B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
j
PHM TH PHNG
GII PHÁP PHÁT TRIN TH THANH
TOÁN TI TNH TIN GIANG
Chuyên ngành: Kinh t tài chính - Ngân hàng
Mã s: 60.31.12
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN: PGS.TS TRÂN HUY HOÀNG
THÀNH PH H CHÍ MINH – 2009
MC LC
LI M U
1
CHNG I
TNG QUAN V TH THANH TOÁN 4
1.1 LÝ LUN TNG QUAN V TH THANH TOÁN 4
1.1.1 Khái quát v thanh toán không dùng tin mt 4
1.1.2 Khái nim, cu trúc, phân loi th thanh toán 5
1.1.2.1 Khái nim th thanh toán 5
1.1.2.2 Cu trúc th thanh toán 6
1.1.2.3 Phân loi th thanh toán 7
1.1.3 Ngun gc ra đi và phát trin ca th thanh toán 9
1.1.4 Quy trình phát hành và thanh toán th 12
1.1.4.1 Quy trình phát hành 12
1.1.5 Li ích kinh t ca phng thc thanh toán th 14
1.1.5.1 i vi ngi s dng th 14
1.1.5.2 i vi ngân hàng. 15
1.1.5.3 i vi đi lý chp nhn th 16
1.1.5.4 Ý ngha kinh t và xã hi 17
1.2 TH TRNG TH THANH TOÁN 19
1.2.1 Khái nim 19
1.2.2 Các nhân t tác đng đn hot đng thanh toán th 19
1.3 KINH NGHIM MT S NC TRONG VIC PHÁT TRIN TH
TRNG TH 21
1.3.1 Th trng th thanh toán ti M 21
1.3.2 Th trng th thanh toán ti Nht Bn 22
1.3.3 Th trng th thanh toán ti Trung Quc 22
1.3.4 Bài hc kinh nghim đi vi Vit Nam 23
1.4 KT LUN CHNG 1 24
CHNG 2
THC TRNG TH TRNG TH THANH TOÁN TI TIN GIANG .25
2.1 TH TRNG TH THANH TOÁN TI VIT NAM 25
2.1.1 Quá trình phát trin th trng th thanh toán ti Vit Nam 25
2.1.1.1 C s pháp lý cho vic phát hành, s dng và thanh toán th ti Vit
Nam 25
2.1.1.2 Quá trình phát trin th trng th thanh toán hin nay ti Vit Nam
25
2.1.1.3 Thc trng v th trng th thanh toán ti Vit Nam 28
2.1.2 Tác đng ca th trng th đn nn kinh t 33
2.1.2.1 Liên kt, hp tác trong hot đng kinh doanh th 34
2.1.2.2 Làm cu ni gia các thành viên vi các c quan qun lý Nhà nc 35
2.1.2.3 Gii thiu cho các NH hi viên các sn phm, dch v mi 36
2.1.2.4 y mnh công tác thông tin tuyên truyn v dch v th 36
2.1.2.5 H tr v mt đào to, bi dng nghip v cho các thành viên 37
2.1.2.7 Cng c, xây dng và phát trin t chc hi th 38
2.2 TH TRNG TH THANH TOÁN TI TIN GIANG 40
2.2.1 Thc trng phát hành và thanh toán th ti các ngân hàng thng mi
Tnh Tin Giang 40
2.2.1.1 i vi th quc t. 40
2.2.1.2 i vi th ni đa 42
2.2.2 Thc trng k thut phát hành th thanh toán 44
2.2.2.1 Thc trng đi tng khách hàng s dng th 44
2.2.2.2 Lnh vc áp dng th thanh toán và mng li chp nhn th 46
2.2.2.3 Mng li máy giao dch t đng ATM 47
2.2.2.4 V ri ro trong hot đng th 49
2.3 NHNG ÁNH GIÁ V TH TRNG TH 50
2.3.1 Nhng kt qu đt đc ca th trng th thanh toán 50
2.3.2 Nhng đim hn ch ca th trng th thanh toán 51
2.3.3 Nhng nguyên nhân nh hng đn th trng th thanh toán 51
2.4 KT LUN CHNG II 52
CHNG 3:
CÁC GII PHÁP PHÁT TRIN TH TRNG TH THANH TOÁN TI
TNH TIN GIANG 53
3.1 NH HNG PHÁT TRIN TH TRNG TH THANH TOÁN TI
TIN GIANG 53
3.1.1 Quan đim chin lc phát trin kinh t ti Tnh Tin Giang 53
3.1.2 Quan đim chin lc phát trin ngành ngân hàng ti Tnh Tin Giang.
53
3.1.3 Quan đim và mc tiêu chin lc phát trin th thanh toán 56
3.1.3.1 Quan đim chin lc phát trin th thanh toán ti tnh Tin Giang 56
3.1.3.2 Mc tiêu chin lc phát trin th thanh toán 58
3.2 CÁC GII PHÁP V MÔ NHM PHÁT TRIN TH TRNG TH. 58
3.2.1 V phía NHNN Trung ng 58
3.2.2 V phía NHNN chi nhánh các tnh, thành ph 59
3.2.3 V phía TCCDVTT 60
3.2.4 V phía các b ban ngành, UBND tnh, thành ph 61
3.3 CÁC GII PHÁP VI MÔ PHÁT TRIN TH TRNG TH THANH
TOÁN TI TNH TIN GIANG 62
3.3.1 Phát trin ngun nhân lc cho hot đng kinh doanh và qun lý th 62
3.3.2 u t phát trin k thut công ngh th thanh toán 63
3.3.3 Phát trin mng li chi nhánh ngân hàng, đu t phát trin h thng máy
ATM 64
3.3.4 M rng đi tng khách hàng s dng th và m rng cp tín dng tín
chp thông qua th thanh toán. 67
3.3.5 a dng hoá sn phm th thanh toán 68
3.3.5.1 a dng hoá sn phm 68
3.3.5.2 a dng hóa sn phm bng hình thc kt hp thng hiu 69
3.3.6 M rng vic ng dng th thanh toán trên nhiu lnh vc 70
3.3.7 Gia tng hot đng marketing th thanh toán 72
3.3.8 Tham gia vào hot đng công ty chuyn mch quc gia và liên kt vi các
ngân hàng phát hành th khác 74
3.4 KIN NGH 75
3.4.1 Kin ngh vi Chính Ph 75
3.4.2 Kin ngh vi NHNN Vit Nam 77
3.5 KT LUN CHNG III 78
KT LUN 79
DANH MC CÁC BNG
Bng 2.1. Tình hình phát hành và s dng th quc t ti Tnh Tin Giang…41
Bng 2.2. Tình hình phát hành và s dng th ni đa ti Tin Giang 43
Bng 2.3. S lng đn v chp nhn th ti Tnh Tin Giang 46
Bng 2.4. S lng máy ATM ti Tnh Tin Giang 47
DANH MC CÁC BIU
Biu 2.1. S lng các NHTM cung cp th qua các nm 28
Biu 2.2. S lng th ghi n/ATM ni đa qua các nm 29
Biu 2.3.S lng th quc t qua các nm 31
Biu 2.4. S lng máy ATM qua các nm 31
Biu 2.5. S lng máy POS thi k 2003-2008 31
Biu 2.6. Tình hình phát hành th quc t 6/2009 41
Biu 2.7.Doanh s thanh toán th quc t ti Tin Giang 6/2009 42
Biu 2.8. Tình hình phát hành th ni đa ti tnh Tin Giang nm 2008 43
Biu 2.9.Doanh s s dng th ni đa 44
Biu 2.10.S đn v chp nhn th tnh Tin Giang 46
Biu 2.11. H thng máy ATM ti tnh Tin Giang 48
Biu 2.12. S lng máy POS qua các nm 48
DANH MC CÁC S
S đ 1.1.Quy trình phát hành th 12
S đ 1.2. Quy trình tng quát v thanh toán bng th 13
1
2
DANH MC CÁC T VIT TT
ACB : Asia Comercial Bank – Ngân hàng Á Châu
AGRIB : Vietnam Bank for Agriculture and rural Development
ATM : Automated Teller Machine – Máy rút tin t đng
AZN : Australia and New Zealand Banking Group
BEA : Bank ò East Asia
BIDV :Bank for Investment and Development of Vietnam
VCNT : n v chp nhn th
EAB : East Asia Bank
EDC : Máy xin cp phép
EIB : Eximbank – Ngân hàng xut nhp khu
ICA : Interbank Card Association
NH : Ngân hàng
NHNN : Ngân hàng Nhà nc
NHTM : Ngân hàng Thng mi
NSNN : Ngân sách Nhà nc
TCCDVTT : T chc cung ng dch v thanh toán
VCB : Vietcombank
VN : Vit Nam
WSBA : Wertern States Bankcard Association
1
LI M U
I.TÍNH CP THIT CA TÀI
Hin nay, nc ta đang trong tin trình thc hin công cuc công nghip hoá,
hin đi hoá đt nc. Mc tiêu ca công nghip hoá hin đi hoá là xây dng đt
nc ta thành mt nc công nghip có c s vt cht k thut hin đi, c cu
kinh t hp lý, quan h sn xut tin b, phù hp vi s phát trin ca lc lng
sn xut, đi sng vt cht và tinh thn cao, quc phòng an ninh vng chc, dân
giàu nc mnh, xã hi công bng dân ch vn minh. thc hin đc công
nghip hoá hin đi hoá là trách nhim ca nhiu ngành kinh t trong đó có ngành
ngân hàng.
Ngày nay, ngành ngân hàng đc coi là ngành kinh t huyt mch, có tm
quan trng đc bit góp phn thúc đy tng trng kinh t, đ thc hin tt nhim
v trng tâm mà ng và Nhà nc giao cho, mt trong nhng vn đ cp bách đt
ra đi vi ngành ngân hàng là phi xây dng h thng đ mnh trên tt c các lnh
vc. Nn kinh t hàng hoá vn hành theo c ch th trng đòi hi s luân chuyn
vn nhanh. Vì vy, đi đôi vi vic đi mi c cu t chc v nghip v ngân hàng
đã tp trung ci tin ch đ thanh toán không dùng tin mt đc bit là thanh toán
qua th.
Hn na, các hot đng trên th gii hin nay đu din ra theo xu hng
hin đi hoá và hot đng thanh toán cng vy. Nu nh trc kia con ngi s
dng hàng hoá, ri đn tin giy trong vic thanh toán hàng ngày thì đn nay đã
dn chuyn sang dùng các hình thc thanh toán không dùng tin mt vi s tin li
và an toàn cao. Các phng tin đó có th k đn nh tài khon, séc, ngân
phiu…và hin đi nht, vn minh nht là th thanh toán.
Th thanh toán đã xut hin trên th gii t hn 50 nm qua và đã có đc
nhng bc tin rt dài v k thut công ngh cng nh v quy mô s dng.
Ti Vit Nam, th thanh toán ch mi xut hin hn 15 nm nay, nhng đang
có nhng bc phát trin nhanh chóng. Tuy nhiên trong quá trình phát trin ca th
2
trng th ti Vit Nam đã bc l, phát sinh không ít nhng bt cp cn phi gii
quyt.
Ti Tin Giang, th thanh toán ch mi xut hin hn 04 nm nay và bc
đu đã có nhng bc phát trin đáng k trong hai nm gn đây. Tuy nhiên, th
trng th ti tnh Tin Giang mi phát trin nên còn nhiu khó khn cn phi gii
quyt
T thc tin phát trin th trng th thanh toán ti Vit Nam trong thi gian
qua, cng nh s phát trin th thanh toán ti tnh Tin Giang tôi quyt đnh chn
đ tài:
“Gii pháp phát trin th thanh toán ti tnh Tin Giang” làm lun vn tt nghip
cao hc kinh t ca mình.
II.MC ÍCH VÀ NHIM V NGHIÊN CU
1.Nghiên cu nhng vn đ c bn v th thanh toán: li ích, đc đim và c
s pháp lý cng nh tính tt yu ca vic phát hành và s dng th thanh toán ti
Tin Giang.
