Bài giảng ngữ văn 12- Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành)

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN LỚP 12
(Trích) -
Tiết 1
Nội dung bài học
I. Tìm hiểu chung
II. Đọc – hiểu văn bản
III. Tổng kết
1. Tác giả
2. Tác phẩm
1. Đọc – Chú thích – Tóm tắt
2. Thể loại - Bố cục
3. Phân tích
Nhan đề
3.1. Hình tượng cây xà nu
3.2. Phân tích một số nhân vật
a. Tnú
b. Cụ Mết, Dít, Heng
1. Nội dung
2. Nghệ thuật
3. Ghi nhớ
I.Tìm hiểu chung:
1.Tác giả:
a. Tiểu sử:
- Tên thật:Nguyễn Văn Báu
- Sinh năm: 1932
- Quê: Thăng Bình – Quảng Nam
- Năm 1950 gia nhập quân đội
nhân dân Việt Nam
- Năm 1962, trở lại chiến trường
miền Nam.
Nguyên Ngọc

b. Sự nghiệp:

Truyện ngắn, truyện vừa, kí
Tiểu thuyết
- Giải thưởng
Tác phẩm chính:
- Rẻo cao.
- Dũng cảm
- Đường chúng ta đi
- Trở lại Mèo Vạc
Đất Quảng.
Đất nước đứng lên
Văn nghệ Nguyễn Đình Chiểu ( 1965)
Văn nghệ Việt Nam ( 1954 – 1955)
Văn học Quốc tế Lotus, Á Phi ( 19730)
c. Phong cách
- Tác phẩm của nhà văn Nguyên Ngọc mang âm hưởng sử
thi của núi rừng Tây Nguyên.
- Phản ánh những vấn đề trọng đại của đất nước;đề tài
chiến tranh, cách mạng; giọng văn hào sảng, trang trọng.
- Xây dựng những nhân vật tiêu biểu cho ý chí và nguyện
vọng của nhân dân. Tác phẩm - sức sống bất diệt, khả năng
trỗi dậy vô tận của con người và sự sống luôn được đề cao.
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
Hoàn cảnh chung Hoàn cảnh riêng
- S á ng ng à y 8.3.1965, s ư đ o àn
thủy quân lục chiến đầu tiên của
quân viễn chinh Mĩ đã đổ bộ vào

Chu Lai, bắt đầu “ chiến tranh cục
bộ”.
- Nhà văn viết bài “ Hịch tướng
sĩ” thời đánh Mĩ. Tác giả nhớ kỉ
niệm về Nguyễn Thi, nhớ về cánh
rừng xà nu và những người Tây
Nguyên.
-“Rừng xà nu” chảy ra dưới đầu
ngọn bút(1965).
-> Cuộc chiến đấu khốc liêt, hào
hùng
b. Xuất xứ: In trong “ Trên quê hương những anh hùng Điện
Ngọc” ( 1969)
Phi đoàn 34,tại Biên Hòa, 1965
8.3.1965, đà nẵng
1965 Mĩ đổ bộ vào Tây Nguyên
Lính dù 173 ở Tây Nguyên, 1965
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Đọc - Chú thích –Tóm tắt
Tóm tắt
Đọc - Chú thích:
Cụ Mết kể về cuộc đời Tnú và cuộc đồng
khởi của dân làng Xô Man.
- Bé Heng gặp anh ở con nước lớn và cùng
anh về làng Cụ Mết và bà con dân làng
reo lên mừng rỡ khi gặp Tnú.
Cả lũ làng tới nhà cụ Mết gặp Tnú. Dít xem
giấy có chữ kí chỉ huy cho Tnú về một
đêm.
Tnú đi tham gia lực lượng giải phóng quân,

