Những điều cần biết về văn Nghị luận

Những điều cần biết về Văn nghị luận
CCH LM BI VN NGH LUN
Lm vn ai cng bit cú 3 phn M bi - Thõn bi - Kt Lun
1. M bi:
L chỡa khúa cho ton b bi vn, phn m bi gm cú 3 phn:
Gi - a - Bỏo : tc l GI ý ra vn cn lm - sau khi gi thỡ A vn ra -
cui cựng l BO - tc l phi th hin cho bit mỡnh s lm gỡ.
Khú nht l phn gi ý dn dt vn , cú 3 cp /6 li gii quyt nh sau:
Tng ng/ tng phn : a ra mt vn tng t/hoc trỏi ngc liờn tng
n vn cn gii quyt, sau ú mi to múc ni A vn ra, cỏch ny thng dựng
khi cn CM-GT-BL v cõu núi, tc ng, suy ngh.
Xut x/ i ý: da vo thụng tin xut x/ i ý da vn ra, cỏch ny thng
dựng cho tỏc phm/ tỏc gi ni ting
Din dch/ quy np: cỏch ny thỡ cng khỏ rừ v ý ngha ri.
2. Thõn bi:
Thõn bi thc cht l mt tp hp cỏc on vn nh nhm gii quyt mt vn chung.
tỡm ý cho phn thõn bi thỡ cú th dựng cỏc cụng thc sau õy t cõu hi nhm tỡm ý
cng nhiu v di do cng tt, sau ú cú th s dng ton b hoc mt phn ý tng
hỡnh thnh khung ý cho bi vn:
i vi Gii thớch: Gỡ - No - Sao - Do - Nguyờn - Hu
i vi Chng Minh: Mt - Khụng - Giai - Thi - La
2.1 i vi Gii thớch: Gỡ - No - Sao - Do - Nguyờn - Hu
Gỡ: Cỏi gỡ, l gỡ
No: th no
Sao: ti sao
Do: do õu
Nguyờn: nguyờn nhõn
Hu: hu qu
Hóy tng tng vn ca mỡnh vo khung cõu hi trờn , tỡm cỏch gii ỏp cõu hi
trờn vi vn cn gii quyt thỡ bn s cú mt lụ mt lc cỏc ý tng
2.2 i vi Chng Minh: Mt - Khụng - Giai - Thi - La

Mt: cỏc mt ca vn
Khụng: khụng gian xy ra vn (thnh th, nụng thụn, vit nam hay nc ngoi )
Giai: giai on (vd giai on trc 1945, sau 1945 )
1
Những điều cần biết về Văn nghị luận
Thi: thi gian - ngha hp hn so vi giai on (cú th l, mựa thu mựa ụng, mựa
ma mựa nng, bui sỏng bui chiu )
La: la tui (thiu niờn hay ngi gi, thanh niờn hay thiu n )
2.3 Hỡnh thnh on vn t khung ý tng:
Sau khi da vo cụng thc bn hỡnh thnh c khung ý tng, iu tip theo l t
tng ý tng ú ta trin khai ra cỏc on vn hon chnh. Cỏch trin khai on vn dựng
cụng thc
No - Sao - Cm
No: th no
Sao: ti sao
Cm: cm xỳc, cm giỏc, cm tng ca bn thõn
C nh vy bn s cú nhiu on vn, cỏc on vn ny hp li l thõn bi
3. Kt bi:
Cú cụng thc Túm - Rỳt - Phn thc hin phn ny
Túm: túm tt vn
Rỳt: rỳt ra kt lun gỡ
Phn: hng phn u, suy ngh riờng ca bn thõn
Nh vy trờn õy l nhng kinh nghim cụ ng nht v cỏch tỡm ý cho bi vn da
vo cụng thc, phng phỏp ny do thy giỏo dy tụi nm cp 2 hng dn, ụng ó ỏp dng
ging dy hc sinh t nhng nm 60 ca th k trc, ti nay vn cũn hiu qu
A. Phõn tớch , tỡm hiu :
- c k , chỳ ý tng t, khỏi nim khú, ngha en, ngha búng ca t nh, ngha
tng minh, ngha hm n ca cõu, on. Chia v, ngn on, tỡm hiu mi tng quan gia
cỏc v: song song, chớnh ph, nhõn qu, tng tin, i lp
- Nhim v ca phõn tớch l phi xỏc nh cho c ba yờu cu sau õy:

* Vn cn ngh lun l gỡ? Cú bao nhiờu ý cn trin khai? Mi quan h gia cỏc ý nh
th no?
* S dng thao tỏc lp lun gỡ l chớnh? hc sinh gii thng yờu cu s dng tng hp
cỏc thao tỏc, nhng cũn tựy thuc vo lnh vc kin thc m thiờn v thao tỏc no l chớnh.
Nu liờn quan n tỏc phm thỡ ch yu phõn tớch - chng minh, nu liờn quan n lớ lun
vn hc thỡ ch yu gii thớch - bỡnh lun
*Vựng t liu c s dng cho bi vit: tỏc gia, tro lu, giai on, thi k vn hc; trong
nc hay th gii.
õy l nhim v u tiờn trc khi lm bi cú ý ngha quyt nh n cht lng bi vit, th
nhng nhiu hc sinh cha ý thc c vai trũ ca khõu tỡm hiu ny. ụi khi hc sinh cú
u t ỳng mc nhng vn khụng xỏc nh v ỳng yờu cu ca ra. Bi l, dng
tng minh cỏc em thng cú tõm lý ch quan dn n hiu cha y yờu cu v nh
2
Những điều cần biết về Văn nghị luận
hng ca bi, cũn cú lý do l kin thc nn tng cha vng chc dn n vic t chc
lp lun cũn lng lo, thiu ý, tha ý; dng hm n nu thiu u t suy ngh thỡ vic
xỏc nh lun rt khú khn, nu khụng cn thn s dn n tỡnh trng chch hng, thm
chớ lc . Vy khụng nờn phng oỏn ri vit u. Cn phi u t thớch ỏng cho khõu ny.
Dng hm n thng liờn quan n vn lý lun, d nhiờn trờn c s phõn tớch nhng tỏc
phm c th. Nu cú cỏch núi búng by thỡ phi xem xột nú thuc lnh vc kin thc no
ca lý lun vn hc. Chung qui li vn l phm vi kin thc m ta ó hc.
Vớ d bi nm 1997- bng B: "Vn hc chõn chớnh cú kh nng nhõn o húa con
ngi". Hóy bỡnh lun ý kin trờn.
ny cp n chc nng giỏo dc ca vn hc. Trờn c s hiu bit v n v
kin thc trờn m t chc lp lun.
B. Lp dn ý
Sau khi xỏc nh c ni dung lun phi t chc lp lun, lp c dn bi hp lý
l tha món yờu cu ca bi. Khõu ny tựy thuc rt ln vo kt qu phõn tớch . Nu
phõn tớch sai mt ly thỡ dn bi s i mt dm. t nht l cỏc em phi vch ra c nhng
ý ln, nhng lun im chớnh, trờn c s ú tng ý ln phi c th húa thnh nhiu ý nh,

thm chớ mi ý nh nu cn thỡ c th húa thnh nhiu ý nh hn cũn gi l khớa cnh ca ý
nh.
I. Tỏc dng ca vc lp dn ý:
- Lp dn ý giỳp cho ngi vit la chn, sp xp ý thnh mt h thng cht ch v
bao quỏt c ni dung c bn, nh ú m trỏnh tỡnh trng lc hoc lp ý, trỏnh c vic
b sút ý hoc trin khai ý khụng cõn xng.
- Cú dn ý ngi vit s phõn phi thi gian hp lý khi vit bi
II. C s lp ý
Cú hai c s xỏc lp ý:
- Trng hp bi cú nhiu ý thỡ da vo ch dn ca nhng phi xỏc nh mi quan h
gia cỏc ý, nht l quan h chớnh ph, khụng nờn nhm ln ý chớnh vi ý ph. Thng thỡ
nhng ny ch cha nhng ý chớnh.
Vớ d bi: Nguyn Vn Siờu cú vit: "Vn chng ( ) cú loi ỏng th. Cú loi
khụng ỏng th. Loi khụng ỏng th l loi ch chuyờn chỳ vn chng. Loi ỏng th l
loi chuyờn chỳ con ngi" Hóy bỡnh lun ý kin trờn. cú hai ý tng i rừ rng.
- Trng hp bi ch cú mt ý. õy l dng ph bin thng gp nhng k thi h.s. gii.
Vy thỡ cn c vo õu xõy dng c h thng lp lun gm nhng ý ln ý nh? Hon
ton l thuc vo vn kin thc ca bn! Nu cú chỳt lỳng tỳng thỡ hóy chỳ ý n ni hm
ca khỏi nim (nu cú) hoc hiu cỏi ý ngm ng sau nhng li vn l gỡ
III. Cỏch lp dn ý bi vn ngh lun:
1. Xỏc nh cỏc lun im (ý ln).
- bi cú nhiu ý thỡ ng vi mi ý l mt lun im.
3
Những điều cần biết về Văn nghị luận
- bi cú mt ý, thỡ ý nh hn c th hoỏ ý ú c xem l nhng lun im. Ni dung
kin thc ny trong bi hc, t liu hoc vn t cú.
2. Tỡm lun c (ý nh) cho cỏc lun im.
Mi lun im cn c th hoỏ thnh nhiu ý nh hn gi l lun c.
S lng ý nh v cỏch trin khai tu thuc vo ý ln.
í nh cú khi c gi t bi nhng phn ln l t kin thc ca bn thõn.

