Đối thoại nội tâm trong văn bản tự sự

I.Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm
I.Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự
trong văn bản tự sự


1. Đối thoại.
1. Đối thoại.

Đọc đoạn trích sau:
Đọc đoạn trích sau:
Có người hỏi:
Có người hỏi:
- Sao bảo làng chợ Dầu tinh thần lắm cơ
- Sao bảo làng chợ Dầu tinh thần lắm cơ
mà?
mà?
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp
miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
-Hà, nắng gớm, về nào…
-Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi

thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người
thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người
mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái
mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Ông nghe rõ cái
giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con
giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con
bú:
bú:

- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! đói khổ ăn cắp ăn chộm
- Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó! đói khổ ăn cắp ăn chộm
bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán
bắt được người ta còn thương. Cái giống Việt gian bán
nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát!
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ
Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ
đến mụ chủ nhà.
đến mụ chủ nhà.
Về đến nhà, ông Hia nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ
Về đến nhà, ông Hia nằm vật ra giường, mấy đứa trẻ
hôm nay thấy bố hôm nay có vẻ hơi khác, len lét đưa
hôm nay thấy bố hôm nay có vẻ hơi khác, len lét đưa
nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra.
Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ giàn ra.
Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng
Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng
nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn,

nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn,
bằng ấy tuổi đầu Ông lão nắm chặt hai tay mà rít lên:
bằng ấy tuổi đầu Ông lão nắm chặt hai tay mà rít lên:
-Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi
-Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi
làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này.
(
(
Kim Lân-Làng
Kim Lân-Làng
)
)

?Tr
?Tr
ong 3 c©u ®Çu cña
ong 3 c©u ®Çu cña
®o¹n trÝch ai nãi víi
®o¹n trÝch ai nãi víi
ai? Tham gia c©u
ai? Tham gia c©u
chuyÖn cã Ýt nhÊt
chuyÖn cã Ýt nhÊt
mÊy ngêi?
mÊy ngêi?
?DÊu hiÖu nµo cho c¸c
?DÊu hiÖu nµo cho c¸c
em thÊy ®ã lµ cuéc
em thÊy ®ã lµ cuéc

trß chuyÖn trao ®æi
trß chuyÖn trao ®æi
qua l¹i?
qua l¹i?
-Có ít nhất 2 người phụ
-Có ít nhất 2 người phụ
nữ tản cư đang nói
nữ tản cư đang nói
chuyện với nhau.
chuyện với nhau.
-Có 2 lượt lời thoại qua
-Có 2 lượt lời thoại qua
lại: nội dung đều
lại: nội dung đều
hướng về người giao
hướng về người giao
tiếp, có 2 gạch đầu
tiếp, có 2 gạch đầu
dòng ở từng lời
dòng ở từng lời
thoại.
thoại.

?
?
Những lời thoại đó
Những lời thoại đó
người ta gọi là đối
người ta gọi là đối
thoại, vậy đối thoại

thoại, vậy đối thoại
là gì?
là gì?
-
-
Là hình thức đối đáp,
Là hình thức đối đáp,
trò chuyện giữa 2
trò chuyện giữa 2
hoặc nhiều người.
hoặc nhiều người.
Trong văn bản tự sự,
Trong văn bản tự sự,
đối thoại được thể
đối thoại được thể
hiện bằng các gạch
hiện bằng các gạch
đầu dòng ở đầu lời
đầu dòng ở đầu lời
trao và lời đáp.
trao và lời đáp.




Học làm người
Học làm người
Một anh học trò ở nhà thầy đã 3 năm mà
Một anh học trò ở nhà thầy đã 3 năm mà
chưa thấy anh đọc sách, thầy Tăng Tử ngạc

chưa thấy anh đọc sách, thầy Tăng Tử ngạc
nhiên lắm.
nhiên lắm.
Một hôm thầy gọi trò đến hỏi:
Một hôm thầy gọi trò đến hỏi:


- Ngươi đến nhà ta thụ giáo, mà ta chẳng
- Ngươi đến nhà ta thụ giáo, mà ta chẳng
thấy ngươi đọc sách bao giờ?
thấy ngươi đọc sách bao giờ?
Nghe thầy nói người học trò lễ phép thưa:
Nghe thầy nói người học trò lễ phép thưa:
-Thưa thầy con vẫn đọc đấy ạ.
-Thưa thầy con vẫn đọc đấy ạ.

Điều kiện để đối thoại diễn ra:
Điều kiện để đối thoại diễn ra:
- Phải có hoàn cảnh giao tiếp.
- Phải có hoàn cảnh giao tiếp.
- Phải có sự hiện diện của người tham gia
- Phải có sự hiện diện của người tham gia
giao tiếp(2 người trở lên).
giao tiếp(2 người trở lên).
- Giữa 2 người phải có nhu cầu trao đổi
- Giữa 2 người phải có nhu cầu trao đổi
thông tin.
thông tin.

2. ĐỘC THOẠI.

