Quản lý rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp dầu khí Việt Nam

-1-


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH
*****



NGUYN TH NH HOA


QUN TR RI RO TÀI CHÍNH TRONG
CÁC DOANH NGHIP DU KHÍ VIT NAM




LUN VN THC S KINH T











TP.H CHÍ MINH, NM 2009

-2-


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH
*****



NGUYN TH ÁNH HOA


QUN TR RI RO TÀI CHÍNH TRONG CÁC DOANH
NGHIP DU KHÍ VIT NAM



CHUYÊN NGÀNH : KINH T - TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
MÃ S : 60.31.12


LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC: PGS.TS NGUYN TH NGC TRANG

TP.HOÀ CHÍ MINH, NAÊM 2009

-3-





LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan rng đây là công trình nghiên cu ca tôi vi s h tr t Cô
hng dn Nguyn Th Ngc Trang. Các ni dung nghiên cu và kt qu trong đ tài
này là trung thc và cha tng đc công b trong bt c công trình nào. Nhng s
liu trong các bng biu phc v cho vic phân tích, nhn xét, đánh giá đc chính
tác gi thu thp t các ngun khác nhau có ghi trong phn tài liu tham kho.

Ngi vit,


Nguyn Th Ánh Hoa

.

-4-









LI CÁM N

Xin ghi li ni đây lòng bit n chân thành, sâu sc ca tôi đn Cô Nguyn Th
Ngc Trang – ngi đã đnh hng, giúp tôi phát hin đ tài và hng dn tn tình,
thu đáo trong sut quá trình tôi thc hin lun vn tt nghip này.
Xin cm n Quý Thy Cô Trng i hc Kinh t TP.H Chí Minh đã nhit tình
truyn đt kin thc và khi gi trong tôi nim ham mê nghiên cu trong sut thi
gian tôi theo hc lp Cao hc Tài chính – Doanh nghip khóa 16.
Tôi cng xin cm n các giáo s, tin s, các nhà nghiên cu đã có nhng công
trình nghiên cu trên lnh vc tài chính – doanh nghip đc bit là trong lnh vc
qun tr ri ro tài chính đã tip sc cho tôi v thông tin, t liu đ tôi hoàn thành đ
tài này.

TP.H Chí Minh, tháng 09 nm 2009
Nguyn Th Ánh Hoa

-5-




















M U

Trong thi gian va qua đánh du mt thi k khá ri ren trong đi sng kinh
t do tác đng ca khng hong tài chính toàn cu cng nh s thay đi các chính
sách điu hành v mô ca Chính ph Vit Nam cho phù hp vi tng giai đon.
Nhng tác đng này nh hng không nh đn các doanh nghip, các doanh nghip
phi đi mt vi nhng bin đng phc tp ca giá c nguyên vt liu, lãi sut, t
giá, giá chng khoán đã làm cho ri ro tài chính ca các doanh nghip ngày càng tr

nên khó lng, đc bit là các doanh nghip trong lnh vc du khí - du khí đc
xác đnh là ngành kinh t mi nhn ca đt nc. Trong nm 2008 và các tháng đu
nm 2009, nn kinh t Vit Nam trong đó các doanh nghip nói chung và các doanh
nghip du khí nói riêng đang phi đi mt vi rt nhiu ri ro trong hot đng kinh
doanh ca mình và  cp đ, quy mô ngày càng ln. Tình hình đó đt ra vic xác
đnh các ri ro tài chính trong các doanh nghip đ x lý kp thi. Do vy đ thc
hin mc tiêu phát trin, an toàn và hiu qu trong kinh doanh, vic nghiên cu áp
-6-
dng nhng gii pháp nhm hn ch ri ro tài chính trong hot đng kinh doanh ca
các doanh nghip du khí là vô cùng cn thit. Chính vì nhng nhn đnh đó đ tài “
Qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip du khí Vit Nam” đc la chn
nghiên cu trong bi cnh hin ti.
Mc tiêu nghiên cu ca đ tài
- Nhn din các ri ro tài chính mà các doanh nghip du khí gp phi, nguyên
nhân ca nhng ri ro tài chính và nh hng ca nhng ri ro tài chính tác
đng đn hot đng kinh doanh ca các doanh nghip du khí.
- Ri ro tài chính, qun tr ri ro tài chính đc phn ánh nh th nào trong
hot đng kinh doanh ca các doanh nghip du khí.
- Các gii pháp gia tng hiu qu qun tr ri ro tài chính trong các doanh
nghip du khí.
i tng và phm vi nghiên cu
 tài nghiên cu nhng vn đ c bn trong hot đng kinh doanh ca các doanh
nghip du khí, c th là trong hot đng thm dò, khai thác, xut khu du thô và
các dch v du khí, phân tích đánh giá các ri ro tài chính trong hot đng kinh
doanh ca các doanh nghip du khí, tìm ra nguyên nhân ca nhng ri ro tài chính
t đó đa ra các gii pháp h tr đ gia tng hiu qu qun tr ri ro tài chính trong
các doanh nghip du khí.
Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cu trong đ tài bao gm: phng pháp lý thuyt suy lun
logic, phng pháp phân tích thng kê, tng hp so sánh, phân tích kinh t ly lý

