Hình thức hợp tác công - tư (Public private partnership) để phát triển cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH






HUNH TH THÚY GIANG



.
HÌNH THC HP TÁC CÔNG - T (PUBLIC
PRIVATE PARTNERSHIP)  PHÁT TRIN C S
H TNG GIAO THÔNG NG B VIT NAM




LUN ÁN TIN S KINH T





TP.H CHÍ MINH
Nm 2012
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH
 

HUNH TH THÚY GIANG

.
HÌNH THC HP TÁC CÔNG - T (PUBLIC
PRIVATE PARTNERSHIP)  PHÁT TRIN C S
H TNG GIAO THÔNG NG B VIT NAM


Chuyên ngành: Kinh t Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 62.31.12.01


LUN ÁN TIN S KINH T


Ngi hng dn khoa hc:
PGS. TS. PHAN TH BÍCH NGUYT


TP.H CHÍ MINH
Nm 2012



Li cam đoan

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Nhng s liu, d
liu và kt qu đa ra trong lun án là trung thc và ni dung lun án cha tng
đc ai công b trong bt k nghiên cu nào.

Tác gi
i

Mc lc

Li cam đoan
Mc lc i
Danh mc các bng iv
Danh mc các hình v
Danh mc các t vit tt vii
Phn m đu 1
1. Tính cp thit ca d án 1
2. Tình hình nghiên cu liên quan đn ni dung lun án 3
3. Mc tiêu và câu hi nghiên cu 4
4. Phng pháp nghiên cu 5
5. Các phát hin và đóng góp ca lun án 7
CHNG 1: CÁC BNG CHNG THC NGHIM V HÌNH THC
HP TÁC CÔNG – T TRONG LNH VC GIAO THÔNG NG
B
9
1.1 Gii thiu 9
1.2 ng c thúc đy hình thc PPP ra đi 9
1.3 Hình thc hp tác công – t 16
1.3.1 Các đc trng ca hình thc PPP giao thông đng b 16
1.3.2 Tính vt tri ca PPP so vi hình thc đu t truyn thng 17
1.3.3 Các dng hp đng theo hình thc hp tác công t 18

1.3.4 Các nhân t tác đng đn s thành công/các rào cn ca PPP 20
1.3.5 Các kt qu nghiên cu mi v PPP sau khng hong tài chính và bài hc
kinh nghim t các nghiên cu v PPP trên th gii 35
1.4 Xu hng t nhân hóa trong lnh vc giao thông đng b  các nc đang
phát trin 44
1.5 Phng pháp tip cn phù hp đ nghiên cu hình thc hp tác công t trong
lnh vc giao thông đng b ti Vit Nam 46
ii

CHNG 2: NHN DIN CÁC C HI CA PPP T THC TRNG
U T T NHÂN TRONG LNH VC GIAO THÔNG NG B
VIT NAM 48
2.1 c đim ca c s h tng giao thông đng b Vit Nam hin nay 48
2.2 c đim ca ngun vn đu t cho giao thông đng b Vit Nam 51
2.2.1 Ngun vn ngân sách nhà nc 52
2.2.2 Vn h tr chính thc ODA 54
2.2.3 Trái phiu chính ph 54
2.2.4 Ngun vn t nhân trong nc 55
2.3 Tình hình đu t t nhân trong lnh vc GTB ti Vit Nam 57
2.3.1 Khung pháp lý cha đy đ và thiu minh bch 57
2.3.2 Các hình thc t nhân đu t trong lnh vc giao thông đng b hin nay 64
2.3.3 Nng lc ca các Nhà đu t 74
2.4 ánh giá chung v đu t t nhân trong lnh vc GTB hin nay 80
2.4.1 Nhng thành tu đt đc 80
2.4.2 Nhng tn ti và các nguyên nhân 81
CHNG 3: O LNG MC  SN LÒNG U T THEO HÌNH
THC PPP CA KHU VC T NHÂN TRONG LNH VC GIAO
THÔNG NG B TI VIT NAM
89
3.1 Gii thiu 89

3.2 Qui trình nghiên cu 90
3.2.1 Mu nghiên cu 91
3.2.2 Thang đo 92
3.3 ánh giá và điu chnh thang đo – Pilot testing (n=36) 95
3.4 Nghiên cu chính thc 98
3.4.1 Kim đnh các nhân t tác đng đn s sn lòng đu t ca t nhân 103
3.4.2 Phân tích hi quy tuyn tính (regression) 108
3.4.3 Kim tra tính khác bit v mc đ sn lòng đu t theo loi hình doanh
nghip và hình thc la chn đu t 111
iv


