Ý thức pháp luật và Giáo dục pháp luật

Hiện nay chúng ta đang xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
dân, do dân và vì dân với mục đích thực hiện quyền làm chủ của nhân dân đúng
theo đường lối và chính sách của Đảng. Nhà nước XHCN luôn đảm bảo cho dân
có cuộc sống ổn định. Để có thể xây dựng được một nhà nước pháp quyền như
vậy, trước hết phải xây dựng được một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh. Một công
việc hết sức quan trọng đẻ làm được điều đó là phải tuyên truyền, phổ biến và
giáo dục pháp luật cho người dân thật tốt, giúp họ ý thức được pháp luật một
cách đúng đắn.
Ý thức pháp luật là “ tồng thẻ các quam điểm, quan niệm, tư tưởng thịnh
hành trong xã hội về pháp luật, là thái độ, tình cảm, sự đánh giá của con người
đối với pháp luật cũng như đối với hành vi pháp luật của các chủ thể trong xã hội
“ . Ý thức pháp luật có 2 đặc điểm: Thứ nhất là luôn có tính độc lập tương đối và
có sự tác động trở lại tồn tại xã hội. Thứ hai là có tính giai cấp.
Giáo dục pháp luật là “ tác động có mục đích, có định hướng tóu nhận thức
của con người nhằm trang bị cho mỗi người tri thức pháp luật nhất định đẻ từ đó
có ý thức đúng đắn về pháp luật, tôn trọng và xử sự theo yêu cầu của pháp luật”.
Giáo dục pháp luật gồm ba mục đích cụ thể. Thứ nhất, giáo dục pháp luật nhằm
hình thành, làm sâu và mở rộng hệ thống tri thức pháp luật của công dân. Thứ
hai, nhằm hình thành tình cảm và lòng tin đối với pháp luật. Thứ ba, hình thành
động cơ, hành vi và thói quen xử sự hợp pháp, tích cực.
Nắm rõ khái niệm về ý thức pháp luật, giáo dục pháp luật và mục đích của
công tác này, hiệu quả của tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật sẽ cao hơn.
1
Ở các nước phát triển, hệ thống pháp luật ổn định, người dân có ý thức tôn
trọng luật pháp, đó là điều kiện cần và đủ để hệ thống luật pháp vận hành thông
suốt trong cuộc sống, làm tiền đề cho xã hội ổn định và phát triển. Còn ở ta, chỉ
riêng trong kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XII, các đại biểu phải cho ý kiến, xem
xét khoảng 12 dự thảo luật, pháp lệnh. Dự kiến cả năm 2009 lên tới 59 dự thảo
luật, pháp lệnh. Điều dễ nhận thấy là, mấy năm gần đây, dường như Quốc hội
tăng tốc độ làm luật chỉ để phục vụ mục tiêu gia nhập WTO và hội nhập quốc tế,
còn việc tuyên truyền, phổ biến luật, pháp lệnh đến các tổ chức, cá nhân, doanh

nghiệp và công dân bị đẩy xuống hàng thứ yếu. Ở TPHCM, trong một năm, thử
hỏi có mấy cuộc thi tìm hiểu hay phổ biến pháp luật đến người dân? Có chăng
chỉ vài lần do Công an TP, Sở Tư pháp hay Tổng LĐLĐ tổ chức. Trong cả bộ
máy quản lý hành chính thành phố đồ sộ với 24 quận-huyện, 239 phường-xã, có
được mấy nơi kết hợp với Sở Tư pháp TP tổ chức phổ biến pháp luật đến người
dân?
Còn đối với người dân, chúng ta vẫn thường thấy các cơ quan quản lý liên
tục thống kê tỷ lệ phổ cập giáo dục phổ thông cơ sở, phổ thông trung học. Điều
đó tuy chứng minh trình độ học vấn của một xã hội tiến lên hay thụt lùi, nhưng
như thế vẫn chưa đủ. Vì, với một người tốt nghiệp phổ thông trung học thì một
năm chỉ mới dự được vài chục tiết học giáo dục công dân. Mà môn học này chỉ
như “cưỡi ngựa xem hoa” về cách hành xử trong cuộc sống.
Vậy thì bước vào cuộc sống, họ tiếp thụ các nội dung của luật pháp vận hành
trong xã hội như thế nào? Cũng thật là lạ, công dân ta hết đi học coi như đương
nhiên thấu hiểu luật pháp, dù cho pháp luật Việt Nam được các đại biểu Quốc
hội – các nhà làm luật xem xét, sửa đổi nhanh như chong chóng! Một điều mâu
thuẫn hiển hiện quá rõ nhưng dường như ít người chú ý để chỉnh sửa khiếm
2
khuyết. Chính vì thế, mặc dù xã hội Việt Nam được coi là ổn định nhưng lại
đang tiềm ẩn những bất ổn do dân trí về pháp luật quá thấp.
Có thể nói công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật ở nước ta
hiện nay là vô cùng bức thiết, cần được thực hiện nhanh chóng nhưng cũng cần
chuẩn xác. Bởi người dân thực thi pháp luật như thế nào phụ thuộc rất nhiều vào
khâu này. Cùng cả nước, các địa phương cũng rất nỗ lực phổ biến giáo dục pháp
luật đến từng người dân.

