Tiếp cận chuẩn mực IAS 39 trong phân loại nợ trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng theo thông lệ quốc tế tại ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
wv



NGUYN PHNG HUYN


TIP CN CHUN MC IAS 39 TRONG PHÂN LOI
N, TRÍCH LP VÀ S DNG D PHỊNG  X
LÝ RI RO TÍN DNG THEO THƠNG L QUC T
TI NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM


Chun ngành : KINH T TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
Mã s : 60.31.12

LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS TRN HUY HỒNG





TP. H Chí Minh – Nm 2009

-1 -

MC LC
DANH SÁCH BNG BIU
DANH SÁCH BNG BIU & PH LC
DANH SÁCH HÌNH V VÀ  TH
DANH MC CÁC T VIT TT
LI M U
1- LÝ DO NGHIÊN CU
2- MC TIÊU NGHIÊN CU  TÀI
3- PHNG PHÁP NGHIÊN CU
4- I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
5- NI DUNG NGHIÊN CU
Trang
Chng 1
- 0 -
C S LÝ LUN CA VIC PHÂN LOI N, TRÍCH LP VÀ S DNG D
PHÒNG  X LÝ RI RO TÍN DNG NGÂN HÀNG THEO THÔNG L
QUC T PH BIN HIN NAY
- 12 -
1.1 S cn thit ca vic qun lý ri ro tín dng Ngân hàng bng Phân loi n,
trích lp và s dng d phòng đ x lý ri ro tín dng theo thông l quc t
- 12 -
1.2 Hip c Basel - 15 -
1.2.1 y ban Basel - 15 -
1.2.1.1 Hip c Basel I - 16 -
1.2.1.2 Hip c Basel II ( The New Capital Accord) - 17 -
1.2.2 Lý do la chn nghiên cu tip cn IAS 39 - 19 -

1.3 Gii thiu v chun mc k toán quc t IAS 39 (International accounting
standard 39)
- 21 -
1.3.1 Lch s ra đi IAS 39 - 22 -
1.3.2 Áp dng chun mc IAS 39 trong khu vc ngân hàng- Mt s ni dung c
bn
- 24 -





-2 -
1.3.2.1 Các khái nim c bn - 24 -
1.3.2.2 Mt s ni dung c bn - 27 -
KT LUN CHNG 1 - 33 -
Chng 2 - 34 -
TIP CN CHUN MC IAS 39 TRONG PHÂN LOI N , TRÍCH LP VÀ
S DNG D PHÒNG  X LÝ RI RO TÍN DNG THEO THÔNG L
QUC T, THC TRNG TI CÁC NHTM VIT NAM
- 34 -
2.1 Gii thiu tng quan v h thng ngân hàng Vit Nam - 34 -
2.2 Thc trng Phân loi n và trích lp d phòng ri ro tín dng ti Vit Nam
39 -
2.2.1 Các vn bn pháp lut liên quan - 39 -
2.2.1.1 Quyt đnh 493 và Quyt đnh 18 - 39 -
2.2.1.2 Lut và các quy đnh k toán ca Vit Nam áp dng đi vi t chc tín
dng
- 47 -
2.2.2 Phân loi n, trích lp d phòng đ x lý ri ro tín dng trong hot đng ca

các ngân hàng thng mi VN
- 48 -
2.2.2.1 Nguyên nhân tn ti n xu ti Vit Nam - 55 -
*Nguyên nhân ch quan - 56 -
*Nguyên nhân khách quan - 56 -
2.2.2.2 Tình hình các nhóm n - 57 -
2.3 Kh nng tip cn chun mc IAS 39 trong phân loi n, trích lp d phòng
đ x lý ri ro tín dng theo thông l quc t ti Vit Nam
- 64 -
2.3.1 Nhng mt đt đc trong phân loi n, trích lp d phòng đ x lý ri ro
tín dng ti Vit Nam
- 64 -
2.3.2 S khác bit so vi thông l quc t - 65 -
2.3.3 So sánh Chun mc k toán Vit Nam (VAS) và Chun mc k toán quc
t (IAS 39/IFRS)
- 69 -
2.3.4 Bài hc kinh nghim t mt s nc - 72 -





-3 -
2.3.5 iu kin đ vn dng IAS 39 (IFRS) đi vi khu vc tài chính ti Vit
Nam
- 83 -
KT LUN CHNG 2 - 86 -
Chng 3 - 87 -
MT S GII PHÁP TIP CN CHUN MC IAS 39 TRONG PHÂN LOI
N, TRÍCH LP D PHÒNG  X LÝ RI RO TÍN DNG THEO THÔNG

L QUC T TI CÁC NHTM VIT NAM.
- 87 -
3.1 nh hng ca Ngân hàng Nhà nc Vit Nam đi vi vn đ Phân loi n
,trích lp và s dng d phòng đ x lý ri ro tín dng đn nm 2010
- 87 -
3.2 Mt s gii pháp hng đn Phân loi n, trích lp và s dng d phòng đ
x lý ri ro tín dng theo thông l quc t đi vi các NHTM Vit Nam
- 89 -
3.2.1 Nhóm gii pháp phi hp gia các c quan B ngành - 90 -
* Phi hp t phía B tài chính - 90 -
* Gii pháp v cht lng ngun nhân lc - 91 -
* Tng tính ch đng và sc mnh tài chính cho các NHTM - 92 -
* Nâng cp c s h tng tài chính - 93 -
3.2.2 Nhóm gii pháp đi vi các ngân hàng thng mi - 94 -
3.2.3 Nhóm gii pháp đi vi Ngân hàng nhà nc - 100 -
3.2.3.1 Hoàn thin h thng vn bn pháp lut hin hành - 100 -
3.2.3.2 Nâng cao cht lng thông tin tín dng - 101 -
3.2.3.3 Nâng cao hiu qu công tác thanh tra, giám sát các ngân hàng thng mi
- 103 -
3.2.3.4 y nhanh tin trình c phn hóa các NHTM NN - 103 -
KT LUN CHNG 3 - 105 -
KT LUN

