Nghiên cứu hộ nông dân sau khi việt nam gia nhập tổ chức thương mại thế giới tại huyện quỳnh phụ thái bình

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------------

TR N TH PHƯƠNG CHI

NGHIÊN C U KINH T H
VI T NAM GIA NH P T

NÔNG DÂN SAU KHI

CH C THƯƠNG M I TH GI I

T I HUY N QUỲNH PH , T NH THÁI BÌNH

LU N VĂN TH C SĨ KINH T

Chuyên ngành: KINH T NÔNG NGHI P
Mã s

: 60.31.10

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. PH M VĂN HÙNG

HÀ N I – 2010


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là
trung th c và chưa ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan m i s giúp đ cho vi c th c hi n lu n văn này đã

đư c c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn đã đư c ch rõ
ngu n g c.
Tác gi lu n văn

Tr n Th Phương Chi

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n i th c sĩ nông nghi p ..................... 2
văn


L I C M ƠN
ð hoàn thành lu n văn này cũng như hồn thành c q trình h c
t p, rèn luy n là nh s d y d ñ ng viên và dìu d t nhi t tình c a các th y
giáo, cô giáo trong Khoa sau ð i h c, Khoa kinh t và phát tri n nơng thơn
cùng gia đình và tồn th b n bè. Nhân d p này em xin ñư c g i l i c m ơn
chân thành c a mình ñ n Ban giám hi u, Ban ch nhi m khoa, các th y
giáo, cơ giáo đã ch d n, d y d cho em nh ng ki n th c vơ cùng q giá
đ em có th trư ng thành m t cách v ng vàng.
Em xin ñư c bày t lịng bi t ơn sâu s c đ n các th y giáo, cô giáo
trong B môn Phân tích đ nh lư ng, đ c bi t là th y Ph m Văn Hùng là
ngư i tr c ti p hư ng d n, giúp ñ em trong q trình nghiên c u đ tài
này.
Tơi xin chân thành c m ơn ð ng y, UBND cùng toàn th bà con
nhân dân xã An Quý, xã Quỳnh Nguyên, xã Quỳnh Ng c và huy n Quỳnh
Ph ñã t o ñi u ki n cho tôi ti p c n và thu th p nh ng thông tin c n thi t
ñ làm sáng t m c tiêu nghiên c u c a đ tài.
Cu i cùng tơi xin chân thành c m ơn t i gia đình, ngư i thân và b n
bè ñã ñ ng viên, giúp ñ tơi trong su t q trình h c t p và nghiên c u.
Hà N i, ngày 21 tháng 9 năm 2010
Tác gi lu n văn

Tr n Th Phương Chi

ii
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 3


M CL C
N i dung

Trang

L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các b ng

vi

Danh m c các bi u ñ

vii

Danh m c các ch vi t t t

viii

Ph n I: M ñ u

1

1.1 S c n thi t nghiêu c u ñ tài

1

1.2 M c tiêu nghiên c u

2

1.2.1 M c tiêu chung

2

1.2.2 M c tiêu c th

2

1.3 Câu h i nghiên c u

3

1.4 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u

4

1.4.1 ð i tư ng nghiên c u

4

1.4.2 Ph m vi nghiên c u

4

Ph n II: Cơ s lý lu n và th c ti n

5

2.1 Cơ s lý lu n

5

2.1.1 Kinh t h nông dân

5

2.1.2 Lý lu n v T ch c Thương m i Th gi i

16

2.2 Cơ s th c ti n

32

2.2.1 Bài h c kinh nghi m t các qu c gia trong khu v c

32

2.2.2 Th c ti n kinh t h nông dân Vi t Nam sau hai năm gia nh p

39

T ch c Thương m i Th gi i
2.2.3 Th c ti n phát tri n kinh t h nông dân t nh Thái Bình sau hai
năm gia nh p T ch c Thương m i Th gi i
iii
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 4

43


Ph n III: ð c ñi m ñ a bàn và phương pháp nghiên c u

46

3.1 ð c ñi m ñ a bàn nghiên c u

46

3.1.1 ði u ki n t nhiên huy n Quỳnh Ph - T nh Thái Bình

46

3.1.2 ði u ki n kinh t - xã h i huy n Quỳnh Ph - T nh Thái Bình

53

3.1.3 ðánh giá chung v ñ a bàn nghiên c u

57

3.2 Phương pháp nghiên c u

59

3.2.1 Phương pháp thu th p s li u và thông tin

59

3.2.2 Phương pháp x lý và phân tích s li u

60

3.2.3 H th ng ch tiêu nghiên c u

62

Ph n IV: K t qu nghiên c u và th o lu n

65

4.1 Tình hình chung kinh t h nông dân huy n Quỳnh Ph -

65

T nh Thái Bình
4.2 Th c tr ng kinh t c a các h ñi u tra sau khi Vi t Nam gia

67

nh p T ch c Thương m i Th gi i
4.2.1 Thơng tin chung v h đi u tra

67

4.2.2 Ngu n l c trong h nông dân

67

4.2.3 Hi u qu kinh t trong s n xu t cây tr ng

74

4.2.4 Hi u qu kinh t trong chăn nuôi

76

4.2.5 Ngu n thu và cơ c u ngu n thu c a h

79

4.2.6 Thu nh p c a h nông dân

80

4.2.7 Chi tiêu c a h nông dân

82

4.3 ðánh giá chung v kinh t h nông dân huy n Quỳnh Ph sau

85

khi Vi t Nam gia nh p T ch c Thương m i Th gi i
4.3.1 ðánh giá nh hư ng c a h i nh p t i kinh t h huy n Quỳnh Ph

85

4.3.2 Phân tích đi m m nh, ñi m y u, cơ h i và thách th c trong

90

phát tri n kinh t h
4.4 ð nh hư ng, căn c và gi i pháp phát tri n kinh t h nông

92

dân trong th i gian t i
4.4.1 ð nh hư ng và căn c ñ xu t gi i pháp
iv
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 5

