Khái quát về Liên hợp quốc

LỜI MỞ ĐẦU
Trong lịch sử loài người, hòa bình luôn là nguyện vọng tha thiết và chính đáng
của quốc gia, các dân tộc trên thế giới. Cuộc chiến tranh thế giới lần thứ hai đã gây ra
quá nhiều mất mát cho nhân loại. Để tránh lặp lại một cuộc chiến thế giới mới đồng
thời đẩy lùi chiến tranh cục bộ và xung đột vũ trang cũng như những mâu thuẫn quốc
gia, chủ nghĩa khủng bố quốc tế, chủ nghĩa cực đoan hồi giáo đang xảy ra hàng ngày,
đe dọa nghiêm trọng nền hòa bình và an ninh thế giới, các quốc gia phải phát huy tối
đa khả năng của chính mình đồng thời không ngừng thúc đẩy sự hợp tác với nhau
không chỉ trong khu vực mà trên phạm vi toàn cầu để củng cố hòa bình, an ninh quốc
tế, đặc biệt là việc tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc.
Tại Hội nghị cấp cao Thiên niên kỷ năm 2000 và Hội nghị cấp cao năm 2005
kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập Liên hợp quốc (LHQ) được tổ chức tại Trụ sở LHQ
ở New York, các vị lãnh đạo các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam, đã
khẳng định rõ vai trò quan trọng của LHQ, coi tổ chức toàn cầu này là nền tảng
không thể thiếu cho một thế giới hòa bình, thịnh vượng và công bằng hơn. Từ 51
thành viên ban đầu, hiện nay Liên hợp quốc là một trong những tổ chức quốc tế đa
phương toàn cầu lớn nhất với 192 thành viên. Nhận thức sâu sắc về sự cần thiết của
một cơ sở toàn diện cho hòa bình, các quốc gia thành viên đề ra mục đích hàng đầu
của LHQ là duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, đồng thời xác định những mục đích
quan trọng khác cho các hoạt động của LHQ là tăng cường quan hệ hữu nghị giữa các
dân tộc, thúc đẩy hợp tác để giải quyết các vấn đề quốc tế về kinh tế, xã hội, văn hóa,
nhân đạo và bảo đảm quyền con người. Các quốc gia cũng trao cho LHQ vai trò là
trung tâm điều hòa các hành động của các dân tộc hướng theo những mục đích đó.
Cùng với các nguyên tắc cơ bản được ghi nhận trong Hiến chương Liên hợp
quốc là một bộ máy gồm sáu cơ quan chính chịu trách nhiệm về các lĩnh vực khác
nhau, trong đó, Hội đồng Bảo an và và Đại hội đồng Liên hợp quốc là những cơ quan
được trao trách nhiệm hàng đầu trong việc duy trì hòa bình, an ninh quốc tế.
Trong bài viết này, chúng em xin trình bày những vấn đề cơ bản về vai trò của
Liên hợp quốc trong hoạt động duy trì hòa bình và an ninh quốc tế.
1
NỘI DUNG

A – Khái quát về Liên hợp quốc.
Liên hợp quốc là một tổ chức quốc tế tuyên bố hỗ trợ sự cộng tác của các quốc
gia thành viên trong các lĩnh vực luật pháp quốc tế, an ninh quốc tế, phát triển kinh tế
- xã hội và nhân quyền. Liên hợp quốc được thành lập trên cơ sở Hiến chương Liên
hợp quốc ngày 24/10/1945 để thay thế Hội Quốc Liên với mục đích ban đầu là chấm
dứt chiến tranh giữa các quốc gia, gìn giữ hoà bình và thúc đẩy đối thoại. Từ 51 thành
viên ban đầu, đến nay, Liên hợp quốc đã có 192 thành viên hoạt động trên cơ sở các
nguyên tắc nền tảng của quan hệ quốc tế được ghi nhận cụ thể trong các văn bản của
Liên hợp quốc, đặc biệt là Tuyên bố năm 1970.
