thực trạng kinh doanh và giải pháp liên quan đến xây dựng và phát triển thị trường cà phê việt nam

1
LỜIMỞĐẦU
1. Lýdochọnđềtài
ViệtNamlàmộttrongnhữngnướcxuấtkhẩucàphêlớnnhấttrênthếgiới,
kimngạchxuấtkhẩucàphêhàngnămchiếmtỷtrọngđángkểtrongGDPcủaquốc
gia.Thếnhưnghiệnnayngànhcàphê Việt Namvẫntồntạinhữngphươngthức
kinhdoanhmuabáncũ,khôngphùhợpđểcóthểcạnhtranhvớicácnướctrênthế
giới,nềnsảnxuấttrongnướcphụthuộcvàobiếnđộnggiácàphêthếgiớimàgiá
nàyđượcngườimualàcácdoanhnghiệpchếbiếncàphênướcngoài“sắpđặtsẵn”
chodoanhnghiệpxuấtkhẩucàphênướcta.Đểcóthểkhắcphụcđiểmyếuvànâng
caokhảnăngchủđộngtrongsảnxuất,ổnđịnhlợinhuậnkhôngchỉcủacácdoanh
nghiệp kinhdoanh càphêmàcòncủangườinôngdânthìviệcxây dựngvàphát
triểnthịtrườnggiaosaucàphêlàmộttrongnhữnggiảiphápkhảthivàhữuhiệu
trongviệcphòngngừarủirobiếnđộnggiá.
2. Đốitượngvàphạmvinghiêncứu
Đềtàinghiêncứutậptrungvàosảnphẩmcàphênhânthô,tìmhiểunhững
tồntạivướngmắctrongcáckhâuthuộcquytrìnhsảnxuấtkinhdoanhnhằmtìmra
nhữnggiảiphápdựatrênviệcứngdụnghợpđồnggiaosauđểgiảmthiểutácđộng
biếnđộnggiácàphê,đảmbảolợiíchchodoanhnghiệpvàngườinôngdân.
3. Phươngphápnghiêncứu
Bằngphươngphápphântíchnghiêncứu,tổnghợpthôngtintừcáctàiliệu,
sáchbáo,Internetcóliênquanđếnngànhsảnxuấtkinhdoanhcàphê,cáccôngcụ
pháisinh,đểchothấytổnthấtcủangànhkinhdoanhcàphêdoảnhhưởngcủabiến
độnggiávàtácdụngcủachiếnlượcphòngngừarủirobiếnđộnggiáthôngquahoạt
độngcủathịtrườnggiaosau.
4. Ýnghĩakhoahọcvàthựctiễncủađềtàinghiêncứu
DựatrêntìnhhìnhthựctếcủangànhsảnxuấtkinhdoanhcàphêViệtNam,
đề tàiđề xuất một số giải pháp khả thi trênnền tảng xâydựng và phát triển thị
trườnggiaosauđểgiảmảnhhưởngxấucủabiếnđộnggiácàphêđếnngànhnày.
2
5. Kếtcấucủaluận văn

§ Lờimởđầu.
§ Chương1: Tìmhiểunhững rủi rogặpphảidobiếnđộnggiáđếnsảnxuất
nôngnghiệp,đồngthờitìmhiểuvềvaitròcủathịtrườnggiaosau.
§ Chương2:TìmhiểuthựctrạngkinhdoanhcàphêởViệtNamvàkhảnăng
ứngdụngthịtrườnggiaosaucàphêtạiViệtNam.
§ Chương3: Đềxuấtcác giảipháp liênquanđếnxâydựng vàpháttriển thị
trườnggiaosaunhằmphòngngừarủirobiếnđộnggiácàphê.
§ Kếtluận
3
CHƯƠNGI: RỦIROBIẾNĐỘNGGIÁVÀVAITRÒCỦA
THỊTRƯ ỜNGGIAO SAU
1.1. Rủirobiếnđộnggiácảđốivớingườis ảnxuất(nôngnghiệp)
Đốivớingườisảnxuất,rủirobiếnđộnggiácảlàloạirủirođánglongạivà
ảnhhưởngnhiềunhấtđếnthunhậpcủahọ.Rủirobiếnđộnggiácảhànghóaxuất
hiệnkhigiásảnphẩmxuốngthấphoặcgiáđầuvàotăngsaukhingườisảnxuấtđã
quyếtđịnhđầutư.Rủirodobiếnđộnggiáhầunhưxuấthiệnởmọilĩnhvựckinh
doanhbaogồmcảtronglĩnhvựcsảnxuấtnôngnghiệp.
Đốivớingườinôngdân,khihọbắtđầugieotrồngthìtấtcảđềuhyvọngđến
khithuhoạchsẽcósảnlượngcao,chấtlượngtốtvàđặcbiệtlàgiábánrabằnghay
tốthơnthờivụtrước.Khôngaimuốntiếptụcnuôitrồngcáccâyconmàgiácảđã
liêntụcrớttrongnhiềunămliền.Tuynhiên,sảnlượngvàchấtlượngsảnphẩmlại
chịu ảnh hưởng nhiều bởi biến động giá theo quan hệ cung  cầu cũngnhư ảnh
hưởngbởigiácảđầuvàovàcácyếutốbấtlợikhácnhưthờitiết,sảnlượngcủacác
nướccódiệntíchcanhtáclớn Ởcácnướcđangpháttriển,ngườinôngdânluôn
trongthếbịđộng,khôngbiếttrướcđầuracủasảnphẩm,cũngnhưgiácảvànhu
cầucủathịtrường,phầnđôngtrôngchờnhiềuvàosựmayrủivàphụthuộcnhiều
vàohoạtđộngthumuacủacácthươnglái.Đaphầnnôngdânsảnxuấtvàtiêuthụ
nôngsản theotậpquánlâuđời.Họ dốc vốn,côngsứcđầu tưtrong nhiều tháng,
thậmchínhiềunămđểlàmramộtloạihànghóachưabiếtchắcgiácả,khôngrõsẽ
bánchoai.Vìvậy,cảkhingườinôngdânđãthuhoạchxonglúa,càphê,hạttiêu,

thuốclá,ngô,đậutương,caosu…thìcũngvẫngặpphảirủirovềgiánếunhưlúc
đógiáthịtrườngđangxuốngmàchưabánhếtđượchàng.
Bêncạnhđócòncóyếutốdoconngườigâynênđólàtìnhtrạngsảnxuất
theophongtràokhôngtínhđếngiácảsẽdiễnbiếnnhưthếnàotrongthờigiantới.
Ngườinôngdânđứngtrướcmộtmâuthuẫnlàkhiđượcmùathìgiárớtdẫntớilỗ,
mấtmùathìgiácaonhưnglạikhôngcóhàngđểbán.Giáđầuvàocóxuhướngngày
4
càngtăngtrongkhigiánôngsảnđầuralênxuốngthấtthường.Ởtrườnghợpnàođi
chăngnữathìngườinôngdânluônphảichịuthiệtthòinhiềunhất.
Đốivớicácdoanhnghiệpchếbiến,nhàxuấtkhẩunôngsảncũngsẽgặprủi
rotươngtựnhưngườinôngdânnếunhưhọthu muanôngsản, thumuanguyên
liệu,chếbiếnrồilưukhođểtiêuthụhoặcxuấtkhẩumàkhôngcóhợpđồngmua
trướcnguyênliệuvớingườicungcấpvớigiáấnđịnh(vìlúcmuagiácóthểđang
lên)cũngnhưkhôngcóhợpđồngbántrướcvớingườitiêuthụvớigiáấnđịnh(vì
lúcbángiácóthểđangxuống)thìkhigiá cảmặthàngđóbiếnđộng,cóthểđẩy
doanhnghiệpvàotìnhtrạngthualỗnặngnề.Nhiềudoanhnghiệpvừakýhợpđồng
bánhàngxong,giácảbiếnđộngtăng,tiềnthuvềkhôngcònđủđểmualạisốhàng
tươngtựvừabándẫnđếnthualỗ.Nhữngbiếnđộngkhôngthểdựđoántrướccủa
giáhànghóakhôngnhữngcóthểảnhhưởngđếnkếtquảkinhdoanhmàcònảnh
hưởngđếnthịphần,sứccạnhtranhvàthậmchílàcảsựtồntạicủaDNnếuđiềuđó
xảyratrongmộtthờigiandài.
Nhưvậycảnôngdân,cácthươnglái,nhàchếbiếnvànhàxuấtkhẩuđềuphải
quantâmđếnviệcquảnlýrủirovềgiáđốivớisảnphẩmhànghoácủamìnhđểhạn
chếthiệthạiđếnmứctốiđavàthuđượclợinhuậncaonhất.
Chính vì vậyhọ cần cónhững công cụ phòng ngừađểđạt đượcmục tiêu
giảmthiểurủi robiếnđộnggiá,mộttrongnhững công cụhữuhiệuđã được các
nướcpháttriểnứngdụngtừlâuđólàthựchiệngiaodịchcáchợpđồnggiaosautrên
sàngiaodịchgiaosau.Chínhnhờcóhợpđồngmua,bántrướcvớigiáấnđịnhvà
giaohàngsaumàcácbêncóthểhạnchếđếnmứctốiđarủirovềbiếnđộnggiánhờ
cơchếhoánđổivàlựachọnmàsànsẽtrựctiếpđiềuhành.Điềunàykhôngthểcó