-4 -
DANH SÁCH BNG BIU
Trang
Bng 1.1: Lch s ra đi và phát trin ca IAS 39…………………………… 11
Bng 2.1: Mc trích lp d phòng c th d tính trong toàn h thng ngân
hàng Vit Nam đn tháng 12.2008 40
Bng 2.2: Mt s s liu tng quát v d n tín dng và n xu các khi ngân
hàng tính đn 31.12.2008 41
Bng 2.3: Các tnh và thành ph đc phân theo khu vc theo CIC 51
Bng 2.4: Tình hình các nhóm n tng vùng 52
Bng 2.5: Kinh nghim v Phân loi n và trích lp d phòng x lý ri ro đi
vi các khon vay trong nc ca các nc trên th gii 63
Bng 2.6: Mc d phòng chung ti thiu  mt s nc 67

-5 -
DANH SÁCH BIU  & PH LC

Biu đ: Trang
Biu đ 2.1: S lng các ngân hàng thng mi ti Vit Nam qua các nm 27
Biu đ 2.2: Tình hình d n tín dng ngân hàng 2008 39
Biu đ 2.3: Tình hình các nhóm n trong toàn h thng ngân hàng Vit Nam đn
tháng 12.2008 40
Biu đ 2.4: Tình hình d n Nhóm 2 47
Biu đ 2.5: Tình hình d n Nhóm 3 48
Biu đ 2.6: Tình hình d n Nhóm 4 49
Biu đ 2.7: Tình hình d n Nhóm 5 50
Ph lc:
Ph lc 1:

Quyt đnh 493/2005/Q-NHNN ngày 22/04/2005 ca thng đc NHNN
quy đnh v phân loi n, trích lp và s dng d phòng đ x lý ri ro tín
dng trong hot đng ngân hàng ca t chc tín dng.

Ph lc 2: Quyt đnh s 18/2007/Q-NHNN ngày 25/04/2007 ca NHNN sa
đi, b sung mt s điu v phân loi n, trích lp và s dng d
phòng đ x lý ri ro tín dng trong hot đng ngân hàng ca t chc
tín dng ban hành theo Quyt đnh s 493/2005/Q-NHNN ngày
22/04/2005 ca Thng đc NHNN.

-6 -
DANH SÁCH HÌNH V &  TH

Hình 1.1: Tng quan v IAS 39, ngun “ Tng quan v các tiêu chun công c tài
chính” (Overview of the Financial Instrument Standards, KPMG, (2006), p.5)

Hình 1.2: Kt cu ca các công c tài chính (Scharpf, (2001), p.15)

Hình 2.1: Quy trình phân loi khon vay ca FAS:

-7 -
DANH MC CÁC T VIT TT
NH Ngân hàng
NHTM Ngân hàng thng mi
NHTM VN Ngân hàng thng mi Vit Nam
NHNN Ngân hàng nhà nc
NHTM NN Ngân hàng thng mi nhà nc
NHTM CP Ngân hàng thng mi c phn
NHLD Ngân hàng liên doanh và nc ngoài
CN NHNNg Chi nhánh ngân hàng nc ngoài
TCTD T chc tín dng
RRTD Ri ro tín dng
DNNN Doanh nghip Nhà nc
CIC Trung tâm thông tin tín dng Nhà nc
Q 493 Quyt đnh 493/2005/Q-NHNN ngày 22/04/2005 ca thng đc NHNN
quy đnh v phân loi n, trích lp và s dng d phòng đ x lý ri ro tín
dng trong hot đng ngân hàng ca t chc tín dng.
Q 18 Quyt đnh s 18/2007/Q-NHNN ngày 25/04/2007 ca NHNN sa đi,
b sung mt s điu v phân loi n, trích lp và s dng d phòng đ x
lý ri ro tín dng trong hot đng ngân hàng ca t chc tín dng ban hành
theo Quyt đnh s 493/2005/Q-NHNN ngày 22/04/2005 ca Thng đc
NHNN.
IAS 39 International Accounting Standard 39 – Chun mc k toán quc t s 39
IASB International Accounting Standards Board (Hi đng Chun mc k toán

Quc t)
IASC International Accounting Standards Committee (Ban Chun mc K toán
quc t)
IFRS International Financial Reporting Standards (chun mc báo cáo tài chính
quc t)






-8 -
LI M U

Nm 2008 đã đi qua vi nhiu khó khn thách thc. Trên trng quc t, khng
hong tài chính có nguyên nhân bt ngun t M đã lan rng ra toàn cu kéo theo
s sp đ đng lot ca nhiu đnh ch tài chính th gii
Do nh hng ca kinh t th gii, nn kinh t Vit Nam nm 2008 cng din bin
phc tp: lm phát tng cao, nhp siêu ln, t giá bin đng, din bin cung cu vn
ni t và ngoi t trên th trng tin t bt thng…Nhng bin đng ca kinh t
tài chính th gii, nn kinh t trong nc và s thay đi trong chính sách tài khóa
tin t ca chính ph làm nhng ngân hàng thng mi trong nc tng chng có
lúc xoay x không kp. Vn đ phân loi n, trích lp d phòng đ x lý ri ro tín
dng đc các ngân hàng quan tâm nhiu hn. Hn na, nm 2008 cng là nm mà
theo Quyt đnh 493/2005/Q-NHNN ngày 22/04/2005, các ngân hàng thng mi
Vit Nam phi xây dng đc H thng xp hng tín dng ni b đ h tr cho vic
phân loi n, qun lý cht lng tín dng phù hp vi phm vi hot đng, tình hình
thc t ca ngân hàng. Chính vì vy các ngân hàng hin ti đang rt tích cc hoàn
thin h thng xp loi tín dng ni b ca mình nhm phc v phân loi n, trích
lp d phòng ri ro tín dng hp lý đ đi đu vi nhng din bin phc tp có th

xy ra, qun lý cht lng tín dng hiu qu, đánh giá đúng v th và nng lc tài
chính ca mình.
Trong phm vi lun vn này, tác gi xin đc nghiên cu v vn đ “Tip
cn chun mc IAS 39 trong phân loi n và trích lp d phòng đ x lý ri ro
tín dng theo thông l quc t ti ngân hàng thng mi Vit Nam”. Hy vng
s có giá tr đóng góp nào đó cho vic nghiên cu và hoàn thin các quy đnh pháp
lut liên quan đn vn đ này hin nay ti Vit Nam.









