TÁC GIA NGUYỄN TUÂN

TÁC GIA NGUYỄN TUÂN:
I. Kiến thức cơ bản:
1. Tiểu sử, con người Nguyễn Tuân:
a. Tiểu sử:
- Nguyễn Tuân (1910-1987), quê Thanh Xuân - Hà Nội, xuất thân trong
một gia đình nhà Nho lúc Hán học đã tàn.
- Ông học đến cuối bậc Thành chung thì bị đuổi học vì tham gia bãi
khoá, sau đó bị tù vì “xê dịch” qua biên giới không giấy phép. Năm 1941, bị
bắt giam một lần nữa vì giao du với những người hoạt động chính trị.
- Ông bắt đầu viết văn từ những năm 30 của thế kỉ 20, nhưng nổi tiếng
từ 1938 với tác phẩm Một chuyến đi, Vang bóng một thời…Sau cách mạng ông
tham gia kháng chiến và trở thành cây bút tiêu biểu của nền văn học mới.
b. Con người Nguyễn Tuân:
- Nguyễn Tuân là một trí thức giàu lòng yêu nước và tinh thần dân tộc.
Lòng yêu nước của ông có những nét rất riêng: Ông gắn bó với vốn văn hoá
truyền thống dân tộc, yêu thiết tha tiếng mẹ đẻ, yêu những kiệt tác văn chương,
yêu giọng ca trù đài các, yêu phong cảnh thiên nhiên của quê hương đất
nước…
- Ở Nguyễn Tuân, ý thức cá nhân phát triển rất cao. Ông viết văn là để
khẳng định cái cá tính độc đáo ấy. Ông tự gán cho mình chủ nghĩa xê dịch, ông
thích lối sống tự do phóng khoáng.
- Nguyễn Tuân là con người rất mực tài hoa, uyên bác. Ngoài kiến thức
văn chương ông còn am hiểu nhiều ngành nghệ thuật khác như hội hoạ, điện
ảnh, sân khấu…Cho nên ông thường vận dụng con mắt của nhiều ngành nghệ
thuật vào trong tác phẩm nghệ thuật ngôn từ của mình.
- Nguyễn Tuân là nhà văn biết quí trọng thật sự nghề nghiệp của mình.
Ông từng quan niệm nghề văn là nghề đối lập với tính vụ lợi con buôn. Nó là
một hình thái lao động nghiêm túc và đầy khổ hạnh.
2. Quá trình sáng tác của Nguyễn Tuân:
a. Trước Cách mạng tháng Tám: tác phẩm của ông xoay quanh 3
đề tài: “Chủ nghĩa xê dịch”, vẻ đẹp “Vang bóng một thời” và đời sống trụy lạc.

- Với “chủ nghĩa xê dịch”: Nguyễn Tuân tìm đến với “chủ nghĩa xê
dịch” với tâm trạng bất mãn trước thời cuộc. Nhưng khi viết về đề tài này nhà
văn có dịp bày tỏ tấm lòng gắn bó với quê hương đất nước bằng ngòi bút triều
mến và tài hoa. Tác phẩm đáng chú ý như “Một chuyến đi”
- Với vẻ đẹp của một thời “vang bóng”, nhà văn đã đi tìm vẻ đẹp của
quá khứ còn vương sót lại. Khi viết đề tài này nhà văn thiên về mô tả vẻ đẹp
riêng của thời xưa với những phong tục đẹp, thú tiêu dao hưởng lạc lành mạnh,
cách ứng xử giữa người với người đầy nghi lễ nhịp nhàng…Tất cả được biểu
đạt thông qua những nhà nho tài hoa bất đắc chí, tuy đã thất thế nhưng không
chịu làm lành với xã hội thực dân. Tác phẩm đáng chú ý “Vang bóng một thời”
- Với đề tài đời sống trụy lạc, thể hiện cái tôi hoang mang bế tắc, tìm
cách thoát li qua tiếng đàn, điệu hát, trong men rượu. Tuy nhiên trong tâm
trạng tinh thần bị khủng hoảng vẫn thấy đâu đó trong trang văn Nguyễn Tuân
niềm khát khao một thế giới tinh thần tinh khiết, thanh cao. Tác phẩm đáng chú ý
“Chiếc lư đồng mắt cua”
b) Từ sau Cách mạng tháng Tám: Nguyễn Tuân chân thành “lột
xác”, đem ngòi bút phục vụ kháng chiến của dân tộc. Hình tượng nhân vật
chính của ông trong thời kì này là nhân dân lao động, là những chiến sĩ trên
mặt trận vũ trang. Họ không chỉ dũng cảm mà còn là những con người tài hoa,
nghệ sĩ. Tác phẩm đáng chú ý như “Sông Đà” (1960), “Hà Nội ta đánh Mĩ
giỏi” (1972)…
3. Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân:
- Phong cách Nguyễn Tuân trước hết được thâu tóm trong một chữ
“ngông”, thể hiện tính ngang tàng, kiêu bạc, độc đáo của nhà văn. Thể hiện
phong cách này, mỗi trang viết của nhà văn đều chứng tỏ một sự độc đáo, tài
hoa uyên bác; mỗi nhân vật dù thuộc loại người nào cũng đều là những nghệ sĩ
xuất chúng trong nghề nghiệp; mọi sự vật được miêu tả dù tầm thường nhất
cũng đều được quan sát chủ yếu ở phương diện văn hoá mĩ thuật.
- Trước cách mạng, ông đi tìm cái đẹp còn vương sót lại mà ông gọi là
“vang bóng một thời”. Cho nên thế giới nhân vật ưa thích hầu hết là những con