lun so vi thc tin đ làm c s kin ngh nhng gii pháp nhm gii quyt các
vn đ đt ra trong đ tài.
D liu nghiên cu
Các s liu nghiên cu trong đ tài bao gm s liu s cp t cuc điu tra, s liu
th cp thu thp đc t các doanh nghip du khí, thông tin công b chính thc trên
các t báo, tp chí, trên trang web các B….
-7-
B cc đ tài
Ngoài phn m đu, phn kt lun và các ph lc, ni dung ca đ tài gm có 4
chng:
Chng 1: Qun tr ri ro - mt quyt đnh tài chính quan trng trong doanh nghip
Chng 2: Qun tr ri ro trong lnh vc kinh doanh du khí ti mt s nc và bài
hc kinh nghim cho Vit Nam
Chng 3: Thc trng qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip du khí Vit
Nam
Chung 4: Gii pháp gia tng hiu qu qun tr ri ro tài chính trong các doanh
nghip du khí.
-8-
MC LC
Li m đu i
Mc lc iii
Danh mc các hình vii
Danh mc các bng viii
Danh mc các t vit tt ix
Chng 1: Qun tr ri ro - mt quyt đnh tài chính quan trng trong doanh nghip1
1.1 Ri ro tài chính và qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip
1.1.1 Ri ro tài chính trong doanh nghip 1
1.1.1.1 Khái nim ri ro tài chính 1
1.1.1.2 Các loi ri ro tài chính thng gp 3
1.1.2 Qun tr ri ro tài chính trong doanh nghip 5

1.1.2.1 Vn đ qun tr ri ro tài chính 5
1.1.2.2 Các công c qun tr ri ro tài chính hiu qu 6
1.2 S cn thit qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip 9
1.2.1 Nguyên nhân ri ro tài chính trong hot đng kinh doanh ca doanh nghip9
1.2.1.1 Nhng nguyên nhân khách quan 9
1.2.1.2 Nhng nguyên nhân t bn thân doanh nghip 10
1.2.1.3 Nhng nguyên nhân t các đi tác vi doanh nghip 10
1.2.2 S cn thit phi nâng cao nng lc qun tr ri ro trong các doanh nghip 11
1.2.2.1 Xut phát t đc đim hot đng sn xut kinh doanh ca doanh
nghip 11
1.2.2.2 Nâng cao cht lng và hiu qu hot đng kinh doanh ca doanh
nghip 12
-9-
1.2.2.3 Xu th hi nhp và toàn cu hoá 12
Kt lun chng 1 13
Chng 2: Qun tr ri ro trong lnh vc kinh doanh du khí ti mt s nc và bài
hc kinh nghim cho Vit Nam 15
2.1 Khái quát chung v các doanh nghip du khíVit Nam 15
2.1.1 Du khí và vai trò ca du khí trong nn kinh t 15
2.1.1.1 Du khí 15
2.1.1.2 Vai trò ca du khí trong nn kinh t 15
2.1.2 c đim hot đng sn xut kinh doanh ca các doanh nghip du khí 16
2.1.3 Qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip du khí 19
2.2 Khng hong kinh t toàn cu nh hng đn qun tr ri ro tài chính các doanh
nghip du khí trên th gii và bài hc cho Vit Nam 21
2.2.1 Trung Quc 22
2.2.1.1 Chính sách tng cng và b sung nng lc tài chính 23
2.2.1.2 Chính sách u đãi v thu 24
2.2.1.3 Chính sách đi vi du thu hi chi phí 24
2.2.1.4 Chính sách c phn 25

2.2.1.5 Chính sách ngoi hi 25
2.2.1.6 Khng hong kinh t toàn cu nh hng đn qun tr ri ro tài
chính Trung Quc 25
2.2.2 Indonesia 28
2.2.2.1 Chính sách v thu và phân chia sn phm 28
2.2.2.2 Chính sách u đãi 30
2.2.2.3 Khng hong kinh t toàn cu nh hng đn qun tr ri ro tài
chính Indonesia 30
-10-
2.2.3 Công ty du khí British Petroleum (BP) 31
2.2.4 Công ty du khí ConocoPhillips 34
2.3 Bài hc kinh nghim cho các doanh nghip du khí Vit Nam 36
Kt lun chng 2 39
Chng 3: Thc trng qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip du khí 40
3.1 Thc trng ri ro tài chính trong hot đng sn xut kinh doanh các doanh nghip
du khí 40
3.1.1 Mô t mu điu tra 40
3.1.2 Thc trng ri ro tài chính đi vi các doanh nghip du khí 41
3.1.2.1 Ri ro do bin đng giá du 41
3.1.2.2 Ri ro bin đng t giá 43
3.1.2.3 Ri ro lãi sut tin vay 50
3.1.2.4 Ri ro giá chng khoán 53
3.2 Thc trng qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip du khí 55
3.3 Các nhân t nh hng đn nng lc qun tr ri ro tài chính trong các DNDK 59
3.3.1 Th trng sn phm phái sinh còn kém phát trin 59
3.3.2 Thiu am hiu v sn phm phái sinh 60
3.3.3 Chính sách ca Chính ph- Khung pháp lý cha rõ ràng 60
3.3.4 Nguyên nhân xut phát t bn thân doanh nghip 62
Kt lun chng 3 65
Chng 4: Gii pháp gia tng hiu qu qun tr ri ro tài chính trong các doanh