-9 -
1- LÝ DO NGHIÊN CU  TÀI:
Vn đ Phân loi n và trích lp d phòng đ x lý ri ro tín dng là vn đ luôn
đc quan tâm trong các NHTM Vit Nam cng nh NHNN VN đ đm bo mt
h thng ngân hàng luôn hot đng bn vng và gim bt nhng tn tht do ri ro
tín dng gây ra.
S khác bit trong cách tip cn phân loi n và trích lp d phòng ri ro thng
gây khó khn trong vic so sánh nhng yu kém trong ngân hàng và h thng ngân
hàng gia các th ch pháp lut, điu này to nên áp lc và làm cho các nguyên tc
ca th trng thc thi kém hiu qu. iu đó đòi hi phi có mt s thng nht v
các tiêu chun Phân loi n và trích lp d phòng ri ro đc các ngân hàng đng
lot áp dng.
Các thông l quc t hin nay đi vi Phân loi n và trích lp d phòng đ x lý
ri ro tín dng đc bit đn gm có Basel I, II và IAS 39. Vit Nam hin nay đang

áp dng Basel I và nghiên cu ng dng Basel II. S là không đn gin đ áp dng
hoàn toàn Basel II đi vi các nc đang phát trin nh Vit Nam. Còn đi vi IAS
39, đây là vn đ nghiên cu tng đi mi. Cha có công trình nghiên cu hay n
phm nào ti Vit Nam nghiên cu chun mc này. Bn thân IAS 39 cng đang
đc b sung và dn hoàn thin tng ngày. Mc dù là mang tên là chun mc k
toán quc t 39 nhng IAS 39 li chi phi khá rng khu vc tài chính nói chung và
vn đ Phân loi n, trích lp d phòng x lý ri ro tín dng nói riêng, đc bit là
cách tính trích lp d phòng. Chính vì vy, tác gi mnh dn la chn IAS 39 làm
thông l quc t đ tip cn.
2- MC TIÊU NGHIÊN CU  TÀI:
 tài nhm vào các mc tiêu sau:
- Phân tích s cn thit ca vic tip cn các thông l quc t v Phân loi n,
trích lp và s dng d phòng đ x lý ri ro tín dng, t đó gii thiu đ ngi
đc có cái nhìn khái quát v IAS 39, hiu đc ngun gc, bn cht và nhng
ni dung c bn có liên quan đn hot đng các ngân hàng ca chun mc này.





- 10 -
- Nêu lên thc trng hin nay v vn đ Phân loi n, trích lp d phòng đ x lý
ri ro tín dng ti các NHTM Vit Nam, bao gm c nhng vn bn pháp lut có
liên quan và thc trng qua các con s, phân tích đ thy đc nhng mt đt
đc và hn ch, khác bit vi thông l quc t, so sánh VAS và IAS 39, đng
thi đa ra nhng bài hc kinh nghim quý báu ca các quc gia trên th gii ,
rút ra mt s nhn đnh v kh nng vn dng IAS 39 ti Vit Nam
- Mc tiêu cui cùng là làm sao đ có th tip cn IAS 39 ti Vit Nam. ó là
vic đa ra đc các gii pháp đ thc hin đc mc tiêu này trên c s đnh
hng NHNN Vit Nam đ ra.

3- PHNG PHÁP NGHIÊN CU:
- Lun vn s dng các phng pháp thng kê, tng hp, gii thích, so sánh, phân
tích, bin lun
- Ngun thu thp thông tin: NHNN Vit Nam, Ngân hàng Th gii, trung tâm d
liu CIC, ngun ni b NHNN, tp chí, báo chí, internet, các n phm có liên
quan…
4- I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU:
- i tng nghiên cu ca đ tài là tip cn thông l quc t IAS 39 trong khu vc
tài chính ngân hàng Vit Nam.
- Phm vi nghiên cu ca đ tài: Là các ngân hàng thng mi Vit Nam  mc đ
khái quát, ch yu tp trung vào các vn bn pháp quy (Q 493, Q18, h thng
chun mc k toán Vit Nam (VAS)) và phân tích các con s  tm v mô, ch
không đi sâu vào nghiên cu tìm hiu chi tit  các ngân hàng c th. Ngoài ra,
cng có nghiên cu thc trng các quy đnh hin nay ca mt s nc trên th gii
đ rút ra bài hc kinh nghim cho Vit Nam.
- Mc thi gian ly s liu: tính đn cui nm 2008.
5- NI DUNG NGHIÊN CU:
Ngoài phn m đu và kt lun, Ni dung nghiên cu chính ca đ tài gm có ba
chng nh sau:





- 11 -
Chng 1: C s lý lun (Nêu tính cp thit ca vic áp dng các thông l quc t
trong vic Phân loi n, trích lp và s dng d phòng đ x lý ri ro tín dng, gii
thiu chi tit v IAS 39)
Chng 2: Tip cn chun mc IAS 39 trong Phân loi n, trích lp và s dng d
phòng đ x lý ri ro tín dng theo thông l quc t, thc trng ti các NHTM Vit

Nam.
Chng 3: Mt s gii pháp tip cn chun mc IAS 39 trong Phân loi n, trích
lp và s dng d phòng đ x lý ri ro tín dng theo thông l quc t ti các
NHTM Vit Nam.
Do đ tài tng đi mi, khó tìm t liu, cng vi gii hn v thi gian nghiên cu
và kin thc, cng nh thông tin tài liu thu thp, bài vit không th tránh khi sai
sót và hn ch. Rt mong đc s đóng góp ca thy cô và bn đc!






