đượctrongthịtrườngtruyềnthốngkhithựchiệnviệcgiaohàngngaytheophương
thứcmuađứtbánđoạnthìgiábánchỉlàgiácaovàothờiđiểmđó,nhưngsauđócác
cơhộigiácólợihơnsẽphảibỏquavìhàngđãbánrồi,hoặcnếukýgửiđểbánhộ
thìngườibánphảithanhtoántiềnlưukho,tiềnbảoquản…vàvẫncóthểbịépgiá
dongườimuacốtìnhgâyra.Nhưvậynhờchứcnăngquảnlýrủirovềgiá(đâylà
chức năng quan trọng nhấtmà thị trường giao sau thực hiện được) vànhờ kinh
5
doanhtậptrungcótổchứcvớikhốilượnggiaodịchlớnthôngquacácsàngiaodịch
trênkhắpthếgiớimàthịtrườnggiaosauđãmanglạilợiíchtrựctiếpchocácthành
phầnthamgiacũngnhưgópphầnbìnhổngiácả,tạoramôitrườngkinhdoanhlành
mạnh.
Trongphầntiếptheochúngtasẽtìmhiểusơlượcvềthịtrườnggiaosauvới
cáchthứcgiaodịchnhưthếnào?Chứcnăngcủanótronghệthốngtàichính? 
1.2. Tổngquanvềthịtrườnggiaosau
Thịtrườnggiaosaulànơimàhànghóađượcgiaodịchtậptrungtạimộtsàn
giaodịch,trongđóngườibánvàngườimuagặpnhautrênthịtrườngvớimộtmức
giáđượcchấpnhậnvàhànghóađượcchuyểngiaokhiđếnmộtngàyđặcbiệtđược
ấnđịnhtrongtươnglai.Tấtcảgiaodịchđềuđượcthôngquamộttrunggianmôi
giớicủasànvớinhữngtiêuchuẩnkhắtkhevềsốlượngvàchấtlượngcủahànghóa.
Hànghóaởđâybaogồmhànghóathôngthườngnhưlúamì,càphê,caosu,…và
hànghóatàichínhnhưtráiphiếu,chứngchỉtiềngửi,vàng,ngoạitệ,đồng,bạc,…
Thịtrườnggiaosaurấtkhácbiệtsovớithịtrườnggiaongayvàthịtrườngkì
hạn.Trướctiênlàkhácbiệtvềngàygiaohàng,tronggiaodịchgiaongaylàmuađứt
bánđoạn,cònhợpđồnggiaosaulàgiaovàomộtngàythỏathuậntrướcvớimứcgiá
địnhtrước.Tiếpđếnlàcáchthứcgiaodịch,hợpđồnggiaosau thườngđượcgiao
dịchtrênmộtsàngiaodịchchínhthứcmangđầyđủtínhpháplý,ngườibán,người
muacầnphảithựchiệnkíquỹtrêntàikhoảnphongtỏađểđảmbảothựchiệnnghĩa
vụtronggiaodịch.Trênthịtrườngnàycóthểtómgọnlạichỉcóhaichủthể,mộtlà
ngườithamgiaphòngngừa(hegding),họluônmuốnhànghóađượcbảohiểmgiá
trướcsựbiếnđộngkhônlườngcủathịtrường.Hailàngườiđầucơ(speculator),họ

luônmuốnkiếmlợinhuậndựatrêndựđoánchủquanvềgiácảthịtrường,họsẽ
chốtlờihoặcchốtlỗbằngcáchchốt“vịthế”muabántrongthịtrường,sốtiềnhọ
đượchoặcmấtsẽkhôngvượtquágiátrịkíquỹphongtỏa.Trênthựctế,có2%hợp
đồng đã thỏa thuận được chuyển giao, kết thúc “vị thế” muabán luôn được lựa
chọnnhiềukhiđầutưtrênthịtrườnghànghóagiaosau.
6
Điềukhácbiệttiếptheolàởcácđặcđiểmcủahợpđồnggiaosaunhư:giá
cả,trung tâm thanh toánbùtrừ,nghiệp vụphòngngừa rủirobiếnđộng giá,đầu
cơ…
1.2.1. Giácả vàcá cyếutốquyếtđịnh
Giácảđượcquyếtđịnhbởicácđiềukiệncungcầu,nếutrênthịtrườngcó
nhiềungườimuahơnngườibán,giáhànghóasẽtănglênnhanhchóng,ngượclại
trênthịtrườngmàngườimuaíthơnngườibán,giásẽgiảm.Vậytừđâumàhình
thànhnêncácđiềukiệncungcầu.
Đólàdocáclệnhđặtmuavàbánkhắpnơitrênthếgiớiđổvềvàđượctập
trungtạisàngiaodịchhànghóa.Nhữnglệnhnàykhiđượcnhậpvàosàngiaodịch
thìsẽtrởthànhcáchợpđồnggiaosauvớinhữngđiềukiệnràngbuộcnhấtđịnhgiữa
bênbánvàbênmua.Đốivớicáchợpđồngkhácthìgiácảđượchìnhthànhtrênmặt
bằngchunglàthỏathuận,nhưnggiaodịchgiaosauthìkhông,nócónhiềuhệthống
đấugiáđượckếtnốivớibảngđiệntửcủasàn,nhữnggiánàyđượctựdođặttheoý
muốnchủquancủanhàđầutưvàđượcchuyểnđếnsànthôngquahệthốngmáy
tínhkếtnối.Sựđặtgiánàyđượcđặttrongmộtkhoảnthờigianquyđịnh,đâyđược
gọilàgiờgiaodịch.Theođósẽcónhiềuloạilệnhkhácnhauđượcđặttùyvàotính
chấtđầutưcủacánhân,vídụnhưlệnhthịtrường,lệnhgiớihạn,lệnhdừnglỗ…
Chínhvìcơchếđấugiávàcơchếvậnhànhcủathịtrườnggiaosauđãlàm
giácảhànghóaphảnánhđúnggiátrịthựccủanó.Mặtkhácnếulạmdụngthìsẽ
gâyảnhhưởnglớnđếnhiệntượngđầucơgiá,tấtnhiênluậtđịnhsẽtạonhiềucản
trởchocáchoạtđộngđầucơgiáđó,nhưngtấtcảvẫnphảiđảmbảomụcđíchcơ
bảncủasàngiaodịchgiaosaulàcungcấpchocácthànhviêncóthểtựdomuabán
cácloạihànghóakhácnhauvìmụcđíchlợinhuận.Đồngthờisànnàyđượchoạt