92


4.4.2 Các gi i pháp ch y u thúc ñ y phát tri n kinh t h nông dân

93

Ph n IV: K t lu n và ki n ngh

102

5.1 K t lu n

102

5.2 Ki n ngh

103

Tài li u tham kh o

105

Ph l c

108

v
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 6

DANH M C CÁC B NG
B ng

Tên b ng

Trang

2.1

L ch trình và t l c t gi m t ng m c thu quan

24

2.2

L ch trình và m c đ gi m t ng lư ng tr c p tính g p

26

2.3

Ti n trình c t gi m chi tiêu ngân sách cho tr c p xu t kh u

28

3.1

Cơ c u s d ng ñ t ñai huy n Quỳnh Ph

52

4.1

Nhân kh u và lao ñ ng c a nhóm h đi u tra

68

4.2

ð t canh tác c a các nhóm h đi u tra

70

4.3

Cơ c u ngu n vay và m c đích vay v n c a các nhóm h

72

đi u tra
4.4

Tư li u s n xu t c a nhóm h đi u tra

73

4.5a

Hi u qu s n xu t lúa c a nhóm h thu n nông

74

4.5b

Hi u qu s n xu t lúa c a nhóm h kiêm

75

4.5c

Hi u qu s n xu t cây tr ng khác c a nhóm h thu n nông

75

4.5d

Hi u qu s n xu t cây tr ng khác c a nhóm h kiêm

76

4.6a

Hi u qu chăn ni l n c a nhóm h thu n nơng

77

4.6b

Hi u qu chăn ni l n c a nhóm h kiêm

77

4.6c

Hi u qu chăn ni khác c a nhóm h thu n nơng

78

4.6d

Hi u qu chăn ni khác c a nhóm h kiêm

78

4.7a

Ngu n thu và cơ c u ngu n thu c a nhóm h thu n nơng

79

4.7b

Ngu n thu và cơ c u ngu n thu c a nhóm h kiêm

79

4.8a

Thu nh p c a nhóm h thu n nơng

81

4.8b

Thu nh p c a nhóm h kiêm

81

4.9

Tài s n sinh ho t c a nhóm h đi u tra

83

4.10

Chi tiêu cho sinh ho t bình quân tháng 3 năm 2009 c a h

84

ñi u tra

vi
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 7


4.11

Quy t ñ nh s d ng các ñ u vào cho quá trình s n xu t c a

86

h ñi u tra năm 2008 so v i năm 2006
4.12

Thu nh p c a h nông dân năm 2008 so v i năm 2006

87

4.13

Chi tiêu c a h nông dân năm 2008 so v i năm 2006

89

DANH M C BI U ð
Bi u ñ

Tên bi u ñ

Trang

3.1

Cơ c u kinh t c a huy n năm 2001

53

3.2

Cơ c u kinh t c a huy n năm 2008

53

vii
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 8


DANH M C CÁC CH

VI T T T

BQ

Bình quân

BTA

Hi p ñ nh Thương m i Song phương Vi t Nam - Hoa Kỳ

CC

Cơ c u

CPI

Ch s giá tiêu dùng

DTCT

Di n tích canh tác

ðVT

ðơn v tính

EU

Liên minh châu Âu (European Union)

GATT

Hi p ñ nh chung v thu quan và thương m i

GDP

T ng s n ph m trong nư c

GO

Giá tr s n xu t

IC

Chi phí trung gian

IMF

Qu Ti n t Qu c t

ITO

T ch c thương m i qu c t (International Trade Organization)

Lð

Lao đ ng

LðBQ

Lao đ ng bình qn

LðNN

Lao ñ ng nông nghi p

MFN

Nguyên t c t i hu qu c (Most Favoured Nation)

NDT

ðơn v ti n t c a Trung Qu c

NN

Nơng nghi p

NKBQ

Nhân kh u bình qn

NT

Ngun t c ñãi ng qu c gia (National Treatment)

SWOT

Phương phát phân tích thơng tin Strengt Weak

UBND

y ban nhân dân

VA

Giá tr tăng thêm

WB

Ngân hàng Th gi i

WTO

T ch c thương m i th gi i (World Trade Qrgnization)

viii
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 9

PH N I: M

ð U

1.1 S c n thi t nghiên c u đ tài
Tồn c u hóa và h i nh p kinh t qu c t ñã m ra m t th i kỳ m i cho
s phát tri n c a th gi i - đó là th i kỳ mà các ho t ñ ng kinh t khơng cịn
đóng khung trong ph m vi m t qu c gia n a, mà ñã vư t ra kh i m t ñ t
nư c c th , ñ lan t a, thâm nh p vào nhau, nh hư ng l n nhau m t cách
sâu s c.
Gia nh p T ch c Thương m i Th gi i (WTO) s t o ñi u ki n cho
các qu c gia thơng qua q trình phân cơng lao ñ ng qu c t , h i nh p kinh t
qu c t ñ h tr , tương h l n nhau cùng phát tri n. Cũng trong ñi u ki n
này, m t qu c gia kém phát tri n ho c đang phát tri n có th t n d ng ñư c
các cơ h i ñ ñ y m nh phát tri n kinh t - xã h i c a qu c gia mình.
Sau 11 năm đàm phán, ngày 7/11/2006 Vi t Nam đã chính th c tr
thành thành viên c a WTO. ð ng l c chính đ Vi t Nam gia nh p WTO là hy
v ng tư cách thành viên s c i thi n ñư c kh năng ti p c n th trư ng qu c
t , thúc ñ y xu t kh u nông s n và th y s n cũng như hàng d t may.
Nhìn l i hai năm h i nh p, nư c ta ñã giành ñư c nh ng thành t u
quan tr ng trên t t c các lĩnh v c ñ i s ng kinh t - xã h i. Ch t lư ng cu c
s ng c a ngư i dân khơng ng ng đư c c i thi n. ðó là k t qu kh ng ñ nh
nh ng quy t sách ñúng ñ n, sáng t o mang t m chi n lư c c a ð ng và Nhà
nư c ta khi nư c ta chính th c tr thành thành viên c a WTO.
Nư c ta hi n nay hai năm h i nh p, nư c ta ñã giành ñư c nh ng thành
t u quan tr ng trên t t c các lĩnh v c ñ i s ng kinh t - xã h i, góp ph n s
d ng đ y đ và có hi u qu các y u t s n xu t, tăng thêm thu nh p và gi i
quy t vi c làm cho lao đ ng nơng thơn…Tuy nhiên v n ñ ñ t ra là ti p t c
phát tri n kinh t h nông dân như th nào và ph i có nh ng gi i pháp gì đ