DANH MC CÁC BNG

Bng 1.1: Các đc trng ca PPP 16
Bng 1.2: Mt s các nghiên cu v các nhân t thành công/ các rào cn ca d án
PPP giao thông đng b 25
Bng 1.3: Ma trn chia s ri ro ca d án Westlink M7 29
Bng 1.4: Các chin lc tài tr cho PPP theo điu kin ri ro 31
Bng 1.5: Kt qu nghiên cu ca Esther 32
Bng 2.1: Cht lng h tng phân theo tng lnh vc ca 133 nc 50
Bng 2.2: u t
vào CSHT ca mt s quc gia 51
Bng 2.3: D toán nhu cu vn trái phiu chính ph ca các B nm 2011 55
Bng 2.4: So sánh ICOR ca Vit Nam vi các nc trong khu vc có cùng giai
đon phát trin kinh t 56
Bng 2.5: Giá thu phí ca mt s quc gia trên th gii 63
Bng 2.6: Các d án giao thông đng b đu t t nhân trong thi gian qua 64
Bng 2.7: Tình hình tài chính các Tng công ty ngành GTVT 75

Bng 2.8: Tình hình n vay ca các Tng công ty giao thông 77
Bng 2.9: Tình hình kinh doanh ca các T
ng công ty giao thông 77
Bng 2.10: Tng hp giá tr xây lp và gii phóng mt bng 83
Bng 3.1: Tin đ thc hin nghiên cu 91
Bng 4.1: Phân b ri ro chính ca các d án PPP GTB Vit Nam (ln 1) 128
Bng 4.2: Tính hp dn ca các d án GTVT  các quc gia 129
Bng 4.3: ánh giá các phng án cho vai trò tng lai ca VEC 139
v

DANH MC CÁC HÌNH

Hình 0.1: Khung nghiên cu ca đ tài 6
Hình 1.1: Tn tht phúc li xã hi khi hàng hoá công đc loi tr bng giá 10
Hình 1.2: Tn tht phúc li xã hi khi chi phí giao dch ln 11
Hình 1.3:Lý thuyt X - hiu qu 13
H
ình 1.4: Quy trình đu t truyn thng 17
Hình 1.5: Quy trình đu t theo PPP 18
Hình 1.6: Mc đ t nhân hóa trong các hp đng PPP 18
Hình 1.7: C cu d án đng b thu phí Westlink M7  Sydney, Úc 19
Hình 1.8: Mô hình CLIOS 22
Hình 1.9: Các nhân t tác đng đn s thành công ca PPP 26
Hình 1.10: Các nguyên tc chính đ phân b các ri ro ca d án PPP 28
Hình 1.11: Hình thc góp vn ban đu cho d án PPP giao thông đng b 33
Hình 1.12: Hình thc h tr cho phí vn hành d án giao thông đng b 33
Hình 1.13: So sánh vic tr giá truyn thng và tr giá da trên kt qu đu ra 34
Hình 1.14: Hình th
c bo lãnh doanh thu ti thiu 34
Hình 1.15: Lãi sut  các nn kinh t đang phát trin 36

Hình 1.16:Các khon vay hp vn  mt s quc gia 37
Hình 1.17: Các c hi đu t giao thông đng b ti mt s quc gia 38
Hình 1.18: Xu hng phân b ri ro ca các d án PPP hin nay 41
Hình 1.19: Mô hình ISM 41
Hình 1.20: u t PPP ngành GTVT ti các nc đang phát trin (1990 – 2010) 44
vi

Hình 1.21: Các d án PPP GTVT  các nc đang phát trin (1990-2010) 45
Hình 2.1: Ch s mt đ giao thông đng b ca mt s nc trên th gii
(km/km2) 48
Hình 2.2: Cht lng h tng đng b  mt s quc gia 49
Hình 2.3: Các tr ct trong ch s cnh tranh toàn cu ca Vit Nam 50
Hình 2.4: Vn đu t phát trin CSHT Vit Nam theo GDP (%) 51
Hình 2.5: Ngun vn đu t cho lnh vc giao thông đ
ng b Vit Nam 52
Hình 2.6: Thâm ht ngân sách giai đon 2005-2011 53
Hình 2.7: N công thi k 2005-2010 (%GDP) 53
Hình 2.8: Vn ODA cam kt, ký kt, gii ngân t 1993 – 2008 54
Hình 2.9 : óng góp ca khu vc t nhân vào GDP 78
Hình 2.10: óng góp ca khu vc FDI vào GDP 79
Hình 3.1: Qui trình nghiên cu 90
Hình 3.2: T l t nhân tham gia phng vn theo tng loi hình doanh nghip 99
Hình 3.3: Các hình thc đu t mong đi 99
Hình 3.4: Mc đ sn lòng đu t vào các d án PPP GTB ca t nhân 100
Hình 3.5: Các nguyên nhân cn tr thu hút đ
u t t khu vc t nhân 100
Hình 3.6: Mô hình nghiên cu 108
Hình 3.7: Mc đ tác đng ca các nhân t đn s sn lòng đu t 111
Hình 4.1: S đ ra quyt đnh trong la chn hình thc hp đng PPP 119
Hình 4.2: Tác đng ca các bin pháp gim thiu ri ro 130