1. Tôn chỉ, mục đích và nguyên tắc hoạt động của Liên hợp quốc.
Theo Điều 1 Hiến chương Liên hợp quốc, tổ chức này theo đuổi những mục
đích sau:
- Duy trì hòa bình và an ninh quốc tế;
- Phát triển những quan hệ hữu nghị giữa các nước trên cơ sở tôn trọng quyền
bình đẳng, dân tộc tự quyết;
- Thực hiện sự hợp tác quốc tế trong việc giải quyết các vấn đề quốc tế
- Trở thành trung tâm phối hợp mọi hành động của các dân tộc nhằm đạt được
những mục đích nói trên.
Liên hợp quốc hoạt động trên nguyên tắc nền tảng của quan hệ quốc tế, theo
điều 2 Hiên chương Liên hợp quốc như:
- Nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền của các quốc gia thành viên;
- Nguyên tắc các thành viên của Liên hợp quốc phải thực hiện đầy đủ những
nghĩa vụ theo quy định của Hiến chương;
- Nguyên tắc các thành viên Liên hợp quốc phải giải quyết các tranh chấp quốc
tế bằng các phương pháp hòa bình
- Nguyên tắc các thành viên Liên hợp quốc phải từ bỏ đe dọa dùng vũ lực hay
sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế (…)
2. Các cơ quan chính.
2
Tổ chức này được chia thành 6 cơ quan chính, bao gồm:

- Đại hội đồng,
- Hội đồng bảo an,
- Hội đồng kinh tế và xã hội,
- Hội đồng quản thác,
- Toà án quốc tế
- Ban thư ký.
Nhân vật đại diện tiêu biểu nhất của Liên hợp quốc là Tổng thư ký, đương
nhiệm là Ban Ky-moon người Hàn Quốc.
B - Vai trò của LHQ trong việc duy trì hòa bình và an ninh quốc tế.
Vai trò duy trì hòa bình và an ninh quốc tế của LHQ được thể hiện chủ yếu
thông qua hoạt động duy trì hòa bình và an ninh quốc tế của Đại hội đồng và Hội
đồng bảo an, ngoài ra còn có các cơ quan khác.
I, Vai trò của Đại hội đồng Liên hợp quốc trong việc duy trì hòa bình và an
ninh quốc tế.
Đại hội đồng Liên hợp quốc là một trong sáu cơ quan chính của Liên hợp
quốc. Được thành lập bởi các quốc gia thành viên, Đại hội đồng triệu tập các kỳ họp
thường niên dưới quyền của vị chủ tịch được bầu chọn trong vòng các đại biểu đến từ
các quốc gia thành viên. Là cơ quan duy nhất của Liên hợp quốc có đại diện tất cả các
thành viên, Đại hội đồng có chức năng của một diễn đàn để các thành viên đề đạt
sáng kiến trong những vấn đề về hoà bình, tiến bộ kinh tế và nhân quyền. Ngoài ra,
Đại hội đồng cũng có thể đề xuất các cuộc nghiên cứu, đưa ra những lời khuyên, cổ
xuý cho nhân quyền, soạn thảo công pháp quốc tế và xúc tiến những chương trình
kinh tế, văn hoá, xã hội và giáo dục. Trong việc duy trì hoà bình và an ninh quốc tế,
Đại hội đồng có vai trò khá quan trọng, hoạch định những đường lối chung cho việc
thực hiện đảm bảo hoà bình và an ninh thế giới.
Nhiệm vụ duy trì hoà bình và an ninh quốc tế của Đại hội đồng đã được ghi
nhận rất rõ tại Điều 11 Hiến chương Liên hợp quốc. Theo đó, Đại hội đồng Liên hợp
quốc có thể xem xét những nguyên tắc hợp tác chung về sự hợp tác để duy trì hoà
3
bình và an ninh quốc tế, kể cả những nguyên tắc giải trừ quân bị, hạn chế vũ trang và

đưa ra những kiến nghị cho các thành viên Liên hợp quốc hay Hội đồng bảo an. Đại
hội đồng có thể thảo luận mọi vấn đề liên quan đến việc duy trì hoà bình và an ninh
quốc tế do bất kỳ thành viên nào của Liên hợp quốc, hoặc do Hội đồng bảo an hay bất
cứ quốc gia nào không phải là thành viên của Liên hợp quốc đưa ra trước Đại hội
đồng. Nếu mọi vấn đề thuộc loại này cần phải có một hành động thì Đại hội đồng
chuyển lại cho Hội đồng bảo an trước hoặc sau khi thảo luận. Mới đây, ngày
23/9/2009, trong ngày họp đầu tiên của Đại hội đồng Liên hợp quốc, các cường quốc
đã cảnh báo Iran và Bắc Triều Tiên về hậu quả của cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân.
