(




)

(




)


(3.3)

Trong đó: R
2
là h s tng quan;
X tng ng vi giá tr hàng giao dch ti li m;

Y tng ng vi giá tr hàng XNK chính ngch.
3.1.2.2. Các gi đnh
KTRA: Khi có kim tra có th gây nh hng ti khi lng hàng giao dch
qua các li m. Nu tác đng làm gia tng thì đó là các giao dch tích cc (có tác
dng nh mô hình báo cáo thành tích ca li m), nu tác đng làm gim thì có th
hàng hóa giao dch là trái phép. K vng du ca h s 
1
< 0; 
1
> 0;
TCLOIMO: Thông thng, hàng hóa đi qua li m gn và ch đi các bn xa
khi các bn gn b cm. K vng du ca 
2
<0: vic giao dch ti các bn xa là mt
cn tr đi vi hot đng buôn bán và vn chuyn hàng hóa.