Đánh giá diễn biến chất lượng môi trường đất mặn ở ven biển đồng bằng sông cửu long

1


TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN








Phan Hữu Thành









ĐÁNH GIÁ DIỄN BIẾN CHẤT LƢỢNG MÔI TRƢỜNG
ĐẤT MẶN Ở VEN BIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG





















 

2


TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

Phan Hữu Thành







ĐÁNH GIÁ DIỄN BIẾN CHẤT LƢỢNG MÔI TRƢỜNG
ĐẤT MẶN Ở VEN BIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG






: 




: 60440301




















: PGS.TS. 








 

3

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn Thạc sĩ khoa học: “Đánh giá diễn biến chất
lƣợng môi trƣờng đất mặn ở ven biển đồng bằng sông Cửu Long”, trƣớc tiên
tôi xin chân thành cảm ơn PGS. TS. Phạm Quang Hà đã hƣớng dẫn tận tình,
chu đáo, giúp đỡ tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện luận
văn này.
Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám đốc Viện Môi trƣờng Nông nghiệp,
đặc biệt là các cán bộ nghiên cứu Bộ môn Hóa Môi Trƣờng – Viện Môi trƣờng
Nông nghiệp đã giúp đỡ tôi trong quá trình học và thực hiện đề tài.
Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các Thầy, Cô giáo trong Khoa Môi trƣờng –
Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên đã truyền đạt cho tôi những bài giảng bổ
ích và quý giá.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình và bạn bè đã chia
sẽ, động viên tôi rất nhiều trong quá trình học tập và thực hiện luận văn Thạc
sĩ khoa học.

Tác giả



Phan Hữu Thành
4

MỤC LỤC
 9
 10
 10

Chƣơng 1 – TỔNG QUAN 11
 11
1.1.1. Khái niệm 11
1.1.2. Nguồn gốc phát sinh 11
1.1.3. Phân loại đất mặn 12
1.1.4. Đặc điểm của đất mặn 14
 15
1.2.1. Đặc điểm vi hình thái đất mặn 15
1.2.2. Khoáng sét 17
 19
1.3.1. Thế giới 19
1.3.2. Đồng bằng sông Cửu Long 23
1.3.2.1. Quá trình mặn ha vùng đồng bằng sông Cửu Long 23
1.3.2.2. Quản lý và sử dụng đất mặn 28
 30
1.4.1. Vị trí địa lý 30
1.4.2. Địa hình, địa mạo 30
1.4.3. Khí tượng, thủy văn 31
Chƣơng 2. ĐỊA ĐIỂM, ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU 35
 35
 35
 35
5

 35
2.4.1. Phương pháp thu thập tài liệu 35
2.4.2. Phương pháp kế thừa 36
2.4.3. Phương pháp quan trắc thực địa 36
2.4.4. Phương pháp lấy mẫu đất 36

2.4.5. Phương pháp phân tích mẫu đất trong phòng thí nghiệm 38
3.4.4. Phương pháp xử lý số liệu 39
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 41
       
 41
3.1.1. Diện tích và phân bố 41
3.1.2. Thư
̣
c tra
̣
ng sử dụng đất mặn ở ven biển đồng bằng sông Cửu Long 43
3.1.3. Các hệ thống canh tác trên đất mặn 45
3.1.4. Sử dụng phân bn trên đất mặn 48
  
 2013 49
3.2.1. Kết quả đánh giá hiện trạng chất lượng môi trường đất mặn 49
3.2.2. Đánh giá biến động chất lượng môi trường đất mặn giai đoạn 2009-
2013 57
3.3 60
3.4 62
3.4.1. Giải pháp quản lý 62
3.4.2. Giải pháp công trình 63
3.4.3. Giải pháp kỹ thuật 64
3.4.4. Giải pháp chuyển đổi cơ cấu cây trồng 66
3.4.5. Giải pháp quy hoạch 67
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 68
6

4.1. 


 68
4.2. 

69
TÀI LIỆU THAM KHẢO 70
PHỤ LỤC 76
7

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, ĐỒ THỊ


 
 1.4
1.5 

 




 


-2013
-2013
 1.1 



H2O





-



n




8

KÝ HIỆU VIẾT TẮT
















i
WB: 
9

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
 nay   n
,     Long 
     0,8  ha [5], 
. 
 
 

. 
c


 

 
     km
2
, 


        
o
  
 



: 
 [21], 
 -
  
10

c 
, 
 
 “Đánh
giá diễn biến chất lượng môi trường đất mặn ở ven biển đồng bằng sông Cửu
Long” 

2. Mục tiêu của đề tài
- 
-2013.
-   
          

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

   
  
11

CHƢƠNG 1 – TỔNG QUAN
1.1. Khái niệm, nguồn gốc phát sinh, phân loại và đặc điểm đất mặn
1.1.1. Khái niệm

         -    
         
2
SO
4
, CaCl
2
, CaSO
4
, MgCl
2
,
NaHCO
3
             





3
, CaSO
4
, 
[10].
1.1.2. Nguồn gốc phát sinh

a c
 
[23, 41]

- Các quá trình phong ha: 


ch

- Tưới bằng nước mặn: 



- Mực nước ngầm nông: 

12

-

- Muối ha thạch:     



- Chuyển động của muối: 



- Xâm nhập nước biển: 




- Phân bn ha học và các chất thải: 
           



1.1.3. Phân loại đất mặn



(1) Đất mặn: 



-               
 sunphat  clorua [24, 32].
13

- 2,
44].
- ].
- 


m].
- Theo pH
KCl
].
(2) Đất mặn kiềm: 

2
CO
3





[40].



