bài 13. Khái quát về năng lượng và chuyển hóa vật chất

Giáo án sinh học 10 - Ban cơ bản
Tuần dạy: 13 Ngày soạn: 09/ 11/ 2010
Tiết dạy: 13 Ngày dạy: / / 2010
Chương III : CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG TRONG TẾ BÀO
TÊN BÀI DẠY- Bài 13 : KHÁI QUÁT VỀ NĂNG LƯỢNG VÀ CHUYỂN HÓA
VẬT CHẤT
I. Mục tiêu: Sau khi học xong, học sinh cần:
1. Kiến thức:
- Phát biểu được khái niệm năng lượng.
- Phân biệt được thế năng và động năng, đồng thời đưa ra các ví dụ minh họa.
- Giải thích được cấu trúc và chức năng của ATP - đồng tiền năng lượng của tế
bào.
- Trình bày được khái niệm chuyển hóa vật chất, khái niệm chuyển hóa năng
lượng( hiểu được chuyển hóa vật chất luôn đi kèm với chuyển hóa năng lượng).
2. Kĩ năng:
- Thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ, lớp.
- Lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ý tưởng.
- Tìm kiếm và xử lí thông tin về cấu trúc và chức năng của ATP, khái niệm
chuyển hóa vật chất trong tế bào.
- Quản lí thời gian, đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm.
3. Thái độ: Liên hệ chế độ dinh dưỡng để phòng bệnh.
II. Chuẩn bị:
1. Giáo viên:
- Hình 13.1, 13.2 SGK Sinh học 10 phóng to.
- Các hình ảnh minh họa khác.
2. Học sinh: Xem lại bài 11" Vận chuyển các chất qua màng sinh chất" và đọc trước bài
13 ở nhà
III. Trọng tâm:
- Phân biệt được động năng và thế năng.
- Giải thích được vì sao ATP là hợp chất cao năng và là đồng tiền năng lượng của
tế bào.

IV. Phương pháp:
- Trực quan - Tìm tòi.
- Dạy học nhóm.
- Vấn đáp - tìm tòi.
V. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định lớp(1-2 phút) : Kiểm tra sĩ số HS
2. Kiểm tra bài cũ(3-5 phút): Cuối giờ trả bài, sửa bài và nhận xét bài làm.
3. Bài mới :
* ĐVĐ: Các chất được vận chuyển qua màng theo những con đường nào? Yếu tố nào
tham gia vào quá trình vận chuyển chủ động?
HS trả lời
GV nêu: Vậy ATP là gì? ATP giữ vai trò gì trong tế bào?
Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ: Sinh - Công nghệ GV soạn: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 1-
Giáo án sinh học 10 - Ban cơ bản
* Vào bài:
* Hoạt động I: Tìm hiểu năng lượng và các dạng năng lượng trong tế bào( 15-20
phút)
Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung ghi bảng
(?) Hãy kể tên một số dạng
năng lượng có trong tự
nhiên mà em biết?
GV nêu: Con người có thể
sử dụng NL mặt trời để đun
sôi nước hoặc nấu chín thức
ăn. Vậy năng lượng là gì?
(?) Căn cứ vào trạng thái
sẵn sàng sinh công hay
không, người ta chia năng
lượng thành những loại

nào? Động năng có gì khác
thế năng??
Để minh họa cho ĐN và
TN, GV làm thí nghiệm với
ná, dây thun yêu cầu HS
quan sát và cho biết: Đâu
được coi là động năng? Thế
năng?
(?) Trong tế bào, năng
lượng có khả năng sinh
công không? Cho ví dụ?
(?) Trong tế bào sống, năng
lượng được tồn tại ở những
dạng nào?
Chuyển ý: Năng lượng chủ
yếu của tế bào là hóa năng
tồn tại ở dạng ATP.
(?) Dựa vào SGK, hãy cho
biết ATP là gì?
Tranh H 13.1 SGK
(?) Phân tử ATP được cấu
tạo bởi những thành phần
hóa học nào?
(?) 3 nhóm photphat tham
gia cấu tạo nên phân tử
NL mặt trời, NL từ gió,
nước, NL từ sự phân rã của
các tia phóng xạ,
Dựa vào SGK trả lời.
Thảo luận trả lời.

HS quan sát thí nghiệm,
thảo luận nhanh, trả lời.
Thảo luận nhanh trả lời.
Trả lời nhanh.
Là một hợp chất cao năng
và được xem như đồng tiền
năng lượng của tế bào.
Quan sát tranh kết hợp
SGK trả lời.
Thảo luận trả lời nhanh.
I. Năng lượng và các dạng
năng lượng trong tế bào :
1. Năng lượng:
- Khái niệm: đại lượng đặc
trưng cho khả năng sinh
công
- Gồm 2 loại :
+ Động năng: dạng năng
lượng sẵn sàng sinh ra
công.
+ Thế năng: loại năng
lượng dự trữ, có tiềm năng
sinh ra công.
2. Các dạng năng lượng
tồn tại trong tế bào: hóa
năng, điện năng, nhiệt năng.
3. ATP (Ađênozin
triphotphat) - đồng tiền
năng lượng của tế bào:
a. Cấu tạo: 3 thành phần