độngvìmụcđíchphilợinhuận,nhưngmọigiaodịchthôngquasàncầnphảiqua
mộttrungtâmmôigiới,tấtnhiênnhàđầutưphảitrảmộtkhoảnphíhoahồngnhất
địnhchotrungtâmnày.
7
Ngoàira,tạisàngiaodịchluôncómộtsựhiệndiệnkhôngthểthiếucủamột
trungtâm,đólàtrungtâmthanhtoánbùtrù.Chínhtrungtâmnàyđãđiềuhànhhoạt
độngcủasànmộtcáchtrơntruvàhạnchếsựđầucơgiábấthợpphápcủanhàđầu
tư.Vậytrungtâmnàycóchứcnăngcụthểrasao?Vàtầmquantrọngcủanóthể
hiệnnhưthếnào?
1.2.2. Trungtâmthanhtoánbùtrừ(TT TTBT)
Mọinhà đầutưtrên thị trườnghànghóa giao sau cầnphảihiểu rõ cơ chế
hoạtđộngvàchứcnăngcủatrungtâmthanhtoánbùtrừcũngnhưhiểurõsựvận
hànhcủathịtrườnggiaodịchgiaosau.
Tạimỗisàngiaodịchđềucómộttrungtâmthanhtoánbùtrừcủariêngmình
đểđảmbảogiaodịchđượcthôngsuốt.Mọithànhviêntrênsànluônluônyêucầu
sựrõràngtronggiaodịchởcuốimỗiphiênthôngquatrungtâmthanhtoánbùtrừ,
đồngthờicácthànhviênnàyphảithựchiệnnghiệpvụkýquỹphongtỏabắtbuộcở
trungtâmthanhtoánbùtrừ.Đâylàyếutốquyđịnhbắtbuộcchomộtgiaodịchgiao
sau,khoảnkýquỹnàysẽđảmbảocácnhàđầutưthựchiệnđúngnghĩavụcủamột
hợpđồnggiaosau.
Tùyvào số lượnghợpđồng giaodịchmàsẽcónhữngquyđịnh cụthểvề
lượngtiềncầnkýquỹvàcuốimỗiphiên,trungtâmthanhtoánbùtrừsẽthựchiện
chốtlãihoặclỗthôngquatàikhoảnnày.Vídụnhưtạicuốiphiêngiaodịch,một
quầymôigiớicủamộtnhàđầutưbáocáovềtrungtâmthanhtoánbùtrừnhưsau:
tổngcộnghợpđồngmuagiaosaucàphêđãkíkếtchuyểngiaovàotháng5là100
tấn,tổnghợpđồngbángiaosaucàphêkíkếtchuyểngiaovàotháng5là50tấn,nhà
đầutưnàyđãcótrạngthái“netlong”(phòngngừavịthếmua)là50tấn.Trungtâm
thanhtoánbùtrừyêucầuphảimởtàikhoảnkíquỹlà2.000.000VNĐchomộttấn
thìsốtiềnbắtbuộckíquỹlà100.000.000VNĐ.
Thôngquatàikhoảnkíquỹ,cuốimỗingàygiaodịch,trungtâmthanhtoán

bùtrừsẽthựchiệncộngtiềnlãihoặctrừtiềnlỗvàotàikhoảnkíquỹ.Hiệntượng
nàydiễnrachođếnngàykếtthúchợpđồnghoặckếtthúctrạngtháimuabán.Nếu
8
nhàđầutưlỗtronggiaodịchvàsốtiềnkíquỹkhôngđủthìtrungtâmthanhtoánbù
trừbuộcnhàđầutưphảithựchiệnkíquỹthêmtheođúnghợpđồng.Vớiđiềunày
sẽràngbuộcbênmuavàbênbánthựchiệnnghĩavụhợpđồngvàgiúphọbiếttrước
khoảnlãilỗkhiđầutưquathôngbáohằngngày.
1.2.3. Kýquỹ
Đểđảmbảocácrủirotronggiaodịchtrênthịtrườnggiaosauvàtùythuộc
vàotínhchấtđầutư,hệthốngkýquỹsẽcónhữngquyđịnhràngbuộckhácnhau.
Chẳnghạnsốtiềnkýquỹsẽkhácnhaukhálớngiữachủthểphòngngừabiếnđộng
giá(hedging)vàchủthểđầucơ(speculator),lúcnàochủthểđầucơgiácũngluôn
chịu mức ký quỹ cao hơn. Số tiền ký quỹ tùy thuộc vào số lượng hợp đồng và
nhữngquyđịnhcủasàngiaodịchgiaosau.
Tuynhiên,chỉcóbaloạitàikhoảnkýquỹ:
§ Mứckýquỹbanđầu(Initialmargin):mứckýquỹnàydotrungtâmthanh
toánbùtrừtạiLondon quy địnhdựatrênnhững phân tíchlịchsửvề biến
độnggiácảcủacáchợpđồnggiaosau,nóđượcxemxétđịnhkỳ,phụthuộc
vàomứcđộbiếnđộng.Mứckýquỹbanđầuđượcápdụngchocảtrạngthái
trường/đoảntrêncơsởmỗihợpđồng,vàcóthểhoànlạidựatrêntínhthanh
khoảncủacáctrạngthái.Mứckýquỹthườngchiếmkhoảng1015%giátrị
hợpđồng.
§ Mứckýquỹduytrì(MaintenanceMargin)làsốdưtốithiểutrêntàikhoảnký
quỹđểduytrìmộttrạngtháimởsaukhiđánhgiálạihàngngàytheogiátrị
thịtrườngvàđiềuchỉnhlãilỗ.
§ Mứckýquỹbổsung(Margincall) :khisốdưtốithiểuhoặcsốtiềnkýquỹ
banđầubịthiếuhụttheoquyđịnhcủatrungtâmthanhtoánbùtrừ,cácnhà
đầu tưcần thựchiện kýquỹbổ sung (margin call),khoảnkýquỹ bổsung
đượctínhtrêncơsởchênhlệchgiữagiátấttoán củangàyhômnayvàgiá
đêmhômtrước,đượctínhtoándựatrênmỗitrạngtháimở.

9
1.2.4. Nghiệpvụphòngngừarủirobiếnđộng giá
Giaodịchgiaosauxáclậpđượcmộtthịtrườngmàngườimuangườibántrao
đổimuabán vớinhữngmụcđíchkhácnhau,nhưng chuvilại thị trườngchỉbao
gồmhaichủthể.Mộtlàchủthểphòngngừarủirobiếnđộnggiá(hedging),mộtlà
chủthểđầucơ(speculator)trongsựbiếnđộnggiá.
Đốivớichủthểthamgiaphòngngừa,họthườnglànhữngngườisảnxuất,
chếbiến,xuấtnhậpkhẩuhànghóa…khigiaodịchtrênthịtrườngthườngluônđặt
mìnhởvịthếthíchhợp(phòngngừavịthếmuahoặcphòngngừavịthếbán)để
phòngngừa,bảohiểmvàhạnchếrủirovớisựbiếnđộnggiákhôngthểdựđoán
được.Trongđó,nghiệpvụphòngngừa(hedge)córấtnhiềuloại,cóthểđơncửmột
vàivídụnhưsau:
§ “Longhedge” –“phòngngừavịthếmua”:mộtcôngtychuyênxuấtkhẩucà
phênhânđãkýhợpđồngchốtgiábán100tấncàphêchođốitácnướcngoài.
Longạigiácàphêtrênthếgiớităngmạnh(donhiềuyếutốquyếtđịnhnhư
cung cầu, thời tiết, năng suất…) sẽ làm chi phí đầu vào tăng mạnh, ảnh
hưởngtrựctiếpđếnsựcạnhtranhgiácảtrênthịtrường.Chínhvìvậy,công
tyquyếtđịnhthamgiabảohộ giátrênthị trườnggiao sau.Giảđịnh rằng,
côngtymuốnmua100tấncàphêtrongmộtthángkểtừhômnay,nhàquản
lýsẽđặtlệnhmuacàphê bằnghợpđồng giaosauđểgiảmthiểurủirokhigiá
tănglên.Theoquyđịnhtrênsàn10tấnlàtốithiểuchomỗihợpđồnggiao
sau,vìvậy,côngtycầnmua10hợpđồnggiaosau.Trongbảngdướisẽcho
thấysựbiếnđộnggiácàphêvàlợinhuậnđạtđượccủa10hợpđồnggiaosau
này,giảđịnhcáchợpđồngnàyđượcđịnhgiábằngVNĐ,Ftlàgiágiaosau
củahànghóa,Snlàgiágiaongayvàloạitrừmọichiphígiaodịch.
Ngày Vịthế Ft(triệuđ) Tíchlũy
15/8/2010 Mua10HĐgiaosau 25 Sn–25
15/9/2010 Bán10HĐgiaosau 27 27–Sn
Tíchlũykhiđếnhạn 100*(27–25) =200
10