kinh t h nơng dân phát tri n c v quy mô và ch t lư ng khi Vi t Nam h i
1


nh p sâu hơn vào n n kinh t th gi i? ð tr l i câu h i đó trư c tiên ph i có
m t cái nhìn t ng quan v th c tr ng kinh t h nông dân Vi t Nam.
Quỳnh Ph là m t huy n thu n nơng thu c t nh Thái Bình có n n nơng
nghi p lâu đ i, cơ c u T ng s n ph m trong nư c (GDP) c a khu v c nông
nghi p năm 2008 chi m 47,56% giá tr s n xu t c a huy n. H nông dân
Quỳnh Ph cũng gi ng như bao h nông dân khác trong c nư c sinh s ng
ch y u b ng ngh nông, ngành ngh s n xu t c a h g n li n v i t p quán
c a làng xã. V n đ phát tri n kinh t h nơng dân trong ti n trình h i nh p
kinh t th gi i ñã và ñang ñư c c p y ð ng, chính quy n, đồn th , các
ngành và các nhà khoa h c quan tâm. V y sau hai năm h i nh p kinh t qu c
t th c tr ng kinh t h nông dân như th nào huy n Quỳnh Ph như th nào?
nh hư ng c a h i nh p ñ n kinh t h nông dân ra sao? Nh ng gi i pháp
ch y u nào góp ph n phát tri n kinh t h nông dân h u WTO t i huy n
Quỳnh Ph nói riêng và nh ng vùng có đi u ki n tương t nói chung. ð gi i
đáp nh ng v n đ trên chúng tơi ti n hành nghiên c u ñ tài: Nghiên c u
kinh t h nông dân sau khi Vi t Nam gia nh p T ch c thương m i Th
gi i (WTO) t i huy n Quỳnh Ph , t nh Thái Bình.
1.2 M c tiêu nghiên c u
1.2.1 M c tiêu chung
Nghiên c u th c tr ng kinh t h nông dân t i huy n Quỳnh Ph , t nh
Thái Bình sau khi Vi t Nam gia nh p WTO, t đó đ xu t gi i pháp góp ph n
phát tri n kinh t h nơng dân trong th i gian t i t i huy n Quỳnh Ph , t nh
Thái Bình.
1.2.2 M c tiêu c th
- H th ng hóa cơ s lý lu n và th c ti n v kinh t nông h và v n ñ
liên quan ñ n T ch c Thương m i th gi i;

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 2


- ðánh giá kinh t h nơng dân trên đ a bàn huy n Quỳnh Ph , t nh
Thái Bình sau hai năm gia nh p WTO.
- Phân tích các ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i và thách th c c a h nông
dân huy n Quỳnh Ph sau khi Vi t Nam tham gia WTO;
- ð xu t m t s gi i pháp nh m phát tri n kinh t h nông dân trong
th i gian t i t i huy n Quỳnh Ph , t nh Thái Bình.
1.3 Câu h i nghiên c u
1. Nh ng lý lu n cơ b n v kinh t h nơng dân là gì?
2. Vi t Nam có nh ng cam k t ch y u nào v nông nghi p và nông s n khi
tham gia WTO?
3. Kinh nghi m phát tri n kinh t h nông dân m t s nư c trên th gi i, Vi t
Nam và t nh Thái Bình sau khi gia nh p WTO?
4. Th c tr ng kinh t h nông dân huy n Quỳnh Ph sau khi Vi t Nam tham
gia vào WTO ?
5. WTO ñã nh hư ng đ n kinh t h nơng dân huy n Quỳnh Ph trên nh ng
khía c nh nào?
6. Nh ng ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i và nh ng thách th c ñ i v i kinh t
h nông dân huy n Quỳnh Ph sau khi Vi t nam gia nh p WTO là gì?
7. D a trên k t qu nghiên c u, c n ph i có nh ng gi i pháp gì đ phát tri n
kinh t h nơng dân huy n Quỳnh Ph ?
1.4 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
1.4.1 ð i tư ng nghiên c u
ð tài này t p trung nghiên c u ñ i tư ng là các h nông dân c th là
nh ng bi n đ ng v tình hình s n xu t kinh doanh, thu nh p, chi tiêu c a h
nông dân k t sau Vi t Nam gia nh p WTO.
Các qui ñ nh c a WTO đ i v i nơng s n, các chính sách kinh t trong

quá trình tham gia WTO.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 3


1.4.2 Ph m vi nghiên c u
* Ph m vi v khơng gian
Nghiên c u t p trung trên đ a bàn huy n Quỳnh Ph , t nh Thái Bình.
* Ph m vi v th i gian
- Nghiên c u kinh t h nông dân t i huy n Quỳnh Ph t năm 2006
ñ n năm 2008.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 4