nghip du khí Vit Nam 66
4.1 Xây dng chng trình qun tr ri ro 66
4.1.1 S cn thit và ý ngha ca chng trình qun tr ri ro 66
-11-
4.1.2 Các ni dung ch yu ca chng trình qun tr ri ro 67
4.1.2.1 Mc tiêu qun tr ri ro 67
4.1.2.2 Nhn din ri ro và đnh lng đ nhy cm 67
4.1.2.3 Xác đnh trit lý qun tr ri ro 69
4.1.2.4 ánh giá và kim soát 72
4.2 Các gii pháp nhm hoàn thin qun tr ri ro tài chính trong các DNDK 73
4.2.1 Các gii pháp v mô 73
4.2.1.1 Xây dng hoàn thin môi trng pháp lý 73
4.2.1.2 Xây dng th trng tài chính hin đi 74
4.2.1.3 To c ch h tr đ hin đi hoá h thng thông tin-kinh t 75
4.2.1.4 Xây dng khung pháp lý ch đ k toán Vit Nam 75
4.2.2 Các gii pháp vi mô 77
4.2.2.1 Nâng cao cht lng ngun nhân lc 77
4.2.2.2 Xây dng mô hình thc hin chng trình qun tr ri ro 79
4.2.2.3 La chn công c, phng pháp qun lý ri ro tài chính thích hp 82
4.2.2.4 Xây dng và phát trin h thng thông tin kinh doanh 87
Kt lun chng 4 87
Kt lun 89
Danh mc tài liu tham kho 90
Ph lc 93


-12-
DANH MC CÁC HÌNH

Hình 2.1 Phòng nga ri ro và kit qu tài chính 20

Hình 2.2 Phân chia du ti Indonesia 29
Hình 3.1 C cu doanh nghip du khí tham gia điu tra phân theo loi hình 40
Hình 3.2 Quy mô ca các doanh nghip tham gia điu tra 41
Hình 3.3 Din bin giá du th gii 41
Hình 3.4 Doanh thu và sn lng xut khu du thô 42
Hình 3.5 Din bin t giá bình quân liên ngân hàng t nm 1995 đn 2006 44
Hình 3.6 Din bin t giá bình quân liên ngân hàng t nm 2007-2009 44
Hình 3.7 Din bin lãi sut huy đng bngUSD nm 2006-2009 51
Hình 3.8 Quy mô doanh s vay bng USD ca các DNDK 52
Hình 3.9 Mc đ các loi ri ro tài chính thng gp trong các DNDK 55
Hình 3.10 Mc tìm hiu các SPPS trong doanh nghip du khí 58
Hình 4.1 Chng trình qun tr ri ro 73
Hình 4.2 Các gii pháp mà DNDK mong mun c quan chc nng Nhà nc thc
hin 74
Hình 4.3 Các gii pháp mà DNDK cho rng cn thit thc hin nhm nâng cao kh
nng qun tr ri ro tài chính 78
Hình 4.2 T chc thc hin chng trình qun tr ri ro 82

-13-
DANH MC CÁC BNG

Bng 2.1 Lnh vc hot đng và nng lc tài chính các công ty du khí Trung Quc23
Bng 3.1 Chi tit chênh lch t giá hi đoái nh hng đn ngun vn 47
Bng 3.2 Chi tit chênh lch t giá hi đoái đã thc hin và CLTG cha thc hin 47
Bng 3.3 Bng thng kê thc trng có tin hành bin pháp qun tr ri ro tài chính . 56
Bng 3.4 Bng thng kê doanh nghip du khí tìm hiu v SPPS 58
Bng 3.5 Bng thng kê s dng SPPS trong doanh nghip du khí 58
Bng 4.1 Các tình hung phòng nga ri ro 71

-14-
DANH MC CÁC T VIT TT
BP : Công ty du khí British Petroleum
CLTG : Chênh lch t giá
CNCP : Công ty du khí quc gia Trung Quc
CNCP : Công ty du khí quc gia Trung Quc
CNOOC : Tng công ty du Hi dng quc gia Trung Quc
DNDK : Doanh nghip du khí
IOSCO : T chc quc t ca các y ban chng khoán
LIBOR : Lãi sut liên ngân hàng Luân ôn
MM : Modigliani-Miller
NHNN : Ngân hàng nhà nc
NHTM : Ngân hàng thng mi
OTC : Th trng phi tp trung
PVD : Tng công ty khoan và dch v khoan
SIBOR : Lãi sut liên ngân hàng Singapore
SPC : Công ty c phn du khí Singapore
SPPS : Sn phm phái sinh
TCTD : T chc tín dng
TTCK : Th trng chng khoán
USD : ô la M
VAT : Thu giá tr gia tng
VN : Vit Nam đng
XK : Xut khu

WTO : T chc thng mi th gii
-15-







CHNG 1: QUN TR RI RO - MT QUYT NH TÀI CHÍNH QUAN
TRNG TRONG DOANH NGHIP

1.1. Ri ro tài chính và qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip
1.1.1. Ri ro tài chính trong các doanh nghip
1.1.1.1. Khái nim ri ro tài chính
Theo t đin Ting vit ph thông “ri ro là điu không lành mnh không tt bt ng
xy ra”.
Hu ht các doanh nghip đu phi đi mt vi ri ro kinh doanh. Ri ro kinh doanh
ca các doanh nghip có th bt ngun t nhng nguyên nhân sau:
- Bn cht ca doanh s bt n do chu k kinh doanh. Các doanh nghip vi doanh
s có khuynh hng dao đng ln theo chu k kinh doanh thng có nhiu ri ro
kinh doanh hn các doanh nghip ít b nh hng bi chu k kinh doanh. Tính bt
n cao trong ngành hàng không là mt minh ho rõ nht v trng hp ri ro kinh
doanh có th phát sinh nh th nào.
- Bn cht bt n trong giá bán. Trong vài ngành công nghip, giá c có th n đnh
t nm này sang nm khác, hoc doanh nghip có th có kh nng tng giá thng
xuyên theo thi gian. iu này đúng cho nhiu sn phm tiêu dùng, nh thuc lá và
nhiu loi thc phm ch bin sn. Ngc li,  các ngành công nghip khác, n
đnh giá c là điu ít chc chn hn nhiu. Ví d, trong thp niên va qua, các công
ty du nh Exxon, Shell Oil và Mobil chng hn, đã hc đc nhiu bài hc quan