Đếncuốitháng,giácàphêtrênthịtrườnggiaosautăngtừ25triệuVNĐmỗi
tấnlên27triệuVNĐ.Côngtysẽtiếnhànhbán10hợpđồnggiaosaunàyđểkết
thúcvị thếmuavào ngày15/9/2010,lúc nàycôngtyđã tíchlũyđược khoản lợi
nhuậnròngtừbảohộtrênthịtrườnggiaosaulà200triệuVNĐchỉsau1thángđể
bùvàochiphíđầuvàogiatăngkhimuagiaongaycàphê.
§ “Sho rthedge” –“ phòngngừavịthếbán”:mộtchủtrangtrạicàphêdựtính
bán50tấncàphêsẽthuhoạchvàothángsau.Ngườinàymuốnchắcchắnsẽ
bánđượcgiánênđãquyếtđịnhbánchúngtrênthịtrườnggiaosauđểbảohộ
trường hợp giá cà phê trên thếgiới giảm xuống. Đốivớisàn giao dịch cà
phê,giátrịnhỏnhấtchomỗihợpđồnggiaosaucàphêđượcgiaodịchlà10
tấn.Vìvậyôngtaphảithựchiệnbán5hợpđồnggiaosaucàphê.Bảngdưới
sẽchothấysựbiếnđộnggiávàkếtquảbảohộgiátừhợpđồngnày.Trong
đó,càphêđượcđịnhgiábằngVND,chiphígiaodịchkhôngđángkể.Giácà
phêtrongthángngàymộttănglên,đến27triệuđồngmỗitấn,lúcnàynếuđể
đếnhạnôngtasẽbịmấtkhoảntiềnkhálớn.Khônngoanhơnhếtlàchốtvị
thếbán,chấmdứthợpđồng.
Ngày Vịthế Ft(triệuđ) Tíchlũy
24/8/2010 Bán5HĐgiaosau 25 25Sn
24/9/2010 Mua5HĐgiaosau 27 Sn27
Tíchlũykhiđếnhạn 50*(25 27)=150.000
1.2.5. Nghiệpvụđầucơtrênthịtrườnggiaosa u
Thị trường giao sau luôn tồn tại tính công bằng trong giao dịch, đối với
nhữngnhàkinhdoanhthamgiaphòngngừabiếnđộnggiá,họcóthểbánhànghóa
ởmứcgiátốthơnhoặcloạibỏvịthếtrênthịtrườnggiaosauđểgiaodịchhànghóa
trênthịtrườnggiaongay.Vớinhữngkhoảntiềnbịmấtdodựđoángiáhànghóa
giaosausẽđượcchuyểntiếpchonhữngnhàđầucơ,nhữngngườidámcượcchiều
11
ngượclạicủagiáhànghóa.Họcũngchínhlàthànhphầnkhôngthểthiếucủathị
trường.
Cóthểlấymộtvídụđơngiản.Thịtrườngsảnphẩmdầuthôgiaongayđang

từngngàytănggiá,cùngvớicácyếutốvĩmôkhác,nhàđầucơdựđoánrằngtrong
mộtthángtới,giádầuthôsẽtiếptụctănglênnênđãmua10hợpđồnggiaosautrên
thịtrườngNYMEX,mỗihợpđồnglà1.000barrels(barrelslàđơnvịtínhcủadầu
thô).Đếnkhiđáohạnnhàđầucơnàyđãbịlỗ20.000USD,tuynhiên,khoảnlỗnày
đãđượctrừtheotừngngàygiaodịchvớitàikhoảnkýquỹ,nêncóthểtheodõisát
tìnhhìnhbiếnđộnglỗlãi.Ngoàira,trongđasốtrườnghợptrênnhàđầucơthường
cắtlỗcủahợpđồngbằngcáchđóngtrạngtháivịthế.
Ngày Vịthế Ft Tíchlũy
3/8/2010 Mua10HĐgiaosau $36 Sn$36
3/9/2010 Ban10HĐgiaosau $34 $34Sn
Tíchlũykhiđếnhạn 10.000*($34$36)=20.000
Theonhiềunhậnđịnh,đầucơtrênthịtrườnggiaosauchẳngkhácnàomột
tròcờbạc.Điềunàykhôngđúngbởimộttròcờbạcsẽkhôngtạođượcmộtgiátrị
hànghóachonềnkinhtếmàluônđốidiệnvớinhiềurủiro.Hoạtđộngđầucơđược
luậtphápcôngnhậnvànhàđầucơcóthểlựachọnchuyểngiaohànghóakhiđến
hạnhoặckếtthúcvịthếbằngcáchợpđồngngượchợpđồngbanđầu,từđósẽđánh
giáchínhxáclượngcungcầuthựcsựcủathịtrườnghànghóa.Cũngnhờcáchoạt
độngđầucơ(dĩnhiênlàhoạtđộngtrongkhuônkhổquảnlýcủaphápluật)đãtăng
thêmtínhthanhkhoảnchocáchợpđồnggiaodịchtrênthịtrườngnày.
1.3. Lợi  ích và rủi ro của thị trường giao sau từ những nghiê n cứu thực
nghiệmtrênthếgiới
ThịtrườnggiaosauđầutiêntrênthếgiớirađờitạithànhphốChicago(Hoa
Kỳ).Ngàynay,thịtrườnggiaosauđãvượtxakhỏigiớihạncủahợpđồngnôngsản
banđầu,vớinhữnglợiíchrõràngcủamình,nótrởthànhcôngcụtàichínhđểbảo
12
vệcácloạihànghóatruyềnthốngvàcũnglàmộttrongnhữngcôngcụđầutưhữu
hiệunhất trongngànhtàichính.Thịtrườnggiaosauhiệnnayhoạtđộngliêntục
thôngquahệthốngGlobexnốiliền12trungtâmtàichínhlớntrênthếgiới.Sựthay
đổi giá cả của các loại hàng hóa chuyển biến từng giây một và gây ảnh hưởng
khôngchỉđếnnềnkinhtếcủamộtquốcgiamàcảkhuvựcvàtoànthếgiới.

Tuynhiêntrướckhithịtrườnggiaosaupháttriểnvàphổbiếnrộngrãinhư
hiệnnaythìtrướcđóđãxảyrarấtnhiềutranhcãigiữanhữngnhàkinhtếhọcvềlợi
íchvàrủiromàthịtrườngnàymanglại.Thịtrườnggiaosaucũngtừngbịcáobuộc
lànguyênnhângiatăngnạnđầucơgâybiếnđộnggiácảkhônlườngvàkhôngcần
thiết,nhữngngườinàycũngđồngthờichorằngthịtrườnggiaosauchỉcólợicho
nhàđầucơthaotúnggiácảvàđingượclạilợiíchcủangườinôngdânvàngườitiêu
dùng, các cáo buộc cho rằng nó không chỉ bóp méo giá cả mà còn tiếp tay cho
nhữnghoạtđộngphiphápđểlàmgiàu,dođóđãcómộtsốnướctrongthờikỳđầu
đãthựcthilệnhcấmgiaodịchgiaosauđốivớimộtsốloạihànghóanhấtđịnh, điển
hìnhlàẤnĐộtrongcácthậpniên50và60.Bêncạnhđócũngcóquanđiểmcho
rằngthịtrườnggiaosaulàcôngcụđắclựctrongviệckiểmsoátgiácả,ổnđịnhsản
xuấtvàquyếtđịnhđầutưtrongnềnkinhtế.Nếudựavàomứcđộtranhluậngiữa
nhữngnhàphêbìnhvớinhữngngườiủnghộthịtrườnggiaosauđểcânnhắclợiích
vàrủirocủanósẽlàmộtnhiệmvụkhông dễdàngnếukhôngcónhữngbằngchứng
thực nghiệm. Trong phần dưới chúng ta sẽ đi tìm hiểu một số nghiên cứu thực
nghiệmcủacácnhàkinhtếhọcnhằmgiảiđápnhữngcâuhỏiliênquanđếnlợiích
vàrủirocủathịtrườnghànghóagiaosau.
HọcgiảPavaska(1970)chorằngcácnhàphêbìnhđãsailầmkhichorằng
cácnhàđầucơlàmtrầmtrọngsựtănggiábằngcáchkiếmlợinhuậntrongthờigian
dàitrênthịtrườnggiaosau.Ôngchorằngsựthiếuvắngcơchếthịtrườnggiaosau,
mức độ biến động giá giao sau tương ứng có thể khiến các thương nhân và các
thànhphầnkháclotíchtrữhànghóa,điềunàyảnhhưởngnghiêmtrọngđếngiácả
hơnsovới bấtkỳmộttácđộngnàokháccủa nhữnggiaodịchgiaosauhợppháp.
13
Tráivớiquanđiểmủnghộviệcchínhphủthựchiệncấmcácgiaodịchgiao
saulàmảnhhưởngxấuđếngiágiaongay,nhàkinhtếhọcNaik,AS(1970),trong
cuốnsáchcủamìnhcótênlà"Ảnhhưởngcủa Giaodịchgiaosaulêngiácả",đãcho
thấyrõràngrằngsựbiếnđộnggiálàcaohơnkhikhôngcóthịtrườnggiaosauso
vớigiákhicóthịtrườnggiaosau.Côđãdẫnchứngbằngbacâytrồngnhưđay,hạt
lanhvàlạc.Theođócôtiếnhànhxemxétgiaiđoạn19511952đến19651966và