Hình 4.3: Tác đng ca các h tr làm tng t l thu hi 131

vii

Danh mc các t vit tt

ADB
ASB
: Ngân hàng Phát trin châu Á
: C quan nhà nc có thm quyn
BEDC : Công ty CP đu t và phát trin đng cao tc BIDV
BIDV : Ngân hàng đu t và phá trin Vit Nam
BOO : Xây dng, s hu, vn hành (build–own–operate)
BOT : Xây dng, vn hành, chuyn giao (build–operate–
transfer)
BT : Xây dng và chuyn giao (build–transfer)
BTO : Xây dng, chuyn giao và vn hành (build– transfer –
operate)
CBA : Lý thuyt phân tích chi phí – li ích (cost – benifit
analysis)
CSFs : Các yu t thành công (Critical success factors)
CLIOS : Complex, Large-Scale, Interconnected, Open, and
Socio -technical
CPI : Ch s giá tiêu dùng (consumer price index)
CSHT : C s h tng
CTGT : Công trình giao thông
CTXD : Công trình xây dng
DB : Thit k - xây dng
DBFM : Thit k, xây dng, tài tr và bo trì (design-build-
finance-

DBOM : Thit k, xây dng, vn hành và bo trì
DNDA : Doanh nghip d án
DNNN : Doanh nghip Nhà nc
DNTN : Doanh nghip t nhân
T : Tìm kim đi tác
viii

TPT : u t phát trin
VT : n v tính
EIB : Ngân hàng đu t châu Âu
FDI : u t trc tip nc ngoài
FIAS : Foreign investment advisory service
FRAM : Mô hình phân b ri ro m
GDP : Tng sn phm quc ni
GPMB : Gii phóng mt bng
GTB : Giao thông đng b
GTVT
HM Treasury
: Giao thông vn ti
: Her Majesty’s Treasury (United Kingdom)
ICOR : H s s dng vn
IMF : Qu tin t th gii
ISM : Mô hình hóa kt cu (interpretative structural
modeling)
KHT : K hoch đu t
KPL : Khung pháp lý
KTVM : Kinh t v mô
KT-XH : Kinh t xã hi
LN : Li nhun đu t
MSL : Mc đ sn lòng

MOC : B xây dng
MOF : B Tài Chính (Ministry of Finance)
MOT : B Giao thông vn ti (Ministry of Transport)
MPI : B K hoch và u t (Ministry of Planning and
Investment)
N-CP : Ngh đnh chính ph
NHNN : Ngân hàng Nhà nc
NHTM : Ngân hàng thng mi
ix

NPM : Qun lý công mi (New public management)
NSNN : Ngân sách Nhà nc
O&M : Vn hành và bo trì (Operation and Maintenance)
OCR : Vn vay thng mi thông thng
ODA : H tr phát trin chính thc (Official Development
Assistance)
OECD : The Organisation for Economic Co-operation and
Development’s
PFI : Sáng kin tài chính t nhân (Private Finance
Initiative)
PPIAF : Qu t vn C s h tng nhà nc - t nhân (Public–
Private Infrastructure Advisory Facility)
PPP : Hp tác công t (public private partnership)
Q-TTg : Quyt đnh Th tng chính ph
QH : Quc hi
ROA : T sut li nhun trên tài sn
ROE : T sut li nhun trên vn ch s hu
ROS : T sut li nhun trên doanh thu
RR : Chia s ri ro
SM : Mô hình h thng (systemic model)

SPV : Công ty d án
TCT : Tng công ty
TP.HCM : Thành ph H Chí Minh
TPCP : Trái phiu chính ph
UBND : y ban nhân dân
UK : United Kingdom
UNECE : United Nations Economic Commission for Europe
USD : ô la M
VAT : Thu giá tr gia tng
x

VCB : Ngân hàng ngoi thng Vit Nam
VDB : Ngân hàng phát trin Vit Nam
VEC : Tng công ty phát trin đng cao tc Vit Nam
VIDIFI : Tng Công ty phát trin h tng và đu t tài chính
Vit Nam
VND : ng Vit Nam
VOM : Giá tr đng tin (Value of money)
VRA : C quan qun lý đng b Vit Nam (Vietnam Road
Administration)
WB : Ngân hàng th gii
WTO : T chc thng mi th gii

1

PHN M U

1. Tính cp thit ca lun án
Không mt chính ph nào có th đc lp cung cp đy đ c s h tng (CSHT) nói
chung, giao thông đng b nói riêng mà không cn phi hp tác vi khu vc t