3. Lp dn ý ba phn:
a. M bi: Gii thiu lun
b. Thõn bi: Trin khai ni dung theo h thng cỏc ý ln, ý nh ó tỡm.
c. Kt bi: Tng kt ni dung trỡnh by, liờn h m rng, nõng cao vn .
Vớ d bi nm 1997- bng B: "Vn hc chõn chớnh cú kh nng nhõn o húa con
ngi". Hóy bỡnh lun ý kin trờn.
ny cp n chc nng giỏo dc ca vn hc. Trờn c s hiu bit v n v kin thc
trờn m t chc lp lun.
- Núi vn hc chõn chớnh cú kh nng nhõn o húa con ngi l núi n ý ngha tỏc ng
tớch cc ca vn hc i vi ngi c, lm cho h tt hn lờn, bit sng nhõn ỏi, nhõn o.
Khi ó nm chc nụi dung lun thỡ tin hnh xỏc lp ý ln. trờn cú th trin khai thnh
nhng lun im nh sau:
1.Vỡ sao vn hc li cú nhim v nhõn o húa? Do ý sỏng to ca nh vn, l chc nng
cao c ca vn hc.
2.Vn hc thc hin nhim v nhõn o húa bng cỏch no?
- u tranh vỡ mt xó hi cụng bng tt p.
- Giỳp con ngi t nhn thc, t hon thin o c nhõn cỏch, t chn li sng cỏch sng
p nhõn ỏi.
- ụi khi vn hc giỳp con ngi cú li sng nhõn o bng li ngh trc tip.
3. Cú phi ch cú vn hc mi cú chc nng giỏo dc con ngi hay khụng? Gia ỡnh, nh
trng, xó hi! Mụn Giỏo dc cụng dõn v.v Vy c thự ca vn hc l gỡ?
4. í ngha vn : i vi nh vn. i vi bn c.
4
Những điều cần biết về Văn nghị luận
CC THAO TC LP LUN TRONG VN NGH LUN
A. Khỏi nim
Thao tỏc c dựng ch vic thc hin nhng ng tỏc theo trỡnh t v yờu cu k
thut nht nh. Thao tỏc lp lun l quỏ trỡnh trin khai lớ l mt cỏch lụ gic nhm phỏt hin
thờm mt chõn lớ mi t chõn lớ ó cú.
Phõn bit thao tỏc lp lun vi cỏc khỏi nim khỏc:

- Yu t lp lun: lớ l, chng c, kt lun
- Cỏch trin khai lp lun: din dch, quy np, tng - phõn - hp, nờu phn , so sỏnh,
vn ỏp, phõn tớch nhõn qu.
- Phng tin din t trong lp lun: miờu t, t s, thuyt minh
B. Cỏc thao tỏc lp lun
I. Gii thớch
1. Khỏi nim: GT l vn dng tri thc hiu vn ngh lun mt cỏch rừ rng v giỳp
ngi khỏc hiu ỳng ý ca mỡnh.
Vớ d 1: Cht th trong vn l gỡ?
Tr li: Cht th cũn gi l cht tr tỡnh trong vn xuụi l ch th ngụn ng búng by,
giu cm xỳc v cú tớnh nhc trong li vn, nhiu t ng gi ch khụng t. on vn m u
truyn "Hai a tr" ca Thch Lam l khỏ tiờu biu
Vớ d 2: Gii thớch cõu th sau:
Tri qua mt cuc b dõu
Nhng iu trụng thy m au n lũng (Nguyn Du Truyn Kiu)
Tr li: õy l cõu th th 3 v 4 ca Truyn Kiu. Cõu th th hin s chiờm nghim
ph quỏt ca i thi ho v cừi nhõn sinh: ch ti ch mnh khộo l ghột nhau. Cuc b dõu
l nhng i thay ln lao bt ng ngoi s toan tớnh v mong mun ca con ngi, gõy ra
nhiu ni au thng. Trong cuc vn xoay ú lm bt lờn nhng thõn phn bt hnh khin
ND vụ cựng thng xút, bt bỡnh. Chinh ph ngõm cng cú ý th gn nh vy: Thu tri t
ni cn giú bi / Khỏch mỏ hng nhiu ni truõn chuyờn.
2. Cỏch lm:
- Gii thớch c s: Gii thớch t ng, khỏi nim khú, ngha en, ngha búng ca t
- Trờn c s ú gii thớch ton b vn , chỳ ý ngha tng minh v ngha hm n
Vớ d: S trong sỏng ca ngụn ng l kt qu ca mt cuc phn u. Trong v sỏng dớnh
lin nhau. Tuy nhiờn, cng cú th phõn tớch ra cho c rừ ngha hn na. Theo tụi ngh,
sỏng l sỏng sa, d hiu, khỏi nim c rừ rng; thng thng khỏi nim, nhn thc, suy
ngh c rừ rng thỡ li din t ra cng c minh bch. Tuy nhiờn, nht l trong th, cú
rt nhiu trng hp ý ngha sỏng ri, d hiu ri, nhng li din t cũn thụ, cha c
trong, cha c gn, cha c chut. Do ú tụi mun hiu ch sỏng l nng v núi ni