Tổng kết 5 năm PBGDPL) , có 38 tập thể và 61 cá nhân được Chủ tịch UBND tặng bằng khen (
Tỉnh Cà Mau )
Từ năm 2003 - 2007, các ngành, các cấp trong tỉnh đã tập trung tuyên truyền
các văn bản pháp luật được gần 66 ngàn cuộc cho trên 2 triệu lượt người tham

dự. Các hình thức phổ biến giáo dục pháp luật (PBGDPL) cho nhân dân được
thực hiện rất đa dạng, như: tập huấn, thi tìm hiểu về kiến thức pháp luật, hòa giải
cơ sở, sinh hoạt câu lạc bộ, xét xử lưu động… Công tác hòa giải cơ sở nổi bật
với 9.987/13.863 vụ thành công, tạo điều kiện cho các bên trả cho nhau 7,48 tỷ
đồng, 2.769 chỉ vàng, gần 3 triệu m2 đất thổ cư, đất nông nghiệp và nhiều tài sản
có giá trị khác. Điều này không những kịp thời giải quyết các mâu thuẫn, tranh
chấp nội bộ và góp phần xây dựng khối đại đoàn kết trong toàn dân, hạn chế tình
trạng khiếu kiện kéo dài, vượt cấp. Hội nghị tổng kết 5 năm triển khai thực hiện
3
Chương trình PBGDPL (2003-2007) được tổ chức vào ngày 7/4 tại Hội trường
UBND tỉnh, nhận định: Công tác PBGDPL đã làm chuyển biến đáng kể về nhận
thức, nâng cao kỷ luật, kỷ cương trong đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, lao
động, từng bước hình thành ý thức chủ động tìm hiểu pháp luật, ý thức tự giác
chấp hành pháp luật trong nhân dân, góp phần xây dựng một xã hội học tập và
làm theo hiến pháp, pháp luật. Tuy nhiên, hội nghị cũng nhận ra những hạn chế
cần khắc phục nhanh chóng trong thời gian tới về PBGDPL, đó là: Từng lúc,
từng nơi các cấp ủy đảng, chính quyền còn lơ là công tác PBGDPL và dù đã có
uốn nắn nhưng chậm khắc phục; công tác tuyên truyền chậm đổi mới, một số nơi
chưa bám sát vào 5 nhóm đối tượng để chỉ đạo, phối hợp thực hiện; đội ngũ báo
cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật chưa được bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên
sâu… Phó Giám đốc Sở Giáo dục - Đào tạo Đoàn Thị Bảy thông tin: Toàn tỉnh
hiện có 27 trường THPT nhưng chỉ có 36 giáo viên trực tiếp đứng ra giảng dạy
bộ môn giáo dục công dân, như thế là chưa đủ, không đáp ứng được nhu cầu tiếp
nhận kiến thức pháp luật trong trường học. Bên cạnh đó lại nặng về lý thuyết,
các hoạt động ngoại khóa còn đơn điệu, rất hạn chế… và bà cho rằng đây chính
là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng rất lớn đến thành tích học tập, giá trị
đạo đức của học sinh chưa được phát huy. Cùng quan điểm, đại diện huyện đoàn
Đầm Dơi cho rằng hiện công tác PBDGPL chưa đi vào đối tượng cần giáo dục
một cách cụ thể, cách tuyên truyền giáo dục còn khô cứng, thiếu chiều sâu. Phó
Chủ tịch Liên đoàn lao động Cà Mau - Lê Minh Đặng khẳng định: chính việc