PH N II: CƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N

2.1 Cơ s lý lu n
2.1.1 Kinh t h nông dân
2.1.1.1 Khái ni m kinh t h nông dân
a. Khái ni m v h
T i H i th o Qu c t v qu n lý trang tr i nơng nghi p năm 1980, trên
quan đi m s n xu t, tiêu dùng các ñ i bi u ñã th ng nh t cho r ng: "H là ñơn
v cơ b n c a xã h i, có liên quan ñ n các ho t ñ ng s n xu t, tái s n xu t,
tiêu dùng và các ho t ñ ng khác". (Vũ Tu n Anh, 1997)
Trên phương di n th ng kê, Liên Hi p qu c khái ni m: "H là nh ng
ngư i s ng chung m t mái nhà, ăn chung và có chung ngân qu ". (Vũ Tu n
Anh, 1997)
Khi nghiên c u q trình đơ th hóa

châu Á, giáo sư MC.Gree (1989)

nguyên Giám ñ c h c vi n Châu Á thu c ð i h c Colombia (Hoa Kỳ) có
quan ñi m thiên v khía c nh thu nh p cho r ng: "Thành viên c a h không
nh t thi t ph i s ng chung dư i m t mái nhà, mi n là h có đóng góp chung
vào ngân qu c a gia đình". (Vũ Tu n Anh, 1997)
Dư i góc đ nhân ch ng h c, Raul (1989) kh ng ñ nh: "H là nh ng
ngư i có chung huy t t c có quan h m t thi t v i nhau trong quá trình sáng
t o ra s n ph m ñ b o t n chính mình".
M t s nghiên c u khác l i cho r ng: "Các thành viên c a h khơng
nh t thi t ph i có chung huy t t c". (ðào Th Tu n, 1997)
Trên th c t v n chưa có khái ni m th ng nh t v h , song qua các khái
ni m nêu trên, khái ni m v h có th khái quát như sau: "H là m t nhóm
ngư i có chung huy t t c ho c không chung huy t t c, h không nh t thi t
ph i s ng chung dư i m t mái nhà, nhưng có chung ngu n thu nh p và ăn
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 5


chung, các thành viên cùng ti n hành s n xu t và có chung ngân qu ". (ðào
Th Tu n, 1997)
b. Khái ni m h nông dân
Theo Ellis (1988): H nơng dân là h có phương ti n ki m s ng t
ru ng ñ t, s d ng ch y u lao đ ng gia đình vào s n xu t, luôn n m trong
m t h th ng kinh t r ng hơn, nhưng v b n ch t ñư c ñ c trưng b i s tham
gia vào th trư ng v i m c ñ hồn h o khơng cao.
Như v y, h nơng dân là nh ng h ch y u s ng

nông thôn, sinh s ng

b ng ngh nơng là chính, ngành ngh s n xu t c a h g n li n v i t p quán
c a làng xã. M t khi s n xu t kinh doanh c a h g p khó khăn, h s thay đ i
m t hàng s n xu t ho c gi m b t quy mô s n xu t, th m chí gi m b t nhu c u
c n thi t đ đ m b o q trình s n xu t kinh doanh và s t n t i c a h .
H nơng dân là m t đơn v kinh t cơ s , v a là ñơn v s n xu t v a là
ñơn v tiêu dùng - v a là m t ñơn v kinh doanh v a là m t ñơn v xã h i.
Nơng dân, h nơng dân và nơng nghi p có m i quan h ch t ch v i
nhau. H nơng dân n u nói ng n g n là h s ng

nơng thơn và có ti n hành

s n xu t nơng nghi p. Vì v y, mu n phát tri n nông nghi p và nông thôn
không th khơng bàn đ n nơng dân b i:
- Nơng dân có đ i s ng vơ cùng khó khăn, t l nghèo đói cao
- Cơ s h t ng y u kém
- Trình đ dân trí c a nơng dân th p
- Nơng dân là l c lư ng chính tr xã h i, có v trí quan tr ng trong các cu c
cách m ng
- Nông dân qu n lý và s d ng ph n l n ngu n l c như ñ t ñai, tư li u
s n xu t, lao ñ ng.
c. Khái ni m v kinh t h nơng dân
Như chúng ta đã bi t, kinh t h nơng dân đã t n t i lâu ñ i, ñ c l p và
t ch như các thành ph n kinh t khác. Do kinh t h nơng dân đư c ti p c n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 6


t

nhi u góc đ khác nhau cho nên các khái ni m v kinh t h nông dân

cũng khác nhau. Nhưng ta có th l y m t khái ni m chung nh t đó là: "Kinh
t h nơng dân là hình th c t ch c kinh t cơ s c a n n s n xu t xã h i
trong đó các ngu n l c như đ t ñai, lao ñ ng, ngu n v n và tư li u s n xu t
ñư c coi là c a chung ñ ti n hành s n xu t. M i quy t ñ nh trong s n xu t
kinh doanh và ñ i s ng là tùy thu c vào ch h , ñư c Nhà nư c th a nh n,
h tr và t o ñi u ki n thu n l i ñ phát tri n". (Vũ Tu n Anh, 1997)
H khơng th lao đ ng ho c thuê v i t l th p ñ ñ m b o ñúng th i
v nên không đư c tính ti n lương và khơng tính đư c l i nhu n. H nơng
dân ch có thu nh p chung c a các ho t ñ ng kinh t , đó là s n lư ng thu
đư c hàng năm c a h tr đi chi phí mà h đã b ra trong q trình ph c v
s n xu t.
2.1.1.2 Phân lo i h nông dân
a. Căn c vào m c tiêu và cơ ch ho t đ ng g m có:
- H nơng dân hồn tồn t c p, khơng có ph n ng v i th trư ng: lo i
này có m c tiêu t i đa hố l i ích, đó là s n ph m c n thi t ñ tiêu dùng trong
gia đình h . ð có đ s n ph m, lao đ ng trong h nơng dân ph i làm c t l c
và đó cũng đư c coi như m t l i ích. ð có th t c p, t túc, s ho t ñ ng
c a h ph thu c vào:
+ Kh năng m r ng di n tích đ t đai;
+ Có th trư ng lao ñ ng ñ h bán s c lao ñ ng đ có thu nh p;
+ Có th trư ng v t tư ñ h mua ph c v s n xu t;
+ Có th trư ng s n ph m ñ h trao ñ i nh m ñáp ng nhu c u sinh
s ng gia đình.
- H nơng dân b t đ u có ph n ng v i th trư ng: lo i h này còn g i
là "n a t c p", nó khơng gi ng như doanh nghi p là ph thu c hoàn toàn vào
th trư ng vì các y u t t c p còn l i nhi u và v n quy t ñ nh cách th c s n
xu t c a h ,