chiathànhhaimốcquantrọng(i)khinềnkinhtếkhôngcóhoặccórấtítcácgiao
dịchgiaosauvà(ii)khinềnkinhtếcócácgiaodịchgiaosauhiệuquả.Côđãtính
toánđượcrằngtỷlệphầntrămcủatầnsuấtxuấthiệnbiếnđộnggiáthấptươngứng
vớinhữngnămmàcácgiaodịchgiaosaucóhiệuquảthìcaohơnnhữngnămkhông
cógiaodịchgiaosau(phụlụcIII,cáctrang99105).
Trongmộtcuộcphỏngvấnvớibáochí,V.JayashankarChủtịchHộiđồng
GiavịẤnĐộđãnóirằng"giácảhànghóabiếnđộngnhiềuhơnkhikhôngcóthị
trườnggiaosau".Đểminhhọachoquanđiểmcủamình,ôngchỉrarằng"sựbiến
động của giábột nghệđã đượcgiới hạn ở mức thấp nhất theosau sự tồn tại thị
trườnggiaosauởSangli,Maharashtra,nơimàbiếnđộnggiácảcaohơnsovớiở
Chili[Nềntảnglợiíchcủagiaodịchhànghóagiaosau,PTINewDelhi,ngày12
tháng10năm1998].
MộtgiảngviênđạihọctạiẤnĐộ,ôngBasabDasguptađãxâydựngmộtmô
hìnhlýthuyếtđểgiảiquyếtcácvấnđềđượcđềcậpởtrênvàđưaracâutrảlờicụ
thể.Trướckhixâydựngcácmôhìnhđểmôtảvaitròcủathịtrườnggiaosau,ông
cũngđãđềcậpđếnmộtsốlýthuyếtvàkếtquảthựcnghiệmcóảnhhưởngđếnnó.
T.W.Schultz(1949)dựa và3tiêuchídướiđâyđểtìmratácđộngcủagiá
nôngsản lêncácquyếtđịnh sảnxuất thôngquamứcđộ phânbổ vàsửdụng các
nguồnlực.
(1)Nhữngcamkết vềnguồnlựcchotươnglai lâudài
(2)Nhữngcamkếtchotươnglaigần
(3)Vịthếgiaongay chứađựngnhữngquyếtđịnhchỉliênquanđếnmộtphần
nhỏcủacảgiaiđoạnsảnxuất.
14
Bằng chứng thực nghiệm của ông cho thấy rằng thị trường sữa, một sản
phẩm rất dễhưhỏngvà khôngcó giágiao sau thìviệc phânbổnguồnlực trong
nông nghiệp là khá hiệu quả. Mặt khác,thị trường bông hoặc lúamì là loại sản
phẩmcóthểđểlâuvàíttốnchiphítồntrữvớicácdựbáogiágiaongayvàgiaosau
pháttriểncaothìviệctốiưuhóacácnguồnlựcsửdụngđểtrồng2loạicâyquan
trọngnàylạikémhiệuquảhơn.Tómlại,ôngkếtluậnrằngđốivớicáchànghóa

nôngnghiệpcóthểđểlâuthìsựbiếnđộnggiácàngcao.Ôngcũngnóirằngđốivới
loạihànghóanày,cảgiágiaongayvàgiágiaosauđềukhôngcóýnghĩađốivới
nôngdântrongviệc lậprakếhoạchsảnxuấtcũngnhư giá giaongayđối vớithị
trườngcủacácsảnphẩmnôngnghiệpdễ hư hỏng.
TuynhiênkhámphácủaSchultzđãcómộtvàisaisótbởivìtronghệthống
thịtrườnggiaosau,hợpđồngđượckýtrướcvàhànghóađượccungcấpsauvào
mộtngàycụthể.Nhưvậy, trongtrườnghợp ngườibán cóđầyđủhiểubiếthoặc
thôngtinvềsốlượngvàchấtlượnghànghóanhưvậysẽđượcbánởmứcgiánào,
dựavàođóôngtacóthểphânbổlạinguồnlựccủamìnhđểgiatăngsảnxuấtnhằm
đápứngtheohợpđồng.Nghĩalàngườisảnxuấtcóthểphòngngừacholượnghàng
hóaôngtađangsảnxuất ởthờiđiểmtvàbángiaosautạithờiđiểmt+1khỏinhững
rủirotổnthất giátrị vàbảo vệlợinhuậnbằngcáchchuyển những rủirođócho
ngườikhác.Dođó,khoản phíôngtaphảithanhtoánđểngănchặnhànghóacủa
mìnhkhỏinhữngrủiro phụthuộcvàoxácsuấtxảyrarủirovàđơngiáphòngngừa.
MasahiroKawai(1983)trìnhbàymộtmôhìnhlýthuyếtgiảithíchảnhhưởng
củathịtrườnghànghóagiaosaulênquátrìnhhìnhthànhgiávàlợiíchchungcủa
toànxãhộitrênnềntảngnhữngkỳvọnghợplý.Ôngđãtính toánảnhhưởngcủa
giágiaongay lênsảnxuấtvàsauđódẫngiảikhảnăngcủathịtrườnggiaosautrong
môhình.Ôngđãchỉrarằngmứcđộtốiưucủasảnxuấtchỉphụthuộcvàogiácả
giaosauvàhệsốchiphí.Theoông,sốlượnghợpđồnggiaosauđượcxácđịnhbởi
mứctối ưucủasảnxuấtvàđầucơphảnánhsựkhácbiệtgiữakỳvọngchủquancủa
nhà sản xuấtvềgiágiaongaythời gian tới vàgiágiaosau tương ứng.Kawaiđã
khôngxemxétđếntácđộngcủanhữngbiếnđộngtrongkếhoạchsảnxuấtđếnthị
15
trường giaosau. Hơnnữa,nhữngquyếtđịnh trong sản xuấtđượcthựchiệnhoàn
hoàntoànđộclậpvớinhữngquyếtđịnhvềgiaodịchgiaosaubấtchấprủirovàxác
suấtcủagiágiaongay.Ôngcũnglậpluậnrằngnhàsảnxuấtsửdụnghợpđồnggiao
saukhôngchỉđểphòngngừarủirobiếnđộnggiámàcònđểtìmkiếmcơhộiđầu
cơ.
QuaytrởlạimôhìnhcủaBasabDasgupta, biếnđộngtrongsảnxuấtđóngvai

tròquantrọngtrongsựhìnhthànhsảnxuấtcũngnhưquyếtđịnhthịtrườnggiaosau.
Xemxétbiếnđộngtrongthịtrườnghànghóagiaosaulàrấtquantrọngtrongbối
cảnhcủahầuhếtcácnướcđangpháttriển.Sựbấtổntrongsảnxuấtnôngnghiệplà
mộthiệntượngphổbiếnởcácnướcđangpháttriểnbởivìsựphụthuộcvàothờitiết
mộtyếutốngẫunhiên.
Kếtquảlàsựbấtổnđịnhcaocủagiácácmặthàngnôngnghiệpdẫnđếnthu
nhập nông nghiệp khôngđảmbảo. Nhiều chính phủđã có biện pháp chính sách
khácnhautheothờigianđểgiảmbiênđộbiếnđộnggiáđểgiảmbấtlợichongười
sảnxuấtvàngườitiêudùng.Nhữngbiệnpháp,chínhsáchbaogồm canthiệpgiá
trựctiếpnhưấnđịnhgiáhỗtrợtốithiểu,dựtrùgiávàkiểmsoátgiácả,nhữnghợp
đồnggiaosautrênnềntảngtươngtựcũngđượccoilàmộttrongnhữngcôngcụnhư
vậy.
Lapan, Moschini và Hanson (LMH) (1991) đã phân tích việc sản xuất và
quyếtđịnhphòngngừarủirocủamộtcôngtytrêncảhaithịtrườnggiaosauvàthị
trườngquyềnchọnbằngcáchsửdụngmôhìnhtốiưuhóakỳvọng.Vớicácgiảđịnh
rằngcáchànghóađượcgiảđịnhlàcóđặctínhkhôngthểdựtrữ,họđãchứngminh
rằnggiágiaosauvàchênhlệchgiữanóvớigiágiaongaylànguồngốcduynhấtcủa
tínhkhôngổnđịnh.Cáctácgiảcũngchỉrarằngđầuraphụthuộcvàogiágiaosau
tạithờiđiểmhiệntạichứkhôngphụthuộcvàogiágiaosautạithờiđiểmkếtthúc
hợpđồng(LapanHG,MoschinivàS.Hansonnăm1991,trang6674).
CảKawaivàLMHđềuchorằngquyếtđịnhsảnxuấtkhôngphụthuộcvào
giágiaosaunhưnghọhầunhưđãbỏquacácquyếtđịnhtồntrữhànghóabằngcách
giảđịnhrằnghànghóakhôngthểlưugiữ.
16
MôhìnhcủaBasabDasguptalàmộtphầnmởrộngcủamôhìnhLMHnhưng
phứctạphơnnhiều.Trongmôhìnhnày,ôngkhôngchỉxemxétnhữngmặthàngcó
thểlưutrữmàbaogồmcácbiếnđộngsảnxuất.Kếtquảlà,quyếtđịnhsảnxuấtcủa
nhà cungcấpkhông chỉphụthuộc vào giá giaosau kỳvọngmàcòn cả cácbiến
động sảnxuấtdựkiếnảnhhưởngđếnquyếtđịnhphânbổ nóchothịtrườnggiao
ngayvàgiaosau.

