thuc hanh bien phap tu tu an du va hoan du

BÀI DẠY
BÀI DẠY
:
:


THỰC HÀNH PHÉP TU TỪ
THỰC HÀNH PHÉP TU TỪ
ẨN DỤ VÀ HOÁN DỤ
ẨN DỤ VÀ HOÁN DỤ
TIẾNG VIỆT
Ngày 4/12/2010
Tiết PPCT: 44




Khái niệm
Khái niệm


Là gọi tên sự vật, hiện tượng này
Là gọi tên sự vật, hiện tượng này
bằng tên sự vật, hiện tượng khác do

bằng tên sự vật, hiện tượng khác do
có nét tương đồng với nó nhằm tăng
có nét tương đồng với nó nhằm tăng
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn
đạt.
đạt.
I. Ẩn dụ








I. Ẩn dụ
BT 1:
Mối quan hệ giữa thuyền – bến,
cây đa – con đò?
Hình ảnh thuyền, bến,
cây đa, con đò tượng
trưng cho điều gì?
Hãy cho biết ngụ ý
của tác giả dân gian
về mối quan hệ từ các
hình ảnh ấy?
Các hình ảnh: thuyền - bến,
cây đa - con đò trong hai bài
ca dao – những cặp sự vật

luôn gắn bó bên nhau
Thuyền, con đò: di
chuyển → chỉ chàng
trai trong XHPK, người
ra đi.
Bến, cây đa: cố định,
chỉ người con gái,
người ở lại.
Ẩn dụ: chỉ tình cảm gắn bó, thủy chung của con
người (tình yêu nam nữ, tình cảm vợ chồng…),
nhưng vì hoàn cảnh nào đó khiến họ phải xa nhau.




I. Ẩn dụ
BT 2:
Ngữ
Ngữ
liệu
liệu
Từ ngữ, hình
Từ ngữ, hình
ảnh ẩn dụ
ảnh ẩn dụ
Ngụ ý
Ngụ ý
(4)
(4)

Thác;
Thác;
thuyền
thuyền


Thác
Thác


→
→
sự gian khổ, khó
sự gian khổ, khó
khăn;
khăn;
thuyền
thuyền


→
→
sự nghiệp
sự nghiệp
cách mạng
cách mạng
(1)
(1)

Lửa lựu lập
Lửa lựu lập
lòe
lòe


Hoa lựu đỏ như lửa
Hoa lựu đỏ như lửa
→
→
cảnh
cảnh
sắc mùa hè như có hồn và
sắc mùa hè như có hồn và
sống động.
sống động.
(2)
(2)


Văn nghệ
Văn nghệ
ngòn ngọt;
ngòn ngọt;
tình cảm gầy
tình cảm gầy
gò
gò

Văn nghệ không có sứ sống
Văn nghệ không có sứ sống
mạnh mẽ, không có tình chiến
mạnh mẽ, không có tình chiến
đấu; tình cảm yếu đuối, ủy mị.
đấu; tình cảm yếu đuối, ủy mị.
(3)
(3)


Giọt long
Giọt long
lanh
lanh


Âm thanh của tiêng chim
Âm thanh của tiêng chim
đẹp, trong trẻo như giọt nước
đẹp, trong trẻo như giọt nước
long lanh (ẩn dụ chuyển đổi
long lanh (ẩn dụ chuyển đổi
cảm giác)
cảm giác)
Tìm từ ngữ, hình ảnh ẩn
dụ trong các ngữ liệu? Chỉ
ra ngụ ý của các từ ngữ,
hình ảnh ấy?

(5)
(5)


Phù du; phù
Phù du; phù
sa
sa


Phù du
Phù du


→
→


cuộc sống trôi
cuộc sống trôi
nổi, phù phiếm, không có
nổi, phù phiếm, không có
ích;
ích;
phù sa
phù sa

→
→
cuộc sống
cuộc sống
đầy đủ, no ấm, có ích
đầy đủ, no ấm, có ích
I. Ẩn dụ
BT 2:




Khái niệm
Khái niệm
I. Hoán dụ
Là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái
niệm bằng tên của sự vật, hiện
tượng, khái niệm có quan hệ gần
gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình,
gợi cảm cho sự vật.




I. Hoán dụ
BT 1:
(1)
(1)

Đầu xanh
Đầu xanh


Má hồng
Má hồng
→
→


tuổi trẻ
tuổi trẻ
→
→


người con gái đẹp
người con gái đẹp
→
→


thân phận làm gái lầu
thân phận làm gái lầu
xanh của người phụ nữ
xanh của người phụ nữ
(Thuý Kiều).
(Thuý Kiều).
(2)

(2)


Áo nâu
Áo nâu


Áo xanh
Áo xanh
→
→


người nông dân
người nông dân


→
→


công nhân
công nhân


Ngữ
Ngữ
liệu
liệu
Từ ngữ, hình

Từ ngữ, hình
ảnh hoán dụ
ảnh hoán dụ
Ngụ ý
Ngụ ý
⇒
Hoán dụ: lấy từ chỉ bộ phận cơ thể (đầu, má)
để chỉ con người.
⇒
Hoán dụ: lấy vật (áo) để chỉ người.
Tìm từ ngữ, hình ảnh
hoán dụ trong các ngữ
liệu? Chỉ ra ngụ ý của các
từ ngữ, hình ảnh ấy?




Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Cau thôn Đoài nhớ trầu không thôn nào
Cau thôn Đoài nhớ trầu không thôn nào


(
(
Tương Tư
Tương Tư
– Nguyễn Bính)
– Nguyễn Bính)

ẨN DỤ
Cau, trầu – tục
ăn trầu – khi hòa
quyện tạo nên
màu đỏ thắm →
tình cảm gắn bó,
yêu thương.
I. Hoán dụ
BT 2:


HOÁN DỤ
HOÁN DỤ
Thôn Đoài, thôn
Thôn Đoài, thôn
đông
đông


(người thôn
(người thôn
Đoài và người
Đoài và người
thôn Đông)
thôn Đông) → lấy
nơi ở để chỉ con
người.

* Phân biệt giữa ẩn dụ và hoán dụ:
* Phân biệt giữa ẩn dụ và hoán dụ:
ẨN DỤ
ẨN DỤ
HOÁN DỤ
HOÁN DỤ
Dựa trên sự liên
tưởng giống nhau (liên
tưởng tương đồng)
của hai đối tượng bằng
so sánh ngầm.
Dựa trên sự liên
tưởng gần nhau (liên
tưởng tương cận) của
hai đối tượng mà không
cần so sánh.




?. Xác định biện pháp tu từ ẩn dụ trong
?. Xác định biện pháp tu từ ẩn dụ trong
đoạn thơ sau:
đoạn thơ sau:


Nắng tần ngần trên nón lá chênh chao
Nắng tần ngần trên nón lá chênh chao

Nghe gót bước biết lòng biêng biếc lắm
Nghe gót bước biết lòng biêng biếc lắm


Trời và nước đã bắt đầu nhấp nhánh
Trời và nước đã bắt đầu nhấp nhánh


Bắt đầu nhấp nhánh những ngôi sao
Bắt đầu nhấp nhánh những ngôi sao