đây h có ph n ng v i th trư ng nhưng

m c ñ th p.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 7


- H nơng dân s n xu t hàng hố là ch y u: lo i này m c tiêu t i đa
hố l i nhu n đư c bi u hi n rõ r t và h có ph n ng m nh v i các th
trư ng v n, ru ng ñ t, lao ñ ng.
b. Căn c vào tính ch t c a ngành s n xu t:
- H thu n nông: là lo i h ch thu n tuý s n xu t nông nghi p
- H kiêm: là lo i h v a làm nông nghi p v a làm ngh ti u th công
nghi p.
- H chuyên: là lo i h chuyên làm các ngành ngh như cơ khí, m c,
rèn, n , s n xu t v t li u xây d ng, v n t i, th công m ngh , d t may, làm
d ch v k thu t cho nông nghi p.
H chuyên là nh ng h ho t ñ ng trong ngành ngh phi nơng nghi p là
chính, m t b ph n nông dân ti p t c theo ñu i các ngành ngh truy n th ng
do ông cha ñ l i và m t b ph n khác phát tri n ngh m i. ðây chính là lo i
h ñ i di n cho s c s n xu t m i ñang xu t hi n và phát tri n

nông thôn, là

nhân t cơ b n kích thích q trình chuy n n n nơng nghi p t cung, t c p
sang n n s n xu t hàng hóa.
Các lo i h trên khơng n đ nh mà có th thay đ i khi ñi u ki n cho
phép. Vì v y, xây d ng công nghi p nông thôn, phát tri n cơ c u h t ng s n
xu t và xã h i

nông thôn, m r ng m ng lư i thương m i d ch v , chuy n

d ch cơ c u kinh t nơng nghi p-nơng thơn đ chuy n h đ c canh thu n nơng
sang h đa ngành ngh ho c chun mơn hố. T đó, làm cho lao đ ng nơng
nghi p gi m, thu hút lao đ ng dư th a

nơng thơn hay làm lao đ ng phi nơng

nghi p tăng lên.
Ngồi ra, cịn có m t s căn c phân lo i khác như:
* Căn c vào m c thu nh p c a h nông dân, g m: H giàu; H khá;
H trung bình; H nghèo; H đói. S phân bi t bày thư ng d a vào quy ñ nh
chung ho c quy ñ nh c a t ng ñ a phương.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 8


* Căn c vào tính ch t n đ nh c a tình tr ng ăn

và canh tác, g m: H

du canh, du cư; H ñ nh canh, du cư; H ñ nh cư, du canh; H ñ nh canh, ñ nh
cư. S phân bi t này còn t n t i các huy n vùng cao phía B c, Tây Nguyên.
2.1.1.3 Nh ng ñ c trưng cơ b n c a kinh t h nông dân
- M t là, Trong kinh t h nơng dân có s th ng nh t ch t ch gi a quy n s
h u v i quá trình qu n lý và s d ng các tư li u s n xu t.
S h u trong h nông dân là s h u chung, nghĩa là m i thành viên
trong h nông dân ñ u có quy n s h u v i nh ng tư li u s n xu t v n có,
cũng như nh ng tài s n khác c a h .
M t khác, do cùng nhau chung m t ngân qu cho nên m i ngư i trong
h ñ u có ý th c trách nhi m r t cao và vi c b trí s p x p công vi c trong h
cũng r t h p lý và ñ t hi u qu kinh t cao hơn các hình th c kinh t khác.
Các thành viên trong h nơng dân đ u quen v i vi c s d ng nh ng tư

li u s n xu t và tài s n, h hi u rõ ñ c tính c a t ng lo i tài s n. T đó m i
thành viên đ u có ý th c s d ng và b o qu n sao cho ñ t hi u qu cao nh t.
- Hai là, lao ñ ng qu n lý và lao đ ng tr c ti p có s g n bó ch t ch và đư c
chi ph i b i quan h huy t th ng.
Trong h nông dân, ch h v a là ngư i ñi u hành qu n lý s n xu t
ñ ng th i v a là ngư i tr c ti p tham gia lao ñ ng s n xu t, cho nên tính
th ng nh t gi a lao đ ng qu n lý và lao ñ ng tr c ti p r t cao.
Trong h nông dân, m i ngư i g n bó ch t ch v i nhau. Kinh t h
nông dân l i t ch c v i quy mơ nh hơn các lo i hình doanh nghi p nơng
nghi p khác cho nên vi c đi u hành s n xu t và qu n lý cũng ñơn gi n g n
nh . Lao ñ ng có tính t giác r t cao, m i ngư i làm vi c v i tư cách ngư i
ch giúp ñ l n nhau, phù h p v i ñi u ki n t ng ngư i. M i ngư i trong gia
đình hi u rõ trình đ và năng l c c a nhau và ñ u cùng ph n ñ u cho s th nh
vư ng c a gia đình mình, cho nên các mâu thu n trong q trình lao đ ng n u
có phát sinh cũng ñư c gi i quy t m t cách thu n l i.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 9