Nóitómlại,quarấtnhiềutranhluậnthôngquanhữngmôhìnhlýthuyếtvà
bằngchứngthựcnghiệmcủacácnhàkinhtếhọc,chođếnnaythịtrườnggiaosau
đãchứngminhđượclợiíchcủamìnhtrongviệccungcấpcôngcụphòngngừarủi
robiếnđộnggiáchocácnhàsảnxuất,đươngnhiêntrongthịtrườngnàyvẫntồntại
nhữngrủirolàsựpháttriểnmạnhcủacácnhàđầucơ,tuynhiêncácchínhphủchỉ
cần kiểm soát hoạt động này trong khuôn khổ luật pháp cho phép thì nó không
nhữngkhônggâyhạichonềnkinhtếmàcòncótácdụnglàmtăngtínhthanhkhoản
chothịtrườngnày.
1.4. ThựctrạngứngdụngHợpđồngGiaosautrênthế giới
1.4.1. Thựctrạng Giaosautrênthếgiới
Thếgiớingàynayđangbướcvàonềnkinhtếtoàncầuhóa.Bấtkỳsựthay
đổinàocủatìnhhìnhkinhtếthếgiớicũngđềuảnhhưởngđếnnềnkinhtếcủaquốc
gia.Ngượclại,sựchuyểnbiếntrongnềnkinhtếquốcgiacũngtácđộngđếntình
hìnhkinhtếtrongkhuvựchaytrongphạmvithếgiới.
Toàn cầu hóa mang lại nhiều thuận lợi nhưng đồng thời cũng mang đến
nhiềukhókhăn.Nhữngkhókhănđóchínhlàrủirocóthểnhậnthấyvàrủirotiềm
ẩn.Cácrủironàytồntạimộtcáchngẫunhiêntrongtấtcảquátrìnhsảnxuất,kinh
doanh,quảnlý.Chúnghoàntoàncóthểlàmchonhàđầutưmấtsạchtiền,côngty
phásảnvànềnkinhtếcủamộtquốcgiasuysụp.Đốimặttrướcnhữngnguycơđó,
các phái sinh tài chính như hợp đồng giao sau (Futures), hợp đồng quyền chọn
(Option), hợpđồng hoán chuyển lãi suất (Swap)… ngày càng được sử dụngmột
cáchrộngrãitrêntoànthếgiớinhưlànhữngcôngcụchủyếuvàkhôngthểthiếu
17
đượctrongviệcquảnlýrủiro.Tấtcảmọingườiđềucóthểthamgiavàothịtrường
nàyởbấtcứnơiđâuvàbấtcứkhinàothôngquahệthốngGLOBEXnốiliền12
trung tâm tài chính thế giới (Bermuda, BocaRaton, Chicago, Geneva, Hamburg,
HongKong,London,NewYork,Paris,Singapore,Tokyo,Zurich).
1.4.2. Thànhtựucủathịtrườnggiao sautrênthếgiới
1.4.2.1. Cácsàngiaodịchgiaosau
Giaodịchgiaosauxảyratrênhơn50sàngiaodịchgiaosaukhắpthếgiới.

Dotínhchấtcủagiaodịchtoàncầu,đặcbiệtlàkhiđượctựđộnghóahoàntoàn,nên
đâychínhlàđiềukiệnliênkếtcácsàngiaodịchlạivớinhau.VídụSànGiaoDịch
Chicago(CME)vàSànGiaoDịchTiềnTệQuốcTếSingapore(SIMEX)đượcliên
kếtchặtchẽđếnđộmàgiaodịchmởmộtvịthếEurodolarstrênmộtsàngiaodịch
nàyvàcóthểđóngvịthếlạitrênmộtsàngiaodịchkhác.Chínhdosựliênkếtgiữa
cácsàngiaodịchởkhắpnơitrênthếgiớiđãngàycànglàmtăngthêmtínhphổbiến
củathịtrườngnày.
TheosốliệutrêntạpchíFuturesIndustrypháthànhthángGiêng/thángHai
năm2002,cókhoảng316triệuhợpđồngđượcgiaodịchtạiCMEtrongnăm2001.
CBOTcókhốilượnggiaodịchgần210triệuđồng.Sàngiaodịchgiaosaubậnrộn
nhấttrênthếgiớilàEUREX,làsàngiaodịchliênkếtgiữaĐứcvàThụySĩđãgiao
dịchtrên435triệuhợpđồng.SàngiaodịchgiaosautàichínhquốctếLuânĐôn
giaodịchtrên161triệuhợpđồng.FuturesIndustry ướctínhsốlượnghợpđồnggiao
saugiaodịchtrênthếgiớinăm2001là1,8tỷhợpđồngtrongđó1/3sốlượnggiao
dịchnàylàtừMỹ.
1.4.2.2. Sựphá ttriểncủathịt rườnggiaosautàichính
Vàonăm1976,thịtrườngtiềntệquốctếđãgiớithiệuhợpđồnggiaosauđầu
tiêntrêntráiphiếuchínhphủvàcáccôngcụtàichínhngắnhạnlàtráiphiếukhobạc
TBillMỹloại90ngày.Hợpđồngnàyđãđượcgiaodịchrấtnăngđộngtrongnhiều
nămliềnnhưngsauđóđãgiảmdầndonhữngthànhcôngmanglạitừcáchợpđồng
giaosauEurodollardạnggiaodịchđãđượcpháttriểnmạnhmẽtrongnhữngnăm
thậpniên1980.
18
CBOTbắtđầugiaodịchgiaosautráiphiếuTBondMỹvàonăm1977loại
hợpđồnggiaosauthànhcôngnhấttrongcácthờikỳ.Chỉtrongvòngmộtvàinăm,
côngcụnàytrởthànhhợpđồnggiaodịchnăngđộngnhấtvàvượtquacảhợpđồng
giaosaungũcốc,vốnđãtồntạihơnmộtthếkỷtrướcđây.
Vào thập niên 1980, hợp đồng giao sau chỉ số chứng khoán đã đạt được
nhữngthànhcôngcaođộ.Côngcụnàylàchiếccầunốigiữacácnhàgiaodịchcổ
phiếutạiNewYorkvàcácnhàgiaodịchgiaosautạiChicago.TạiMỹ,chỉsaumột