2.Phân tích thc trng tình hình phát hành và s dng th ti Vit Nam trong
nhng nm qua. Trên c s đó, nêu lên mt s vng mc và nhng vn đ cn
gii quyt.
3. xut mt s kin ngh, gii pháp nhm đy mnh phát trin th trng
th thanh toán ti Tnh Tin Giang trong thi gian ti.
III.I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
i tng nghiên cu ca lun vn là th thanh toán ti Vit Nam nói chung
và th thanh toán ti Tin Giang nói riêng.
IV.PHNG PHÁP NGHIÊN CU
Trong quá trình thc hin lun vn, tôi đã s dng các phng pháp tip cn
thc t, phân tích, tng hp, so sánh, đi chiu, din dch quy np. ng thi, kt
hp nhng kin thc đã hc v tài chính, ngân hàng, tìm hiu thc t cng nh
3
nghiên cu các vn bn pháp quy hin hành nhm gii quyt nhng vn đ đt ra
trong lun vn.
V.NHNG NGHIÊN CU CÓ LIÊN QUAN N TÀI:
Trong quá trình nghiên cu đ tài, tôi đã tip cn và tham kho hai lun án
tin s kinh t có liên quan đn đ tài nghiên cu, kt hp vi các tp chí chuyên
ngành ngân hàng và các tài liu khác trong và ngoài nc.
4
CHNG I
TNG QUAN V TH THANH TOÁN
1.1 LÝ LUN TNG QUAN V TH THANH TOÁN
1.1.1 Khái quát v thanh toán không dùng tin mt.
S tn ti ca quá trình sn xut và trao đi hàng hoá đòi hi các quan h chi
tr ln nhau phi dùng hình thc tin t. Ngày nay, trong thanh toán ngi ta
thng s dng hai hình thc chi tr là dùng tin mt và hình thc thanh toán
không dùng tin mt.
Thanh toán bng tin mt là biu hin các quan h thanh toán trc tip bng
tin mt trong các quan h thanh toán thu chi gia cá nhân vi nhau, gia các t
chc kinh t, c quan Nhà nc vi cá nhân,…
Thanh toán không dùng tin mt là thanh toán qua ngân hàng, là tng hp
các mi quan h chi tr tin t đc thc hin bng cách trích chuyn t tài khon
ca ngi này sang ngi khác ti ngân hàng, vi s kim soát ca ngân hàng mà
không cn dùng tin mt.
Theo d báo ca các nhà kinh t, vi đà phát trin kinh t xã hi, lu thông
hàng hoá, trao đi, dch v đc m rng thì thanh toán không dùng tin mt ngày
càng chim phm vi và khi lng ln hn so vi thanh toán bng tin mt. Ngoài
tác dng nh vic thúc đy quá trình sn xut và lu thông hàng hoá, làm tng tc
đ chu chuyn vn tin t, tit kim chi phí cho xã hi, thanh toán không dùng tin
mt còn là công c quan trng đ thc hin công tác qun lý kinh t ca Nhà nc.
Trong phng thc thanh toán không dùng tin mt, các đi tng kinh t có
th s dng các hình thc thanh toán khác nhau bng cách trích tài khon ca mình
ti ngân hàng đ chi tr cho ngi th hng nh thanh toán bng séc, u nhim
chi, lnh chuyn tin và th thanh toán. Mt hình thc thanh toán đang đc s
dng ph bin trên th gii hin nay, đó là thanh toán bng th ngân hàng. So vi
các hình thc thanh toán khác thì th ngân hàng có nhiu u đim hn vì đã ng
dng nhng tin b ca ngành công ngh thông tin mang li đ phát trin công
5
ngh thanh toán bng th, giúp cho vic thanh toán ca ngi dân qua ngân hàng
tr nên nhanh chóng và tin li.
1.1.2 Khái nim, cu trúc, phân loi th thanh toán.
1.1.2.1 Khái nim th thanh toán
Xét v mt hin tng, “Th thanh toán là mt phng tin thanh toán không
dùng tin mt, trong đó ngi s dng th có th s dng th đ thanh toán cho các
hàng hoá, dch v hay rút tin mt ti các ngân hàng, các đi lý ngân hàng hay ti
các máy rút tin t đng (ATM)”
Có quan đim cho rng: “Th thanh toán là phng tin thanh toán không
dùng tin mt mà ch th có th s dng đ rút tin mt hoc thanh toán hàng hoá,
dch v ti các đn v chp nhn thanh toán th”
ng trên quan đim k toán, th thanh toán là mt phng tin ghi s
nhng s tin thanh toán thông qua thit b đc th phi hp vi h thng ni mng
vi tính đ kt ni trung tâm phát hành vi các đim thanh toán, nó cho phép thc
hin cuc thanh toán nhanh chóng, thun tin và khá an toàn cho các đi tng
tham gia thanh toán”
Trên quan đim ca ngân hàng, vic phát hành và thc hin thanh toán th là
mt nghip v bao gm các hot đng cho vay, huy đng vn (thông qua ký qu
hay tài khon đm bo), thanh toán trong nc và quc t. Th thanh toán là mt
phng thc, mt dch v thanh toán do ngân hàng cung cp cho khách hàng theo
hp đng gia t chc phát hành th và ch th.
T đó có th khái quát, th thanh toán là mt phng tin thanh toán không
dùng tin mt do ngân hàng phát hành th cung cp cho ch th đ thanh toán tin
hàng hoá, dch v ti các đn v chp nhn th hoc rút tin mt ti các máy rút tin
t đng ATM.
Nói chung, đây là mt phng tin thanh toán thay th tin mt, s dng
thanh toán trong giao dch mua bán, là mt sn phm kinh doanh ca ngân hàng vi
th trng tim nng rng ln.
6
1.1.2.2 Cu trúc th thanh toán
Thng bao gm các yu t c bn sau:
- Tên và biu tng ca ngân hàng phát hành th: Các quy hiu, logo ca
t chc phát hành th, tên th (VISA, MASTERCARD, AMERICAN EXPRESS,
JCB ), tên và biu tng ca ngân hàng trc tip phát hành th. Nhng thành phn
này đc thc hin vi k thut cao nhm tránh gi mo.