trng v tính bt n ca giá c khi giá du thô đã st t trên 30 đôla mt thùng xung
di 10 đôla mt thùng hoc nh vào nhng nm 2005 giá du thô đã tng 70 đôla
mt thùng cng nh đn nm 2008 giá du thô đã tng 140 đôla mt thùng sau đó li
đn nm 2009 giá du thô li st di 50 đôla mt thùng. Thông thng, gi c trong
-16-
mt ngành công nghip càng cnh tranh nhiu, ri ro kinh doanh ca các doanh
nghip đó càng ln.
- Bn cht bt n trong chi phí. Tính bt n trong chi phí ca các nhp lng dùng
đ sn xut ca mt doanh nghip càng cao, ri ro kinh doanh ca các doanh nghip
đó càng ln. Ví d, các công ty hàng không nh Delta Airlines đã chu tác đng đáng
k ca tính d bin đng trong giá c nhiên liu máy bay do cú sc giá nhiên liu
trên th trng th gii dng nh đã không còn du hiu kt thúc k t nm 2004
đn nay.
- Cnh tranh trên thng trng. Các doanh nghip có sc mnh th trng ln nh
IBM chng hn, nh quy mô ca h hay do cu trúc ca ngành công nghip trong đó
h cnh tranh, thng có nhiu kh nng đ kim soát chi phí và giá c sn phm ca
h hn các doanh nghip hot đng trong mt môi trng cnh tranh hn. Vì vy,
sc mnh th trng ca mt doanh nghip càng ln, ri ro kinh doanh ca doanh
nghip này càng nh. Thí d, mt nhà sn xut máy tính gp ri ro kinh doanh là mt
đi th cnh tranh ca h s gii thiu ra th trng mt sn phm u vit hn v
mt công ngh s ly đi mt th phn ca nhà sn xut đó trong tng lai.
- u t tích lu mà doanh nghip đã thc hin qua thi gian. Các đu t này xác
đnh các ngành công nghip mà trong đó doanh nghip s cnh tranh, mc đ sc
mnh th trng mà doanh nghip s s hu và mc đ đnh phí trong quy trình sn
xut. Các doanh nghip trong các ngành sn phm tiêu dùng, nh ngành bán l, sn
xut bia, ch bin thc phm và các doanh nghip tin ích có khuynh hng có mc
đ ri ro kinh doanh thp hn. Ngc li, các doanh nghip sn xut hàng hoá lâu
bn, sn xut hàng công nghip và các hãng hàng không thng có mc đ ri ro
kinh doanh cao hn.
Tuy nhiên có hai điu mà chúng ta cn phi phân bit khi phân tích v ri ro kinh

doanh. Th nht, là nhng ri ro c hu, thuc v bn cht tng ngành ngh. Th
hai, là đ nhy cm ca bin đng giá c, t giá, lãi sut có tác đng đn li nhun
ca doanh nghip. Trong khuôn kh đ tài này, tác gi đnh ngha đ nhy cm t
các nhân t giá c th trng (giá hàng hoá, lãi sut, t giá,…) tác đng đn thu nhp
ca doanh nghip là ri ro tài chính ca doanh nghip.
-17-
Thut ng ri ro tài chính tht ra có th bao hàm ni dung rng hn khuôn kh đ
nhy cm ca doanh nghip vi các nhân t giá c th trng. Trong nhiu trng
hp, ri ro tài chính có th có ý ngha bao hàm c ri ro kit qu tài chính do doanh
nghip s dng đòn by tài chính (ngun vn vay trong kinh doanh).
Nh vy, ri ro tài chính ch ri ro ca công ty do bin đng bt li ca t giá, lãi
sut, giá hàng hoá hay giá chng khoán gây ra.
1.1.1.2. Các loi ri ro tài chính thng gp
Khoa hc v qun tr ri ro tài chính và tng kt t thc tin cho thy ri ro tài chính
luôn gn lin vi tình trng lm phát nn kinh t và gm có:
- Ri ro cân đi dòng tin.
Các lung tin vào doanh nghip (dòng thu) và các lung tin ra khi doanh nghip
(lung chi) din ra mt cách thng xuyên liên tc. Trên thc t, ti nhng thi đim
nht đnh có th xy ra hin tng lng tin vào doanh nghip nh hn lng tin
ra khi doanh nghip đn hn. Khi đó, tình trng mt cân đi v dòng tin đã xy ra.
S mt cân đi này tìm n mt ri ro ln đi vi hot đng sn xut kinh doanh. Do
thiu tin, vic mua nguyên liu, vt liu, nhiên liu ….phc v cho sn xut kinh
doanh có th b dng li, dn đn ngng sn xut, kinh doanh, tin lng ca công
nhân và các khon vay nu có không tr đc đúng hn nh hng ti uy tín ca
doanh nghip.
S mt cân đi dòng tin đc chia thành: mt cân đi tm thi và mt cân đi dài
hn. Có th nói,  bt k mt doanh nghip nào cng có th xy ra mt cân đi tm
thi do vic thu hi các khon n phi thu không đúng k hoch; vic góp vn không
đúng k hoch,… Mt cân đi tm thi v dòng tin có th khc phc đc bng
nhiu bin pháp và hu qu thng không ln. Mt cân đi dài hn xy ra do nhng