nhân (Mona và các tác gi, 2006). Mc dù theo truyn thng, vic cung cp CSHT
giao thông do khu vc công đm nhim, tài tr bng vn ngân sách hoc/ và các
ngun h tr chính thc (Akintoye và các tác gi, 2003). Tuy nhiên, các bng chng
thc nghim cho thy, ngân sách quc gia eo hp c
ùng vi s st gim các ngun h
tr chính thc ( các nc đang phát trin) đã hn ch các chính ph thc hin chc
nng này hiu qu (ADB, 2000). Bên cnh đó, áp lc phi phát trin CSHT giao
thông hin đi đáp ng s gia tng mnh m ca dân s và nhu cu vn chuyn đã
thôi thúc các nc tìm kim kênh cung cp mi phù hp hn, và hình t
hc hp tác
công – t (public private paertnership – PPP) ra đi (Yescombe, 2007).
Trong hai thp k qua, PPP đã đc s dng ph bin  hu ht các nc trên th
gii, khng đnh là phng thc hiu qu đ cung cp các c s h tng (ADB,
2008). Thông qua PPP, mt s li ích đc tích lu gm: tip cn ngun vn t nhân
(ADB, 2000), tng giá tr đng tin, hoàn thành d án đúng tin đ (Li và c
ác tác
gi, 2005) và ci thin cht lng dch v (Akintoye và các tác gi, 2003). Nghiên
cu ca Hensher và Brewer (2001) còn cho rng PPP có th to nên “k tích” trong
công cuc ci thin nn kinh t ca mt quc gia, và điu này tip tc đc khng
đnh trong nghiên cu ca Raisbeck (2009). Cuc khng hong tài chính toàn cu
nm 2008 đã to ra nhiu thách thc v tài tr vn cho các d án giao thông đng
b  hu ht các nc kh
in đu t PPP toàn cu đã st gim đáng k, nhng nó đã
nhanh chóng phc hi và quay tr li đim trc khi xy ra khng hong (Ngân
hàng th gii, 2010). PPP đc xem là mt trong nhng gii pháp phù hp đ đi
phó vi tình trng bt n hin ti (Plumb và các tác gi, 2009; Mazars, 2009).
2

So vi khu vc và th gii, giao thông vn ti Vit Nam rt lc hu (nht là giao
thông đng b), làm gim nng lc cnh tranh quc gia

1
. Chính ph đã duy trì mc
đu t khong 2 - 2.5% GDP/nm cho lnh vc này (trong đó giao thông đng b
chim hn 70%)
2
nhng vn cha có s thay đi đáng k v bc tranh giao thông
đng b Vit Nam. Hn na, khong cách gia cung và cu v vn đu t cho lnh
vc này ngày càng ln. Theo Ngân hàng th gii (2007), t nay đn nm 2020, Vit
Nam cn tng mc đu t lên 3,5 - 4% GDP/nm nhm đáp ng nhu cu vn ti và
tng trng kinh t. Riêng giao thông đng b, vn đu t c
ho giai đon 2010 –
2025 d kin khong 75 t USD
3
(5 t USD/nm, tng đng 105.000 t
đng/nm). Ngun vn cn thit cho quá trình này vt quá kh nng tài tr ca
chính ph (bao gm vn ngân sách, ODA, trái phiu chính ph) và th trng vn
trong nc cha phát trin nên s thiu ht nghiêm trng ngun vn đu t cho lnh
vc này trong tng lai. Theo quan đim ca Davids, Theron và Maphunye (2005),
chúng ta đang sng trong thi đi ca nguyên tc Pele Batho, ngha là cu đn t
rc.
Vì vy, mt hình thc không đáp ng đc nhu cu th trng s không thích hp
tn ti, cn thit phi thay th bng các hình thc phù hp hn đ đm bo vic cung
cp hàng hóa đáp ng nhu cu. Ngoài ra, thách thc ln nht đi vi các nc đang
phát trin nói chung, và Vit Nam nói riêng là tìm đc hình thc tài tr bn vng
không l thuc vn ngân sách, O
DA, và PPP tha yêu cu này do huy đng đc
ngun tài tr t khu vc t nhân (trong và ngoài nc). Tuy nhiên, cng cn hiu là
không có hình thc nào là hoàn ho và duy nht, và PPP cng không phi là mt
phng thuc “thn k” đ ci thin nhanh chóng tình trng tt hu ca đng b
Vit Nam, nó ch phát huy các li th khi đc s dng trong môi trng phù hp.

iu quan trng là các nghiên cu thc nghim trên th gii đu xy ra tr
ong bi
cnh hình thc PPP đã hình thành (dù mc đ trng thành ca nó  mi nc khác
nhau). Tuy nhiên  Vit Nam, hình thc PPP mi  dng “phôi thai”. Hin ti,


1
Din đàn Kinh t Th gii, Báo cáo Cnh tranh Toàn cu 2008-2009
2
Ngun: Tng cc thng kê Vit Nam
3
Theo Quyt đnh s 1327/Q-TTg ngày 24/8/2009 ca TTCP v vic quy hoch phát trin giao thông vn ti
đng b đn nm 2020 và đnh hng 2030 và Quyt đnh s 1734/Q-TTg ngày 01/12/2008 ca TTCP phê
duyt Quy hoch phát trin mng đng b cao tc Vit Nam đn nm 2020 và tm nhìn sau nm 2020.
3