- B nh đin t: thng đc gi là chip đc s dng đi vi các loi th
thông minh, trong đó cha đng các d liu liên quan đn ch th.
- S th: là s tài khon dành riêng cho mi ch th. Thông thng s này
đc dp ni trên th và s đc in trên hoá đn khi ch th thanh toán tin mua
hàng. Tu theo tng loi th mà có ch s khác nhau và cu trúc, phân nhóm trong
dãy s cng khác nhau.
- H và tên ch th: H và tên ca ch th đc dp ch ni, th thanh toán
không chuyn đi cho nhau. Nu là th cá nhân thì đây s là tên ca ngi ch s
hu, và nêu là th công ty thì in tên công ty.
- Thi hn hiu lc ca th: Khong thi gian s dng th có th là 5,12,18
hoc 24 tháng tu theo chính sách ca tng ngân hàng phát hành. Trong trng hp
th ht hn s dng thì ch th phi làm th tc gia hn th.
Mt sau: bao gm các yu t c bn sau:
- Dãy bng t: có kh nng lu tr nhng thông tin đc mã hóa v s th,
tên ch th, tên ngân hàng phát hành, ngày phát hành, mã s cá nhân, khi quét
qua máy rút tin t đng (ATM), máy cp phép t đng (POS ), mi d liu này s
đc đc và chuyn v trung tâm th thông qua mng thông tin, nu là th quc t
thì nhng thông tin này s đc truyn v ngân hàng phát hành qua h thng thông
tin ca hip hi phát hành th quc t (h thng BASE –I ca Visacard hoc h
thng INAS ca Mastercard…)
- Bng ch ký ca ch th: là bng giy đc nm ngay di dãy bng t,
trên bng giy là ch ký ca ch th; khi thanh toán ti các VCNT, đn v s so
7
sánh ch ký ca ngi cm th trên hoá đn vi ch ký mu trên dãy bng ca ch
th.
Ngoài ra, mt sau ca th còn in thêm các lu ý trong vic dùng th và tên,
đa ch ca ngân hàng phát hành.
1.1.2.3 Phân loi th thanh toán
Hin nay, trên th trng ni đa cng nh quc t có rt nhiu th thanh toán
khác nhau vi nhng đc đim cng nh tính nng rt đa dng và phong phú.
phân loi, ta có th cn c vào 5 c s:
*Xét theo công ngh sn xut, chia làm 3 loi:
- Th khc ch ni (Embossing Card): c làm da trên k thut khc
ch ni.
- Th bng t (Magnetic Stripe): Theo đó, các d liu, thông tin liên quan
đn khách hàng s đc lu tr trong bng t mt sau ca th. Nhng thông tin
này không đc mã hoá nên d b ly cp thông tin. Do đó, ngày nay đa phn các
ngân hàng và t chc phát hành th đu chuyn sang th thông minh.
- Th thông minh (Smartcard): là loi th theo đó các d liu, thông tin
liên quan đn khách hàng s đc lu tr trong mt b nh đin t, đc gi là
chip. Th thông minh có u đim ni bt là hn ch vic s dng th gi mo; tuy
nhiên, chi phí phát trin rt cao.
*Nu phân theo ch th phát hành: Có hai loi ch yu là:
- Th ngân hàng (Bankcard): là loi th do ngân hàng phát hành giúp
khách hàng s dng linh đng tài khon ca mình ti ngân hàng, hoc s dng mt
s tin do ngân hàng cp tín dng.
- Th do các t chc phi ngân hàng phát hành: là th du lch hoc gii trí
ca các tp đoàn kinh t ln.
*Nu phân theo tính cht thanh toán ca th: có 4 loi ch yu là:
8
- Th mua sm (charge card): loi th mua sm có đc đim không quy
đnh trc hn mc tiêu dùng, thi hn đc min lãi là mt tháng, thanh toán toàn
b s d n khi nhn đc bng thông báo giao dch.
- Th tín dng (Creditcard): các ngân hàng s quy đnh trc mt hn mc
tín dng tun hoàn nht đnh cho tng ch th. phát hành th tín dng, các ngân
hàng không đòi hi khách hàng phi có tài khon tin gi m ti ngân hàng.
- Th ghi n (Debit Card): là loi th có quan h trc tip và gn lin vi tài
khon tin gi hoc tài khon Cheque. Loi th này khi mua hàng hoá, dch v thì
giá tr nhng giao dch s đc khu tr ngay vào tài khon ca ch th.
- Th rút tin hay còn gi là th tin mt (Cash card): là loi th đc s
dng đ rút tin mt, rt ph bin và hu ht các ngân hàng ch phát hành cho
khách hàng có tài khon ti ngân hàng đó.
*Nu phân loi theo mc đích s dng th
- Th cá nhân (Personal Card): là loi th mà ch s hu là cá nhân.
- Th kinh doanh (Business Card): Thng s dng cho nhân viên ca các
doanh nghip. Vi loi th này, các doanh nghip có th qun lý các khon chi tiêu
cho mc đích kinh doanh ca công ty ca nhân viên thông qua các báo cáo đnh k
do ngân hàng phát hành th cung cp.
- Th công ty (Corporate card): là th mà ch s hu là công ty. Th này
thng do lãnh đo công ty hoc ngi có trách nhim mua hàng thng xuyên ca
công ty s dng. Công ty s chu trách nhim v vic s dng th.
- Th giao dch tài chính (Financial transacsion card): là loi th phc v
cho mt s giao dch tài chính đc bit.
- Th hoán đi (Alterd card): ây là loi th đã thay đi mà s tài khon
khác vi mã s ban đu, đ đ phòng ngi khác s dng th gi.
*Nu phân loi theo phm vi s dng
-Th ni đa là th đc t chc phát hành th ti Vit Nam phát hành đ
giao dch trong lãnh th nc Cng hòa xã hi ch ngha Vit Nam.