- Ba là, kinh t h nơng dân có kh năng thích nghi và t đi u ch nh r t cao.
Do kinh t h nơng dân có quy mơ nh nên bao gi cũng có tính thích
ng d dàng hơn so v i các doanh nghi p nông nghi p có quy mơ l n hơn.
N u như g p đi u ki n thu n l i thì h nơng dân có th t p trung m i ngu n
nhân l c th m chí đơi khi gi m b t kh u ph n ăn c a chính mình đ m r ng
s n xu t. Cịn khi g p ñi u ki n b t l i, h có kh năng duy trì b ng cách thu
h p quy mơ s n xu t, có khi quay v s n xu t t cung, t c p.
ð i tư ng c a s n xu t nông nghi p là nh ng sinh v t, chúng phát tri n
theo nh ng quy lu t sinh h c nh t ñ nh. M i s thay ñ i c a th i ti t, khí h u và
s tác ñ ng c a con ngư i ñ u nh hư ng tr c ti p ñ n quá trình sinh trư ng,
phát tri n c a cây tr ng, v t ni và t đó nh hư ng ñ n k t qu s n xu t cu i
cùng. ði u đó địi h i ngư i lao ñ ng ph i thư ng xuyên quan tâm, chăm sóc

cây tr ng, v t ni b ng tình c m c a ngư i ch tr c ti p và th c s là ngư i
c a ñ ng ru ng và chu ng tr i, ñ ng th i ph i có nh ng tác đ ng và ñi u
ch nh phù h p, k p th i khi phát hi n nh ng y u t có nh hư ng khơng t t
đ n cây tr ng, v t nuôi. ði u này phù h p v i kinh t h nông dân.
Trong nông nghi p, ñ t ñai là tư li u s n xu t đ c bi t, ch y u, có gi i
h n v di n tích, có v trí c ñ nh và ch t lư ng không ñ u, đi u đó địi h i
ngư i s n xu t ph i bi t b trí cây tr ng, v t nuôi phù h p, khai thác, s d ng
h p lý đ t đai. Nh ng địi h i này ñư c ñáp ng m t cách ñ y ñ hơn khi s n
xu t ñư c ti n hành theo quy mơ gia đình.
- B n là, kinh t h nơng dân có s g n bó ch t ch gi a quá trình s n xu t v i
l i ích c a ngư i lao ñ ng.
Trong kinh t h nông dân, m i ngư i g n bó v i nhau cùng đ ng tâm
h p l c ñ phát tri n kinh t h mình. Do v y có s g n bó ch t ch gi a k t
qu s n xu t v i l i ích c a t ng ngư i. L i ích kinh t đã th c s tr thành
ñ ng l c thúc ñ y ho t ñ ng c a m i cá nhân.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 10


Trong h nơng dân, m i ngư i đ u có quy n tham gia phân ph i k t
qu s n xu t mà không ph thu c vào m c đ đóng góp vào s n xu t.
- Năm là, kinh t h nơng dân là đơn v s n xu t có quy mơ nh nhưng hi u qu .
Kinh t h nông dân quy mô nh khơng đ ng nghĩa v i s l c h u, năng
su t th p, kinh t h nông dân v n có kh năng cho năng su t cao hơn các doanh
nghi p có quy mơ l n. Kinh t h nơng dân có kh năng ng d ng ti n b khoa
h c k thu t ñ cho năng su t cao, đó là bi u hi n c a s n xu t l n.
Th c t ñã ch ng t kinh t h nông dân là lo i hình thích h p nh t v i
đ c đi m c a s n xu t nơng nghi p, v i cây tr ng, v t nuôi trong quá trình
sinh trư ng, phát tri n c n s tác ñ ng k p th i.
Sáu là, kinh t h nơng dân s d ng lao đ ng và ti n v n c a h là ch y u.
Kinh t h nông dân d a vào ngu n l c c a gia đình đ t o ra thu nh p

ph c v cho cu c s ng gia đình h . H khơng th lao đ ng ho c th lao
đ ng ngồi khơng đáng k , v n s n xu t ch y u do h t tích lu . N u có
vay thì ch vay v i lư ng nh ñ ñáp ng k p th i v .
2.1.1.4 Tính t t y u khách quan và vai trị kinh t h nơng dân
a. Tính t t y u khách quan
Kinh t h nơng dân bao g m các ho t đ ng s n xu t kinh doanh và
d ch v c a các thành viên ñ s n xu t ra c a c i v t ch t nh m ñem l i thu
nh p ñ nuôi s ng m i thành viên, tích lũy làm giàu cho h nơng dân và đóng
góp cho xã h i.
Qua nghiên c u

h u h t các nư c trên th gi i, ngư i ta th y r ng

kinh t h nông dân là phương th c s n xu t ñ c bi t, t n t i trong m i ch đ
xã h i, t nơ l qua phong ki n, tư b n ch nghĩa và xã h i ch nghĩa. Kinh t
h nơng dân có quy lu t phát tri n riêng c a nó, trong m i ch đ nó đ u có
m t cách thích ng riêng ñ t n t i và phát tri n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 11