Chính Ph đang khi đng PPP thí đim và hoàn toàn tht bi do không mt nhà đu
t t nhân nào tham gia, càng khng đnh cn có phng pháp tip cn khác đ đm
bo s thành công ca hình thc đu t này, thay vì vn dng mt cách máy móc các
kinh nghim v PPP trên th gii nh hin nay. Xut phát t lý do này, cùng vi yêu
cu bc thit ca thc tin phi phát trin nhanh chóng CSHT giao thông đng b,
đang đm
nhim hn 80% nhu cu vn chuyn hành khách và hàng hoá c nc,
nhm góp phn ci thin tính cnh tranh quc gia và phát trin kinh t bn vng, tác
gi chn đ tài “Hình thc hp tác công - t (Public private partnership) đ phát
trin c s h tng giao thông đng b Vit Nam” làm ni dung nghiên cu trong
lun án tin s ca mình.
2. Tình hình nghiên cu liên quan đn ni dung lun án
Trong phm vi s hiu bit và n lc tra cu ca tác gi, tính đn hin nay c
ha có

lun án tin s trong nc nghiên cu v hình thc hp tác công - t. Liên quan đn
ch đ này có tha thun gia Ngân hàng th gii và chính ph thông qua d án h
tr k thut “Thành lp và hot đng vn phòng phát trin chng trình hp tác nhà
nc và t nhân (PPP) ti Vit Nam” đc trin khai nm 2009 nhng đn nay ch
dng li  mc đ t chc các cuc hi tho t vn nghip v cho các B, ngành có
liên quan. Mt s đ t
ài nghiên cu khoa hc cp thành ph thng gn kt vi mt
d án c th, không có tính đi din và nhn thc v PPP cng cha chun xác.
Các công trình nghiên cu thc nghim v PPP trên th gii rt phong phú, nhiu kt
qu quan trng đã đc công b, c th các nghiên cu khng đnh không tn ti
mt hình t
hc PPP chun và mi nc đu có chin lc riêng tùy thuc bi cnh,
th ch, ngun tài tr và tính cht ca d án (Hardcastle và các tác gi, 2005; John
và Sussman, 2006); hoc đc bit nhn mnh các quc gia có th ch nhà nc
mnh, vi khung pháp lý đy đ và minh bch thng thành công vi PPP
(Yescombe, 2007; Khulumane, 2008). Mt s nghiê
n cu khác ca Young và các tác
gi (2009)
, Akintoye và các tác gi (2003), Zhang (2005) nghiên cu v các nhân t
tác đng đn s thành công ca PPP đã kt lun không có s khác bit v các nhân
t này gia các nc phát trin và đang phát trin. Sau cuc khng hong tài chính
4

nm 2008, “mi quan h gia PPP và khng hong” là đ tài đc tp trung nghiên
cu nhiu nht
nh các nghiên cu ca Plumb
và các tác gi (2009), Michael
(2010), Yelin và các tác gi (2010), Iyer và Mohammed (2010). Các bng chng t
các nghiên cu này khng đnh các điu kin th trng hin nay không loi tr PPP,
ngc li đã to c hi đ các nc phát trin PPP ngày càng tinh t hn, phù hp

vi nhng thay đi ca môi trng kinh doanh sau khng hong. Ngoài ra, các bài
nghiên cu và tài liu v PPP ca các t chc kinh t quc t nh Qu tin t th
gii (IMF), Ngân hàng th gii (WB), Ngân hàng phát trin châu Á (ADB) rt đa
dng, có giá tr khoa hc, đc bit có th ng dng các bài hc rú
t ra t thc tin các
nc đang phát trin có nhiu nét tng đng vi Vit Nam.
Mc dù các nghiên cu trên th gii rt nhiu, nhng bi cnh ca các nghiên cu
này đu xy ra  nhng quc gia có th trng PPP đã hình thành (dù mc đ trng
thành ca các th trng khác nhau) và cha có nghiên cu nào v PPP đc thc
hin tr
ong điu kin th trng PPP cha ra đi, đc bit là tip cn theo quan đim
khám phá mc đ sn lòng đu t ca khu vc t nhân. Vì vy, lun án s tp trung
nghiên cu vn đ này.
3. Mc tiêu và câu hi nghiên cu
Nghiên cu cách thc PPP hot đng ti nhng quc gia cha tn ti th trng PPP
nh Vit Nam đ thu hút vn đu t phát trin giao thông đ
ng b là mc tiêu
nghiên cu ca lun án. Các mc tiêu c th nh sau:
1. Nghiên cu các mô hình thc nghim v PPP trên th gii (bao gm các nc
phát trin và đang phát trin) đ tìm hiu cách thc PPP vn hành và các nhân
t thành công/ các rào cn ca hình thc này trong lnh vc giao thông đng
b. T đó, la chn m
ô hình phù hp áp dng nghiên cu trong điu kin ca
Vit Nam.
2. ánh giá tình hình đu t t nhân trong lnh vc giao thông đng b  Vit
Nam.
5