vàinămđãcóhợpđồnggiaosauchỉsốtrungbìnhcôngnghiệpDowJones,mộtchỉ
sốtêntuổitrênthịtrườngchứngkhoán.
Hợpđồnggiao sauchỉ sốchứng khoánđãthành côngvangdộikhắp toàn
cầu.Hầuhếtcácnướcpháttriểnđềucósàngiaodịchgiaosauriêngchohợpđồng
chỉ số chứng khoánhoạtđộng. Mộtsố nướccó hợp đồng giao sau chỉ sốchứng
khoánphổbiếngồmAnh,Pháp,Nhật,Đức,TâyBanNhavàHongkong
1.4.3. ThịtrườnggiaosauởViệtNa m
Trongđiềukiệnhiệnnay,cácthànhphầnkinhtếluônphảiđốimặtvớicác
rủirovềgiácả,thôngtin,thịtrường(nguồnhàng,cungcầu)vàtỷgiátronghoạt
độngxuấtnhậpkhẩu.Nhữngrủironàykhôngchỉảnhhưởngđếnnhữngngườitrực
tiếpsảnxuất,kinhdoanhmàảnhhưởngđếncảnềnkinhtế.Tuynhiên,hầuhếtcác
thànhphầnkinhtếViệtNamchỉbiếtchấpnhậnvìchưacócôngcụbảovệrủiro.
Trongnhữngnămgầnđây,khitiếpxúclàmănvớinướcngoài,chúngtadần
dầnbiếtđượcnhữngphươngcáchbảohộrủirotrênthịtrườngtàichínhpháisinh.
Mộtsốdoanhnghiệpđãsửdụngcôngcụnàyđểbảohộchohoạtđộngkinhdoanh
củamìnhvàdựavàothôngtin,giácảtrêncácthịtrườngnàyđểđiềutiếtsảnxuất,
khôngcònlobịépgiá.ViệtNamđangtổchứccácchợđầumối,cáctrungtâmgiao
dịch và tiến tới hình thành các thị trường giao sau về nông sản. Trong lĩnh vực
ngoạihối, Chínhphủđã chophépsửdụnghợpđồngquyềnchọnđểbảovệ hoạt
độngkinhdoanhxuấtnhậpkhẩu.Tuymuộnmàngsovớixuthếpháttriểnthếgiới
nhưngsựkhởiđầunàycũnglàmộttínhiệuđángmừngchonềnkinhtếViệtNam.
19
Hợpđồnggiaosauđượcứngdụngrộngrãitrênthếgiớiđểphòngngừarủiro,thu
hútcácnhàđầucơthamgiavàkíchthíchpháttriểnkinhtế.Làbộphậncủanền
kinhtếthếgiới,chịurủirotừnhữngbiếnđộngkinhtếtoàncầu,ViệtNamnênhọc
hỏixâydựngSàngiaodịchgiaosauphụcvụchomụcđíchphòngngừarủiro,tạo
đàchokinhtếpháttriểnvữngbền.
1.5. SựcầnthiếtcủaviệcứngdụngThịtrườnggiaosauđểphòngngừarủiro
biếnđộnggiácàphêtạiViệtNam hiệnnay
Hợpđồnggiaosaulàmộtkháiniệmkhámớivềmặtkinhtếlẫntrongkhoa

họcpháplýtạiViệtNamnhưngcótiềmnăngtolớnchonềnkinhtế,đặcbiệtlà
những giải pháp hiệu quả cho những nhàsản xuất kinh doanh cà phêViệt Nam
thoátkhỏitìnhtrạngbấpbênh,rủirotronglàmănnóiriêng.
Thịtrườnghànghoágiaosauđãvàđangtiếptụcchứngminhlàmộtcôngcụ
hữuhiệuđốivớiviệckhắcphụcnhữngáchtắctronglưuthôngcủamộtnềnkinhtế
vậnhànhtheocơchếthịtrường;gópphầnlàmđadạnghoácáchìnhthứclưuthông
vàđóngvaitrònhưmộtcôngcụbảohiểmđốivớinhữngnhàsảnxuất.
Đốivớinềnkinhtếbaocấpkhôngvậnhànhtheocơchếthịtrườngthường
khônggặpphảinhữngyếutốrủirodothịtrườngmanglại.Ngượclại,nềnkinhtế
vậnhànhtheocơchếthịtrườngthìrủirotừphíathịtrườngđốivớinhữngnhàsản
xuấttrựctiếpthườnglàrấtlớnđặcbiệtlàtrongđiềukiệnhộinhậpnhưhiệnnay.
Điềuđáng lưu ýlàhợpđồng giaosautạo nêntính thanhkhoảnđồngthời
tránhđượcrủirobiếnđộnggiácảchocácbênthamgia.Khácvớiđánhbạcvàcá
cược,phòngngừarủirobằnghợpđồnggiaosautuythườngđượcdùngđểđầucơ
nhưngnókhôngchỉtạoralợiíchchochínhngườithamgiahợpđồng;màcaohơn
lànógiúpchothịtrườngtàichínhtrởnênhoạtđộnghiệuquảhơn,tạocơhộitốt
choviệcphòngngừarủiro.Đâycũnglàưuđiểmnổitrộinhấtcủahợpđồnggiao
sausovớikỳhạn.
Càphêlàmộtmặthàngnôngsảncóđầurakháổnđịnh,thếnhưngngànhcàphê
ViệtNamlạiđangchịuảnhhưởngrấtlớntừsựbấtổngiácảđẩura.Trongkhiđó,
20
hợpđồnggiaosaulạilàcôngcụphòngngừarủirochohànghóađãđượcápdụng
và rấtthành côngtrênthế giớinhưđãtrìnhbàyởmục 1.4.Việcápdụngnhững
côngcụnàyvàothịtrườngcàphêsẽlàmộtbướctiến,thúcđẩyngànhcàphêViệt
Nampháttriểnổnđịnhvàbềnvững,giúpngườinôngdântrồngcàphêyêntâmsản
xuấtvàđảmbảolợinhuậnmongmuốn.Vớimụctiêuđó,cuốinăm2008Trungtâm
giaodịch càphêBuônMa Thuột rađời vớirấtnhiều kỳ vọng: xâydựng thương
hiệuchocàphêVN,gắnkếtsảnxuấtvớithịtrường,khắcphụcnhữnghạnchếtrong
hoạtđộngkinhdoanhxuấtkhẩutruyềnthống.
KếtluậnchươngI

Chiến lượcphòng ngừa rủi robiến độnggiá bằng việc sửdụng hợp đồng
giaosaulàmộtcôngcụhữudụngtrongngắnhạnvàtrunghạnđểbảovệthunhập
chonhàsảnxuấtvàkinhdoanh,đặcbiệtlàtronglĩnhvựcnôngnghiệp,khuvựccó
nhiềusảnphẩmcóthểthựchiệntồntrữvàbángiaosau.Tuychịunhiềutácđộng
củarủiro(rủirogiácả,lãisuất,thờitiết…)nhưngnếuxâydựngđượcthịtrường
giao sau các mặt hàng nông sản tại Việt Nam thì người nông dân và cácdoanh
nghiệp sảnxuất nông sản vẫncó thể đương đầu với rủi ro và kinhdoanh có lợi
nhuận.
21
CHƯƠNGII:RỦIROBIẾNĐỘNGGIÁTẠIT HỊTRƯỜ NG
CÀPHÊVIỆT NAMVÀKHẢNĂNGỨNGDỤNGHỢP
ĐỒNGGIAOSAUVÀOGIAODỊ CHCÀPHÊ
2.1. RủirobiếnđộnggiátạithịtrườngcàphêViệtNam:
2.1.1. Rủirobiếnđộnggiádo giáxuấtkhẩuphụthuộcvàogiáthếgiới
2.1.1.1. Tìm hiểubiếnđộngg iácàphêtrênt hếgiớithờigianqua
Câycà phê lần đầu tiênđược phát hiện ởEthiopia cáchđây khoảng 2000
năm,cùngvớisựpháttriểnkhôngbiêngiớicủathịtrườngthươngmại,càphêđãcó
mặtởhầuhếtcácnướcchâuÁ,ChâuPhivàChâuÂu.Hailoạicàphêđượcgiao
dịchthươngmạinhiềunhấtlàcàphêArabica(gọitắtlàArabica)vàcàphêRobusta
(gọitắtlàRobusta).
Biểuđồ2.1:Tỷtrọng sảnlượngcàphêcủacácnướcvàkhuvựctrênthế
giớivụmùa2008/2009
Nguồn:www.ico.org
MặcdùcâycàphêđượctrồngđầutiênởEthiopianhưngtừgiữathếkỷ19
Brazil đã lànướcdẫnđầu vềsản lượng,hàng nămchiếm khoảng trên 30% tống
lượngxuấtkhẩuthếgiới.Việtnamlàmộtthịtrườngxuấtkhẩulớn,từthậpniên90
22
đã vươn lên là nước đứng thứ hai thế giới về sản lượng xuất khẩu, thứ 3 là
Colombia.Hiệnnay,với2đạidiệnlàBrazilvàColombia,NamMỹtrởthànhkhu
vựccóthịphầncàphêlớnnhấtthếgiớichiếmkhoảng47%tổngsảnlượngcàphê