- 12 -

Chng 1
:
C S LÝ LUN CA VIC PHÂN LOI N, TRÍCH LP
VÀ S DNG D PHÒNG  X LÝ RI RO TÍN DNG
NGÂN HÀNG THEO THÔNG L QUC T PH BIN
HIN NAY

1.1 S cn thit ca vic qun lý ri ro tín dng Ngân hàng bng Phân loi n,
trích lp và s dng d phòng đ x lý ri ro tín dng theo thông l quc t:
Hot đng ca Ngân hàng có liên quan và đóng vai trò quan trng đi vi toàn b
hot đng ca nn kinh t, các t chc và cá nhân. Vì vy khi ri ro tín dng xy ra
không ch làm thit hi mt vài Ngân hàng, mà có kh nng lây lan sang các Ngân
hàng khác và có th dn đn phá sn toàn b h thng Ngân hàng, nh hng đn
toàn b nn kinh t. Do đó, vic qun lý ri ro tín dng ca ngân hàng là rt quan
trng nhm đm bo ngân hàng hot đng đc an toàn và mang li hiu qu cao.
Nghip v tín dng đc coi nh là kênh phân b vn ch yu cho nn kinh t, ri
ro tín dng khi đn k hn thanh toán mà khách hàng không thanh toán hoc không
tr đc n cho Ngân hàng là mt loi ri ro rt ln, ch yu và thng xuyên xy
ra cho lnh vc kinh doanh tin t. Bi vy vic nghiên cu và qun lý ri ro tín
dng và trích lp d phòng đ x lý ri ro tín dng là trách nhim ca các Ngân
hàng.
Vic phân loi n là quá trình các ngân hàng xem xét li danh mc các khon n và
phân chia chúng thành các mc hoc các nhóm khác nhau da trên mc đ ri ro
gp phi hoc các đc đim liên quan khác nhau ca nhng khon n đó. Quá trình
liên tc xem xét và phân loi n s giúp cho ngân hàng theo dõi đc cht lng
ca các danh mc n và, trong trng hp cn thit, có nhng hành đng khc phc
kp thi nh trích lp d phòng đ đi phó vi tình hình xu đi ca các khon n
trong danh mc. Các ngân hàng thng mi thng phi dùng đn nhng h thng
xp loi ni b phc tp hn là nhng h thng tiêu chun hóa theo quy đnh chung

- 13 -
mà ngân hàng s dng cho mc đích báo cáo cho c quan qun lý. Tuy nhiên, h
thng đc tiêu chun hóa theo quy đnh chung đó làm cho quá trình theo dõi và so
sánh gia các ngân hàng thun tin hn.
Xét v mt k toán, n đc coi là xu và nhng d phòng cn thit cn đc thit
lp, nu nh ngân hàng không thu li đc toàn b s tin khi đáo hn – bao gm c
gc và lãi – theo nhng điu khon hp đng vay n đã ký. Do đó, trích lp d
phòng ri ro các khon vay là cách mà các ngân hàng s dng đ nhn bit mt
s gim sút nào đó xy ra đi vi giá tr thc t ca khon vay. Các nhà qun lý
ngân hàng phi đánh giá đc nhng tn tht tín dng đi vi các khon cho vay
trong danh mc da trên c s nhng thông tin có sn – mt quá trình đòi hi s
đánh giá đúng đn và thng đi ngc vi mc tiêu li nhun ca ngân hàng, vì
trích lp d phòng nhiu thì li nhun s gim đi do trích lp d phòng đc hch
toán vào chi phí ca ngân hàng. ôi khi các ngân hàng cng phi min cng chp
nhn nhng tn tht t nhng h ly ca các qu d phòng đánh đi li nhun và c
tc ca các c đông. Mt s trng hp khác, nu d phòng là khu tr thu, thì các
ngân hàng s có li khi phóng đi qu d phòng ri ro và che du li nhun nhm
mc đích gim tr n thu.
C vic phân loi n và trích lp d phòng ri ro tín dng đu cho thy nhiu nhng
thách thc mang tính khái nim cng nh thc t, đng thi các nc khác nhau
cng s dng nhng h thng phân loi n không ging nhau. Ví d, thut ng “d
phòng c th” và “d phòng chung” đc đ cp đn  rt nhiu vn bn quy đnh
chung ca nhiu nc, tuy nhiên đnh ngha v hai thut ng đó li khác nhau 
tng nc. iu này gây khó cho vic gii thích nhng ch s tài chính quan trng,
đc bit là khi so sánh hiu qu hot đng kinh doanh ca các ngân hàng gia các
nc vi nhau. Ngoài ra còn có s khác nhau gia thi gian trc khi mt khon

vay quá hn và thi gian mà trích lp d phòng đc áp dng đi vi nhng khon
n xu có cùng tính cht và mc đ ri ro. Nhn thc đc nhng s khác bit này
đc bit quan trng trong vic đánh giá mt cách chính xác các ch s tài chính và
vn ca ngân hàng.