nguyên nhân quan trng nh phn đnh phí trong tng chi phí ca doanh nghip quá
ln, vn lu đng t có quá ít, n khó đòi tng lên, doanh thu cha bù đp đc các
khon chi phí thng xuyên. Khi lm phát xy ra trong nn kinh t, do tác đng dây
chuyn gia các doanh nghip, s n phi thu, đc bit là n phi thu khó đòi tng
lên, mt cân đi tm thi rt d chuyn thành mt cân đi dài hn. Mt cân đi dài
hn v dòng tin có th làm cho doanh nghip b phá sn.
-18-
- Ri ro lãi sut tin vay
 phc v kinh doanh đu t, hu nh tt c các doanh nghip đu s dng vn
vay. Do đó lãi sut tin vay – chi phí s dng vn - tr thành b phn cu thành quan
trng trong chi phí sn xut kinh doanh và đu t ca doanh nghip. Khi lp k
hoch kinh doanh và d án đu t, lãi sut tin vay đã đc d tính. Song có rt
nhiu nhân t nm ngoài tm kim soát ca doanh nghip tác đng đn lãi sut tin
vay. Thông thng khi lm phát xy ra lãi sut tng đt bin. Do đó nhng tính toán,
d kin trong k hoch kinh doanh, đu t b đo ln. Mt ri ro ln đã xy ra và nh
hng ln ti hot đng kinh doanh, lng tin vay càng ln, tác đng tiêu cc ca
ri ro này ngày càng nghiêm trng và có th dn đn tình trng phá sn doanh nghip
nu nó tn ti trong mt thi k dài.
- Ri ro v s bin đng giá c
S bin đng giá c trong nc cng nh s bin đng giá c các nc trong khu
vc và th gii đu nh hng đn hot đng sn xut kinh doanh ca các doanh
nghip đc bit là các doanh nghip hot đng trong lnh vc xut nhp khu và có
đu t ln. Khi giá c bin đng theo chiu hng tng giá đu vào các doanh
nghip s gp nhiu khó khn do giá nguyên vt liu tng dn đn giá thành cao
ngi tiêu dùng s có s chn la trong vic s dng sn phm ca doanh nghip.
Chính điu này nh hng đn sc tiêu th ca sn phm làm cho doanh nghip lãi ít
hn hoc l thm chí có kh nng phá sn nu không kp thi thích ng vi tình hình
mi.
- Ri ro v sc mua th trng
Sc mua th trng là nhân t quyt đnh kh nng tiêu th hàng hoá ca doanh

nghip và do đó nó cng quyt đnh dòng tin vào ca doanh nghip. Song, sc mua
th trng li ph thuc vào kh nng thanh toán. Khi lm phát, giá c hàng hoá
thng tng cao, thu nhp ngi lao đng và các tng lp dân c không tng hoc
tng chm hn ch s lm phát và tt yu dn đn sc mua gim. Quan trng hn
na, c cu tiêu dùng thay đi. Phn ln kh nng thanh toán cho nhng nhu cu
thit yu. Vì vy, s không ít mt hàng lng tiêu th s gim đi đáng k. Khi đó ri
-19-
ro v sc mua th trng xy ra. Nó th hin qua s lng hàng hoá tiêu th đc
gim, giá bán không đ bù đp đc chi phí sn xut kinh doanh.
- Ri ro v t giá hi đoái
Là ri ro xy ra khi các giao dch kinh t đc thc hin bng ngoi t và t giá hi
đoái bin đng theo hng làm cho đng ni t b mt giá. Vi nhng doanh nghip
s dng nhiu ngoi t, khi t giá hi đoái tng, s l v t giá có th làm gim đáng
k, thm chí là trit tiêu toàn b li nhun thu đc trong k kinh doanh. ây là ri
ro bt kh kháng ca các doanh nghip trong mt nn kinh t nhp siêu vi t l ln.
- Ri ro v kh nng tái đu t
Mun phát trin bn vng, quá trình sn xut kinh doanh ca doanh nghip din ra
liên tc, vòng sau phi cao hn vòng trc. ó chính là quá trình tái đu t. Ngun
vn đ tái đu t chính là li nhun thu đc trong k kinh doanh trc kia. Khi lm
phát xy ra, ngun vn đ tái đu t b gim đi, do đó kh nng tái đu t b trit
tiêu, doanh nghip s không hot đng liên tc, quy mô kinh doanh b thu hp. Nu
điu đó xy ra trong mt thi gian kinh doanh dài, doanh nghip s b bin mình trên
th trng.
1.1.2. Qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip
1.1.2.1. Vn đ qun tr ri ro tài chính
Qun tr ri ro tài chính là mt tin trình kim soát các ri ro do bin đng bt li
trong lãi sut, t giá và giá c hàng hoá hay giá chng khoán gây ra. Tin trình này
ch có th thc hin hiu qu nu mt công ty đã nhn dng, phân tích và đo lng
đc các ri ro mà nó đi mt. iu này đòi hi mt s kt hp cht ch gia các b
phn nghip v ca công ty vi b phn qun tr tài chính.