dung, núi t duy, v ch trong l nng núi v hỡnh thc, núi din t (v c nhiờn l ni dung
5
Những điều cần biết về Văn nghị luận
v hỡnh thc gn lin). Cho nờn phi phn u cho c sỏng ngha, ng thi li phi phn
u cho c trong li, ng cho cõu th, cõu vn trong sỏng (Xuõn Diu)
II. Phõn tớch
1. Khỏi nim
Phõn tớch l chia tỏch i tng, s vt hin tng thnh nhiu b phn, yu t nh
i sõu xem xột k lng ni dung v mi liờn h bờn trong ca i tng.
i tng phõn tớch trong b mụn vn hc: mt nhn nh, vn bn, tỏc phm, mt phn tỏc
phm, nhõn vt, cỏc yu t c th
Tỏc dng ca phõn tớch l thy c giỏ tr ý ngha ca s vt hin tng, mi quan h
gia hỡnh thc vi bn cht, ni dung. Phõn tớch giỳp nhn thc y , sõu sc cỏi giỏ tr
hoc cỏi phi giỏ tr ca i tng. Riờng i vi tỏc phm vn hc, phõn tớch l khỏm phỏ
ba giỏ tr ca vn hc: nhn thc, t tng v thm m.
Yờu cu phõn tớch: phi nm vng c im cu trỳc ca i tng chia tỏch mt
cỏch hp lớ. Sau khi phõn tớch tỡm hiu tng b phn, chi tit phi tng hp khỏi quỏt li
nhn thc i tng y , sõu sc v trỡnh by ngn gn.
2. Cỏch phõn tớch
- Khỏm phỏ chc nng biu hin ca cỏc chi tit
Vớ d 1: Tri thu xanh ngt my tng cao
Cn trỳc l ph giú ht hiu. (Nguyn Khuyn)
T xanh ngt gi t khụng gian tri thu cao xanh vi vi, nn tri l mt mu xanh
ngn ngt. Mu xanh ny gi t c cnh trong veo v tht im vng, yờn tnh. Cm t my
tng cao ó din t khụng gian sõu thm vụ cựng. Trờn nn khụng gian bao la y, tỏc gi
im xuyt mt cnh trỳc. T lỏy l ph giu sc to hỡnh, gi t cnh trỳc khng khiu,
thanh mnh, nh nhng, tha tht lỏ, ang ong a trong ln giú nh ca chiu thu. Nh
cn trỳc vi dỏng nột l ph m cnh thu cú v p duyờn dỏng th mng, thanh thoỏt.
Vớ d 2: Bc tranh thiờn nhiờn Vit Bc l lng, tr tỡnh:
Trng lờn u nỳi, nng chiu lng nng

- Hỡnh nh th chõn thc, khụng gian gn gi nhng nh cỏch la chn thi gian nờn ó gi
t c phong cnh tuyt vi. ú l thi im ngy ó ht, nng chiu ó lng nng nhng
ln la nh khụng mun i. Búng hong hụn cũn lu luyn thỡ trng ó nhụ lờn, ỏnh sỏng
du dng. Do ú cnh thung lng cú s giao hũa ỏnh sỏng ca mt tri v mt trng, th ỏnh
sỏng du dng, trong tro ca trng ho vi ỏnh sỏng ờm ca hong hụn to ra mt vng
sỏng diu kỡ nh thc, nh m. Chp ly khonh khc l lựng, T Hu ó em n cho thiờn
nhiờn Vit Bc mt v p bỡnh d, mng m lm say m lũng ngi.
- Dựng phộp liờn tng m rng ni dung ý ngha
Vớ d: Tụ Hoi gii thiu nhõn vt M trong truyn V chng A Ph:
- Trc nh thng lớ Pỏ Tra, ngi ta lỳc no cng thy M ngi quay si bờn tng ỏ cnh
tu nga.
6
Những điều cần biết về Văn nghị luận
- Lỳc no cụ y cng cỳi mt, mt bun ri ri.
> V trớ ngi y cho thy cuc i M nh b thớt cht trong kip nga trõu v khuụn mt
lt t cừi lũng luụn mang ni au bun thm lng dai dng, trin miờn. Ni bun ụng cng
nh tng ỏ vụ tri v ố nng lờn ụi vai, lờn cuc i M. Tỏc gi ó th hin ni bun ca
M vi ging vn ngm ngựi v chiu sõu cm thụng him thy. on vn m u giỳp
ngi c chng kin cnh i bi thng ca nhõn vt M.
III. Chng minh
1. Khỏi nim: Chng minh l a ra nhng c liu - dn chng xỏc ỏng lm sỏng t
mt lớ l mt ý kin thuyt phc ngi c ngi nghe tin tng vo vn .
2. Cỏch lm
- a lớ l trc
- Chn dn chng v a dn chng. Cn thit phi phõn tớch dn chng lp lun CM
thuyt phc hn. ụi khi thuyt minh trc ri trớch dn chng sau.
Vớ d: Cm hng lóng mn trong vn hc giai on 1945 1975
a.Cm hng lóng mn c th hin trong tỏc phm nh th no? (Gii thớch)
- Tỏc phm thiờn v ca ngi lớ tng, ca ngi s tt p ca cuc sng, thi v hoỏ hin thc.
- Th hin nhng khỏt vng hoi bóo ln lao, nim tin vo tng lai ti sỏng ca t nc