3. Khám phá mc đ sn lòng đu t vào các d án PPP giao thông đng b
Vit Nam ca khu vc t nhân (đc bit là khu vc FDI và liên doanh) thông

qua đo lng mc đ tha mãn các k vng ca đi tng này.
4. nh hng thit lp hình thc PPP phù hp đ thu hút vn đu t phát trin
giao thông đng b Vit Nam.
 đt đc các mc tiêu nghiên cu c th nêu trên, ni dung ca lun án phi tr
li đ
c các câu hi nghiên cu sau đây:
1. Mô hình nghiên cu nào là phù hp cho phép khi đng thành công hình thc
PPP  Vit Nam?
2. Bi cnh Vit Nam hin ti có phù hp đ trin khai PPP?
3. Các nhà đu t t nhân có mun đu t vào các d án PPP giao thông đng
b ca Vit Nam hay không? Ti sao?
4. PPP phi khi đng nh th nào đ có th thu hút vn đu t phát trin CS
HT
giao thông đng b Vit Nam?
4. Phng pháp nghiên cu
Do bn mc tiêu ca đ tài đòi hi áp dng các phng pháp nghiên cu khác nhau
nên lun án s dng kt hp nhiu phng pháp nghiên cu nh hình 0.1. C th:
• Nghiên cu đnh tính đc thc hin trên c s k tha và vn dng có chn
lc các kt qu nghiên cu lý thuyt và thc nghim trên th gii nhm x
ác
đnh các nhân t và s khác bit v mc đ nh hng ca các nhân t này
đn s thành công ca PPP ngành giao thông đng b  các quc gia phát
trin và đang phát trin. Mc đích ca nghiên cu này nhm tìm hiu cách
thc PPP vn hành  nhng quc gia đã tn ti th trng PPP, t đó la chn
phng pháp tip cn phù hp cho nghiê
n cu cách thc vn hành ca PPP
trong điu kin th trng PPP cha hình thành nh Vit Nam (tr li câu hi
1). Kt qu t bc nghiên cu trên đc kt hp vi thông tin ghi nhn t
các cuc tho lun trc tip ca tác gi vi mt s c quan qun lý nhà nc,
6


ngân hàng, các tp đoàn t nhân ngành xây dng và giao thông đng b,
nhm đt đc mt đánh giá đa chiu v PPP đ có c s điu chnh các
thang đo v s sn lòng đu t ca khu vc t nhân vào các d án PPP giao
thông đng b ti Vit Nam  chng 3.














Hình 0.1: Khung nghiên cu ca đ tài
• Phng pháp tng hp, phân tích, so sánh
đc s dng đ đánh giá tình hì
nh
đu t t nhân trong lnh vc giao thông đng b, cân nhc vic áp dng
PPP ti Vit Nam (tr li câu hi 2); đng thi đánh giá kh nng tài tr ca
chính ph và các ngun tài tr khác, và làm rõ nguyên nhân tht bi ca các
d án giao thông đng b, xác đnh có cn thit áp dng PPP  Vit Nam.
Vn đ nghiên cu
Cách thc PPP hot đng thành công trong điu
kin th trng PPP cha tn ti đ thu hút vn

đu t phát trin đng b Vit nam
C s lý thuyt
N
ghiên cu các mô hình thc nghim v PPP
trên th gii.
Tng hp, phân tích, so sánh
Nghiên cu tình hình đu t t nhân trong lnh
vc đng b  Vit Nam hin nay
Nghiên cu đnh tính
Các yu t to nên s sn lòng ca nhà đu t
t nhân khi tham gia đu t PPP đng b
Các phát hin và kt lun
Nghiên cu đnh lng
o lng các yu t to nên s sn lòng ca t
nhân khi đu t d án PPP đng b Vit Nam
7

• Nghiên cu đnh lng s dng mô hình hi quy đa bin đo lng mc đ
sn lòng đu t ca nhà đu t t nhân đi vi các d án PPP giao thông
đng b (tr li câu hi 3) bng công c phân tích s dng là phn mm
thng kê SPSS 11.6. Quy trình thc hin nghiên cu này đc trình bày c
th  chng 3.
• Ngoài ra, tác gi s dng nhng thông tin ghi nhn t nhng c
huyn tham
quan thc t các d án giao thông đng b ca Hàn Quc, Trung Quc, Thái
Lan, Singapore; các hi tho v PPP do World Bank tài tr đc t chc
trong và ngoài nc, và kinh nghim thc t ca bn thân, kt hp vi các d
liu t các bc nghiên cu trc đ xây dng c s lý thuyt ban đu cho
hình thc PPP vn hành thành công, đm bo tng thu hút vn phát trin
CSHT giao thông đng b ti Vit Nam (tr li câu hi 4)

5. Cá
c phát hin và đóng góp ca lun án
Lun án tin s ca tác gi đóng góp mt s kt qu nghiên cu nh sau:
• Mt là, kt qu nghiên cu đnh tính cho thy s tng tác cht ch gia khu
vc nhà nc và khu vc t nhân trong sut quá trình hp tác là tuyt đi cn
thit, đc bit trong giai đon đu mi áp dng PPP. S tng tác này phi
hng đn dung hòa s khác bit gia hai khu vc và qua
n trng nht là đt
đc các mc tiêu khn cp – vn đu t và cht lng h tng. Nu không
bt k n lc nào hng ti mt quan h đi tác công - t đu có th tht bi.
• Hai là, b sung thang đo tìm kim đi tác vào mô hình nghiên cu. Giá tr và
đ tin cy ca nó đt đ
c trong nghiên cu này s góp phn đ phát trin
thang đo này trong các nghiên cu tip theo.
• Ba là, phng pháp tip cn phù hp cho nhng nn kinh t đang phát trin
cha s dng PPP là chính ph cn nm bt chính xác các k vng ca nhà
đu t đ có nhng điu chnh chính sách hp lý nhm đt đc các mc tiêu
mong đi thông qua PPP. Kt qu phâ
n tích hi qui đa bin cho thy có nm
yu t có nh hng đn s sn lòng tham gia đu t các d án giao thông
8