D liu đu vào t các b phn nghip v và b phn qun tr tài chính s giúp xác
đnh cách tip cn và chin lc qun tr tài chính ca công ty. Các chin lc và
cách tip cn này da trên nhng hiu bit ca công ty v các quy trình kinh doanh
ca mình và các ri ro tài chính vn có. B phn qun tr tài chính s kt hp vi các
b phn nghip v đ phát trin phng thc kim soát các loi ri ro này mt cách
hiu qu vi chi phí hp lý, nhm hn ch ri ro tim n và giúp n đnh dòng tin.
-20-
Các chin lc qun tr ri ro c đin ch da trên nhng gii pháp v hot đng kinh
doanh và gii pháp trên “bng cân đi k toán”. Ví d, mt nhà kinh doanh có th
làm gim thiu ri ro t giá ca mình bng cách xây dng các nhà máy  nc ngoài
đ phòng nga ri ro, hay bù tr ri ro t các khon phi thu ngoi t bng mt
khon chi phí chính bng đng ngoi t đó. Nhng các chin lc này thng tn
kém và t ra không hiu qu.
Vì vy, theo đánh giá ca nhiu t chc t vn tài chính s dng các công c phái
sinh trong qun tr ri ro tài chính các công ty s có mt chin lc qun tr ri ro
linh hot hn, nhanh và chính xác hn.
1.1.2.2. Các công c qun tr ri ro tài chính hiu qu
Sn phm phái sinh (SPPS) là các công c tài chính có li nhun phát sinh t li
nhun ca các công c khác, ngha là thành qu ca chúng ph thuc vào din bin
ca các công c này. Bng vic s dng các công c phái sinh, các công ty và cá
nhân có th chuyn bt c ri ro nào mà h không mong mun cho các đi tác khác
là nhng ngi hoc là có ri ro đc bù đp hoc là mun tha nhn ri ro đó. Th
trng SPPS cho phép nhng ngi mun làm gim ri ro ca mình chuyn giao ri
ro cho nhng ngi sn sàng chp nhn nó, đó là các nhà đu c. Các SPPS bao
gm:
Hp đng k hn (forward)
Hp đng k hn là hp đng gia hai bên - ngi mua và ngi bán- đ mua hoc
bán tài sn vào mt ngày trong tng lai vi giá đã tho thun ngày hôm nay. Nu
vào ngày đáo hn, giá thc t cao hn giá thc hin, ngi s hu hp đng s kim
đc li nhun, nu giá thp hn, ngi s hu hp đng s chu mt khon l.

Hp đng k hn gn ging vi mt quyn chn, nhng quyn chn cho quyn
nhng không bt buc phi thc hin giao dch, trong khi ngi s hu hp đng k
hn bt buc phi thc hin. Mc khác, c hai bên trong hp đng k hn đu có
ngha v phi mua và bán hàng hoá.
Có hai đc đim ca hp đng k hn: Th nht, ri ro không có kh nng chi tr
ca hp đng có hai chiu. Ngi s hu hp đng hoc là nhn hoc là thc hin
chi tr, ph thuc vào bin đng giá c ca tài sn c s. Th hai, giá tr ca hp
-21-
đng k hn ch đc giao nhn vào ngày đáo hn hp đng; không có khon chi tr
nào đc thc hin vào ngày ký kt hoc trong thi hn ca hp đng. Mc dù th
trng k hn tn ti đã lâu đi nhng chúng không đc t chc thành mt th
trng có t chc riêng bit. Các hp đng k hn hoàn toàn đc giao dch trên th
trng OTC bao gm các liên lc trc tip gia các đnh ch tài chính ch yu.
Hp đng giao sau (futures)
Hp đng giao sau cng là hp đng gia hai bên - ngi mua và ngi bán- đ mua
hoc bán tài sn vào mt ngày trong tng lai vi giá đã tho thun ngày hôm nay.
Các hp đng đc giao dch trên sàn giao dch giao sau và chu quá trình thanh toán
hàng ngày. Hp đng giao sau tin trin t hp đng k hn và có nhiu đc đim
ging vi hp đng k hn. V bn cht, chúng ging tính thanh khon ca hp
đng k hn.
Ngi mua hp đng giao sau, là ngi có ngha v mua hàng hoá vào mt ngày
trong tng lai, có th bán hp đng trên th trng giao sau. iu này đã làm cho
h thoát khi ngha v mua hàng hoá. Ngc li, ngi bán hp đng giao sau, là
ngi có ngha v bán hàng hoá vào mt ngày trong tng lai, có th mua li hp
đng trong th trng giao sau. iu này đã làm cho h thoát khi ngha v bán hàng
hoá.
Ging nh hp đng k hn, hp đng giao sau cng có ri ro hai chiu. Nhng
khác bit rõ rt vi th trng k hn, th trng giao sau s dng hai công c đ loi
b ri ro tín dng. Th nht, thay vì giao nhn giá tr hp đng thông qua vic thanh
toán đn nht vào ngày đáo hn, thay đi trong giá tr ca các hp đng giao sau