sau ba năm về thăm làng.
Tnú kể chuyện đánh đồn. Sáng hôm sau,
anh lại lên đường.
2. Thể loại - Bố cục:
3phần:
P1: Từ đầu tới chân trời: rừng xà nu
bạt ngàn trong “ tầm đại bác”, che chở
cho làng Xô man.
P2: khăp rừng: Chuyện Tnú về thăm
làng, cụ Mết kể về cuộc đời Tnú và đêm
đồng khởi
P3: còn lại, Cụ Mết và Dít tiễn Tnú
trở lại đơn vị, những cánh rừng xà
nu
II. Đọc - hiểu văn bản:
* Thể loại
* Bố cục
3. Phân tích:
II. Đọc - hiểu văn bản:
3.1. Nhan đề
Rừng xà nu – mang ý nghĩa biểu trưng cho đất và
người Tây Nguyên gồm nhiều dân tộc, trong đó có
dân tộc Strá và cao nguyên rộng lớn.
Em hãy nêu cảm nhận
của mình về nhan đề
tác phẩm
Rừng xà nu mang nhiều tầng nghĩa bao gồm nghĩa tả thực,
trừu tượng. Hai lớp nghĩa xuyên thấm vào nhau toát lên
hình tượng sinh động của cây và không khí Tây Nguyên.
Rừng xà nu ẩn chứa ý vị khó quên của đất rừng Tây

Nguyên, vẻ đẹp hùng tráng của cây và tinh thần bất
khuất của con người Tây Nguyên.
3.2. Hình tượng cây xà nu
3. Phân tích:
II. Đọc - hiểu văn bản:
a. Vị trí của hình tượng
Hình tượng cây
xà nu
Xuất hiện ở
phần mở đầu tác
phẩm
Phần kết thúc và
toàn bộ thiên
truyện.
Hình tượng cây
xà nu là hình
tượng xuyên
suốt, trung tâm
góp phần thể
hiện chủ đề,
tính sử thi!
3.2. Hình tượng cây xà nu
3. Phân tích:
a. Vị trí của hình tượng
b. Cây xà nu trong sự gắn bó với con người, cuộc sống người Xô man
( Ý nghĩa cụ thể)
- Là loài cây họ thông.
- Đặc điểm của cây xà nu - Gỗ quý, nhựa thơm.
- Sức sống mãnh liệt và ham
ánh sáng mặt trời.

Hình tượng xà nu tràn ngập trong tác phẩm gợi cho người
đọc về bức tranh thiên nhiên Tây Nguyên hùng vĩ, thơ mộng.
- Cây x à nu l à m ộ t h ình
tượng nghệ thuật đẹp, giàu giá
trị thẩm mỹ, góp phần làm nổi
bật chủ đề và tạo không khí
Tây Nguyên, chất Tây Nguyên
độc đáo…
Cây xà nu tham
gia vào cuộc
sống sinh hoạt
hằng ngày của
người Xô Man.
Trong cuộc chiến
đấu chống kẻ thù,
rừng bao bọc, che
chở cho làng.
Cây xà nu có mặt
trong những sự
kiện trọng đại của
người dân làng Xô
Man.
b. Cây xà nu trong sự gắn bó với con người, cuộc sống người Xô man
( ý nghĩa cụ thể)
Cây xà nu
=> Tác phẩm trùng điệp những xà nu. Xà nu là linh hồn, giao hòa với
cuộc sống của người dân làng Xô Man. Không thể tách xà nu khỏi cuộc
sống và con người Tây Nguyên.
c. Cây xà nu trở thành biểu tượng cho sức sống bất diệt và
những phẩm chất cao đẹp của người Tây Nguyên (ý nghĩa biểu