Trong ch đ phong ki n h nơng dân s n xu t ra s n ph m th ng dư
ch y u ñ c ng n p và tiêu dùng cho gia đình, trong giai đo n này đi u ki n
s n xu t và ñ i s ng c a h nơng dân vơ cùng khó khăn.
Bư c sang ch ñ xã h i tư b n ch nghĩa, s n xu t h nông dân chưa
k p thích ng v i n n s n xu t xã h i. Kinh t h nông dân n m ngoài ph m
vi c a phương th c s n xu t tư b n ch nghĩa, nhưng h nơng dân v n có kh
năng duy trì ho t ñ ng s n xu t và tái s n xu t m r ng, phát tri n ngay trong
lòng c a ch nghĩa tư b n.
Trong ch ñ xã h i ch nghĩa, kinh t h nơng dân có ñi u ki n ñ

phát tri n, m c dù trong m t s th i ñi m b coi nh và đánh giá th p. Nhưng
h nơng dân đã th c s có s phát tri n thích ng và phù h p v i n n kinh t
xã h i ch nghĩa, tr thành cơ s quan tr ng cho phát tri n kinh t t p th và
h p tác xã.
Qua cơ s trên cho th y hình th c kinh t h nơng dân là m t hình th c
kinh t cơ b n và t ch trong nơng nghi p và nơng thơn, nó đư c hình thành,
t n t i và phát tri n m t cách khách quan, lâu dài d a trên ch ñ tư h u v
các y u t s n xu t.
b. Vai trò c a kinh t h nông dân trong phát tri n kinh t
Trong n n kinh t th trư ng s t n t i và phát tri n c a các thành ph n
kinh t , các phương th c s n xu t là hồn tồn khách quan, kinh t h nơng
dân cũng là m t b ph n c u thành c a n n kinh t . Qua nghiên c u v kinh t
h nông dân

m t s nư c và

Vi t Nam cho th y, t trư c ñ n nay, qua b t

kỳ ch ñ xã h i nào, kinh t h nơng dân cũng có các cách th c đ t n t i,
phát tri n và có nh ng đóng góp nh t đ nh cho n n kinh t , đó là:
- Kinh t h nơng dân góp ph n làm tăng nhanh s n lư ng, s n ph m
cho xã h i như lương th c, th c ph m, nông s n …
- Kinh t h nơng dân góp ph n s d ng đ y đ và có hi u qu các y u
t s n xu t như ñ t ñai, lao ñ ng, ti n v n và tư li u s n xu t.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 12


- Kinh t h nơng dân góp ph n to l n trong gi i quy t vi c làm và
nâng cao thu nh p cho ngư i dân nông thơn.
Bên c nh đó kinh t h nơng dân cịn m t s t n t i chưa ñư c kh c

ph c đó là: ði u ki n s n xu t có h n trong đó ch y u là đ t đai nên khơng
có đi u ki n ñ m r ng s n xu t, nh t là s n xu t v i quy mô l n và theo
hư ng s n xu t hàng hóa n u khơng có s tr giúp v v n, khoa h c k thu tcơng ngh và chính sách c a nhà nư c. Do thói quen s n xu t nh , quen v i
t p quán canh tác cũ nên nh hư ng r t l n ñ n vi c quy ho ch phát tri n
vùng s n xu t.
2.1.1.5 Nh ng nhân t

nh hư ng trong quá trình phát tri n kinh t h nơng dân.

- V trí đ a lý và đ t đai
V trí đ a lý có nh hư ng tr c ti p đ n s n xu t nơng nghi p và s phát
tri n c a kinh t h nơng dân. Nh ng h nơng dân có v trí thu n l i như: g n
đư ng giao thông, g n các cơ s ch bi n nông s n, g n th trư ng tiêu th
s n ph m, g n trung tâm các khu công nghi p, đơ th l n... s có đi u ki n
phát tri n kinh t .
S n xu t ch y u c a h nông dân là nông nghi p, ñ t ñai là tư li u s n
xu t đ c bi t và khơng th thay th trong quá trình s n xu t. Do v y quy mơ
đ t đai, đ a hình và tính ch t nơng hố th như ng có liên quan m t thi t t i
t ng lo i nông s n ph m, t i s lư ng và ch t lư ng s n ph m, t i giá tr s n
ph m và l i nhu n thu ñư c.
- Khí h u th i ti t và mơi trư ng sinh thái
Khí h u th i ti t có nh hư ng tr c ti p đ n s n xu t nông nghi p. ði u
ki n th i ti t, khí h u, lư ng mưa, đ

m, nhi t đ , ánh sáng... có m i quan h

ch t ch đ n s hình thành và s d ng các lo i ñ t. Th c t cho th y

nh ng

nơi th i ti t khí h u thu n l i, đư c thiên nhiên ưu ñãi s h n ch nh ng b t
l i và r i ro, có cơ h i ñ phát tri n kinh t .
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 13


Mơi trư ng sinh thái cũng nh hư ng đ n phát tri n h nông dân, nh t
là ngu n nư c. B i vì nh ng lo i cây tr ng và gia súc t n t i theo quy lu t
sinh h c, n u môi trư ng thu n l i cây tr ng, con gia súc phát tri n t t, năng
su t cao, còn ngư c l i s phát tri n ch m, năng su t ch t lư ng gi m t ñó
d n ñ n hi u qu s n xu t th p kém.
- Trình đ h c v n và k năng lao ñ ng:
Ngư i lao ñ ng ph i có trình đ h c v n và k năng lao ñ ng ñ ti p
thu nh ng ti n h khoa h c k thu t và kinh nghi m s n xu t tiên ti n. Trong
s n xu t, ph i gi i chuyên môn, k thu t, trình đ qu n lý m i m nh d n áp
d ng thành t u khoa h c k thu t vào s n xu t nh m mang l i l i nhu n cao.
ði u này là r t quan tr ng, nh hư ng tr c ti p ñ n k t qu trong s n xu t
kinh doanh c a h , ngồi ra cịn ph i có nh ng t ch t c a m t ngư i dám
làm kinh doanh.
- V n:
Trong s n xu t nói chung và s n xu t nơng nghi p nói riêng,v n là ñi u
ki n ñ m b o cho các h nông dân v tư li u s n xu t, v t tư nguyên li u cũng
như thuê nhân công ñ ti n hành s n xu t. V n là đi u ki n khơng th thi u,
là y u t cơ b n c a quá trình s n xu t và lưu thông s n ph m.
- Cơng c s n xu t:
Trong q trình s n xu t nói chung và s n xu t nơng nghi p nói riêng,
cơng c lao đ ng có vai trị quan tr ng đ i v i vi c th c hi n các bi n pháp
k thu t s n xu t. Mu n s n xu t có hi u qu , năng su t cao c n ph i s d ng
h th ng công c phù h p. Ngày nay v i k thu t canh tác tiên ti n, công c
s n xu t nơng nghi p đã khơng ng ng đư c c i ti n và ñem l i hi u qu cao
cho các h nông dân trong s n xu t. Năng su t cây tr ng, v t nuôi không

ng ng tăng lên, ch t lư ng s n ph m t t hơn, do đó cơng c s n xu t có nh
hư ng r t l n đ n k t qu và hi u qu trong s n xu t c a các h nông dân.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 14