đc thc hin vào cui ngày chúng đc giao dch. Vi hp đng giao sau, s thay
đi giá tr đc ghi nhn vào cui ngày. Th hai, hp đng giao sau giúp làm gim
ri ro không thanh toán là yêu cu tt c các thành viên tham gia th trng - ngi
bán và ngi mua điu nh nhau - thc hin mt khon ký gi đc gi là khon ký
qu. Nu hp đng giao sau ca bn tng giá tr trong ngày giao dch, mc tng này
s đc cng vào tài khon ký qu ca bn vào cui ngày. Ngc li, nu hp đng
ca bn gim giá tr, khon l s đc tr ra. Và nu s d tài khon ký qu ca bn
gim xung di mt mc ti thiu đã đc tho thun nào đó, bn s b yêu cu
-22-
np mt khon ký gi b sung – tài khon ký qu ca bn phi đc b sung li nh
c hoc là v th ca bn s b đóng.
Mt điu cn quan tâm na là s tn ti ca sàn giao dch giao sau có th thay đi ri
ro không thanh toán mà mt ngi tham gia th trng đn l phi đi mt. Nu bn
mua mt hp đng giao sau t mt cá nhân c th, ri ro không thanh toán mà bn
đng đu đc xác đnh bi t l không thanh toán ca đi tác c th đó. Nu thay
vào đó, bn mua hp đng giao sau tng t thông qua sàn giao dch, ri ro không
thanh toán ca bn ph thuc không ch vào t l không thanh toán ca đi tác ca
bn mà còn vào t l ca toàn th trng. Hn na, xét v phng din sàn giao dch
đc hình thành t vn c phn ca các thành viên, ri ro không thanh toán ca bn
đc gim nhiu hn vì bn có quyn đòi tin không phi vi mt đi tác c th nào
đó mà vi c sàn giao dch.
Hp đng quyn chn (options)
Quyn chn là mt hp đng gia hai bên - ngi mua và ngi bán – trong đó cho
ngi mua quyn, nhng không phi là ngha v, đ mua hoc bán mt tài sn nào
đó vào mt ngày trong tng lai vi giá đã đng ý vào ngày hôm nay. Trái vi ngi
mua quyn chn, ngi bán quyn chn mua có trách nhim phi thc hin hp
đng.
Ngi mua quyn chn tr cho ngi bán mt s tin gi là phí quyn chn. Ngi
bán quyn chn sn sàng bán hoc tip tc nm gi tài sn theo các điu khon ca
hp đng nu ngi mua mun th. Mt quyn chn đ mua tài sn gi là quyn

chn mua (call). Mt quyn chn đ bán tài sn gi là quyn chn bán (put). Mc giá
c đnh mà ngi mua hp đng quyn chn có th mua hoc bán tài sn gi là giá
cht hoc giá thc hin. Ngoài ra, quyn chn có thi hn nht đnh. Quyn mua
hoc bán tài sn  mc giá c đnh ch tn ti cho đn mt ngày đáo hn c th. Hp
đng quyn chn cng đc giao dch trên th trng OTC.
Hp đng hoán đi (swaps)
Mc dù các hp đng quyn chn, k hn và giao sau kt hp li thành mt tp hp
các công c c bn trong th trng các công c phái sinh, nhng cng còn có nhiu
kt hp và bin th khác. Mt trong s đó là hoán đi là công c ph bin nht. Hoán
-23-
đi chim hn mt na trong s 111 ngàn t đô la vn khái toán trên th trng
OTC.
Hoán đi là mt hp đng trong đó hai bên đng ý hoán đi dòng tin. Ví d, mt
bên đi tác hin đang nhn đc mt dòng tin t mt khon đu t nhng li thích
mt loi đu t khác vi dòng tin không ging vi dòng tin ca khon đu t h
đang th hng. Bên đi tác này liên lc vi mt dealer hoán đi, thng là mt
công ty hot đng trên th trng OTC, h s thc hin v th đi nghch trong giao
dch. Thc ra mà nói, bên đi tác và dealer đã hoán đi dòng tin cho nhau. Tu
thuc vào sau đó giá hoc lãi sut thay đi nh th nào, mt bên s thu đc li
nhun hay là b l. Lãi ca bên này chính là l ca bên kia. Trong mt tho thun
khác, mt công ty có th quyt đnh ct cht khon thanh toán trên hp đng hoán
đi vào giá hàng hoá, đc gi là hoán đi hàng hoá, mc khác công ty có th mua
mt quyn chn đ tham gia vào mt hoán đi, gi là hoán đi quyn chn.
Có hai đim cn nh v hp đng hoán đi. Th nht, mt hp đng hoán đi, tng
t nh hp đng giao sau, ging nh mt danh mc các hp đng k hn. Vì vy,
tiu s kt qu c bn ba loi công c này là tng t nh nhau. Th hai, s khác
bit ch yu gia hp đng k hn, giao sau và hoán đi là đc tính thanh toán ca
các hp đng này và mc đ ri ro không thanh toán ca các công c này đi vi các
đi tác trong hp đng. Hp đng k hn và giao sau th hin hai thái cc trong khi
hp đng hoán đi là mt trng hp trung dung.