chạy theo lợi nhuận tại các công ty, doanh nghiệp có sử dụng lao động gây ra
tình trạng thiếu quan tâm tổ chức cho công nhân học luật. Thế nên số vụ việc vi
phạm Luật Lao động còn xảy ra thường xuyên với nhiều vụ đình công, ngừng
công tập thể, gây thiệt hại kinh tế cho lao động và người sử dụng lao động, gây
mất an ninh trật tự địa phương. Hơn nữa, hiện chúng ta chỉ quan tâm PBGDPL
cho công nhân viên chức lao động khu vực nhà nước, chưa quan tâm đúng mức
4
trong việc PBGDPL cho người sử dụng lao động, công nhân lao động ngoài
quốc doanh, mà hiện nay xu hướng kinh tế ngoài quốc doanh đang phát triển
nhanh từ sự phát triển tất yếu của xã hội. Phó Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức
hữu nghị - Trần Phương Thế nhận định: Đất nước đã bước vào thời kỳ hội nhập
và phát triển cùng thế giới, vậy mà người công nhân, nông dân, kể cả lực lượng
cán bộ, công chức lại chưa hiểu, hiểu một cách mơ hồ về pháp luật thì làm sao
làm chủ được sản xuất, điều hành được tại địa bàn mình. Và thế thì làm sao
chúng ta có thể cạnh tranh, làm chủ được những thành quả lao động, sản xuất
trên thương trường hội nhập thế giới. Giám đốc Sở Tư Pháp, Phó Chủ tịch Hội
đồng PBDGPL Nguyễn Tiến Hải nhìn nhận: “ Luật hiện nay ra mới, sửa đổi bổ
sung liên tục, các văn bản dưới luật rất nhiều nên chúng tôi chưa thể nhanh
chóng đáp ứng theo nhu cầu trong việc phổ biến giáo dục tại các địa phương
trong tỉnh. Ông Hải cho hay là tới đây sẽ nhân rộng mô hình chuyển tủ sách pháp
luật từ UBND xã, phường, thị trấn về các điểm bưu điện văn hóa để người dân
có điều kiện tiếp cận các văn bản pháp luật một cách dễ dàng và nhanh chóng
hơn.
Trên đây chỉ là một ví dụ điển hình về công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo
dục pháp luật ở nước ta hiện nay. Có những điểm tiến bộ bên cạnh đó vẫn còn
nhiều vấn đề chưa giải quyết được vì nhiều nguyên nhân chủ quan và khách
quan. Ví dụ trên chỉ là ở một tỉnh của nước ta nhưng cũng có thể thấy rất rõ tình
hình của cả nước.
Công tác tuyên truyền hiện nay đã có rất nhiều tiến bộ đặc biệt là hình thức
cũng như hiệu quả. Phương tiện truyền thông đại chúng bây giờ đã phát huy rất

nhiều công dụng cho việc phổ biến giáo dục pháp luật. Trên truyền hình hiện nay
xuất hiện rất nhiều các đoạn quảng cáo mang tính tuyên truyền cho pháp luật rất
5
cao, bên cạnh đó cũng thông qua truyền hình, các nhà làm luật cũng phổ biến các
luật mới sửa đổi hay mới được thông qua. Điển hình có thể nói đến các quảng
cáo cho luật gaio thông. Ít ai không biết đến chương trình “ Tôi yêu Việt Nam “
một chương trình đã được phát sóng cách đây không lâu để giáo dục cho người
xem truyền hình về luật giao thông. Bằng những câu hỏi tình huống thú vị,
những phần quà hấp dẫn dành cho người thắng cuộc, chương trình đã rát thành
công. Bên cạnh đó còn có những chương trình như “ Blog giao thông “ luôn cập
nhật những biến đổi về luật giao thông cũng như các vi phạm mà người đi đường
hay mắc phải bằng những đoạn phim ngắn rất độc đáo, đó cúng là một cách
tuyên truyền, giáo dục rất hay và có hiệu quả.

Nhận định về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) về giao thông
vận tải thời gian qua, Bộ trưởng Bộ GTVT Hồ Nghĩa Dũng cho rằng, công tác
PBGDPL trong ngành giao thông vận tải vẫn còn nhiều hạn chế. Chính điều này
khiến ý thức chấp hành pháp luật về giao thông vận tải của cán bộ, công chức,
viên chức, người dân chưa được nâng lên, dẫn đến việc kiềm chế, giảm thiểu tai
nạn giao thông kém hiệu quả…
Theo đánh giá, sự hạn chế nêu trên thể hiện ở nhận thức của một số cơ quan,
đơn vị, cá nhân về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác này chưa đúng
mức; chương trình, nội dung PBGDPL còn thiếu hấp dẫn, dàn trải, nặng về hình
6