toànthếgiới.TiếpđólàkhuvựcChâuÁvàChâuĐạiDương,Mehicovàcácnước
TrungMỹcùngchiếm13%,khuvựcChâuPhichiếm12%.
Đểcóthểthấyrõbiếnđộnggiácàphêthếgiớithờigianqua,chúngtacùng
xembiểuđồ2.2ởdưới.
Biểuđồ2.2:Giácàphêthếgiớivàgiácàphêrobustathếgiớihàngnăm
giaiđoạn199 42009(UScents/lb)
Nguồn:www.ico.org
Từbiểuđồtathấygiábìnhquânbiếnđộnglớn.Độcogiãntheogiácủacung
làthấptrongngắnhạnvàtănglêntrongdàihạn.Độcogiãntheogiácủacầucàphê
làthấptrongngắnhạnvàdàihạn.Chínhvìtínhcogiãntheogiácủacungcầucà
phêthấptrongngắnhạnnêngiácàphêthườngxuyênbiếnđộngtrênthịtrườngthế
giới.
Năm1994đợtsươngmuốitạiBrazillàmcungthếgiớigiảmsútđộtngộtvà
giá tăng cao. Giá tăng khuyến khích người trồng cà phê mở rộng diện tích, sản
lượngcàphêthếgiớităngliêntụctừ94triệupoundnăm1990lên129triệupound
23
(đơnvịtínhtươngđươngkhoảng0,45kg),đâycũnglànguyênnhânchínhcủaviệc
giácàphêthếgiớigiảmmạnhbắtđầutừnăm1997.
Sảnxuấtvượttiêudùngtrongnhữngnăm19982003cộngvớisựphụchồi
củaBrazilvàtăngtrưởngđộtbiếncủaViệtNamlàmchogiácàphêthếgiớigiảm
vàlâmvàokhủnghoảng.Lượngdựtrữtăng10triệupoundnăm1997lên70triệu
poundnăm2003.Cungcàphêtoàncầutăngnhanhhơncầucàphêdẫnđếndưthừa.
Từnửacuốinăm1997giácáphêgiảmliêntụcđếnmứcthấpnhấtvàonăm2001,
giátrungbìnhcủacàphêrơitừ180USD/poundđếndưới40USD/pound.Giácà
phêthếgiớitiếptụcthấpchođếnnăm2004kểtừkhicóđượcmộtsốphụchồivề
giá,nhưngvẫncònthấphơnmứcđãchứngkiếntrongnăm1990.Giácàphêthế
giới giảmxuốngmứcthấp kỷlục trong vòng40năm trướcđó, giảmxuốngdưới
mứcgiáthànhlàmchongànhcàphênóichungvàngườitrồngcàphênóiriêngchịu
thiệthạinặngnề.
Đến năm2008 thịtrường càphê thếgiớibắtđầuphụchồi.Tuy nhiên các

nướcxuấtkhẩucàphêvẫntậptrungđếnviệctăngsảnlượnghơnlàquantâmcải
thiệnchấtlượngcàphêxuấtkhẩudođógiácàphêthếgiớivẫnliêntụcnhảymúa
trongniênvụ2008/2009.
Theo dự báo mới nhất của ICO, sản lượng cà phê toàn cầu niên vụ
2010/2011sẽđạtmức133135triệupound;tiêudùngcàphênămnaysẽphụchồi
nhưngcũngchỉởmức129triệupound.Sovớimứcsụtgiảmhồiđầunămnay,hiện
giácàphêđangởmứccaonhưngnhiềudựbáochorằngđâychỉlàsựtănggiádo
hạnchếnguồncungtrongngắnhạn,bởihiệnmớichỉcóBraxinđangthuhoạchcà
phê.Vàotháng1112,khiCôlômbiavàcácnướcTrungMỹđưahàngrathịtrường,
ViệtNamcũngbướcvàovụthuhoạchthìgiácàphêsắptới sẽrấtkhólường.
Càphêcóýnghĩaquantrọngđốivớinhiềunướctrênthếgiới.Biếnđộnggiá
càphêđãkhiếnchonôngdânnhiềunướcđiêuđứng.Biếnđộnggiácàphêthếgiới
đãvàđangtiếptụccónhữngảnhhưởngtớingànhcàphêViệtNam,mộtnướccó
khoảng95%sảnlượngđượcxuấtkhẩu.
24
2.1.1.2. Nguyênnhâ ngâyrabấtổngiácàphêthếgiới
v Nguồncungcủanhững nướccósảnlượnglớn
Giácàphêthếgiớiphụthuộcrấtlớnvàosảnlượngcủanhữngquốcgiađang
nắmgiữtỷtrọngxuấtkhẩulớnnhưBrazil,Colombia,ViệtNam.Nếuthờitiếttại
cácnướcnàydiễnbiếnkhôngtốtcókhảnăngmấtmùathìgiácàphêsẽtănglênvà
ngượclại.
MùađôngBrazilthườngdiễnratrongkhoảngtừ21/6đến25/8hàngnăm,
đâylàthờigianlạnhnhấttrongnăm,biểuđồgiácàphêluôncótỷlệnghịchvớihàn
thửbiểutronggiaiđoạnnày,chỉvớimộtbảnbáocáođêmquanhiệtđộnhữngvùng
trồngđãxuốngthấpdưới 0°Choặcdựbáotrongnhữngngàytớisẽrấtlạnhthìhầu
nhưngàyhômsauthếnàogiácũngtăng,hoặcítnhấtlàkhôngsụtthêmnữa.
v Giátrịvà khốilượng càphêgiaodịchtạicácsàngiaodịchtrênthếgiới
Lượngcàphêgiaodịchtrênthếgiớiướctínhlớngấp5lần(hoặchơnnữa)
lượngcàphêthựcmànôngdânlàmra(sảnlượngthếgiớikhoảng127triệupound
trongvụ2009).Tứclàcũngmộtbaocàphêấythôi,nhưngnhàđầutưAbáncho

nhàđầutưB,rồi ngườinày bánchonhàđầutưCđềuđượctínhvàolượnggiaodịch
hàngngàytrênthịtrường.
ĐiềunàycónghĩalàgiácàphêthếgiớikhôngchỉphụthuộcvàoviệcBrazil
cóbịsươnggiáhayViệtNamcóbịhạnhánkhôngmàcònphụthuộcvàonhững
nhà đầu tư lớn dùng cà phê như mộtmặt hàng kiểu chứng khoán cho việc kinh
doanhcủamình.Vịthếđangphảibánravớinhữnglôhàngmàhọđãmuavàotrước
đóhaycầnmuavàonhữnglôhàngđểcómàgiaohoặcmuavàođểchờgiálêntheo
phântíchcủahọđềutácđộngrấtlớnđếngiácả.
Giảsửmộtnhàđầutưđang ởvịthếbánnhậnđịnhMỹcókhảnăngđánhIran
vàgiádầutrongthờigianngắncóthểtănglên100USD/thùng,saukhitổnghợpvà
phântíchtìnhhìnhhọcókhảnăngbánmạnhsốcàphêđangnắmgiữdựatrêncác
hợpđồngmuagiaosaucàphêmàmìnhđangcóđểlấytiềnmuadầuvào.Độngtác
bán cà phê như thế sẽ ảnh hưởng tức thì lên giá cà phê và tạo ảnh hưởng dây
chuyền.
25
2.1.1.3.ẢnhhưởngcủabiếnđộnggiácàphêthếgiớiđếnthịtrườngViệt
Nam
Từkhoảngmườinămtrởlạiđây,càphêViệtNamcóvịtríquantrọngvàlà
nướccungcấpnguyênliệuchothịtrườngthếgiới.ĐứngsauBrazil,VNlànước
sảnxuấtcàphêlớnthứhaithếgiớivới15%thịphần.Trên90%tổngsảnlượngsản
xuấtrađềuđượcxuấtkhẩu,chủyếulàcàphêrobustanhânsống(càphêvối)vàcà
phêarabica(càphêchè). RiêngcàphêRobustaxuấtkhẩu,VNđứngtrêncảBrazil
vàtrởthànhnhàxuấtkhẩumặthàngnàylớnnhấtthếgiới.
Bảng2.1:SảnlượngvàkimngạchxuấtkhẩucàphêViệtNamtừnăm
2001đếnnăm2009
Năm
Sảnlượngxuấtk hẩu
(tấn )
Kimngạchxuấtkhẩu
(USD)

ĐơngiáXKbìnhquân
(USD/tấn)
2001 844,452 338,094,000 400.37
2002 702,017 300,330,000 427.81
2003 693,863 446,547,000 643.57
2004 745,000 576,154,000 773.36
2005 786,025 840,000,000 1,068.67
2006 887,000 1,070,000,000 1,206.31
2007 1,190,000 1,860,000,000 1,563.02
2008 1,060,000 2,135,000,000 2,014.15
2009 1,180,000 1,730,000,000 1,466.10
Nguồn: www.agro.gov.vn,www.vicofa.org.vnvàwww.giacaphe.com
HiệnnaynướccungcấpcàphêlớnnhấtthếgiớilàBrazinmỗinămsảnxuất
2,5triệutấncàphê,trongđó50%dùngchếbiếncàphêhòatantrongnước,một
phần sản lượng càphêhòatannàyđượcxuấtkhẩu.Vớihơn100triệudân,bình
quân mỗi người dân tiêu dùng 45kg cà phê thì lượng tiêu thụ trong nước của
Braxinđãkhoảng450.000tấnnênhọkhôngbịảnhhưởngbởigiáquốctế.