PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRANH ẢNH VÀ LƯỢC ĐỒ TRONG SÁCH GIÁO KHOA LỊCH 9 Bai 14

PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRANH ẢNH VÀ LƯỢC ĐỒ
TRONG SÁCH GIÁO KHOA LỊCH SỬ- sử 9- Bài 14
Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất
1. Lược đồ. Nguồn lợi của tư bản Pháp ở Việt Nam trong cuộc khai thác lần thứ hai

Nguồn lợi của tư bản Pháp ở Viêt Nam trong cuộc khai thác lần thứ hai
-Nội dung:
Chiến tranh thế giới lần thứ nhất (1914-1918) kết thúc, toàn quyền mới của Pháp ở Đông
Dương Anbe Xarô vạch ra chương trình khai thác thuộc địa lần thứ 2 thay cho chương trình
khai thác lần thứ nhất của toàn quyền Pônđume nhằm các mục đích: tận lực vơ vét, bóc lột,
khai thác thuộc địa một cách toàn diện và triệt để; tăng cường đầu tư vốn vào các ngành kinh tế
(tăng gấp sáu lần so với lần thứ nhất) vì Việt Nam có nhiều tiềm năng để thu hồi nhanh vốn
đầu tư và không cạnh tranh với nền kinh tế của nước Pháp.
Trong nông nghiệp, tư bản Pháp mở rộng đáng kể diện tích đồn điền trồng các loại cây công
nghiệp có giá trị như cao su, chè, cà phê, mía, bông, lúa gạo. Nam kỳ là khu vực có nhiều đồn
điền như ở Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và Nam Bộ. Về công nghiệp, qua các ký hiệu trên bản
đồ thể hiện khá rõ sự ưu tiên tập trung của thực dân Pháp vào các cơ sở khai thác đặc biệt là ở
Bắc kỳ như khai thác than ở Đông Triều, Hòn Gai, Cẩm Phả…; khai thác kim loại màu ở Thái
Nguyên, Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn. Bên cạnh đó là các cơ sở công nghiệp chế biến (Xay
sát gạo, nấu rượu) và một số cơ sở sửa chữa cơ khí ở các trung tâm Hà Nội, Hải Phòng, Nam
Định, Vinh, Sài Gòn… Về giao thông, thương mại, thực dân Pháp đã cho xây dựng các đường
giao thông, các bến cảng như Hải Phòng, Sài Gòn, đường sắt xuyên Việt để phục vụ cho việc
vận chuyển, khai thác và xuất nhập cảng. Bên cạnh đó thực dân Pháp còn đánh thuế nặng nhân
dân ta. Nhờ vậy nguồn ngân sách thu được ở Đông Dương nói chung, Việt Nam nói riêng đã
tăng lên gấp 3 lần”.
Trong chương trình khai thác lần thứ 2, thực dân Pháp đã đẩy mạnh bao chiếm đất đai, thành
lập các đồn điền với quy mô lớn ở Nam kỳ để khai thác triệt để các điều kiện tự nhiên (đất đai,
khí hậu) và bóc lột nhân công rẻ mạt. Đồng thời chúng tăng nhanh về quy mô và tốc độ ngành
công nghiệp khai khoáng (than và kim loại), trong đó chủ yếu tập trung ở miền Bắc. Mặt khác
chúng cũng phát triển các nhà máy chế biến công nghiệp nhẹ nhằm tận dụng nguyên liệu và
nhân công dồi dào, để đem lại cho bọn tư bản ở thuộc địa những nguồn lợi kếch xù, trên xương