- 14 -
Phân loi n và trích lp d phòng ri ro luôn là mt tiêu chun đ đánh giá các
ngân hàng. Hn na, h thng lut pháp quc gia cng nh hng ln đn vic thc
thi nhng điu khon trong hp đng vay n. Ví d,  nhng nc có h thng
pháp lut mnh thì các khon vay s b xem là quá hn ngay khi bên vay không có
kh nng tr n. Tuy nhiên,  nhng nc có h thng pháp lut yu, khong thi
gian gia vic cha thanh toán n và vic sa đi phân loi n có th lâu hn.
Vic tip cn đó cng khác nhau trong vic có hay không xem xét đn tài sn cm
c th chp và nu có thì nên xét đn nh th nào trong vic phân loi n và xác
đnh trích lp d phòng thích hp. Không phi tt c các h thng lut pháp đu
đng ý mt loi biu v tài sn cm c th chp, và cng không có s đng thun
nào v các tiêu chí đnh giá tài sn cm c th chp, gi d nh có th bán đc các
tài sn đó. Tt c nhng điu này làm cho vic so sánh các quy đnh v phân loi n
và trích lp d phòng ri ro gia các nc luôn gp khó khn.
Tt c nhng vn đ đc đ cp đn  trên đòi hi phi có mt s thng nht v
các tiêu chun Phân loi n và trích lp d phòng ri ro đc các ngân hàng đng
lot áp dng. Tuy nhiên, đây luôn là mt vn đ đy thách thc đi vi các c quan
giám sát qun lý ngân hàng trên th gii.
S khác bit trong cách tip cn phân loi n và d phòng ri ro thng gây khó
khn trong vic so sánh nhng yu kém trong ngân hàng và h thng ngân hàng
gia các th ch pháp lut, điu này to nên áp lc và làm cho các nguyên tc ca

th trng thc thi kém hiu qu. Trong mt s trng hp khác, nhng phng
pháp phân loi n và trích lp d phòng ri ro ti có th dn đn nhng bt an trong
kh nng thanh toán. Mc dù vy, nhng s khác bit này không phi ch là hu qu
ca vic hp tác không đy đ ca chính quyn các nc. ôi khi, h cng gii
quyt đc nhng nhu cu c th nào đó ca các h thng tài chính  nhng mc đ
phát trin khác nhau. Do đó, vic thng nht thành công h thng quy phm pháp
lut cn phi nhn thc đc nhng đc đim mâu thun này bng cách xác đnh rõ
nhng tiêu chun ti thiu đ phân loi n không nhng cn c trên nhng phng
pháp qun lý ri ro mà còn mang tính khái quát đ nhn rõ đc nhng khác bit





- 15 -
gia các môi trng kinh t và pháp lut quc gia. Qua đó, chúng ta cng nhn thc
đc tm quan trng ca vic tip cn Phân loi n, trích lp d phòng đ x lý ri
ro tín dng theo thông l quc t.
1.2 Hip c Basel:
Hin nay hot đng ngân hàng hiu qu đu đc xem xét theo chun mc đc
nêu chi tit ti Basel I,II và IAS 39.
1.2.1 y ban Basel:
y ban Basel (Basel Committee): là c quan đc thành lp vào nm 1974 bi
thng đc ngân hàng trung ng ca nhóm 10 nc (G10). y ban này xây dng và
công b nhng tiêu chun và nhng hng dn giám sát rng rãi, đng thi gii
thiu các báo cáo thc tin tt nht trong k vng rng các t chc riêng l s áp
dng thông qua nhng sp xp chi tit phù hp nht cho h thng quc gia ca
chính h.
Quan đim ca y ban này là s yu kém trong h thng ngân hàng ca mt quc
gia, dù là quc gia phát trin hay đang phát trin, có th đe da đn s n đnh v tài

chính c trong ni b quc gia đó và trên toàn th gii. Nhu cu nâng cao sc mnh
ca h thng tài chính nht thit phi đc nhiu quc gia, nhiu t chc trên th
gii nói chung và y ban Basel v Giám sát Nghip v ngân hàng nói riêng đc bit
quan tâm. y ban Basel đã tham gia hot đng trong nhiu nm qua cho quan đim
và s mng này, di c hình thc trc tip cng nh gián tip thông qua các mi
liên h vi chuyên gia giám sát nghip v ngân hàng  các quc gia khác nhau trên
toàn cu.
y ban Basel thng xuyên t chc các cuc tho lun v nhng vn đ xoay
quanh s hp tác quc t đ gim bt khong cách trong công tác giám sát ngân
hàng, nâng cao cht lng công tác giám sát hot đng ngân hàng trên toàn th gii.
 làm đc điu này, y ban Basel đã c gng tìm hiu và thc hin đc 3 điu
c bn: trao đi thông tin v hot đng giám sát cp quc gia, ci thin hiu qu k
thut giám sát hot đng ngân hàng quc t và đt ra nhng tiêu chun giám sát ti





- 16 -
thiu trong nhng lnh vc mà y ban tht s quan tâm. Basel là tiêu chun đc áp
dng và tha nhn ph bin nht hin nay.
1.2.1.1 Hip c Basel I:
Hip c Basel I đc ra đi sau cuc hp ca y ban Basel v giám sát hot đng
ngân hàng vào tháng 7 nm 1988, trong đó đa ra nhng chun mc vn quc t và
các phng pháp đo lng vn.
Trong hip c Basel I này, nhng khái nim v vn c bn (core capital- basic
equity, vn b sung c bn (supplementary capital) bao gm d tr không công
khai (undisclosed reserves), ngun giá tr tng thêm do đánh giá li tài sn (asset
revaluation reserves), các công c n có kh nng chuyn đi thành c phiu
(hybrid debt capital instruments), các khon n th cp có k hn (subordinated

term debt), các khon gim tr vn (deductions from capital), các khái nim nh d
phòng chung (general provisions) hay d phòng chung v tn tht tín dng ( general
loan-loss reserves) cng đc đ cp đn đ giúp ngân hàng có th xác đnh đc
chính xác các yu t cu thành nên ngun vn t có ca mình… Ngoài ra, hip c
này cng đ cp chi tit đn các h s ri ro (risk weighted ratios) liên quan đn ri
ro tín dng và trích lp d phòng x lý ri ro tín dng.
Hip c Basel I chia các nhân t ca vn bao gm hai cp: Vn cp 1 (Tier 1) gm
có vn c phn thng và các khon d tr công khai, vn cp 2 (Tier 2) gm các
khon d tr không công khai, giá tr tng thêm ca vic đánh giá li tài sn, d
phòng chung và d phòng tn tht tín dng, các công c n cho phép chuyn đi
thành c phiu và các khon n th cp.
Tng vn cp 1 và cp 2 chính là vn t có hay vn c bn ca t chc tín dng.
Vn t có phi đm bo nhng gii hn sau:
+ Tng vn cp 2 ch đc ti đa bng 100 % vn cp 1
+ N th cp phi nh hn hoc bng 50% vn cp 1
+ Trong trng hp các khon d phòng chung hay d phòng tn tht tín dng bao
gm giá tr gim ca vic đánh giá li tài sn nhng cha th hin trên bng cân đi