Ngày 24/9/2009, tại New York, dưới sự chủ toạ của Tổng thống Mỹ Barack Obama,
Hội đồng bảo an Liên hợp quốc đã họp thượng đỉnh về vấn đề không phổ biến hạt
nhân và giải trừ vũ khí hạt nhân. Trong khuôn khổ cuộc họp này, Hội đồng bảo an đã
thông qua nghị quyết về một thế giới không có hạt nhân.
Ngoài ra, Đại hội đồng cũng có thể lưu ý Hội đồng bảo an về những tình thế có
khả năng làm nguy hại cho hoà bình và an ninh quốc tế.
Trong hơn 50 năm qua, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua nhiều nghị
quyết và tuyên bố nhằm nâng cao hiệu quả của mình trong việc duy trì hoà bình và an
ninh quốc tế. Các nghị quyết và tuyên bố quan trọng nhất trong lĩnh vực này là:
Tuyên bố năm 1970 về tăng cường an ninh quốc tế; Nghị quyết 3314 năm 1974 về
định nghĩa xâm lược; Tuyên bố năm 1988 về ngăn ngừa và loại trừ tranh chấp và tình
thế có thể đe doạ hoà bình, an ninh quốc tế và vai trò của Liên hợp quốc trong lĩnh
vực này…
II, Vai trò của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc trong việc duy trì hoà bình và
an ninh thế giới.
Là một trong sáu cơ quan chính của Liên hợp quốc, Hội đồng bảo an được
thành lập nhằm duy trì hoà bình và an ninh quốc tế. Trên cơ sở của Điều 24 Hiến
chương Liên hợp quốc, Hội đồng bảo an được các thành viên của Liên hợp quốc trao
cho “trách nhiệm chính trong sự nghiệp duy trì hoà bình và an ninh quốc tế”. Có thể
4
nói, Hội đồng bảo an Liên hợp quốc là cơ quan giữ vai trò chủ đạo trong việc duy trì
hoà bình và an ninh quốc tế.

Nếu Đại hội đồng Liên hợp quốc xem xét những nguyên tắc chung về duy trì
hoà bình và an ninh quốc tế thì Hội đồng bảo an lại đảm nhiệm việc triển khai cụ thể
các hoạt động nhằm duy trì hoà bình và an ninh quốc tế. Hội đồng bảo an có quyền áp
dụng các biện pháp cần thiết nhằm giải quyết hòa bình các tranh chấp quốc tế. Tuy
nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, Hội đồng bảo an cũng có quyền sử dụng các
biện pháp mang tính cưỡng chế nhằm loại trừ các mối đe dọa, phá hoại hòa bình hoặc
các hành vi xâm lược. Trong khi thực thi chức trách của mình, Hội đồng bảo an hoạt
động với tư cách thay mặt cho tất cả các quốc gia thành viên của Liên hợp quốc. Vai
trò của Hội đồng bảo an nhằm thực hiện chức năng duy trì hòa bình và an ninh quốc
tế được thể hiện qua việc:
1. Vai trò của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc trong việc tham gia giải quyết
hoà bình các tranh chấp quốc tế.
Trong thực tiễn quốc tế, tranh chấp luôn là khả năng tiềm ẩn, phát sinh từ các
mối quan hệ giữa các quốc gia khi quan hệ hợp tác giữa các quốc gia ngày càng được
mở rộng. Đó thường là hoàn cảnh cụ thể mà trong đó các chủ thể luật quốc tế có
những quan điểm cụ thể trái ngược hoặc mâu thuẫn nhau và có những yêu cầu, hay
đòi hỏi cụ thể không thống nhất được. Sự trái ngược nhau về quan điểm và quyền lợi
đã đưa đến việc không thoả thuận được với nhau về quyền hoặc sự kiện, từ đó làm
nảy sinh xung đột, mâu thuẫn.