b. Mt s biu hin ca cm hng lóng mn (Chng minh)
* Th ca ca ngi s tt p ca cuc sng hin ti:
T quc bao gi p th ny chng?
- Cha õu! V ngay c trong nhng ngy p nht
Khi Nguyn Trói lm th v ỏnh gic,
Nguyn Du vit Kiu t nc hoỏ thnh vn,
Khi Nguyn Hu ci voi vo ca Bc,
Hng o dit quõn Nguyờn trờn súng Bch ng
(Ch Lan Viờn)
Ch nhỡn vo mt tt p ca ngi, cha núi c cỏi hin thc cũn b bn
khú khn nờn nhiu tỏc phm mang cm hng lóng mn nh th.
- Hin thc gian kh, thiu thn, mt mỏt hi sinh c thi v hoỏ:
+ Nh ờm ra i t tri bc la
C ụ thnh nghi ngỳt chỏy sau lng
Nhng chng trai cha trng n anh hung
Hn mi phng pht ph c thm
Rỏch t ti ri ụi giy vn dm
7
Những điều cần biết về Văn nghị luận
Bi trng chinh phai bc ỏo ho hoa.
(Chớnh Hu - ng v)
+ ng ra trn mựa ny p lm
Trng Sn ụng nh Trng Sn tõy.
(Phm Tin Dut)
- Quang Dng ó lóng mn hoỏ phm cht anh hựng ca ngi chin s:
Ri rỏc biờn cng m vin x
Chin trng i chng tic i xanh
o bo thay chiu anh v t
Sụng Mó gm lờn khỳc c hnh.
- Bc tranh thiờn nhiờn trong Mnh trng cui rng ca Nguyn Minh Chõu c nhỡn qua

ỏnh mt m mng ca Lóm nờn cú v p thi v, lóng mn, bay bng.
* - Cui tỏc phm Rng x nu ca Nguyn Trung Thnh l hỡnh nh: cỏnh rng x nu bt
ngn, n ht tm mt cng khụng thy gỡ khỏc ngoi nhng i x nu ni tip n chõn tri.
> Sc sng ca thiờn nhiờn n d, biu tng cho sc sng mónh lit ca c dõn tc. Nú l
c s cho nim tin tt thng tng lai. Cm hng lóng mn cú th bt gp hu ht cỏc tỏc
phm trong thi kỡ vn hc ny.
- Bit ỏnh Phỏp lỳc u nh chõu chu ỏ xe nhng lónh t hon ton tin tng
vo ngy mai:
Khỏng chin thnh cụng ta tr li
Trng xa hc c vi xuõn ny.
(Cnh rng Vit Bc)
- Lờn ng nhp ng, anh b i mang theo nim hi vng ln:
Cõy si xanh gi h n ngi
Trong búng rp ca mỡnh, núi ti ngy mai.
Ngy mai s l ngy sum hp
ó to sỏng. Nhng tõm hn cao p!
(Nguyn M)
S d vn chng thi kỡ ny giu v p lóng mn l vỡ hin thc cỏch mng cú nhiu gian
kh, thiu thn, hi sinh nhng cng cú nhiu v p, nhiu nim vui v gi nhiu m c v
tng lai.
IV. Bỡnh lun
1. Khỏi nim: Bỡnh lun l bn bc ỏnh giỏ vn , s vic, hin tng ỳng hay sai,
hay / d; tt / xu, li / hi; nhn thc i tng, cỏch ng x phự hp v cú phng
chõm hnh ng ỳng.
8
Những điều cần biết về Văn nghị luận
- Yờu cu ca vic ỏnh giỏ l sỏt i tng, nhỡn nhn vn ton din, khỏch quan v phi
cú lp trng t tng ỳng n, rừ rng.
2. Cỏch lm:
Bỡnh lun luụn cú hai phn:

- a ra nhng nhn nh v i tng ngh lun.
Thụng thng, nhng nhn nh c rỳt ra t kt qu phõn tớch
- Trờn c s ca nhng nhn nh, ngi vit ỏnh giỏ vn
Mun ỏnh giỏ vn mt cỏch thuyt phc thỡ phi cú lp trng ỳng n v nht thit
phi cú tiờu chớ.
Trong vn ngh lun xó hi, thỡ da vo lp trng nhõn dõn v tiờu chớ o lớ
Trong vn ngh vn hc, thỡ da vo lp trng nhõn dõn, quyn con ngi v tiờu chớ l tớnh
khỏch quan ca i sng,s tin b ca vn hc, i vi tỏc phm c th thi tiờu chớ l giỏ tr
nhn thc, giỏ tr t tng, giỏ tr thm m.
Vớ d: Bỡnh lun v s úng gúp ca Nguyn ỡnh Chiu i vi vn hc dõn tc qua bi
Vn t ngha s Cn Giuc?
Tr li:
- Ln u tiờn ngi nụng dõn i vo vn hc vi v t nhiờn vn cú v cuc sng, c tớnh.
- Ln u tiờn Nguyn ỡnh Chiu thy c nụng dõn l ch nhõn tht s ca t nc,
trong khi triu ỡnh Nguyn lỳng tỳng, nhu nhc trc ngoi xõm thỡ nụng dõn ó t giỏc
ng lờn ỏnh gic bo v quờ hng b cừi.
- Bi vn c vit bng ch Nụm, ngụn ng mc mc nhng cú sc gi hỡnh gi cm ln,
c bit on vn dng li cnh chin u rt honh trỏng, cú khụng khớ v mu sc s thi,
vt qua gii hn ca bi vn t thụng thng.
- Bi vn khc ha c hỡnh tng con ngi VN tiờu biu v phm cht yờu nc v anh
hựng, th hin tinh thn bt khut v l sng vỡ nc quờn mỡnh mang tớnh truyn thng ca
dõn tc VN.
- Bi vn cú ý ngha c v tinh thn khỏng chin mnh m ngay t lỳc nú ra i.
V. So sỏnh
1. Khỏi nim:
So sỏnh l mt thao tỏc lp lun nhm i chiu hai hay nhiu s vt, i tng hoc l cỏc
mt ca mt s vt ch ra nhng nột ging nhau hay khỏc nhau, t ú thy c giỏ tr
ca tng s vt hoc mt s vt m mỡnh quan tõm.
Hai s vt cựng loi cú nhiu im ging nhau thỡ gi l so sỏnh tng ng, cú nhiu im
i chi nhau thỡ gi l so sỏnh tng phn.

Tỏc dng ca so sỏnh l nhm nhn thc nhanh chúng c im ni bt ca i tng v
cựng lỳc hiu bit c hai hay nhiu i tng.
2. Cỏch lm
9
Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ V¨n nghÞ luËn
- Trước hết là cần xác định đối tượng nghị luận từ đó tìm một đối tượng tương đồng hay
tương phản, hoặc cần so sánh hai đối tượng cùng lúc
- Chỉ ra những điểm giống nhau giữa các đối tượng.
- Dựa vào nội dung cần tìm hiểu, chỉ ra điểm khác biệt giữa các đối tượng.
- Xác định giá trị cụ thể của các đối tượng.
Ví dụ 1: So sánh nghị luận về tư tưởng đạo lí và nghị luận về hiện tượng đời sống và cách
làm bài.
Nghị luận về tư tưởng đạo lí và nghị luận về hiện tượng đời sống là hai dạng đề cụ thể của
nghị luận xã hội. Nghĩa là, bàn bạc để hiểu một cách thấu đáo cũng như vận dụng vấn đề
nghị luận vào đời sống và bản thân.Vấn đề đạo lí có tính chất truyền thống nhằm rèn luyện
đạo đức nhân cách. Vấn đề hiện tượng đời sống mang tính thời sự nóng hổi nhằm mục đich
rèn luyện ý thức công dân. Đối tượng nghị luận có khác nhau nhưng cách làm bài giống
nhau
Phần mở bài ta nên tìm hiểu và nói rõ nguyên nhân vì sao xuất hiện vấn đề trên và giới thiệu
đề bài
Phần thân bài ta làm lần lượt các ý sau
1. Giải thích chi tiết và tổng quát vấn đề nghị luận
2. Đưa dẫn chứng cụ thể đồng thời phân tích để thấy việc đúng / sai của vấn đề.
Nhận đinh khái quát việc đúng / sai, hoặc nửa đúng nửa sai của vấn đề. Khi lấy dẫn chứng
bạn cần có phương pháp và tránh hiện tượng lấy quá nhiều hoặc quá ít dẫn chứng.
3. Bàn bạc mở rộng vấn đề: bạn nên tìm hiểu các khía cạnh còn lại của vấn đề; lật ngược vấn
đề để hiểu chắc chắn hơn và tìm hiểu tác dụng, ý nghĩa của vấn đề đối với bản thân và đời
sống
Phần kết bài nên nhấn mạnh lần nữa giá trị của vấn đề.
Ví dụ 2:

“Tiếng suối trong như tiếng hát xa”… Nguyễn Du, Bạch Cư Dị so tiếng đàn với tiếng suối.
Thế Lữ lại so tiếng hát trong với nước ngọc tuyền (suối ngọc). Những người này không miêu
tả trực tiếp tiếng suối. Chỉ có Nguyễn Trãi cho tiếng suối là tiếng đàn cầm. Có lẽ đó là hình
ảnh gần nhất với hình ảnh trong câu thơ này. Có thể chẳng phải ngẫu nhiên. Nguyễn Trãi
sành âm nhạc. Bác Hồ cũng thích âm nhạc. Tiếng hát của một danh ca Pháp từng thích nghe
thời trẻ, đến tuổi bảy mươi Bác còn nhờ chị Mađơlen Rípphô tìm lại hộ. Tiếng suối ngàn của
đất nước hay đó là tiếng hát của trái tim người nghệ sĩ yêu đời.
(Lê Trí Viễn)
VI. Bác bỏ
1. Khái niệm:
1
0
Những điều cần biết về Văn nghị luận
Bỏc b l ch ra ý kin sai trỏi ca vn trờn c s ú a ra nhn nh ỳng n v bo
v ý kin lp trng ỳng n ca mỡnh.
2. Yờu cu ca thao tỏc lp lun bỏc b
- Mun bỏc b mt ý kin sai thỡ phi dn y ý kin ú. Sau ú lm sỏng t hai phng
din: sai ch no v vỡ sao nh th l sai. Tr li vỡ sao nh th l sai, ú chớnh l thao tỏc
lp lun bỏc b.
- khng nh ý kin sai cn xem xột ba yu t: lun im, lun c, lun chng.
- Bỏc b ý kin sai l dựng lý l v dn chng phõn tớch, lớ gii ti sao nh th l sai.
*Lu ý: Trong thc t, mt vn nhiu khi cú mt ỳng, mt sai. Vỡ vy, khi bỏc b hoc
khng nh cn cõn nhc, phõn tớch tng mt trỏnh tỡnh trng khng nh chung chung
hay bỏc b, ph nhn tt c.
3. Cỏch s dng
Bỏc b mt ý kin sai cú th thc hin bng nhiu cỏch: bỏc b lun im, bỏc b lun c,
bỏc b cỏch lp lun hoc kt hp c ba cỏch.
a. Bỏc b lun im: thụng thng cú hai cỏch bỏc b
- Dựng thc t bỏc b: Nu lun im i ngc li vi thc t thỡ ta dựng thc t bỏc
b.

- Dựng phộp suy lun: T thc t, ta cú th thờm suy lun cỏi sai y bc l rừ hn.
b. Bỏc b lun c: L vch ra tớnh cht sai lm, gi to trong lý l v dn chng c s
dng.
c. Bỏc b lp lun: L vch ra s mõu thun, khụng nht quỏn, phi lụgớc trong lp lun ca
i phng.
* Lu ý: Mc ớch ca bỏc b l bo v chõn lớ, xỏc nhn s tht. Nu xa ri mc ớch chõn
lớ thỡ s bỏc b tr thnh ngu bin, vụ b v cú hi.
Bi vit cú b cc nh sau:
on 1: Xỏc nh lun im cn bỏc b.
on 2: Phõn tớch thy rừ thc cht ca lun im.
on 3: Dựng lun c bỏc b lun im.
Vớ d:
a. Nht Chi Mai (Nht Linh) phờ bỡnh V Trng Phng, nm 1937.
c xong mt on vn, tụi thy trong lũng phn ut, khú chu, tc ti.
Khụng phi phn ut, khú chu cỏi vt thng xó hi t trong cõu vn, m chớnh l vỡ cm
thy t tng hc ỏm, cm hn nh nhen n trong ú.
c vn V Trng Phng, thc khụng bao gi tụi thy mt tia hy vng, mt t
tng bi quan. c xong ta tng nhõn gian l mt ni a ngc v xung quanh mỡnh ton l
nhng k git ngi, lm , n tc, núi cn, mt th gii khn nn vụ cựng.
1
1
Những điều cần biết về Văn nghị luận
Phi chng ú l tm gng phn chiu tớnh tỡnh, lớ tng ca nh vn, mt nh vn nhỡn th
gii qua cp mt kớnh en v mt ci ngun vn cng en na.
b. V Trng Phng ó phn bỏc li cựng nm ú, 1937.
Khi dựng mt t bn thu tụi chng thy khoỏi trỏ nh khi cỏc ụng tỡm c mt kiu
ỏo ph n mi m, nhng lỳc y, tụi ch thng hi cỏi nhõn loi ụ u bn thu, nú bt tụi
phi vit nh th, v nú bt cỏc ụng phi chy xa s thc bng nhng danh t iờu trỏ ca
vn chng. Cỏc ụng quen nhỡn mt cụ gỏi nhy l mt ph n tõn thi, vui v tr trung, hi
sinh cho ỏi tỡnh hoc cỏch mng li gia ỡnh. Riờng tụi, tụi ch thy ú l mt ngi n b