+ 1 bazơ nitơ Ađênin.
+ 1 đường ribôzơ.
+ 3 nhóm phôtphat.
Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ: Sinh - Công nghệ GV soạn: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 2-
Giáo án sinh học 10 - Ban cơ bản
ATP có gì đặc biệt?
GV nhấn mạnh: Các nhóm
phôtphat đều mang điện
tích âm nên khi nằm gần
nhau luôn có xu hướng đẩy
nhau, làm cho liên kết giữa
2 nhóm phôtphat ngoài
cùng trong ATP dễ bị phá
vỡ để giải phóng năng
lượng. Do đó liên kết giữa
2 nhóm photphát cuối cùng
trong ATP gọi là liên kết
cao năng và phân tử ATP
gọi là hợp chất cao năng.
(?) Quá trình ATP truyền
năng lượng cho các hợp
chất khác diễn ra ntn?
GV nhấn mạnh: Nhờ khả
năng dễ dàng nhường năng
lượng mà ATP trở thành
chất hữu cơ cung cấp năng
lượng phổ biến trong tế bào
nên ATP gọi là đồng tiền
năng lượng của tế bào.

(?) Hãy lấy 1 vài ví dụ
minh họa cho hoạt động
của tế bào cần thiết phải có
ATP?
(?) Từ đó cho biết ATP gĩư
vai trò gì trong tế bào?
GV củng cố lại vai trò của
ATP qua H 21.3 SGKNC
sơ đồ minh họa vai trò của
ATP trong các hoạt động
sống của tế bào.
Các nhóm photphat cuối
cùng của ATP sẽ chuyển
cho các chất khác để trở
thành ADP và ngay lập tức
ADP lại gắn thêm 1 nhóm
photphat khác để trở thành
ATP.
VD: Sự co của tế bào cơ
tim, tế bào cơ xương ; các
tế bào đang sinh trưởng
mạnh, vận chuyển các chất
qua màng trong quá trình
lọc máu, sự chuyển động
của chất nguyên sinh, của
các loại bào quan
Trả lời nhanh.
* Lưu ý:
Ba nhóm photphat của ATP
có chứa 2 liên kết cao năng.

Mỗi liên kết cao năng khi
phá vỡ giải phóng 7,3 kcal.
b. Vai trò của ATP:
+ Tổng hợp nên các chất
hóa học cần thiết cho tế
bào.
+ Vận chuyển các chất qua
màng ngược với građient
nồng độ.
+ Sinh công cơ học.
Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ: Sinh - Công nghệ GV soạn: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 3-
Giáo án sinh học 10 - Ban cơ bản
* Hoạt động II: Tìm hiểu chuyển hóa vật chất trong tế bào ( 10 phút)
Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung ghi bảng
GV hỏi:
(?) Prôtêin trong thức ăn
được chuyển hóa như thế nào
trong cơ thể và năng lượng
sinh ra trong quá trình
chuyển hóa được dùng vào
việc gì?
GV nêu: Các chất khác như
tinh bột, lipit cũng được
chuyển hóa như vậy. Quá
trình chuyển hóa trải qua
nhiều phản ứng hóa học với
nhiều loại enzim khác nhau
được gọi là chuyển hóa vật
chất. Vậy chuyển hóa vật

chất là gì ?
(?) Chuyển hóa vật chất giữ
vai trò gì đối với tế bào và cơ
thể?
(?) Quá trình chuyển hóa vật
chất và năng lượng có mối
quan hệ gì với nhau?
(?) Vậy khi ăn quá nhiều
thức ăn giàu năng lượng mà
không được cơ thể sử dụng
hết thì sẽ dẫn đến điều gì?
(?) Cần phải có chế độ dinh
dưỡng ntn cho hợp lí?
Pr/TĂ dưới tác dụng của
enzim phân giải thành các
aa. Các aa được hấp thụ
vào màng ruột rồi vào máu
và được tế bào sử dụng làm
nguyên liệu để tổng hợp
Pr/tế bào hoặc được phân
giải thành các chất khác.
Trả lời nhanh.
giúp tế bào thực hiện các
đặc tính đặc trưng của sự
sống như sinh trưởng, sinh
sản, cảm ứng.
chuyển hóa vật chất luôn
kèm theo chuyển hóa năng
lượng.
dẫn đến béo phì, tiểu

đường, cao huyết áp,
Có ăn uống hợp lí kết hợp
với các loại thức ăn.
II. Chuyển hóa vật chất :

tập hợp các phản ứng sinh hóa
xảy ra bên trong tế bào, luôn
kèm theo chuyển hóa năng
lượng.
4. Củng cố và hướng dẫn về nhà: ( 5-8 phút)
a. Củng cố( 5 phút):
Câu 1: Mô tả cấu trúc hóa học và chức năng của phân tử ATP?
Câu 2: Vì sao ATP là đồng tiền năng lượng của tế bào?
b. Dặn dò( 2 phút):
- Học thuộc bài đã học.
- Xem phần Em có biết ?
Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ: Sinh - Công nghệ GV soạn: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 4-
Giáo án sinh học 10 - Ban cơ bản
- Đọc trước bài 14 trang 57, SGK Sinh học 10.
5. Rút kinh nghiệm:






Trường THPT Phạm Phú Thứ Tổ: Sinh - Công nghệ GV soạn: Hoàng Thị Bích Liên
-Trang 5-