Hiến chương Liên hợp quốc đã trao quyền cho các quốc gia tự giải quyết các
tranh chấp (Điều 33) nhằm đảm bảo một nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế: nguyên
tắc hoà bình giải quyết các tranh chấp quốc tế. Tuy nhiên, vai trò tham gia giải quyết
hoà bình các tranh chấp quốc tế của Hội đồng bảo an cũng đã được ghi nhận trong
Chương VI Hiến chương Liên hợp quốc. Theo Điều 34 Hiến chương Liên hợp quốc,
Hội đồng bảo an có quyền điều tra bất cứ tranh chấp hay tình thế nào mà có thể dẫn
tới bất hoà hoặc gây ra tranh chấp giữa các quốc gia, xác định xem tranh chấp ấy
hoặc tình thế ấy nếu kéo dài có thể đe dọa đến việc duy trì hòa bình và an ninh quốc
5
tế không. Như vậy, vai trò của Hội đồng bảo an trong quá trình này chỉ dừng lại ở
việc xác định mức độ ảnh hưởng của tranh chấp đối với hòa bình và an ninh quốc tế,

kêu gọi các bên áp dụng các biện pháp hòa bình thích hợp để giải quyết tranh chấp.
Nếu thấy cần thiết, Hội đồng bảo an có chức năng yêu cầu các bên tranh chấp giải
quyết các tranh chấp quốc tế bằng các biện pháp hoà bình (Điều 33). Ví dụ: Tại cuộc
họp của Hội đồng Bảo an về tình hình Cộng hòa Sát, xét thấy việc giao tranh bùng
phát tại Sát trong những ngày qua sau khi phiến quân phát động các cuộc tiến công
nhằm vào lực lượng chính phủ có ảnh hưởng tới hòa bình an ninh quốc tế đồng thời
nhận thức rõ quan hệ giữa Sát và Xuđăng đối với tình hình ở tiểu khu vực có ý nghĩa
khá quan trọng, Hội đồng Bảo an đã nhất trí thông qua tuyên bố lên án cuộc tấn
công của phiến quân, kêu gọi các nước trong khu vực nghiêm chỉnh tuân thủ Hiệp
định Đaca và các hiệp định liên quan, khuyến khích đối thoại chính trị tại Sát..
Khi các bên tranh chấp không giải quyết vụ tranh chấp này bằng phương pháp
hoà bình thì các bên đương sự đó sẽ đưa vụ tranh chấp ấy ra Hội đồng bảo an và lúc
này vai trò của Hội đồng bảo an được nâng lên rất nhiều. Hội đồng bảo an có quyền
áp dụng bất kì thủ tục hoặc phương thức giải quyết tranh chấp nào mà Hội đồng bảo
an cho là hợp lý (Điều 37). Như vậy, tuy rằng Liên hợp quốc trao quyền tự giải quyết
hoà bình cho các quốc gia, nhưng Hội đồng bảo an cũng có đóng góp vào việc thúc
đẩy và định hướng, kiến nghị các điều kiện giải quyết tranh chấp giữa các bên nhằm
đảm bảo hoà bình và an ninh quốc tế. Hội đồng có thể "đề xuất những thủ tục hoặc
phương pháp điều chỉnh" nếu Hội đồng xét thấy tình huống có thể gây nguy hại cho
hoà bình và an ninh quốc tế. Những đề xuất này có tính ràng buộc đối với các thành
viên Liên Hiệp Quốc. Có thể thấy, đóng góp lớn nhất của LHQ là đã góp phần ngăn
ngừa không để xảy ra một cuộc chiến tranh thế giới mới trong 62 năm qua. Một số
cuộc khủng hoảng quốc tế đã được giải quyết với sự trung gian hòa giải của Liên hợp
quốc. Theo thống kê của LHQ, tổ chức này đã hỗ trợ các cuộc thương lượng đưa đến
giải pháp hòa bình cho hơn 170 cuộc xung đột ở các khu vực, có thể kể đến các xung
đột tại El Salvador, Guatemala, Namibia, Cambodia, Mozambique, Afghanistan,
Sierra Leone, Burundi và xung đột phía Bắc NamSudan.
6