máu của người lao động Việt Nam. Cuộc sống của người lao động Việt Nam như một cực
hình:
“Ngày nay nghe tiếng còi tầm,
Nghe như tiếng vọng từ âm phủ về”
Chính sách khai thác thuộc địa lần thứ 2 của thực dân Pháp đã làm cho nền kinh tế Việt Nam
mang tính chất thuộc địa, lệ thuộc chặt chẽ vào nền kinh tế của chủ nghĩa tư bản Pháp. Song do
Pháp tăng cường đầu tư vốn nên về mặt khách quan đã tạo ra sự thay đổi trong cơ cấu nền kinh
tế Việt Nam. ở Việt Nam đã hình thành những trung tâm kinh tế tập trung như Hà Nội, Hải
Phòng, Hồng Gai, Cẩm Phả, Nam Định, Vinh, Bến Thuỷ, Sài Gòn, Chợ Lớn.
Đồng thời, chương trình khai thác đã có tác động sâu sắc đến sự phân hoá giai cấp trong xã hội
Việt Nam những năm sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất.
-Phương pháp sử dụng:
Trước hết, giáo viên đề nghị học sinh quan sát bản đồ, tổ chức hướng dẫn HS khai thác lược đồ
bằng các câu hỏi:
-Hãy cho biết những địa điểm và những nguồn lợi mà tư bản Pháp tiến hành khai thác lần thứ
hai?
-Nhận xét về nội dung chương trình khai thác lần thứ 2 của thực dân Pháp?
-Tác động của cuộc khai thác lần thứ 2 đối với tình hình kinh tế, xã hội Việt Nam.
Sau khi học sinh trao đổi, trả lời, giáo viên phân tích và chốt lại như nội dung trên.

2. LỄ HẠ THUỶ TÀU BÌNH CHUẨN CỦA CÔNG TY BẠCH THÁI BƯỞI.
Tàu Bình Chuẩn chuẩn bị hạ thủy
Tàu Bình Chuẩn là tàu thuỷ chạy bằng hơi nước có trọng tải 600 tấn, chuyên dùng để chạy
tuyến ven biển từ Hải Phòng tới các tỉnh Trung Kì, do xưởng đóng tàu của công ty Bạch Thái
Bưởi tự đóng lấy. Trước đó xưởng này đã đóng được cá tàu trọng tải 100 tấn (tàu Đinh Tiên
Hoàng – năm 1914), trọng tải 200 tấn (tàu Gia Long – năm 1916). Việc đóng tàu Bình Chuẩn
dài 46m, rộng 7,2m, cao 3,6m, động cơ 400 mã lực, đương thời là một sự kiện có tiếng vang
rất lớn, được coi là biểu tượng của “phong trào trấn hưng thương trường” của giới tư sản Việt
Nam, vào thời gian đó, hoạt động của công ty Bạch Thái Bưởi phản ánh tiềm lực của giai cấp
tư sản Việt Nam mới hình thành sau chiến tranh và đang cố gắng vươn lên trong lĩnh vực kinh

tế.
Cho đến năm 1919, Bạch Thái Bưởi đã có trong tay một công ty chuyên kinh doanh ngành
giao thông đường thuỷ, gồm một đội tàu 25chiếc chạy trên sông và biển, 20 xà lan, một số cơ
sở đóng mới và sửa chữa tàu với 1500 công nhân tại Hải Phòng.
Trụ sở Công Ty Bạch Thái Bưởi
Ngoài ra, Bạch Thái Bưởi còn kinh doanh một số lĩnh vực khác như nhà in, xay xát gạo và sau
đó còn khai thác một số mỏ than… Bạch Thái Bưởi là đại diện tiêu biểu của giai cấp tư sản
Việt Nam trong cuộc “tranh thương” với tư sản Hoa Kiều. Sau này sự phá sản của công ty
Bạch Thái Bưởi đã phản ánh bản chất non yếu của giai cấp tư sản bản xứ trong nền kinh tế
thuộc địa ở Việt Nam.
(Theo: Dương Trung Quốc Việt Nam – những sự kiện lịch sử 1919-1945. NXB Giáo dục
H.2001).
Đoàn thị Hồng Điệp sưu tầm và tổng hợp