- 17 -
k toán, phn d phòng cho nhng khon này s đc gii hn ti đa là 1.25% hoc
trong mt s trng hp đc bit có th lên ti 2 % ca tài sn có ri ro.
+ D tr tài sn đánh giá li đc chit khu 50%
+ Thi gian đáo hn còn li ca n th cp ti thiu là 5 nm; vn ngân hàng không
bao gm vn vô hình (goodwill).
Tùy theo mi loi tài sn s đc gn cho mt trng s ri ro. Theo Basel I, trng
s ri ro ca tài sn đc chia thành 4 mc là 0%,20%, 50% và 100% theo mc đ

ri ro ca tng loi tài sn. Ví d tin mt ti qu hay trái phiu chính ph có trng
s ri ro là 0%, các khon vay cho khu vc t nhân là 100%.
Nhc đim ln nht ca quy đnh này là không phân bit các loi ri ro đc thù,
đánh giá ri ro mang tính đnh lng hn là đnh tính. Ví d, tt c các khon vay
ca khu vc t nhân đu đc gn trng s 100%, cho dù đó là khon vay ca mt
công ty ni ting nh IBM hoc ca mt doanh nghip đa phng không có tên
tui.
Nói chung, hip c Basel I nm 1988 mang tính cht ca mt tha thun quc t
và các tiêu chun v vn t có do Basel I đa ra. Ngoài ra, trong hip c còn quy
đnh v t l an toàn vn ti thiu và qun lý ri ro tín dng đi vi ngân hàng,
trong đó có d phòng đ x lý ri ro tín dng, là mt trong nhng cn c, tiêu
chun đ các ngân hàng ca các quc gia trên th gii áp dng qun lý, bo đm an
toàn trong hot đng.
1.2.1.2 Hip c Basel II ( The New Capital Accord):
Hip c Basel II (Phiên bn toàn din tháng 6/2006) là hip c quc t v tiêu
chun an toàn vn , tng cng qun tr toàn cu hóa tài chính cng nh vic khai
thác ti đa tim nng li nhun và hn ch ri ro. Nó đc xem là gii pháp nâng
cao các chun mc hot đng ngân hàng nói chung vi nhng yêu cu v qun tr
ri ro tín dng, ri ro hot đng và ri ro th trng.
Hip c Basel II đã phát trin và khc phc nhng nhc đim ca Hip c Basel
I. Chng hn, trong quy đnh vn ti thiu ca mình, Basel I mi ch đ cp đn
nhng ri ro v tín dng ch cha đ cp đn nhng ri ro khác nh ri ro hot





- 18 -
đng, ri ro th trng. Ngoài ra, mt s quy tc do Basel I đa ra ch có th vn
dng trong trng hp ngân hàng hot đng theo kiu đn l thun túy ( stand-

alone bank) là ngân hàng không da trên mt s sáp nhp hay hot đng theo kiu
tp đoàn ngân hàng, ngân hàng m, ngân hàng-chi nhánh…
So vi hip c Basel I, Basel II đc xem là th hin mt s linh đng hn đi vi
vic x lý các tình hung khác nhau đ xác đnh nhu cu vn ti thiu cho tng
khon mc tài sn có ri ro ca các ngân hàng thng mi, đng thi nhng tiêu
chun do hip c Basel II đa ra cng có mc đ nhy cm hn vi ri ro thông
qua x lý các bin xác sut và k vng.
Hip c Basel II to mt bc hoàn thin hn trong vic xác đnh t l an toàn vn
nhm khc phc các hn ch ca Basel I và khuyn khích các ngân hàng thc hin
phng pháp qun tr ri ro tiên tin hn.
Hip c Basel II đa ra mt lot các phng án la chn, cho phép quyn t quyt
rt ln trong giám sát hot đng ngân hàng. Hip c này bao gm mt lot các
chun mc giám sát nhm hoàn thin các k thut qun tr ri ro và đc cu trúc
theo 3 tr ct:
Tr ct th nht- Yêu cu vn ti thiu: Quy đnh yêu cu t l vn ti thiu đi
vi ri ro tín dng và ri ro hot đng
Mt t chc tài chính đc coi là đ vn khi h s đ vn (Capital Adequacy Ratio
– CAR) đt ti thiu 4% đi vi vn cp 1 và 8% đi vi tng vn (gm vn cp
1+vn cp 2). H s CAR đc tính nh sau:
Vn ngân hàng
CAR = x 100%
Tài sn có điu chnh ri ro
Basel II đã khc phc đc nhc đim ca Basel I v vic xác đnh trng s ri ro.
Theo Basel II, vic xp trng s bao nhiêu tùy thuc mc đ tín nhim (xp hng
tín dng) ca ch n và n đc chia thành 5 nhóm có trng s ln lt là
0%,20%,50%,100% và 150%.
Tr ct th hai – Tng cng c ch giám sát , đc bit là vic đánh giá cht
lng ri ro ca ngân hàng:

- 19 -
Tr ct này tp trung vào vic xây dng h thng qun lý ri ro. Quy trình kim
soát trong Basel II không ch đ đm bo rng ngân hàng có đ vn đ gii quyt tt
c các ri ro trong hot đng kinh doanh mà còn khuyn khích ngân hàng phát trin
và s dng các k thut qun lý ri ro tt hn trong vic kim soát và qun lý các
ri ro.
Tr ct th ba – Tuân th k lut th trng:
Tr ct này tp trung vào vic đa ra các ni dung v viêc tuân th các k lut th
trng, vn đ công b thông tin đy đ và minh bch. Trong đó nhn mnh đn
vic công b các loi thông tin v ri ro, d tr, vn.
Tóm li, vic hoàn tt Hip đnh Vn (“Basel II”) là n lc nhm tng cng kh
nng nhn bit ri ro đi vi nhng yêu cu vn, và đem li li ích cho ngân hàng
trong vic ci thin kh nng qun lý ri ro. Hip đnh Vn mi này nh là mt
nhân t thay đi hng ti nhng quy đnh phân loi n tt hn, mang tính cht
đnh tính vì ngân hàng s phi s dng nhng h thng phân loi các khon n
thành tng loi da trên xác sut xy ra ri ro.
1.2.2 Lý do la chn nghiên cu tip cn IAS 39:
Hi đng Chun mc k toán Quc t (IASB – International Accounting
Standards Board): là ni ban hành và thng xuyên nghiên cu cp nht sa đi,
b sung các chun mc k toán quc t. Các chun mc k toán này là h thng các
nguyên tc hch toán k toán, trình bày báo cáo tài chính, các quy đnh v k toán
đc chp nhn rng rãi trên toàn th gii, là c s quan trng phc v cho vic
Phân loi n và trích lp d phòng đ x lý ri ro tín dng.
Trong các chun mc k toán quc t thì chun mc IAS 39 (Các công c tài
chính) là mt chun mc ht sc quan trng đi vi các ngân hàng. Phm vi ca
IAS 39 bao gm gn 80% tng tài sn có ca các ngân hàng và mt phn quan trng
các khon mc ngoài bng cân đi. Hin ti thì IAS 39 đang là thông l quc t

đc hng đn trong các quy đnh v Phân loi n và trích lp d phòng x lý ri
ro tín dng vì nó quy đnh mt cách c th, chính xác và thc t hn v mt s ch





- 20 -
tiêu nh s liu d phòng ri ro tín dng phi trích lp, d phòng ri ro tín dng,
ngun vn ch s hu…
Phm vi nghiên cu ca lun vn này không đi vào nghiên cu k tip cn thông l
quc t v Phân loi n, trích lp d phòng đ x lý ri ro tín dng theo Basel, vì
vn bn pháp lut hin hành ti Vit Nam nh Q 493 và Q 18 là các vn bn tip
cn khá sát vi nhng yêu cu ca các vn bn do U ban Basel ban hành, c th là
Basel I và điu chnh mt s vn đ cho phù hp vi điu kin ca Vit Nam.
Còn đi vi Basel II, t mt vn bn 30 trang (Basel I) đã đc phát trin thành mt
vn bn gn 250 trang (Basel II) là mt s xây dng chi tit. Nu áp dng đúng các
tiêu chun này thì vic đánh giá sc khe ca các ngân hàng nói riêng, các t chc
tài chính nói chung s tr nên d dàng và minh bch hn. Tuy nhiên, đây là mt quy
trình ht sc chi tit và phc tp nên nhiu ngi cho rng vic áp dng hoàn toàn
Basel II s gây khó khn hn và làm tng chi phí ca các t chc tài chính khi áp
dng nó. i vi các nc đang phát trin, vic áp dng đy đ các chun mc
trong Basel II s rt khó khn. Do đó, có nghiên cu đã cho rng, các nc đang
phát trin ch nên thc hin Basel I trên c s có điu chnh mt s vn đ cho phù
hp vi các nc đang phát trin.
Lun vn này tp trung nghiên cu tip cn IAS 39 (International accounting
standard 39) vì đây là vn đ khá mi và IAS 39 là thông l quc t đc hng
đn trong các quy đnh v Phân loi n và trích lp d phòng x lý ri ro tín dng
hin nay, đc bit là vn đ trích lp d phòng đ x lý ri ro tín dng mà cha có
mt nghiên cu c th nào đ tip cn chun mc này.

Trc mt ti Vit Nam, trong Phân loi n và trích lp d phòng x lý ri ro tín
dng, vic tính d phòng ri ro tín dng ch yu da theo mt t l c đnh trong
khi IAS 39 đa ra cách tính d phòng theo phng pháp chit khu dòng tin và h
thng qun lý thông tin tín dng có hiu qu. ây là vn đ mang tính kh thi trong
vic sa đi các vn bn liên quan và thc s cn thit đi vi các Ngân hàng
thng mi Vit Nam hin nay.






- 21 -
1.3 Gii thiu v chun mc k toán quc t IAS 39 (International accounting
standard 39)
Chun mc k toán quc t là h thng các nguyên tc hch toán k toán, trình bày
báo cáo tài chính, các quy đnh v k toán đc chp nhn rng rãi trên toàn th
gii do Hi đng Chun mc k toán Quc t (IASB – International Accounting
Standards Board) ban hành và thng xuyên nghiên cu cp nht sa đi, b sung.
IASB tin thân là Ban Chun mc K toán quc t (IASC - International
Accounting Standards Committee ) do Ngân hàng th gii h tr thành lp và phát
trin t nm 1973 bao gm các nc Úc, Canada, Pháp, c, Nht Bn, Mexico,
Hà Lan. n nm 2001, IASC đc đi tên thành IASB.
IASB là mt t chc đc lp thuc khu vc t nhân, có tr s chính  thành ph
London, Vng quc Anh, chuyên thc hin vic phát trin và chp nhn vic ban
hành, sa đi, b sung các chun mc k toán quc t. IASB hot đng di s
giám sát ca y ban sáng lp chun mc k toán quc t (International Accounting
Standards Committee Foundation).
Mc tiêu hot đng chính ca IASB là phát trin các chun mc k toán có cht
lng cao, thng nht, d hiu và có tính cht kh thi cao cho toàn th gii trên

quan đim phc v li ích ca công chúng; tng cng tính minh bch, có th so
sánh đc ca thông tin trong báo cáo tài chính và các báo cáo liên quan đn tài
chính, k toán khác, giúp nhng thành viên tham gia th trng vn th gii và
nhng ngi s dng báo cáo tài chính đa ra các quyt đnh kinh t; xúc tin vic
s dng và ng dng nghiêm ngt các chun mc k toán quc t; đem đn nhng
gii pháp có cht lng cao cho s hòa hp gia h thng chun mc k toán quc
gia và các chun mc k toán quc t.
Chun mc k toán quc t bao gm 3 nhóm chính là: IASs (International
Accounting Standards)- nhóm chun mc k toán do IASC ban hành; IFRSs