tượng).
“Làng ở trong tầm đại bác của đồn giặc”
* Xà nu đau thương như con người Xô Man đau thương
Làng
( sự
sống –
rừng xà
nu)
Tầm đại bác -
cái chết,
hoàn cảnh nghiệt
ngã.
- Rừng xà nu được đặt trong thế hiểm của hoàn cảnh, một cuộc
quyết đấu căng thẳng mang tầm vóc lịch sử!
“ Hầu hết đạn đại bác đề rơi vào ngọn đồi xà nu cạnh con
nước lớn. Cả rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào
không bị thương. Có những cây bị chặt đứt ngang nửa
thân mình, đổ ào ào như một trận bão. Ở chỗ vết thương,
nhựa ứa ra tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè
gay gắt, rồi dần dần bầm lại, đen và đặc quyện thành từng
cục máu lớn”
Rừng xà nu là đối tượng hủy diệt của kẻ thù
“ Những cây non trúng đạn “ vết thương không lành được,
cứ loét mãi ra, năm mười hôm thì cây chết “
Cây xà nu
bị tàn phá
vết thương
cục
máu
lớn

Sự mát mát
loét mãi ra
cây chết
Đau đớn
Liên tưởng đến cái chết
của con người
Thương tích của cây xà nu liên tưởng đến con người
Xô Man trong chiến tranh. Sự sống đã chiến thắng
bom đạn hủy diệt.
“ Trong rừng ít có loại cây
sinh sôi nảy nở khỏe như vậy.
Cạnh một cây xà nu mới ngã
gục, đã có bốn, năm cây con
mọc lên, ngọn xanh rờn, hình
nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu
trời nó phóng lên rất nhanh,
lóng lánh ”
- Cây xà nu có sức sống bất diệt như con người
Rừng xà nu
Làng Xô
Man
Cây xà nu
lớn
Cụ Mết
Cây xà nu
trưởng thành
Thú, Mai,
Dít
Cây xà nu
con

Heng
Rừng xà nu tượng trưng cho sức sống bất diệt của các thế hệ người dân XôMan
- Ba lứa xà nu tương ứng ba thế hệ người Xô Man làm nên sức mạnh nội lực của
dân tộc, đất nước.
“ Cũng có ít loại cây ham ánh sáng mặt trời đến thế. Nó
phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng, thứ ánh nắng
trong rừng rọi từ trên cao xuống từng luồng lớn tẳng tắp,
lóng lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cây bay ra thơm mỡ
màng ”
Cây xà nu biểu tượng cho người Xô Man yêu tự do
Ham ánh
sáng mặt
trời, nhựa
thơm mỡ
màng.
Thế giới xà
nu tràn trề
nhựa sống.
Bức tranh sơn
mài rực rỡ về
thiên nhiên.
Người Tây
Nguyên yêu
tự do, tâm
hồn tỏa sáng
rực rỡ.
Những nét đặc sắc về nghệ thuật
thơm mỡ màng
Nhân
hóa

ưỡn tấm ngưc, bị
thương, cường
tráng
So sánh
ngọn xanh như
người Xô man yêu
tự do.
Ẩn dụ chuyển
đổi cảm giác.
Cây xà nu
kết cấu vòng tròn
Sự lặp lại của hai câu văn
Sức sống mãnh liệt
Tính sử thi
Rừng xà nu
mang tầm
vóc, khí
phách của
một dững sĩ
trong máu
lửa.
Rừng xà nu là hình ảnh trung
tâm, xuyên suốt toàn bộ tác
phẩm; giàu ý nghĩa.
Cây xà nu – sức chịu đựng và quật khởi;
cuộc chiến đấu sinh – tử,sức trỗi dậy mãnh
liệt của dân tộc!
Kết cấu độc đáo, sử dụng nhiều
biện pháp tu từ, chất sử thi, văn
phong hào sảng!

Tóm lại
Khái quát hình tượng cây xà nu
Vị trí của hình tượng
Cây xà nu gắn bó với
cuộc sống (cụ thể)
Cây xà nu biểu tượng
sức sống bất diệt, phẩm
chất cao đẹp của người
Xô Man
Gắn với cuộc sống sinh hoạt
Trong chiến đấu
Trong các sự kiện trọng đại
Xà nu đau thương như người Xô
Man
Sức sống bất diệt
Lòng yêu tự do
Xuất hiện ở phần mở đầu, kết
thúc và toàn bộ tác phẩm.