9
-Th quc t là th đc t chc phát hành th ti Vit Nam phát hành đ
giao dch trong và ngoài lãnh th nc Cng hòa xã hi ch ngha Vit Nam; hoc
là th đc t chc nc ngoài phát hành và giao dch trong lãnh th nc Cng
hòa xã hi ch ngha Vit Nam.
1.1.3 Ngun gc ra đi và phát trin ca th thanh toán.
Th thanh toán là mt phng tin thông dng và vn minh trên th gii hin
nay. Theo tài liu ca t chc th Visa quc t (là t chc s hu mt trong nhng
thng hiu th có uy tín nht trên th gii) vào nm 1914, công ty đin báo hàng
đu ca Hoa K Western Union đã phát hành tm th bán cho khách hàng ca mình
đ thc hin nhng giao dch trên th trng mà ngi ta tin rng đó là th thanh
toán đu tiên. Tm th này là mt ming kim loi mng, nh và đc xem nh mt
loi tin kim loi. Tm th này có ghi tên khách hàng và cho phép h thun tin
trong vic gi đi nhiu bc đin tín và có th thanh toán ngay. n cui mi tháng,
công ty này lit kê và in ra hoá đn tng khon thanh toán, tình hình thc hin giao
dch ca h
Mãi cho đn nm 1924, xut hin thêm mt loi th tín dng xng du do
công ty Genneral Petrolium ca California phát hành cho nhng công nhân và
khách hàng chn lc. n cui thp k 1930, công ty AT & T gii thiu loi th
Bell System Credit Card, mt công c thun tin đc thit k đ to dng lòng
trung thành ca khách hàng. Sau đó, di s hng dn ca AT&T, các ngành
hàng không và đng st ti Hoa K cng phát hành loi th gi là “th trung
thc”. T đây, nhiu khách sn và ca hiu cng bt đu phát hành th.
Khái nim v th tr nên ph bin hn qua câu chuyn ni ting ca mt
doanh nhân ngi M, ông Frank McNamara. Vào nm 1949, do có mt ln ông ta
đã mi nhng khách hàng ca mình đn dùng ba ti ti nhà hàng manhattan
New York, sau khi ba tic kt thúc, hoá đn thanh toán đc mang đn, ông
McNamara bng ht sc bi ri vì phát hin s tin mt trong ví không đ đ chi
tr. Ông phi đin thoi cho v nhanh chóng đem tin đn thanh toán. Tình trng
10
khó x ln đó khin ông tìm và nghiên cu ch to mt phng tin chi tr không
dùng tin mt trong nhng trng hp tng t nh trên. Th là ln đu tiên,
McNamara đã cho ra đi loi th mang tên “Diners club”, vi l phí hàng nm là
5USD đc tính n và s lng th ngày càng tng lên, công ty phát hành th
Diners Club nhanh chóng thu đc lãi.
S thành công vt ngoài d kin ca Diner Club đã to tin đ cho hot
đng phát hành th tín dng ngân hàng mà đi tiên phong trong lnh vc này là
Franklin National Bank Long Island, New york vào nm 1951. có th s dng
th tín dng do Franklin National phát hành, khách hàng phi yêu cu ngân hàng
này cho vay mt khon tín dng. Trong trng hp đc ngân hàng đng ý, khách
hàng s đc phát hành mt th tín dng đ mua hàng hoá, dch v
n 1955, hàng lot các loi th mi ra đi nh Trip charge, Golden Key,
Gourmet Club, Esquire Club, đn 1958 Carde Blanche ca h thng khách sn
Hiton và American Express Corporation ra đi và thng lnh th trng th gii.
Phn ln các loi th ch dành cho gii doanh nhân, nhng các ngân hàng đã
cm nhn rng gii bình dân mi là đi tng s dng th ch yu trong tng lai.
Nm 1960, Bank of America phát hành th Bank Americard, sau đó, cp giy phép
cho các đnh ch tài chính khi phát hành th bank Americard.
Trc s thành công ca Bank of America, mt s ngân hàng phát hành th
khác Hoa K đã ngi li vi nhau đ tìm gii pháp cnh tranh. Vì vy, nm 1966,
14 ngân hàng Hoa K đã quyt đnh thành lp mt hip hi th liên ngân hàng
gi là Interbank Card Association – ICA đ trao đi các thông tin v các giao dch
th tín dng. Nm 1967, bn ngân hàng thuc bang califonia đã thay đi tên ca h
t hip hi th ngân hàng Califonia thành hip hi th ngân hàng các bang phía Tây
(Wertern States Bankcard Association – WSBA). Hip hi này đã m rng thành
viên sang các đnh ch tài chính khác phía tây nc M và sn phm th ca hip
hi đc gi vi tên là Mastercharge.
11
Sau đó, WSBA cng đã cp giy phép cho ICA đ s dng tên và biu tng
Mastercharge. n cui thp niên 1960, nhiu đnh ch tài chính đã tr thành hi
viên ca WSBA đ phát hành các sn phm th ngân hàng mang thng hiu
Mastercharge và cnh tranh vi th Bank Americard.
Cho đn nm 1977, th tín dng Bank Americard tr thành th visa và t
chc visa quc t đã ra đi t đây. Ngày nay, Visa là loi th có quy mô phát trin
ln nht trên toàn cu vi s tham gia ca 21.000 đnh ch tài chính trên khp th
gii, doanh s bình quân hàng nm đt trên 2.000 t USD. T chc Visa quc t
không trc tip phát hành th mà giao li cho các thành viên. ây cng là u th
giúp cho Visa d m rng th trng hn các loi th khác. Th Visa đc a
chung s dng trên th gii vì Visa có mng li chp nhn th rng khp toàn
cu, chin lc qung cáo tip th phong phú, phí đi lý tr cho ngân hàng thanh
toán trong vic chp nhn th Visa thp. Yu t này đã khuyn khích đc nhiu t
chc kinh t tr thành đi lý, gia tng quy mô th ngày càng ln.
n nm 1979, Mastercharge đi tên thành Mastercard và các sn phm th
Mastercard đã ra đi và phát trin đ tr thành đi th cnh tranh ch yu ca th
Visa. Cho đn nay, s lng thành viên tham gia vào hip hi Mastercard đã lên
đn hn 29.000 thành viên, mng li rút tin mt đã đc trin khai rng hn
191.000 ngân hàng trên th gii, s lng ch th lên đn 380 triu, s đi lý chp
nhn thanh toán th hn 15 triu đim, doanh s hàng nm đt hn 1.000 t USD,
góp phn đa th trng th trên th gii ngày càng phát trin. Ngày nay, hai loi
th ngân hàng này đc s dng ph bin nht trên th gii và chim lnh hoàn
toàn th trng th ngân hàng trên th gii c v s lng th phát hành và doanh
s thanh toán.