- 22 -
(International Financial Reporting Standards)- chun mc báo cáo tài chính quc t
do IASB ban hành; các hng dn thc hin chun mc báo cáo tài chính quc t
do y ban hng dn IFRS (International Financial Reporting Interpretations
Committee) ban hành.
Trong các chun mc k toán quc t, chun mc IAS 39 (Các công c tài chính)
là mt chun mc ht sc quan trng đi vi các ngân hàng. i tng ca chun
mc k toán này là thành lp nhng nguyên tc đ nhn ra và đánh giá nhng tài
sn tài chính, các khon vay và mt s hp đng mua bán nhng tài sn phi tài
chính. Vic trình bày các thông tin v các công c tài chính (Financial Instruments)
đc quy đnh trong IAS 32 Các công c tài chính : Trình bày (Presentation). Vic
công b thông tin v các công c tài chính đc quy đnh trong IFRS 7 Các công c
tài chính : Công b (Disclosures).
IAS đng trên khía cnh nào đó mang tính nguyên tc “giá gc” nhiu hn. Cùng
vi s chuyn đi qua IFRS, nguyên tc “ giá tr hp lý” đc đ cp nhiu hn.
IFRS đ cao tm quan trng đnh rõ ca thông tin tài chính. nh hng ca vic áp

dng IFRS đi vi các khu vc tài chính là: nh hng đi vi vic truyn thông và
gii thích báo cáo tài chính, giám sát tin tc cp nht và lp báo cáo. Cho nên tip
cn IAS chính là tip cn IFRS. IAS/IFRS đc coi là b chun mc.
1.3.1 Lch s ra đi IAS 39:
Có th tóm tt lch s ra đi ca IAS 39 qua bng sau:
Bng 1.1: Lch s ra đi và phát trin ca IAS 39
Tháng 10/ 1984 Công b bn tho E26 – chun mc k toán đu t (Accounting
for Investments)
Tháng 03/1986 IAS 25 Chun mc k toán đu t
01/01/1987 Ngày hiu lc ca IAS 25
Tháng 09/1991 Công b bn tho E40 – Các công c tài chính (Financial
Instruments)





- 23 -
Tháng 01/1994 Sa đi E40 thành bn tho E48 – Các công c tài chính
(Financial Instruments)
Tháng 06/1995 a E48 vào IAS 32 nh là mt phn kin thc v ghi nhn và
xác đnh giá tr
Tháng 03/1997 Biên bn tho lun: Chun mc k toán cho Tài sn tài chính và
N tài chính.
Tháng 06/1998 Bn tho E62 – Các công c tài chính: Ghi nhn và xác đnh giá
tr.
Tháng 12/1998 IAS 39 – Các công c tài chính: Ghi nhn và xác đnh giá tr
Tháng 04/2000 Thêm phn Tài sn u t (Investment Property) ly t IAS 25
(theo s phê duyt th hin trong IAS 40)
Tháng 10/2000 Duyt cho IAS 39 có hiu lc t ngày 01/01/2001

01/01/2001 IAS 39 (1998) có hiu lc
21/08/2003 Bn tho “K toán bo v giá tr hp lý cho ri ro lãi sut mt
hng mc cn bo v ” (Fair Value Hedge Accounting for a
Portfolio Hedge of Interest Rate Risk) (Macro Hedging) đc
công b đ xin ý kin rng rãi.
17/12/2003 Bn sa đi IAS 39 do IASB phát hành
31/03/2004 IAS 39 sa đi thêm phn K toán bo v v mô (Macro
Hedging)
17/12/2004 Bn chnh sa phn Chuyn đi và ghi nhn ban đu trong kt
qu kinh doanh cho IAS 39
01/01/2005 Ngày hiu lc ca IAS 39 (Bn sa nm 2004)
14/04/2005 Bn chnh sa v “Bo v dòng tin ca các giao dch ni b d
tính” (cash flow hedges of forecast intragroup transactions)
trong IAS 39
15/06/2005 Bn chnh sa v Quyn chn giá tr hp lý - fair value option
trong IAS 39





- 24 -
18/08/2005 Bn chnh sa v Hp đng bo đm tài chính (financial
guarantee contracts) trong IAS 39
06/09/2007  xut chnh sa iu kin công b K toán bo v (hedge
accounting) trong IAS 39
22/05/2008 IAS đc chnh sa cho phù hp vi IFRSs 2007
01/01/2009 IAS 39 (bn sa đi tháng 05/2008) có hiu lc
0/07/2008 Chnh sa IAS 39 v Các hng mc đc bo v thích hp
(eligible hedged items)

13/10/2008 Chnh sa IAS 39 v Phân loi các tài sn tài chính
(Reclassifications of financial assets)
01/07/2008 Sa đi Phân loi các tài sn tài chính (Reclassifications of
financial assets) chính thc có hiu lc.

1.3.2 Áp dng chun mc IAS 39 trong khu vc ngân hàng- Mt s ni dung
c bn:









IAS 39
Nhn bit và loi
b
(Recognition
and
Derecognition)
o lng
(Measurement)
Các công c phái sinh và
K toán bo v
(Derivatives
and
Hedge
Accountin

g
)
Hình 1.1: Tng quan v IAS 39, ngun “ Tng quan v các tiêu chun công c tài
chính” (Overview of the Financial Instrument Standards, KPMG, (2006), p.5)
1.3.2.1 Các khái nim c bn:
Công c tài chính – Financial Instruments (IAS 32/39): là hp đng làm
tng tài sn có tài chính ca mt t chc và mt tài sn n tài chính hoc khon
công c vn ca mt t chc khác.