- Cơ s h t ng:
Cơ s h t ng ch y u trong nông nghi p nông thôn bao g m: đư ng giao
thơng, h th ng thu l i, h th ng ñi n, nhà xư ng, trang thi t b nơng nghi p...,
đây là nh ng y u t quan tr ng trong phát tri n s n xu t c a kinh t h nông dân,
th c t cho th y, nơi nào cơ s h t ng phát tri n nơi đó s n xu t phát tri n, thu
nh p tăng, ñ i s ng c a các h nơng dân đư c n ñ nh và c i thi n.
- Th trư ng:
Nhu c u th trư ng s quy t ñ nh h s n xu t s n ph m gì? v i s lư ng
bao nhiêu và theo tiêu chu n ch t lư ng như th nào? Trong cơ ch th
trư ng, các h nơng dân hồn tồn t do l a ch n lo i s n ph m mà th
trư ng c n trong ñi u ki n s n xu t c a h . T đó, kinh t h nơng dân m i
có đi u ki n phát tri n.
- Hình th c và m c ñ liên k t h p tác trong m i quan h s n xu t kinh doanh:
ð ñáp ng yêu c u c a th trư ng v s n ph m hàng hố, các h nơng
dân ph i liên k t h p tác v i nhau ñ s n xu t, h tr nhau v v n, k thu t và
giúp nhau tiêu th s n ph m. Nh có các hình th c liên k t, h p tác mà các h
nơng dân có đi u ki n áp d ng các thành t u khoa h c k thu t và công ngh
m i vào s n xu t nh m nâng cao năng su t cây tr ng, con gia súc và năng
su t lao ñ ng.
- K thu t canh tác:
Do ñi u ki n t nhiên, kinh t , xã h i c a m i vùng khác nhau, v i u
c u gi ng cây, con khác nhau địi h i ph i có k thu t canh tác khác nhau.
Trong nông nghi p, t p quán, k thu t canh tác c a t ng vùng, t ng ñ a
phương có nh hư ng tr c ti p đ n hi u qu s n xu t nông nghi p và phát
tri n kinh t h nông dân.

-

ng d ng ti n b khoa h c - công ngh :
S n xu t c a h nông dân không th tách r i nh ng ti n b khoa h c k

thu t, vì nó đã t o ra cây tr ng v t ni có năng su t cao, ch t lư ng t t. Th c
t cho th y nh ng ñ nh y c m v i ti n b k thu t v gi ng, công ngh s n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 15


xu t, hi u bi t th trư ng, dám ñ u tư l n và ch p nh n nh ng r i ro trong s n
xu t nông nghi p, h giàu lên r t nhanh. Nh có công ngh mà các y u t s n
xu t như lao ñ ng, ñ t ñai, sinh v t, máy móc và th i ti t khí h u kinh t k t
h p v i nhau ñ t o ra s n ph m nông nghi p. Như v y, ng d ng các ti n b
k thu t m i vào s n xu t nông nghi p có tác d ng thúc đ y s n xu t hàng
hố phát tri n, th m chí nh ng ti n b k thu t làm thay ñ i h n b ng s n
xu t hàng hoá.
- Nhân t thu c qu n lý vĩ mô c a Nhà nư c
Nhân t này bao g m chính sách, ch trương c a ð ng và Nhà nư c
như: chính sách thu , chính sách ru ng đ t, chính sách b o h , tr giá nơng
s n ph m, mi n thu cho s n ph m m i, chính sách cho vay v n, gi i quy t
vi c làm, chính sách đ i v i ñ ng bào ñi xây d ng vùng kinh t m i...Các
chính sách này có nh hư ng l n đ n phát tri n kinh t h nơng dân và là
cơng c đ c l c đ Nhà nư c can thi p có hi u qu vào s n xu t nơng nghi p,
t o đi u ki n cho các h nông dân phát tri n kinh t .
Tóm l i, t các y u t

nh hư ng ñ n phát tri n kinh t h nơng dân, có th

kh ng đ nh: h nơng dân s n xu t t c p t túc mu n phát tri n kinh t c n

ph i phá v k t c u kinh t khép kín c a h ñ chuy n sang s n xu t v i quy
mơ l n và chính sách kinh t là ti n đ , là mơi trư ng đ ñ u tư, ñưa ti n b
k thu t m i vào s n xu t ñ kinh t h nơng dân ho t đ ng có hi u qu .
2.1.2 Lý lu n v T ch c Thương m i Th gi i
2.1.2.1 Khái quát v T ch c Thương m i Th gi i
H i ngh Bretton Woods năm 1944 ñã ñ xu t thành l p T

ch c

Thương m i Qu c t (ITO) v i m c đích thi t l p các quy t c và lu t l cho
thương m i gi a các nư c. Hi n chương ITO ñư c nh t trí t i H i ngh c a
Liên h p qu c v Thương m i và Vi c làm t i Havana tháng 3 năm 1948. Tuy
nhiên, Thư ng ngh vi n Hoa Kỳ đã khơng phê chu n hi n chương này. M t
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ..................... 16