Ngoài ra còn phi k đn th JCB do Sanwa Bank, Nht Bn phát hành vào
nm 1961 và đã phát trin nhanh chóng trên toàn th gii vào nm 1981. n nay,
s vn ca JCB khong 108 triu USD vi 4.600 nhân viên, 45 vn phòng và 10
trung tâm dch v ti Nht Bn và 46 vn phòng các quc gia trên th gii. Doanh
12
thu hàng nm trung bình đt 82.1 t USD vi s lng th phát hành là 96 triu th,
s lng đi lý chp nhn th là 38.2 triu đim và th JCB đc chp nhn thanh
toán ti 189 quc gia và lãnh th trên th gii.
1.1.4 Quy trình phát hành và thanh toán th
1.1.4.1 Quy trình phát hành:
Quy trình phát hành th hin nay ca các t chc phát hành là tng đi đn
gin, c bn gm 3 bc
B1: Khách hàng đn ngân hàng đng ký s dng th và b túc các th tc
cn thit theo quy đnh ca ngân hàng.
B2: Ngân hàng tin hành thm đnh h s đng ký s dng th.
B3: Ngân hàng s tin hành sn xut th và phát cho khách hàng theo các
loi th khách hàng yêu cu s dng.
S đ 1.1: Quy trình phát hành th.
Tip nhn h s
(
1
)
Thm đnh h s
(
2
)
Cp th
(
3
)
1.1.4.2 Quy trình thanh toán:
i vi các loi th khác nhau, c ch, phng thc và thm chí là quy trình
thanh toán có th có mt s khác bit nht đnh nhng nhìn chung chúng cng có
nhng đim ging nhau c bn đó là:
- Tham gia vào quá trình thanh toán th thông thng gm 5 thành phn
+Khách hàng hay còn gi là ch th.
+Ngân hàng phát hành th hay còn gi là ngân hàng ca ch th.
+n v chp nhn th (ngi bán hàng hoá, dch v chp nhn thanh
toán th).
+Ngân hàng thanh toán hay ngân hàng ca ngi bán.
+H thng x lý giao dch chung.
13
S đ 1.2: Quy trình tng quát v thanh toán bng th.
NGÂN HÀNG
PHÁT HÀNH
TH ( Ngân hàng
ca ngi mua)
KHÁCH HÀNG
(Ch th)
N V CHP
NHN TH
(Ngi bán hàng)
Bc
1: Xin
gia hn
mc tín
dng
ký qu
NGÂN HÀNG
THANH TOÁN
(Ngân hàng ca
ngi bán
MNG THÔNG
TIN THANH
TOÁN
Bc 4: Xin cp phép
Bc 5: Gi &
nhn thông tin
giao dch
Bc 5: Gi &
nhn thông tin
giao dch
Bc
9: Gi
hóa
đn
(mi
tháng)
Bc 6: Xut trình hóa đn
Bc 7: Hoàn qu(thanh toán)
Bc
8: Gi
hóa
đn
Bc 2:
Cp tài
khon
thanh
toán
VCNT
Bc 3: Mua hàng hóa , dch v
B1: Khách hàng xin cp hng mc tín dng (Credit Card) hoc ký qu (debit
Card) ti ngân hàng phát hành th đ có th thanh toán.
B2: n v chp nhn th đng ký vi ngân hàng thanh toán th đ m tài
khon ca đn v chp nhn th (Merchant account).
Các bc 1,2 có th tin hành không theo th t và hoàn toàn không ph
thuc vào nhau.
B3,4,5: Ch th mua hàng hoá, dch v ti các đn v chp nhn th hay rút
tin mt ti các máy ATM, khách hàng s xut trình th hay đa th vào máy quét
đ nhp thông tin, thông tin này s đc gi qua mng thông tin thanh toán đ
trung tâm x lý ca h thng thanh toán đ xác đnh hiu lc thanh toán ca th.
Khi đã có xác nhn th có hiu lc thanh toán ca trung tâm x lý, vic cp phép
14
hoàn tt. Thông tin này cng đc gi đn và lu li ti ngân hàng phát hành th,
ngân hàng thanh toán đ làm c s cho vic thanh toán bù tr gia hai ngân hàng.
B6,7: Khi ngân hàng thanh toán hoc ngân hàng s hu máy ATM xut trình
nhng chng t hp l chng minh giao dch đã thc hin thông qua h thng
mng li liên ngân hàng, ngân hàng phát hành th có trách nhim thanh toán hoàn
qu cho ngân hàng thanh toán.
B8: Trong vòng mt thi gian nht đnh (thng không quá 48 gi), đn v
chp nhn th gi các hoá đn giao dch bng th đn ngân hàng thanh toán và
nhn tin bán hàng t ngân hàng này .
B9: Cui k, ngân hàng phát hành th gi bn sao kê, ghi chi tit các giao
dch ca ch th. tip tc s dng, ch th phi thanh toán các khon đã chi tiêu
bng th cho ngân hàng phát hành th.
1.1.5 Li ích kinh t ca phng thc thanh toán th.
Vic s dng th thanh toán là mt trong nhng phng tin mang li nhiu
li ích không ch cho cá nhân s dng th, h thng ngân hàng mà còn mang li
nhiu li ích cho nn kinh t.
1.1.5.1 i vi ngi s dng th.
- Th nht, th là mt phng tin thanh toán không dùng tin mt va tin
li, an toàn, tit kim, va vn minh, hin đi mà không b phân bit giá so vi khi
tr bng tin mt.