1.2. S cn thit qun tr ri ro tài chính trong các doanh nghip.
1.2.1. Nguyên nhân ri ro tài chính trong hot đng kinh doanh ca doanh nghip.
Ri ro tài chính bt ngun t vô s các giao dch liên quan trc tip đn tài chính
nh mua bán, đu t, vay n và mt s hot đng kinh doanh khác hoc là h qu
gián tip ca các chính sách thay đi trong qun lý, trong cnh tranh, trong các quan
h quc t và thm chí ch có th ch do s thay đi ca thi tit và khí hu. T quan
sát các bin đng v tài chính, có th nhn ra nhng nguyên nhân gây ra ri ro v tài
chính nh sau:
1.2.1.1. Nhng nguyên nhân khách quan
-24-
ây là ri ro phát sinh t s thay đi bên ngoài v giá c trên th trng nh lãi sut,
t giá hi đoái hay giá ca các loi hàng hoá, cng có th phát sinh t s thay đi do
thi tit, khí hu, các chính sách pháp lut, xã hi Mt nn kinh t kho là mt nn
kinh t có sc đ kháng cao, có kh nng gii quyt khng hong mt cách tt nht
theo hng minh bch, chi phí thp, tính bn vng cao. Mt môi trng kinh t, ni
thng xuyên có khng hong, lm phát trin miên, giá c tht thng, cung cu bt
n, t giá thay đi chóng mt, hàng hóa dch v khan him (tht và gi), đc quyn
không kim soát đc, cnh tranh công bng ch nm trên giy cùng vi vic thiu
nng lc k tr hoc s công tâm ca công quyn đu đc coi là nhng ri ro ln
cho các doanh nghip. Ngoài ra, xét t mt góc đ khác, các thách thc đn t mt
nn kinh t có sc cnh tranh cao, s thay đi mnh m ca khoa hc k thut, ca
công ngh thông tin cng s là nhng ri ro cho nhng doanh nghip thiu kh nng
thích ng vi đi mi.
1.2.1.2. Nhng nguyên nhân t bn thân doanh nghip.
ây là các ri ro đn ngay t chính trong ni b doanh nghip nh thái đ ca doanh
nghip đi vi ri ro, sai lm trong chin lc kinh doanh, qun lý doanh nghip, s
yu kém ca cán b qun lý và nhân viên, thiu đo đc và vn hóa kinh doanh,
thiu đng c làm vic, thiu đoàn kt ni b Tôn T nói: bit mình bit ngi,
trm trn trm thng". Ba ri ro có th đn: th nht là ch bit mình mà không bit
ngi, th hai là ch bit ngi mà không bit mình và cui cùng, không bit c

mình ln ngi.  "bit mình", điu quan trng nht là thng xuyên t kim tra và
kim tra đi chng h thng qun tr doanh nghip ca mình có hiu qu không, có
minh bch không. Qun tr doanh nghip là toàn b các điu l, quy tc, quy ch,
thông l qun lý và điu hành doanh nghip. Qun tr doanh nghip tt s giúp các
chin lc, quyt đnh ca doanh nghip đc ban hành sáng sut nht, thc thi hiu
qu nht, loi tr đc ri ro tt nht. Qun tr doanh nghip tt bo đm phát huy
ht ngun lc nhân lc và vt lc trong doanh nghip đng thi sm phát hin đc
"bnh" ca chính mình.
1.2.1.3. Nhng nguyên nhân t các đi tác vi doanh nghip
-25-
H có th là các nhà đu t, góp vn liên doanh, liên kt, nhà cung cp, khách hàng
ca doanh nghip. H đn t đâu? H có đáng tin cy v đo đc, k nng, kinh
nghim, tài chính, pháp lut, qun tr doanh nghip không? Thit lp quan h vi h,
dù ch mt ln, nh li ông bà khuyên "phi dò cho đn ngn ngun, lch sông".
Hiu và tin nhau đã ri mi nói đn vic thng thuyt, ký kt, thc hin hp đng
trong đó, mi công đon đu rình rp nhng ri ro mà doanh nghip cn phi tính
đn nh: mâu thun trong các điu khon, chn lut, thanh toán và thu, chuyn
quyn s hu và ri ro, các bin pháp khc phc và x lý vi phm, gii hn trách
nhim, chm dt hp đng trc thi hn và gii quyt tranh chp hp đng
1.2.2. S cn thit phi nâng cao nng lc qun tr ri ro trong các doanh nghip
1.2.2.1. Xut phát t đc đim hot đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
Hot đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip là tt yu khách quan và ht sc
cn thit đi vi các ch th và vi s phát trin n đnh chung ca nn kinh t.
Cùng vi s phát trin ca nn kinh t th trng, các loi hình doanh nghip ngày
càng phát trin và m rng làm cho các doanh nghip tr thành “đu tàu” ca s phát
trin nn kinh t. Song, mt khi tin hành hot đng sn xut kinh doanh, các doanh
nghip luôn phi đng đu vi ri ro, do vy chp nhn m rng và phát trin hot
đng sn xut kinh doanh cng đng ngha vi vic phi chp nhn s xut hin
thêm các loi ri ro có th xy ra nht là ri ro v tài chính. Nh đã chng minh 
trên, cách chp nhn tích cc và hiu qu nht chính là thc hin các bin pháp qun

tr ri ro.
Hiu qu sn xut kinh doanh ca các doanh nghip ph thuc vào mc đ ri ro xy
ra. Cùng mt doanh s hot đng và mc doanh thu, nu ri ro thp thì hiu qu kinh
doanh thp và ngc li. Hot đng trong điu kin nn kinh t th trng, các doanh
nghip không phi ch t chu trách nhim v kt qu hot đng kinh doanh ca bn
thân doanh nghip mà còn phi chp nhn nhng yêu cu chung nh là “lut chi”
đ đm bo cho s phát trin an toàn ca các doanh nghip. Nn kinh t ngày càng
phát trin vi mc đ th trng hoá càng cao, sân chi càng bình đng thì bn lnh
ca mi doanh nghip càng cn thit đc khng đnh. Trong xu th đó, nu không