người của thời vang bóng ấy. Sau cách mạng ông không đối lập xưa với nay,
quá khứ với hiện tại mà ông luôn phát hiện chất tài hoa nghệ sĩ không chỉ ở
những con người phi thường mà cả ở những con người lao động bình thường.
- Nguyễn Tuân là nhà văn luôn thèm khát những cảm giác mới lạ. Cho
nên ông không thích cái gì bằng phẳng, nhợt nhạt, khuôn phép, văn ông luôn
tìm đến với cái độc đáo, mãnh liệt, dữ dội, tuyệt mĩ của gió, bão, núi cao, rừng
thiêng
- Nguyễn Tuân là nhà văn có tình yêu thiên nhiên tha thiết. Ông có
những phát hiện tinh tế độc đáo về núi sông cây cỏ nước mình.
- Chính nét phong cách rất tự do, phóng túng ấy, ông tìm đến với thể tuỳ
bút là điều dễ hiểu.
II. Luyện tập:
Câu 1. Tình bày những hiểu biết của em về tiểu sử và con người
Nguyễn Tuân.
Câu 2. Trình bày quá trình sáng tác của Nguyễn Tuân.
Câu 3. Tóm tắt đặc điểm phong cách nghệ thuật của nhà văn
Nguyễn Tuân.
Câu 4: Việc tìm hiểu những đặc điểm về con người Nguyễn Tuân
giúp anh (chị) hiểu thêm gì về phong cách nghệ thuật của ông?
Gợi ý:
- Nguyễn Tuân là một trí thức giàu lòng yêu nước và tinh thần dân tộc, ông
yêu quí và trân trọng những giá trị văn hóa cổ truyền của dân tộc do đó trong
các sáng tác trước Cách mạng tháng Tám 1945, ông đi tìm cái đẹp ở thời xưa
còn vương sót lại mà ông gọi là “Vang bóng một thời”như những phong tục
đẹp, những thú chơi tao nhã của người xưa…Sau Cách mạng, ông khám phá
và ngợi ca vẻ đẹp của thiên nhiên và con người trong chiến đấu và lao động.
- Nguyễn Tuân là người có ý thức cá nhân phát triển rất cao. Ông viết
văn trước hết là để khẳng định cá tính độc đáo của mình. Để thể hiện cái
“ngông” của mình, ở mỗi trang viết, Nguyễn Tuân đều muốn chứng tỏ sự độc
đáo, tài hoa và uyên bác: mỗi nhân vật dù thuộc loại người nào cũng đều phải

là những nghệ sĩ xuất chúng trong nghề nghiệp của mình và mọi sự vật luôn
được quan sát chủ yếu ở phương diện văn hóa, mĩ thuật.
- Nguyễn Tuân là một người rất mực tài hoa, uyên bác. Do đó, ông
thường vận dụng con mắt của nhiều ngành văn hóa, nghệ thuật khác nhau để
tăng cường khả năng quan sát và diễn tả của nghệ thuật ngôn từ. Điều đó khiến
cho những trang văn của Nguyễn Tuân đầy ắp thông tin.
- Nguyễn Tuân là người thích tự do, phóng túng. Cá tính ấy khiến ông
thành công hơn cả với thể “văn độc tấu”- thể tùy bút.
- Nguyễn Tuân là người biết quý trọng thật sự nghề nghiệp của mình.
Ông cho rằng nghệ thuật là một hình thái lao động nghiêm túc do đó trong sáng
tác, ông luôn có sự tìm tòi, sáng tạo, đặc biệt là trong sử dụng ngôn từ nghệ
thuật.
Câu 5: Trước và sau Cách mạng tháng Tám 1945, phong cách nghệ
thuật của Nguyễn Tuân có sự thống nhất và chuyến đổi như thế nào?
Gợi ý:
- Nguyễn Tuân có một phong cách nghệ thuật độc đáo và sâu sắc. Phong
cách ấy thâu tóm trong một chữ ngông. Chữ ngông của Nguyễn Tuân vừa có sự
kế thừa truyền thống ngông của các nhà nho tài hoa bất đắc chí vừa tiếp nhận
ảnh hưởng cá nhân chủ nghĩa của văn hóa phương Tây.
- Sự thống nhất trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân trước và
sau Cách mạng tháng Tám 1945:
+ Luôn quan sát, khám phá và miêu tả sự vật nghiêng về phương diện
văn hóa thẩm mỹ; quan sát, khám phá và miêu tả con người nghiêng về phương
diện tài hoa nghệ sĩ.
+ Quan niệm cái đẹp là những hiện tượng gây ấn tượng sâu đậm, đập
mạnh vào giác quan nghệ sĩ.
+ Sử dụng thể văn tùy bút hết sức phóng túng với nhân vật chính là cái
tôi chủ quan của tác giả.
- Sự chuyển biến của phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân trước và
sau Cách mạng:

+ Trước Cách mạng:
* Đi tìm cái đẹp trong quá khứ, thế giới nhân vật là những con
người xuất chúng thuộc về cái thời vang bóng, nếu còn sống trong hiện tại thì
cũng bơ vơ, lạc lõng
* Tìm cảm giác mạnh ở quá khứ “vang bóng một thời” ở chủ
nghĩa xê dịch, ở đời sống truỵ lạc, ở thế giới ma quỷ.
* Sử dụng thể văn tuỳ bút, thiên về diễn tả nội tâm của cái tôi chủ
quan.
+ Sau Cách mạng:
* Không đối lập quá khứ với hiện tại: cái đẹp có cả ở qúa khứ,
hiện tại và tương lai; tài hoa có cả ở nhân dân đại chúng.
* Tìm những hiện tượng gây cảm giác mạnh ở những phong cảnh
đẹp, hùng vĩ của thiên nhiên đất nước và những thành tích của nhân dân trong
chiến đấu và xây dựng.
* Dùng thể văn tuỳ bút pha kí với bút pháp hướng ngoại để phản
ánh hiện thực, ghi chép thành tích chiến đấu và xây dựng của nhân dân.
Câu 6: Tại sao có thể nói tác phẩm Người lái đò sông Đà tiêu biểu
cho phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân sau Cách mạng tháng Tám
1945?
Gợi ý:
- Nguyễn Tuân là nhà văn có phong cách nghệ thuật độc đáo và sâu sắc.
Tùy bút “Người lái đò sông Đà” tiêu biểu cho phong cách của ông trước Cách
mạng tháng Tám.
- Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân biểu hiện ở tùy bút:
+ Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân có thể thâu tóm trong một
chữ ngông. Thể hiện phong cách này, mỗi trang viết của Nguyễn Tuân đều
muốn chứng tỏ sự độc đáo, tài hoa và uyên bác. Do đó mọi sự vật được ông
quan sát, khám phá và miêu tả chủ yếu ở phương diện văn hóa mỹ thuật, mỗi
nhân vật dù làm nghề nghiệp gì cũng đều phải là những nghệ sĩ xuất chúng.
Trong tùy bút Người lái đò sông Đà, thiên nhiên Tây Bắc được Nguyễn Tuân

khám phá dưới góc độ là một công trình nghệ thuật kì diệu của tạo hóa. Đấy là
con sông Đà vừa hung bạo, vừa trữ tình mỹ lệ và đặc biệt, dưới ngòi bút tài hoa
của Nguyễn Tuân, sông Đà không còn là con sông vô tri vô giác mà là một
nhân vật có cá tính, có tâm trạng, có hoạt động phong phú, phức tạp. Và trên
cái nền sông Đà, nhà văn khắc họa đậm nét hình tượng người lái đò vừa trí
dũng, vừa tài hoa trong nghề leo ghềnh vượt thác với tay lái ra hoa, với chất
vàng mười trong tâm hồn.
+ Nguyễn Tuân là nhà văn của những tính cách độc đáo, những tình cảm
mãnh liệt. Do đó ông dạt dào cảm hứng khi viết về những cảnh đẹp diệu kì và
dữ dội của sông Đà cũng như cuộc vượt thác ngoạn mục của người lái đò.
+ Nguyễn Tuân có sở trường với thể loại tùy bút. Trong tùy bút Người
lái đò sông Đà, nhà văn đã thỏa sức thể hiện một cái tôi độc đáo, phong phú và
tài hoa trong việc dựng người, dựng cảnh, liên tưởng táo bạo, phóng túng cùng chất
trữ tình đậm nét.
+ Nguyễn Tuân là nhà văn có kho từ vựng phong phú và khả năng sáng
tạo ngôn ngữ dồi dào. Trong Người lái đò sông Đà, vốn ngôn từ phong phú đã
được tác giả tung ra một cách hả hê, phóng túng (ví dụ: để gọi thác dữ và đá
hiểm, nhà văn đã sử dụng một loạt các từ và cụm từ: thủy quân, cửa ải nước,
cái thằng đá tướng, bọn đá hậu vệ, cổng đá…) ; nhà văn cũng tạo được nhiều
tổ hợp từ độc đáo như: hoang dại như một bờ tiền sử, hồn nhiên như một nỗi
niềm cổ tích tuổi xưa.
Câu văn trong tác phẩm giàu giá trị tạo hình với những so sánh, liên
tưởng phong phú, đặc biệt là đoạn miêu tả thác đá và cuộc thủy chiến trên
sông. Các câu văn giàu nhịp điệu, biết co duỗi nhịp nhàng (ví dụ: Lại như
quãng mặt ghềnh Hát Loóng, dài hàng cây số nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô
gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuýt bất
cứ người lái đò Sông Đà nào tóm được qua đấy; Con Sông Đà tuôn dài tuôn
dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc
bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương
xuân.)