đng b theo hình thc PPP ca khu vc t nhân. Nm yu t đó là (1) li
nhun đu t, (2) khung pháp lý đy đ và minh bch, (3) chia s ri ro phù
hp gia nhà nc và t nhân, (4) kinh t v mô n đnh và (5) tìm đc đi
tác tin cy. Trong các yu t này, li nhun đu t đóng vai trò quan trng
nht. Tip theo là yu t khung pháp lý, k đn là tìm kim đi tác và n đnh
v mô
. Vn đ chia s ri ro có tác đng kém nht. Kt qu này cng không
thay đi theo loi hình doanh nghip và hình thc đu t.

• Bn là, gi ý ng dng kt qu nghiên cu đ điu chnh chính sách nhm thu
hút vn đu t t nhân thông qua PPP đ phát trin giao thông đng b ti
Vit Nam, c th nh: xây dng b tiêu chun đ la chn các dng hp đng
PPP cho tng điu kin c th (qui mô, tài chính, đc đim d án, li ích kinh
t, li ích xã hi, ), cung cp hành lang phá
p lý, c ch phân b ri ro và mt
s gii pháp tác nghip h tr các d án PPP giao thông đng b thành công.















9

CHNG 1: CÁC BNG CHNG THC NGHIM V HÌNH THC HP
TÁC CÔNG – T TRONG LNH VC GIAO THÔNG NG B


1.1 Gii thiu
Chng này trình bày tóm tt kt qu phân tích các nghiên cu trên th gii v hình

thc hp tác công t (Public private partnership, sau đây gi tt là PPP) trong lnh
vc giao thông đng b. Các nhân t tác đng đn s thành công ca PPP nh vai
trò ca chính ph, la chn bên đc nhng quyn, phân b ri ro
và cu trúc tài
tr d án đc tho lun trong chng này, cung cp c s đ la chn phng pháp
tip cn phù hp khi nghiên cu PPP  Vit Nam, và mô hình đo lng s sn lòng
tham gia ca khu vc t nhân vào các d án PPP giao thông đng b  chng 3.

1.2 ng c thúc đy hình thc PPP ra đi
Theo nghiên cu ca Yescombe (2007), lý do xut hin hình thc PPP bt ngun t
s tht bi ca th trng và ca
chính ph trong vic cung cp hàng hóa công nói
chung, và giao thông vn ti nói riêng. Vào nhng nm 1980s và đu nhng nm
1990s, nhiu quc gia tin hành xem xét li quy mô và kh nng điu hành ca khu
vc công, đc bit  Anh, M. Các nc này đã đa ra hình thc qun lý công mi
(NPM) theo nhng tiêu chí nh hin đi, nng đng, nhy bén và thích nghi cao
nhm đáp ng các yêu cu v qun l
ý và dch v trong bi cnh kinh t th trng
phát trin mnh m và các quan h quc t ngày càng ph thuc cht ch vi nhau.
Làn sóng ci cách khu vc công này đã làm thay đi đáng k “din mo” ca khu
vc công, cho thy vai trò ca nhà nc đã thay đi, hng đn tng nng sut, th
trng hóa, đnh hng dch v, phân cp trách nhim, t nhân hóa mt phn hot
đng ca nhà nc và xu hng quc t hóa.
 min
h chng cho tht bi ca th trng, Ramanadham (1988) ch ra rng, li
nhun thng mi ca hàng hóa công thng thp, khu vc t nhân s rt khó khn
đ to ra doanh thu bù đp chi phí, nên khu vc này s không cung cp hoc cung
cp không đ hàng hóa theo yêu cu ca th trng, c th:
10


• Mc phí thu ca ngi s dng cao gây tn tht phúc li xã hi.
Stiglitz (2000) đnh ngha hàng hóa công là hàng hóa mang hai tính cht: không cnh
tranh và không loi tr, ngha là vic th hng li ích ca cá nhân này không ngn
cn ngi khác cùng đng thi hng th li ích đó, dn đn tình trng “ngi
hng th min phí" (free rider) - là nhng ngi th hng hàng hóa nhng không
gánh chu hoc gánh chu mc chi phí thp hn so vi li ích mà h đ
c hng.
Hu qu là hàng hóa công đc cung cp di mc cn thit, không th đt đc
hiu sut Pareto. Nu vic cung cp hàng hoá công do th trng quyt đnh, chc
chn nó s không đc sn xut hoc sn xut không đ.
Tuy nhiên, tính không cnh tranh và không loi tr không nht thit đi đôi vi nhau
(Robert và Richard, 2005). Mt s hàng hóa hi đ c hai đc đim trên gi là hàng
hoá công thun tuý, nh quc phòng, đèn hi đng, phát tha
nh… i vi nhng
hàng hóa này, chi phí cn biên bng không vì tng ngi s dng không làm tng
thêm chi phí. Mt s hàng hóa khác không đáp ng đc c hai đc đim này, gi là
hàng hoá công không thun tuý nh cu, đng giao thông s b tt nghn nu quá
nhiu ngi s dng, tc là vic s dng ca n
hng ngi trc đã nh hng đn
vic s dng ca nhng ngi sau. Li ích ca hàng hoá công không thun tuý có
th đnh giá nên có th loi tr bng giá nh cu, đng giao thông có đt các trm
thu phí đ hn ch bt ngi s dng nhm gim tc nghn.