 , 43, 48].

-
[3, 46, 53].
Bảng 1.1. So sánh các hệ phân loại cho nhóm đất mặn
Việt Nam
FAO-UNESCO
Soil Taxonomy
Nhóm đất mặn
Salic Fluvisols
Aquents/Fluvents
t mc
Gleyi  Salic Fluvisols
Epiaquents
t mn nhiu
Hapli  Salic Fluvisols
Hydraquents
t m

Molli  Salic Fluvisols
Fluvaquents
Nguồn: Viện Thổ Nhưỡng Nông Ha, 2001 [31].
14

1.1.4. Đặc điểm của đất mặn

+



].


-
, SO
4
2-
, HCO
3
-

cation Na
+
, Mg
2+
, Ca
2+

+

2+

Ca

2+
 
an
[24].


H
2
CO
3

+


2
CO
3

2
CO
3


2
+ H
2
O = H
2
CO
3


3

[40].

- Đất mặn sú, vẹt, đước: 
 
K
2

2
O
5



[31].
- Đất mặn nhiều: 
-

2 
0


-
15


[31].
- Đất mặn trung bình và ít: 

-
<
              
KCl
: 6- 
 
2+
/Mg
2+
< 1.
-
-0,17% P
2
O
5
-2,5% K
2
O). Tuy

g s].
- Đất mặn kiềm: 
2
CO
3



 ].
1.2. Vi hình thái và khoáng sét của đất mặn
1.2.1. Đặc điểm vi hình thái đất mặn

 g
 




 -



 
-
C, A--Bw-Cg. 
h 
16

       
-
  



tr










nh







   



17

 0-73%,
  -     
Fe
2
O
3

,


-
 



 











  

1.2.2. Khoáng sét




18




.2
Bảng 1.2: Hàm lượng khoáng vật (%) trong cấp hạt sét của đất mặn
t
t mn (n=9)
Mica
3

Chlorit

Vermiculit

Smectit

n hp (Mx)

Kaolinit

Goethit
Vt
Gibbsit
Vt
Quartz

Feldspars

Jarosit
-
Nguồn: Viện Thổ nhưỡng Nông ha, 2009 [37].
Số liệu trong bảng là Mean ± SD, (-) không xác định được.


kaolinit 
 
              
           

19

K
+
         
Kaolinit  
 
            

4
+

+

             
4
+
.

4
+

+



  

  
 
.



 




1.3. Tổng quan nghiên cứu về môi trƣờng đất mặn
1.3.1. Thế giới


3).
20

Bảng 1.3. Diện tích đất mặn ở một số châu lục trên thế giới
TT
Châu lục
Diện tích (triệu ha)
Tỷ lệ (%)
1

195,0
55,5
2

77,6
22,1
3

53,5

15,2
4

17,6
5,0
5

7,8
2,2
Tổng cộng
351,5
100,0
Th [46],





 [50].


 
 


 [49]   





m
 [39].
21


       

lac
           
(Egyp              
         94) qua

     
 




[44]


   
  
 ].
Talati R. P. 
 

-
 70-80%, ur 
 S. 



22

 







 



Vietiver v
 Jiangsu.


  [51] 

-

[54].



-3%
 


         

23




-3,5   
39.800  62.700 m
3
/ha

 
-110.000 m
3
/ha
 




 
 


  

1.3.2. Đồng bằng sông Cửu Long
1.3.2.1. Quá trình mặn hóa vùng đồng bằng sông Cửu Long

  

          





24

ng:
+ Với đất mặn tự nhiên



+ Với các loại đất khác bị nhiễm mặn: 




   



1.4:
Bảng 1.4: Kết quả đánh giá nhiễm mặn vùng ĐBSCL
Đơn vị: ha
STT
Loại đất
Ký hiệu

Không mặn
Mức độ nhiễm mặn
Tổng



1

C
24.373
107
1.430
44.817
70.727
2

G
414
-
-
947
1.361
3

P
659.408
43.742
34.383
133.705
871.238

4

S
655.811
105.320
80.198
81.029
922.358
5

V
-
11.489
12.324
123.753
147.566
6

X
168.952
14.256
127
796
184.131

Tổng

1.508.958
174.914
128.462

385.047
2.197.381

Tỷ lệ (%)

68,67
7,90
5,85
17,52
100
Nguồn: Trung tâm Điều tra, Đánh giá tài nguyên đất, 2013 [30].
25

Đồ thị 1.1 : Mức độ nhiễm mặn tại các địa phương ở ĐBSCL











 
















1.5).