Tiết 119: Lựa chọn trật tự từ trong câu (Luyện tập)

TIẾT 119:
LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ
TRONG CÂU (LUYỆN TẬP)

I. ÔN TẬP LÝ THUYẾT
1.Có nhiều cách sắp xếp trật tự các từ trong một câu.
Mỗi cách sắp xếp đem lại một hiệu quả riêng .
2.Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu:
•
Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt
động, đặc điểm (như thứ tự bậc quan trọng, thứ tự trước-
sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói ).
•
Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm, của sự vật, hiện tượng.
•
Liên kêt câu với những câu khác trong văn bản.
•
Đảm bảo sự hài hòa ngữ âm của lời nói.

II. LUYỆN TẬP
1. Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể
hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà
chúng biểu thị như thế nào?
a. Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày
trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi được
cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.Bổn phận của chúng ta là làm
cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải
ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu
nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước,
công việc kháng chiến.

Đầu tiên là giải thích cho quần chúng hiểu.
Sau đó là tuyên truyền cho quần chúng hưởng ứng.
Tổ chức cho quần chúng làm.
Lãnh đạo để quần chúng làm đúng.
Kết quả: làm cho tinh thần yêu nước của quần chúng được thực
hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
 Các hoạt động được liệt kê theo thứ tự trước sau trong công tác
vận động quần chúng phát huy lòng yêu nước.

II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể
hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà
chúng biểu thị như thế nào?

b. Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hóa vẫn
chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và
những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
Trật tự từ thể hiện thứ bậc việc chính, việc phụ:

Việc chính: việc thường xuyên diễn ra hàng ngày của mẹ là bán
bóng đèn.

Còn việc bán vàng hương chỉ là việc làm thêm trong những phiên
chợ chính.

b. Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú
mà ông đã cần cù tích lũy. Vốn từ vựng ấy, trước Cách
mạng tháng Tám,ông thường dùng để chơi ngông với đời.
Cụm từ “Vốn từ vựng ấy” đặt ở đầu câu để liên kết với
câu trước.

Cụm từ “Ở tù” đặt ở đầu câu thứ 2, lặp lại ở câu trước để
tạo sự liên kết câu; nhấn mạnh sự coi thường việc đi ở
tù của nhân vật Chí Phèo.
2. Bài tập 2: Vì sao các cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở
đầu câu?
a. Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến đi ở tù. Ở tù
thì hắn coi là thường.

2. Bài tập 2: Vì sao các cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở
đầu câu?
c.Việc đến tai em bé con nhà thợ cày, em liền bảo cha:
–Chả mấy khi được lộc vua ban, cha cứ thưa với làng giết thịt hai
con trâu và đồ hai thúng gạo nếp để mọi người ăn một bữa cho
sướng miệng. Còn một trâu và một thúng gạo, ta sẽ xin làng làm phí
tổn cho cha con ta trẩy kinh lo liệu việc đó.
d. Một thời đại vừa chẵn mười năm.
Trong mười năm ấy, thơ mới đã đấu tranh gắt gao với thơ cũ, một
bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Cuộc đấu tranh kéo
dài cho đến ngày thơ mới toàn thắng. Trong sự thắng lợi ấy, cũng có
công của những người tả xung hữu đột nơi chiến trường, nhưng
trước hết là công những nhà thơ mới.
Liên kết với câu trước.
Liên kết với câu trước.

Bài tập 3: Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong
những câu in màu dưới đây :
Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ

mấy nhà. Nhớ nước đau
lòng, con quốc quốc Thương nhà
mỏi miệng, cái gia gia. Dừng chân
đứng lại, trời, non, nước Một
mảnh tình riêng, ta với ta.
(Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)
Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Dưới núi, vài chú tiều lom khom
Bên sông, mấy nhà chợ lác đác.
Con quốc quốc nhớ nước đau lòng,
Cái gia gia thương nhà mỏi miệng.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước
Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Lom khom dưới núi, tiều vài chú
Lác đác bên sống, chợ mấy nhà.

Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
ĐÁP ÁN:
Hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm:
Đảo trật tự từ thông thường của các từ trong câu in đậm nhằm
nhấn mạnh:

Vẻ hoang sơ, tiêu điều của Đèo Ngang.

Nhấn mạnh tâm trạng buồn hoài cổ.

Tạo sự hài hòa về ngữ âm.

Đảo
trật tự
cú
pháp
Nhấn
mạnh
hình ảnh,
đặc điểm
của sự
vật, hiện
tượng và
tâm trạng
buồn
hoài cổ.
VN TN
CN
VN
VN
VN
CN
CN
CN
TN

3. Bài tập 3: Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ
trong những câu in đậm dưới đây:

b. Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới

Lá ngụy trang reo với gió đèo
(Tố Hữu- Lên Tây Bắc)
Gợi ý: Đảo tính từ lên đầu câu nhấn mạnh vẻ đẹp của người chiến sỹ
vừa hiên ngang, anh dũng vừa lãng mạn, thơ mộng.

4. Bài tập 4: Các câu (a) và (b) sâu đây có gì khác nhau?
Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn
bên dưới.
a. Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.
b. Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ Ngựa.
Gợi ý: a. Câu miêu tả bình thường
b. Câu nhấn mạnh vẻ làm bộ quá mức của Bọ Ngựa.
*Đoạn văn:
“ Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài
quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi
trong cửa hàng chợt im tiếng ồn ào./ /Người ngợm
anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa
hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi cứ chân
nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân
ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.

5. Bài tập 5:
a.Hãy liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ
phận câu in đậm?
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng,
thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của
người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam
Gợi ý:
- Cây tre nhũn nhặn, thủy chung, ngay thẳng, can đảm, xanh.
- Cây tre thủy chung, ngay thẳng, can đảm, nhũn nhặn, xanh.

- Cây tre ngay thẳng, can đảm, thủy chung, nhũn nhặn, xanh
b. Vì sao tác giả lại lựa chọn trật tự từ như vậy?
Gợi ý: màu xanh dễ thấy nhất- vẻ hình thức bề ngoài nói
trước. Các từ sau biểu thị phẩm chất tốt đẹp – vẻ đẹp bên
trong phải có thời gian mới nhận biết - nói sau.

Bài tập 6: Viết một đoạn văn ngắn khoảng 7 câu về một
trong các đề tài sau đây :
a/ Lợi ích của đi bộ đối với sức khoẻ.
b/ Lợi ích của đi bộ đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn
đã viết.

-
Làm bài tập còn lại.
-
Soạn bài tiếp theo.