Hình 1.1: Tn tht phúc li xã hi khi hàng hoá công đc loi tr bng giá
Ngun: Stiglitz (2000)

11

Hình 1.1 minh ha mt cây cu có công sut thit k là Q

c
, nhu cu đi li ti đa là
Q
m
. Nu vic qua cu hoàn toàn min phí s có Q
m
lt ngi đi qua, nu thu phí 
mc p ch còn Q
e
lt đi và tn tht xã hi bng din tích hình tam giác bôi đm.
Chính ph phi cung cp hàng hóa công đ đm bo li ích cho công chúng.
• T nhân thng cung cp hàng hoá công vi s lng ít.
Mt ngi có vn bên đng trng hoa thì c khu vc đó s tng m quan và nhiu
ngi cùng đc ngm hoa. Th nhng ngi trng hoa s cân đi thi gian, chi phí
b ra vi nhu cu thng thc hoa ca cá nhân mình ch không tính đn nhu cu ca
nhng ngi hàng xóm
, chính vì vy nhiu kh nng ngi đó s trng ít hoa đi.
• Hàng hóa công có chi phí giao dch ln.
Stiglitz (2000) có ý kin rng nu chi phí đ t chc qun lý loi tr bng giá (gi là
chi phí giao dch) nh chi phí t chc các trm thu phí, quá tn kém, chính ph nên
cung cp min phí và tài tr bng thu, trong trng hp này cn so sánh tn tht
phúc li xã hi  c hai
trng hp (hình 1.2).


Hình 1.2: Tn tht phúc li xã hi khi chi phí giao dch ln
Ngun: Stiglitz (2000)
Hình 1.2 mô t gi s cây cu có chi phí biên là c, phát sinh thêm chi phí giao dch
nên giá b đy lên p. Mc cung cp hiu qu nht khi chi phí biên bng li ích biên
(Q

o
). Khi giá b đy lên p, ch còn Q
e
ngi s dng, tn tht phúc li xã hi bng
din tích ABE. Nu cung cp min phí s có Q
m
ngi s dng, li ích biên (chính là
đng cu) nh hn chi phí biên c, tn tht phúc li xã hi bng din tích EFQ
m
do
tiêu dùng quá mc. Chính ph mun quyt đnh nên cung cp min phí hay thu phí
12

cn so sánh tn tht phúc li xã hi, nu tn tht do tiêu dùng quá mc nh hn tn
tht tiêu dùng di mc hiu qu thì cung cp min phí và ngc li.
Yescombe (2007) gii thích lý do chính ph thích hp đ cung cp hàng hóa công
nh sau:
• Khu vc t nhân không th tính toán ht nhng li ích kinh t và xã hi.
• Nu chính ph không can thip, nhng hàng hóa công cung cp min phí nh
đng giao thông, đèn chiu sáng s không đáp ng đ
c nhu cu xã hi.
• Cung cp cnh tranh s không hiu qu, cung cp đc quyn cn có s qun
lý ca nhà nc.
• Ngay c khi cnh tranh có th thc hin, nhà nc cng nên cung cp nhng
hàng hóa thit yu, nu không s không đáp ng yêu cu (nh lnh vc giáo
dc, ngi giàu có th tr tin cho các trng t còn ngi nghèo thì không).
• Giá c b bóp méo, hoc s xy ra tn tht xã hi.
• i vi giao thông đng b, vn đu t ban đu ln và thi gian thu hi vn
dài, khó có th kêu gi đu t ca khu vc t nhân nu không có s h tr
ca Nhà nc.

ng thi, Yescombe cng gi ý rng, đ sa cha tht bi ca th trng, chính
ph có th s dng mt s la chn sau :
• S dng c ch giá kè
m theo thu hoc tr cp.
• Trao quyn cung cp hàng hóa công cho khu vc t nhân.
• Trc tip cung cp hàng hóa công.
• Tài tr công cho khu vc t đ cung cp hàng hóa công.
Nhìn chung, các kt qu nghiên cu trên cho thy, nu t nhân đc lp cung cp
hàng hoá công không thun tuý, đ gii quyt tình trng tc nghn thông qua thu phí,
s gây tn tht phúc li xã hi, đây chính là tht bi ca th trng. Tuy nhiên, câu

hi đt ra là, phi chng s can thip ca chính ph sa cha đc nhng tht bi
ca th trng? Liu chính ph có đ kh nng đc lp cung cp hàng hóa công