Bài 45. sinh sản hữu tính ở động vật

Giáo án sinh học 11 CB

Ngày soạn: 26/ 3/2011
Ngày dạy: / / 20
Tiết: 48
TÊN BÀI DẠY - Bài 45: SINH SẢN HỮU TÍNH Ở ĐỘNG VẬT
I. Mục tiêu: Sau khi dạy xong, HS phải:
1. Kiến thức:
- Đinh nghĩa được sinh sản hữu tính
- Nêu được ba giai đoạn phát triển của quá trình sinh sản hữu tính
- Nêu được bản chất của sinh sản hữu tính
- Phân biệt được thụ tinh ngoài với thụ tinh trong, và ưu nhược điểm của chúng
- Nêu được các hình thức đẻ trứng và đẻ con ở động vật cũng như ưu nhược điểm
2. Kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, tổng hợp, so sánh
3. Thái độ: Nhận thấy rõ hơn sự hoàn thiện trong sinh sản ở động vật từ vô tính đến hữu tính.
II. Trọng tâm: - Các giai đoạn của sinh sản hữu tính, ưu diểm của đẻ trứng và đẻ con.
III. Chuẩn bị:
1. Giáo viên: - Các tranh từ hình 45.1 – 45.4
- Phiếu học tập số 1 và 2.
2. Học sinh: - Nghiên cứu bài và chuẩn bị các lệnh trong sách giáo khoa
IV. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định lớp(1-2'): Kiểm tra sĩ số HS
2. Kiểm tra bài cũ ( 5’ )
Câu 1: Sinh sản vô tính ở ĐV là gì? Nêu ưu và nhược điểm của sinh sản vô tính ở đv?
Câu 2: Hình thức sinh sản trinh sinh có gì khác với 3 hình thức sinh sản phân đôi, nảy chồi, phân
mảnh?
* Gợi ý trả lời:
Câu 1: - Định nghĩa sinh sản vô tính
- Ưu điểm: + Có lợi trong trường hợp mật độ quần thể thấp
+ Tạo các cơ thể giống nhau và giống mẹ về mặt di truyền
+ Tạo các cá thể thích nghi với môi trường sống ổn định

- Nhược điểm: Khi điều kiện sống thay đổi thì có thể dẫn đến chết hàng loạt
3. Bài mới:
* ĐVĐ: Chúng ta đã tìm hiểu sinh sản vô tính ở động vật, vậy thì sinh sản hữu tính ở động vật
có gì khác so với sinh sản vô tính? Động vật có những hình thức sinh sản hữu tính nào? Để tìm hiểu
vấn đề này chúng ta đi vào bài mới:
* Vào bài:
HĐI: Tìm hiểu khái niệm sinh sản vô tính ở ĐV( 3-5')
Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung ghi bảng
(?) Hãy kể tên một số loài ĐV
có hình thức sinh sản hữu tính?
Qua các kiến thức đã học về
sinh sản hữu tính ở TV, hãy
phát biểu khái niệm sinh sản
hữu tính ở ĐV?
Cá, ếch, thằn lằn, chim,…
Kiểu sinh sản tạo ra các cá thể
mới qua hình thành và hợp nhất
giao tử đực đơn bội và giao tử
cái đơn bội tạo thành hợp tử
lưỡng bộ, hợp tử phát triển
thành cơ thể mới mang thông
tin di truyền của cả bố và mẹ.
I. Khái niệm:
( như đáp án C trang 175)
Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ Sinh - CN GV: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 1-

Giáo án sinh học 11 CB

Chuyển ý: Ở ĐV có nhiều hình thức sinh sản như: Tiếp hợp, tự phối, giao phối. Trong chương trình

sinh 11 các em chỉ đi nghiên cứu về quá trình sinh sản ở ĐV qua giao phối.
HĐII: Tìm hiểu quá trình sinh sản hữu tính ở động vật(5-7')
Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung ghi bảng
Tranh H45.1 SGK
(?) Điền tên các giai đoạn của
qt SSHT vào các ô theo thứ tự
từ trên xuống dưới?
(?) Cho biết số lượng NST của
tinh trùng, trứng và hợp tử?
(?) Tại sao sinh sản hữu tính lại
tạo ra các cá thể mới đa dạng
về đặc điểm di truyền?
(?) Sinh sản hữu tính ở ĐV có
ưu và nhược điểm gì?
(?) Quá trình SSHT ở ĐV trải
qua những giai đoạn nào?
GV thông báo sơ đồ hình 45.1
áp dụng cho các loài động vật
đơn tính, một số loài động vật
lưỡng tính có hiện tượng tự thụ
tinh nhưng cũng có loài thụ
tinh chéo.
(?) Phân biệt ĐV đơn tính và
Đv lưỡng tính?
(?) Vì sao giun đất lại có hiện
tượng thụ tinh chéo?
Ô 1: Hình thành tinh trùng và trứng
Ô 2: Thụ tinh
Ô 3: Phát triển phôi
Tinh trùng, trứng → n