- Th hai, s dng th mang li s an toàn cho khách hàng, tránh s phin hà
và nguy him khi dùng tin mt đi công tác hay mua bán. Trong trng hp b mt
th, ch th có th báo ngay cho ngân hàng phát hành th đ kp thi phong to tài
khon th. Ngi nht hay ly cp th cng khó có th s dng đc vì th có hình,
ch ký cng nh mt mã ch có ch th mi bit đc.
- Th ba, khách hàng s dng th có th thanh toán các giao dch d dàng
nh vào mng li rng rãi các đi lý chp nhn th trong và ngoài nc nh:
khách sn, nhà hàng, siêu th, ca hàng bán l, dch v taxi, công ty du lch,…
15
- Th t, khi cn thit ch th có th rút tin mt ti các t chc tài chính hay
các ngân hàng trên th gii hoc ti các máy rút tin t đng ATM vi loi tin phù
hp ca nc s ti, va an toàn, va đn gin, chi phí li thp hn nhiu so vi
vic phi mang tin mt.
- Th nm, s dng th tín dng, khách hàng có th chi tr, thanh toán tin
mua sm trc và thanh toán li sau cho ngân hàng. Khách hàng s dng th tín
dng đc cp trc mt hn mc chi tiêu mà không phi tr lãi vay khi khách
hàng thanh toán đúng hn theo yêu cu ca ngân hàng.
- Th sáu, đi vi các khách hàng s dng th ghi n, s tin khách hàng np
vào th đ chi tiêu đc hng lãi sut không k hn ngay c khi khách hàng
không s dng th.
- Th by, riêng đi vi công ty, vic s dng th giúp gim các khon tm
ng công tác phí, kim soát hiu qu chi tiêu ca nhân viên và đc cp ngay
ngun vn ngn hn mà không cn th tc vay vn.
1.1.5.2 i vi ngân hàng.
Th là mt công c hin đi, giúp m rng hot đng dch v ngân hàng, góp
phn quan trng làm gim lng tin mt trong nn kinh t.
*Vi ngân hàng phát hành th, li ích ca phng thc thanh toán th mang
li là:
+Góp phn đa dng hoá hình thc kinh doanh ca ngân hàng, to mi quan
h thân thin gia ngân hàng và khách hàng.
+Ngân hàng s thu hút đc nhiu vn nhàn ri trong dân c khi khách hàng
gi tin vào tài khon th.
+Thông qua sn phm th, ngân hàng cp cho khách hàng nhiu loi hình
dch v ph tri nh thanh toán các loi hình sinh hot phí, thc hin chuyn tin
thanh toán thông qua th, s dng th nh mt tài khon thanh toán cá nhân lu
đng trong và ngoài nc.Qua đó, ngân hàng phát hành th có th đa dng hoá sn
phm cung cp cho khách hàng và thu li nhun nhiu hn.
16
*Vi ngân hàng thanh toán, li ích ca phng thc thanh toán th mang li
là:
+Tng hiu qu nghip v thanh toán, m rng đi tng thanh toán, thu
đc phí chit khu đi lý t các đn v chp nhn th, tng doanh s thanh toán và
tng li nhun. Ngoài ra nh làm trung gian thanh toán th, ngân hàng s gi đc
nhng khách hàng là nhng nhà buôn bán l.
+Tham gia vào hot đng thanh toán th, các ngân hàng có th m rng
ngun khách hàng là các đim bán l, các đim cung cp hàng hoá, dch v.
+Thông qua các đn v chp nhn th, ngân hàng thanh toán có th to cho
mình mt mng li rng khp. Nhng đim này, tu theo mô hình, v trí, có th
tr thành mng li phát trin các sn phm ca ngân hàng đn tay ngi s dng
hiu qu nht.
1.1.5.3 i vi đi lý chp nhn th.
Vic chp nhn thanh toán bng th mang li cho đn v rt nhiu s tin li:
-Th nht, gia tng doanh thu cho đi lý: Vic chp nhn thanh toán th
khin cho ngi tiêu dùng có th mua sm hàng hoá có giá tr cao, giúp đi lý tng
hn mc cung cp hàng hoá cao hn. T đó, đi lý bán đc nhiu hàng, làm gia
tng doanh thu cng nh li nhun. Hn na thanh toán gia đi lý và ch th đc
tin hành nhanh hn, gim tình trng chm tr ca khách hàng.
-Th hai, ci thin công tác qun lý tài chính. Khi giao dch bng th gia
tng, thi gian dành cho vic kim đm, thu gi tin ca b phn ngân qu gim
xung, giúp cho ngi qun lý có nhiu thi gian đ làm nhng công vic quan
trng khác; tránh các hin tng dùng tin gi trong giao dch cng nh tình trng
mt cp tin ca khách hàng trong nhà hàng, khách sn,…S tin thanh toán đc
đm bo đi ngay vào tài khon ca đn v chp nhn th m ti ngân hàng thanh
toán. Ngoài ra tránh gây nhng hiu lm không đáng có hoc nhng rc ri liên
quan đn tin gia nhân viên ca đn v chp nhn th vi khách hàng.
17
-Th ba, giúp khách hàng gn bó vi đi lý. Ngi tiêu dùng ngày nay xem
vic chp nhn th thanh toán đng ngha vi dch v khách hàng đc bit. Trong
nhiu trng hp, vic thanh toán th là bin pháp thanh toán d dàng và hiu qu
nht. Vì vy, khi đi lý trng bày biu tng th ni bc trong ca hàng mình tc là
đi lý đang gi mt li mi có sc mnh ti ch th. i lý to ra s d dàng cho
ngi tiêu dùng và đem li s thun tin mà h mun s góp phn quan trng làm
cho khách hàng gn bó vi đi lý hn, mua hàng nhiu hn và doanh thu ca chúng
cng s tng lên. Vic áp dng mt hình thc thanh toán thông qua h thng ngân
hàng cng nh mt minh chng cho hot đng minh bch ca đi lý. iu này to
nim tin cho khách hàng và thu hút khách hàng đn mua sm ti đi lý nhiu hn.