vụ hc, chng cú th v, li h hng, li bt hiu bt mc na, li cú nhiu vi trựng trong
ngi na. Tụi khụng bit gi gỏi l nng - ch y nú thi v lm - hoc tụ im cho gỏi
y nhng cỏi thi v m gỏi y khụng cú, n ni c xong truyn ngi ta ch thy mt gỏi
lm gng cho th gian noi theo!
ú, tha cỏc ụng, cỏi ch bt ng ý kin gia chỳng ta! Cỏc ụng mun tiu
thuyt c l tiu thuyt. Tụi v cỏc nh vn cựng chớ hng nh tụi, mun tiu thuyt l s
thc i
Hc ỏm, cú! Vỡ tụi vn l ngi b quan, cm hn cng cú, vỡ tụi cho rng cỏi xó hi
nc nh m li khụng ỏng cm hn, m li c "vui tr trung", trng gi, n mc tõn thi,
khiờu v v.v nh cỏc ụng ch trng thỡ mt l khụng mun ci cỏch gỡ xó hi, hai l ớch k
mt cỏch ỏng s nhc.
Cũn bo nh nhen thỡ thỡ th no?
T thc cỏi xó hi khn nn, cụng kớch cỏi xa hoa dõm óng ca bn ngi cú nhiu
tin, kờu ca nhng s thng kh ca nhõn dõn nghốo b búc lt, b ỏp ch, b cng bc,
mun cho xó hi cụng bỡnh hn na, ng cú chuyn ụ u, dõm óng, m bo l nh nhen,
thỡ hỏ d Zụla (Dụla), Hugo (Huygụ), Mabraux (Mabrụ), Dostoievski
(ụtstụiepski), Maxime Gorki (Maxim Gorki) li khụng cng l nh nhen?
Nu cỏc ụng khụng mun s lờn gỏy thỡ thụi, bao nhiờu chuyn thanh cao, tao nhó, cao
thng ca loi ngi xin cỏc ụng c m hng hoa khn kha. Tụi xin cỏi phn y cho
cỏc ụng. Riờng tụi, xó hi ny, tụi ch thy khn nn, quan tham li nhng, n b h hng,
n ụng dõm bụn, mt ti vn s u c xo quyt, m cỏi xa hoa chi bi ca bn giu thỡ
tht l nhng cõu chi ra vo cỏi xó hi dõn quờ, th thuyn b lm than, b búc lt. Lc
quan c cho i l vui, l khụng cn ci cỏch, cho cỏi xó hi ny l hay ho tt p, ri
ngi m ỏnh phn bụi mụi hỡnh qu tim i ua nga, ch phiờn, khiờu v, theo ý tụi, th
l gi di, l t la mỡnh v di ho cho i, nu khụng l vụ liờm s mt cỏch thnh thc.
C. Vn dng kt hp cỏc thao tỏc lp lun
1. Vỡ sao phi s dng kt hp cỏc thao tỏc lp lun?
1
2
Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ V¨n nghÞ luËn

Viết văn nghị luận là thể hiện sự hiểu biết, nhận thức, khám phá của mình về đối
tượng nghị luận nhằm nâng cao trình độ, năng lực, giúp người khác cùng hiểu và tin vào vấn
đề. Đồng thời người viết cũng thể hiện chính kiến, thái độ, sự đánh giá vấn đề, không ngừng
đưa ra những điều chỉnh tích cực nhằm nâng cao sự tiến bộ trong lĩnh vực văn minh tinh
thần của văn học. Do đó phải sử dụng kết hợp các thao tác lập luận.
- Hiểu biết, nhận thức > giải thích
- Khám phá > phân tích
- Đánh giá > bình luận.
VIẾT ĐOẠN VĂN NGHỊ LUẬN
1. Diễn dịch
2. Quy nạp
3. Tổng - phân - hợp
4. Vấn đáp
5. Nêu phản đề
6. So sánh
7. Phân tích nhân - quả
1
3