Nghiên cứu và sửa đổi bổ sung tuyên bố cá nhân mất tích, cá nhân chết

BÀI LÀM
Chế định “ Thông báo tìm người vắng mặt, tuyên bố mất tích, tuyên
bố chết” trong Bộ luật dân sự 2005 có ý nghĩa quan trọng. Vì trong quan hệ
dân sự, mối quan hệ về quyền và nghĩa vụ dân sự giữa các cá nhân gắn bó
chặt chẽ với nhau. Việc một người vắng mặt ở nơi cư trú trong một thời gian
dài mà không có tin tức chứng minh rằng người đó còn sống hay đã chết sẽ
ảnh hưởng trực tiếp tới các chủ thể liên quan khác. Các quy định trong chế
định này nhằm giúp cho các giao lưu dân sự được diễn ra thông suốt, bảo vệ
được quyền , lợi ích của những người liên quan và của chính người vắng
mặt. Sau đây em xin đưa ra một tình huống thỏa mãn các điều kiện tuyên bố
cá nhân mất tích, cá nhân chết và xác định hậu quả pháp lý của các tuyên bố
đó.

Tình huống cụ thể: “Năm 2003, anh T bỏ nhà đi làm ăn xa. Kể từ khi
bỏ nhà đi anh T không có liên lạc gì với gia đình. Đến năm 2006, chị V- vợ
anh T làm đơn gửi Tòa án nhân dân yêu cầu tuyên bố anh T mất tích. Tòa án
đã xác minh, và ra bản án tuyên bố anh T mất tích. Từ khi bản án của Tòa án
tuyên bố anh T mất tích có hiệu lực gia đình cũng không nhận được tin tức
gì của anh T. Đến năm 2009, vợ anh T đã yêu cầu Tòa án tuyên bố anh T
chết.”
Căn cứ vào quy định trong khoản 1 Điều 78- Bộ luật dân sự năm 2005
thì tình huống trên đã thỏa mãn điều kiện tuyên bố một người mất tích: “Khi
một người biệt tích hai năm liền trở lên, mặc dù đã áp dụng đầy đủ các biện
pháp thông báo, tìm kiếm theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự nhưng
vẫn không có tin tức xác thực về việc người đó còn sống hay đã chết thì theo
1
yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan, Tòa án có thể tuyên bố người
đó mất tích. Thời han 2 năm được tính từ ngày biết được tin tức cuối cùng về
người đó, nếu không xác định được ngày có tin tức cuối cùng thì thời hạn này
được tính từ ngày đầu tiên của tháng tiếp theo tháng có tin tức cuối cùng, nếu
không xác định được ngày, tháng có tin tức cuối cùng thì thời hạn này được

tính từ ngày đầu tiên của năm tiếp theo năm có tin tức cuối cùng”Anh T bỏ
nhà đi không tin tức từ năm 2003, đến năm 2006, vợ của anh T là chị V đã
làm đơn gửi Tòa án yêu cầu tuyên bố anh T mất tích. Như vậy trường hợp
của anh T đã đủ điều kiện về thời gian và về thủ tục để Tòa tuyên bố anh T
mất tích.
Bản án tuyên bố anh T mất tích của Tòa án kéo theo những hậu quả
pháp lý nhất định:Thứ nhất: Tạm thời đình chỉ tư cách chủ thể của anh T, tuy
nhiên quyết định này không làm chấm dứt tư cách chủ thể của anh T. Thứ
hai: Tài sản của anh T sẽ được giao cho người khác quản lý quy định tại
Điều 75- Bộ luật dân sự năm 2005.Thứ ba: Nếu vợ của anh T xin ly hôn thì
Tòa án sẽ giải quyết cho chị V ( khoản 2- Điều 78- Bộ luật dân sự năm
2005).
Căn cứ vào quy định tại điểm c, khoản 1 Điều 81- Bộ luật dân sự năm
2005 thì tình huống trên đã thỏa mãn điều kiện tuyên bố một người là đã
chết: “Sau 3 năm, kể từ ngày quyết định tuyên bố mất tích của Tòa án có hiệu
lực pháp luật mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống” .Năm 2006, Tòa
án tuyên bố anh T mất tích, đến năm 2009 vẫn không có tin tức gì của anh.
Theo yêu cầu của chị V- vợ anh T Tòa án đã tuyên bố anh T chết. Trong
trường hợp này cho dù vợ anh T không yêu cầu tuyên bố anh T đã chết thì
Tòa án vẫn có thể tuyên bố là anh T đã chết.
Việc Tòa án đưa ra quyết định tuyên bố anh T đã chết gây ra hậu quả
pháp lý sau: Thứ nhất:Chấm dứt tư cách chủ thể của anh T. Thứ hai: Về
2
quan hệ nhân thân: hôn nhân của anh T với chị V đương nhiên chấm
dứt.Thứ 3:Về quan hệ tài sản: tài sản của anh T được giải quyết như đối với
người đã chết, giải quyết theo quy định của pháp luật về thừa kế.
Từ tình huống trên ta thấy tuyên bố cá nhân mất tích, cá nhân chết là
một chế định đặc biệt của luật dân sự nhằm bảo vệ quyền lợi của cá nhân
cũng như của các chủ thể liên quan. Trong thực tiễn do sự phức tạp và biến
đổi nhanh chóng của các quan hệ xã hội nên chế định này còn gặp phải

nhiều vướng mắc cần được nghiên cứu và sửa đổi bổ sung cho phù hợp.
3