-Th t, đc ngân hàng h tr, tip cn nhng phng thc thanh toán hin
đi, hiu qu và nhanh chóng ca ngân hàng cng nh đc làm đc làm quen vi
các dch v khác ca ngân hàng. Khi tr thành đn v chp nhn th, các c s kinh
doanh, nhà hàng, khách sn…s đc trang b và lp đt các thit b đc th, hun
luyn nhân viên v vic x lý giao dch bng th min phí.
-Th nm, đc hng mt s chính sách u đãi t phía ngân hàng. i vi
nhng đn v gn bó vi ngân hàng nhiu nm, ngân hàng có th cp cho đi lý
mt khon tín dng đ khi có nhu cu, các đi lý này có th vay đ s dng mà
không cn phi có tài sn th chp.
1.1.5.4 Ý ngha kinh t và xã hi.
Vic thanh toán bng th qua h thng ngân hàng có nhiu thun li không
ch đi vi ngi tiêu dùng, ngân hàng mà còn đi vi c vic điu hành v mô nn
kinh t, c th là:
Th nht, ngân hàng tr thành trung tâm thanh toán ca toàn xã hi, qua đó
to lp nim tin ca dân chúng vào hot đng ca h thng ngân hàng cng nh s
phát trin bn vng ca nn kinh t, to điu kin thanh toán tin, hàng hoá, dch v
mt cách an toàn và có hiu qu, chính xác, tin cy và tit kim nhiu thi gian, tt
18
c các giao dch đu thông qua h thng ngân hàng. Các ngân hàng đóng vai trò
va là ngi t chc va là ngi thc hin các khon thanh toán.
Th hai, vic thanh toán bng th có u đim thun li đi vi công chúng là
không phi chuyên ch tin, không cn lu gi tin mt. iu này s làm gim bt
các tiêu cc và t nn xã hi nh trm cp, cp git, la đo… và to s tin
tng trong giao dch, mua bán vì không có khái nim tin tht, tin gi.
Th ba, th thanh toán khuyn khích ngi dân chi tiêu thng xuyên hn và
mnh dn hn, góp phn làm tng vòng quay ca đng tin, khi thông các lung
vn khác.
Th t, thông qua s kim soát thanh toán ca ngân hàng, to điu kin cho
ngân hàng Nhà nc kim soát khi lng giao dch thanh toán ca c dân và ca
c nn kinh t. Qua đó, to tin đ cho vic tính toán lng tin cung ng và điu
hành thc thi chính sách tin t quc gia có hiu qu. Nu vic thanh toán hàng hoá
và dch v bng th đc s dng mt cách trit đ, Nhà nc s kim soát đc
thu chi ca các cá nhân, t chc mt cách d dàng, góp phn quan trng trong vic
thc thi chính sách thu, hn ch đn mc thp nht tình trng tht thu thu không
đáng có. ng thi, Nhà nc có th kim soát các hot đng giao dch kinh t,
gim thiu tác đng tiêu cc ca các hot đng kinh t ngm. Góp phn quan trng
nâng cao tính minh bch trong hot đng kinh t ca quc gia.
Th nm, vi khon tin vay sn có thông qua th tín dng, ngi dân có th
phát sinh nhu cu tiêu dùng và chi tiêu thng xuyên hn. iu này giúp Chính
ph thc hin có hiu qu chính sách kích cu, tng tiêu dùng, dn đn thúc đy
hot đng sn xut kinh doanh phát trin.
Ngoài ra, vic thanh toán bng th gn lin vi vic s dng các tin b khoa
hc k thut và công ngh hin đi, to điu kin thun li cho vic hi nhp kinh
t quc t, trc ht là thông qua các hip hi th trên th gii. T đó, Nhà nc có
th d dàng kim soát lng tin ngi dân chi tiêu khi đi ra nc ngoài, d dàng
qun lý hot đng ngoi hi, tránh tình trng chuyn ngân không đc phép
19
1.2 TH TRNG TH THANH TOÁN
1.2.1 Khái nim
Th trng th thanh toán là th trng thanh toán hin đi vi nhiu u
đim, là hình thc thanh toán không dùng tin mt do các ngân hàng hay các t
chc tài chính phát hành và cung cp cho khách hàng. Khách hàng có th s dng
đ rút tin mt ti các ngân hàng đi lý, các máy rút tin t đng (ATM) hoc thanh
toán tin hàng hoá, dch v.
1.2.2 Các nhân t tác đng đn hot đng thanh toán th
Có rt nhiu nhân t nh hng đn hot đng thanh toán th, mi nhân t có
nhiu hng tác đng đn hot đng thanh toán th nhng nhìn chung các nhân t
có th chia thành hai nhóm:
- Nhóm nhân t khách quan
Trình đ dân trí và thói quen tiêu dùng ca ngi dân: trong mt xã hi mà
trình đ dân trí cao, các phát minh, ng dng ca khoa hc k thut công ngh cao
s d dàng tip cn đi vi ngi dân. Tiêu dùng thông qua th là mt cách thc
tiêu dùng hin đi, nó s d dàng thâm nhp và phát trin hn vi nhng cng đng
dân trí cao và ngc li. Cng nh vy, thói quen tiêu dùng cng nh hng không
nh đn s phát trin ca dch v th. Khi ngi dân quen vi vic thanh toán các
dch v, hàng hoá bng tin mt h s ít có nhu cu v thanh toán thông qua th.
+Thu nhp ca ngi dùng th: thu nhp con ngi cao lên, nhng nhu
cu ca h cng ngày càng phát trin, vic thanh toán đi vi h đòi hi mt s
tho dng cao hn, nhanh chóng hn, an toàn hn. Vic s dng th đáp ng rt tt
nhu cu này. Hn na, ngân hàng ch có th cung cp dch v cho nhng ngi có
mt mc thu nhp hp lý, nhng ngi thu nhp thp s không đ điu kin s
dng dch v này.
+Môi trng pháp lý: vic kinh doanh dch v th ti bt k quc gia nào
đu đc tin hành trong mt khuôn kh pháp lý nht đnh. Các quy ch, quy đnh