Hợp tử → 2n
Nhờ quá trình phân li tự do của
NST trong quá trình giảm phân hình
thành giao tử, trao đổi chéo và thụ
tinh.
- Ưu:
+ tạo ra các cá thể mới đa dạng về
các đặc điểm di truyền, nhờ đó ĐV
có thể thích nghi và phát triển trong
điều kiện môi trường sống thay đổi.
+ Tạo ra số lượng lớn con cháu
trong thời gian ngắn.
- Nhược: không có lợi trong trường
hợp mật độ quần thể
thấp.
Trả lời
- ĐV đơn tính là ĐV mà trên mỗi cá
thể chỉ có cơ quan sinh dục đực
hoặc cơ quan sinh dục cái.
- ĐV lưỡng tính là ĐV mà trên mỗi
cá thể có cả cơ quan sinh dục đực
và cơ quan sinh dục cái.
Vì đai sinh dục (tinh trùng và trứng)
không chín cùng một lúc.
II. Quá trình sinh sản hữu tính
ở ĐV:
lần lượt qua 3 giai đoạn:
Gđ 1. Giảm phân hình thành tinh
trùng và trứng
GP

1TB sinh tinh(2n) > 4 Tinh
trùng (n)
GP
1 TB sinh trứng >1 Trứng(n)
+ 3 thể

định hướng

gđ 2. Thụ tinh
gđ 3. Phát triển phôi hình thành
cơ thể mới

- Một số loài động vật lưỡng
tính (giun đất, ốc sên) có hiện
tượng thụ tinh chéo.
Chuyển ý: Ở ĐV có 2 hình thức thụ tinh đó là tự thụ tinh và thụ tinh chéo. Trong chương trình sinh 11
các em chỉ tìm hiểu hình thức thụ tinh chéo ở ĐV đa bào bậc cao.
HĐIII: Tìm hiểu các hình thức thụ tinh ở ĐV(5-8')
Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung ghi bảng
(?) Thụ tinh chéo ở ĐV đa bào
bậc cao có những hình thức thụ
tinh nào?
- Cho HS hoàn thành PHT số1:
Thụ tinh ngoài và thụ tinh
trong.
Thảo luận và hoàn thành trong
III. Các hình thức thụ tinh:
( nội dung đáp án PHT số 1)
Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ Sinh - CN GV: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 2-

Giáo án sinh học 11 CB

Phân biệt thụ tinh ngoài và thụ
tinh trong.
- Gọi Hs trả lời để hoàn thành
PHT số 1
(?) Vì sao thụ tinh ngoài diễn ra
trong môi trường nước?
(?) Hình thức thụ tinh nào tiến
hóa hơn? Vì sao?
Trả lời câu lệnh:
(?) Thụ tinh ở ếch và rắn, thụ
tinh nào là thụ tinh trong? thụ
tinh ngoài? Vì sao?
vòng 10 phút.
Nếu không có nước trứng sẽ
không bơi đến để gặp tinh
trùng.
Dựa vào đáp án PHT số1 trả
lời.
- TT ở ếch là TT ngoài vì: con
cái đẻ trứng vào môi trường
nước, còn con đực phóng tinh
dịch lên trứng để thụ tinh.
- TT ở rắn là TTT vì: trứng gặp
tinh trùng ở trong cơ quan sinh
dục của con cái.
Chuyển ý: Trong sinh sản hữu tính có rất nhiều loài ĐV đẻ trứng, nhiều loài khác đẻ con. Vậy đẻ
trứng có gì khác đẻ con?

HĐIV: Tìm hiểu hình thức để trứng và đẻ con(5-10')
Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung ghi bảng
Cho HS hoàn thành nội dung
PHT số 2.
GV củng cố và hoàn thiện kiến
thức.
(?) Trong 2 hình thức đó hình
thức nào tiến hóa hơn? Vì sao?
Thảo luận 10 phút để hoàn
thành.
Thảo luận nhanh trả lời.
IV. Đẻ trứng và đẻ con:
( nội dung đáp án PHT số 2)
4. Củng cố: ( 3 phút )
Câu hỏi: Nêu chiều hướng tiến hóa trong sinh sản hữu tính ở động vật?
Trả lời:
- Cơ thể:
+ cơ quan sinh sản chưa phân hoá -> phân hoá
+ cơ thể lưỡng tính -> đơn tính
- Hình thức thụ tinh:
+ Tự phối -> giao phối.
+ thụ tinh ngoài -> thụ tinh trong
- hình thức sinh sản:
+ đẻ trứng đến đẻ con.
+ trứng, con sinh ra không được chăm sóc, bảo vệ -> trứng , con sinh ra được chăm sóc, bảo vệ.
5. Dặn dò: ( 3 phút ) Trả lời các câu hỏi cuối bài và đọc bài mới.
V. Rút kinh nghiệm:

.
Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ Sinh - CN GV: Hoàng Thị Bích Liên

-Trang 3-

Giáo án sinh học 11 CB

ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
Các ht tt
Chỉ tiêu so
sánh
Thụ tinh ngoài Thụ tinh trong
Ví dụ
Cá, lưỡng cư Chim, thú
Khái niệm
kiểu thụ tinh trứng gặp tinh trùng và
thụ tinh ở bên ngoài cơ thể cái.
kiểu thụ tinh trứng gặp tinh trùng và thụ
tinh trong cơ quan sinh dục của con cái.
Nơi thụ tinh
Môi trường nước Trong cơ quan sinh dục của cơ thể cái.
Ưu điểm
- Con cái đẻ được nhiều trứng trong
cùng một lúc.
- Không tiêu tốn nhiều năng lượng để
thụ tinh.
- Đẻ được nhiều lứa hơn trong cùng
khoảng thời gian so với thụ tinh trong.
- Hiệu quả thụ tinh của trứng cao
- Hợp tử được bảo vệ tốt ít chịu ảnh
hưởng của môi trường bên ngoài.
- Tỉ lệ sống sót con non cao.
Nhược điểm

- Hiệu quả thụ tinh của trứng thấp.
- Hợp tử không được bảo vệ và phụ
thuộc nhiều vào môi trường nên tỷ lệ
sống sót con non thấp.
- Tiêu tốn nhiều năng lượng để thụ tinh.
- Số lứa đẻ giảm, lượng con đẻ ít.
ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Các hình
thức ss
Đẻ trứng Đẻ con
Noãn thai sinh Thai sinh
Ví dụ
ếch, thú mỏ vịt, cá chép,
nhái
Cá mún, cá kiếm, cá
hắcmôni,
Voi, khỉ,
Đặc
điểm
Phôi phát triển nhờ chất
dinh dưỡng có trong noãn
hoàng của trứng và nở ra
con non sau khi trứng thụ
tinh đẻ ra ngoài môi trường
hoặc trứng đẻ ra ngoài rồi
thụ tinh.
Phôi phát triển nhờ chất
dinh dưỡng có trong noãn
hoàng của trứng và nở ra
con non sau đó mới đẻ con

ra ngoài môi trường.
Phôi thai phát triển nhờ chất
dinh dưỡng trong cơ thể mẹ
nhận từ cơ thể mẹ qua nhau
thai thành cơ thể sống độc lập
mới đẻ ra ngoài. Con sinh ra tự
kiếm ăn hoặc bố mẹ chăm sóc.
Ưu điểm
- Không mang thai nên con
cái không khó khăn khi
tham gia các hoạt động sống
- Trứng thường có vỏ bọc
bên ngoài bảo vệ phôi thai
chống lại các tác nhân bất
lợi.
- Nhiệt độ trong cơ thể mẹ
thích hợp với sự phát triển
của phôi
- Phôi được bảo vệ tốt trong
cơ thể mẹ.
- Ở động vật có vú, chất dinh
dưỡng từ cơ thể mẹ qua nhau
thai rất phong phú, nhiệt độ
trong cơ thể mẹ thích hợp với
sự phát triển của thai.
- Phôi thai được bảo vệ tốt
trong cơ thể mẹ.
- Tỉ lệ chết của phôi thai thấp
Nhược
điểm

- Môi trường bất lợi làm
phôi phát triển kém và tỉ lệ
trứng nở thành con non thấp
- Trứng phát triển ngoài cơ
thể nên dễ bị tác động của
môi trường.
- Mang thai gây khó khăn
trong hoạt sống của động
vật.
- Con non sinh ra không
được chăm sóc.
- Mang thai gây khó khăn trong
hoạt động sống của ĐV
- Tốn nhiều năng lượng để nuôi
dưỡng thai nhi
- Sự phát triển của phôi thai
phụ thuộc vào sức khỏe của cơ
thể mẹ
Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ Sinh - CN GV: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 4-

Giáo án sinh học 11 CB

Họ và tên:……………
Lớp:……… PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Các hình thức
thụ tinh
Thụ tinh ngoài Thụ tinh trong
Ví dụ

Khái niệm













Nơi thụ tinh
Ưu điểm

Nhược điểm

Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ Sinh - CN GV: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 5-

Giáo án sinh học 11 CB

Họ và tên:………………
Lớp:…………
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Các hình thức
sinh sản
Đẻ trứng Đẻ con
Noãn thai sinh Thai sinh
Ví dụ

Đặc điểm


























Ưu điểm

Nhược điểm

Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ Sinh - CN GV: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 6-

Giáo án sinh học 11 CB

Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ Sinh - CN GV: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 7-