2. ĐỘC THOẠI.
Câu “Hà, nắng gớm, về
Câu “Hà, nắng gớm, về
nào….’’ Ông Hai nói
nào….’’ Ông Hai nói
với ai? Đây có phải
với ai? Đây có phải
là câu đối thoại
là câu đối thoại
không? Vì sao?
không? Vì sao?
- Không phải là lời đối
- Không phải là lời đối
thoại:
thoại:
+ Không hướng tới một
+ Không hướng tới một
đối tượng cụ thể nào
đối tượng cụ thể nào
cả(nói giữa trời)
cả(nói giữa trời)
+ Không liên quan gì đến
+ Không liên quan gì đến
chủ đề mà 2 người đàn
chủ đề mà 2 người đàn
bà tản cư đang nói.
bà tản cư đang nói.
Sau câu nói đó cũng chẳng
Sau câu nói đó cũng chẳng
có ai đáp lại.

có ai đáp lại.
+ Nói bâng quơ để thoát
+ Nói bâng quơ để thoát
lui.
lui.



Trong đoạn trích còn
Trong đoạn trích còn
có những câu kiểu
có những câu kiểu
như vậy không? Về
như vậy không? Về
hình thức trong đoạn
hình thức trong đoạn
văn các lời thoại của
văn các lời thoại của
ông Hai có gì giống
ông Hai có gì giống
và khác với những
và khác với những
lời đối thoại trên?
lời đối thoại trên?
“
“
Chúng bay ăn miếng
Chúng bay ăn miếng
cơm hay miếng gì
cơm hay miếng gì

vào mồm mà đi làm
vào mồm mà đi làm
cái giống Việt gian
cái giống Việt gian
bán nước để nhục
bán nước để nhục
nhã thế này’’
nhã thế này’’
Giống:
Giống:
đều có gạch
đều có gạch
đầu dòng.
đầu dòng.
Khác:
Khác:
người nói không
người nói không
hướng tới một
hướng tới một
ai(bâng quơ)
ai(bâng quơ)

Đó người ta gọi là độc thoại.
Đó người ta gọi là độc thoại.
?Vậy độc thoại là gì?
?Vậy độc thoại là gì?
-Là lời của một người
-Là lời của một người
nào đó nói với chính

nào đó nói với chính
mình hoặc nói với
mình hoặc nói với
một ai đó trong
một ai đó trong
tưởng tượng. Trong
tưởng tượng. Trong
văn bản tự sự khi
văn bản tự sự khi
người độc thoại nói
người độc thoại nói
thành lời thì phía
thành lời thì phía
trước câu nói có
trước câu nói có
gạch đầu dòng.
gạch đầu dòng.

Điều kiện để có lời độc thoại:
Điều kiện để có lời độc thoại:


- Phải có hoàn cảnh giao tiếp để nhân vật có
- Phải có hoàn cảnh giao tiếp để nhân vật có
nhu cầu bộc lộ nội tâm.
nhu cầu bộc lộ nội tâm.


- Không cần có sự hiện diện của người tham
- Không cần có sự hiện diện của người tham

giao giao tiếp với nhân vật, hoặc nếu có người
giao giao tiếp với nhân vật, hoặc nếu có người
tham gia giao tiếp thì lời độc thoại đó không
tham gia giao tiếp thì lời độc thoại đó không
hướng vào ai.
hướng vào ai.

3. ĐỘC THOẠI NỘI TÂM
3. ĐỘC THOẠI NỘI TÂM
?Những câu : chúng nó
?Những câu : chúng nó
cũng là trẻ con làng
cũng là trẻ con làng
Việt gian đấy ư?
Việt gian đấy ư?
Chúng nó cũng bị
Chúng nó cũng bị
người ta rẻ rúng hắt
người ta rẻ rúng hắt
hủi đấy ư?khốn nạn
hủi đấy ư?khốn nạn
bằng ấy tuổi đầu…ai
bằng ấy tuổi đầu…ai
hỏi ai?
hỏi ai?
-Ông Hai hỏi chính
-Ông Hai hỏi chính
mình.
mình.

Về hình thức em thấy lời độc thoại nội tâm có gì
Về hình thức em thấy lời độc thoại nội tâm có gì
khác so với những lời đối thoại, độc thoại trước
khác so với những lời đối thoại, độc thoại trước
đó? Vì sao?
đó? Vì sao?
-Không có gạch đầu dòng.
-Không có gạch đầu dòng.
-Những câu hỏi này không phát ra thành tiếng
-Những câu hỏi này không phát ra thành tiếng
mà chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ, tình
mà chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ, tình
cảm của ông Hai.
cảm của ông Hai.
-Thể hiện tâm trạng dằn vặt đau đớn của ông Hai
-Thể hiện tâm trạng dằn vặt đau đớn của ông Hai
trong những phút giây nghe tin làng chợ Dầu
trong những phút giây nghe tin làng chợ Dầu
của ông theo giặc.
của ông theo giặc.

Đó là những câu độc thoại nội tâm.
Đó là những câu độc thoại nội tâm.
?Vậy độc thoại nội tâm
?Vậy độc thoại nội tâm
là gì?
là gì?
+Là lời độc thoại
+Là lời độc thoại
nhưng không được

nhưng không được
nói ra thành lời và
nói ra thành lời và
không có gạch đầu
không có gạch đầu
dòng ở những lời
dòng ở những lời
thoại.
thoại.

Đọc bài tập sau:
Đọc bài tập sau:


Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai
Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai
là ngày khai trường lớp Một của con. Mẹ sẽ
là ngày khai trường lớp Một của con. Mẹ sẽ
đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh
đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh
cổng, rồi buông tay mà nói: “Đi đi con, hãy
cổng, rồi buông tay mà nói: “Đi đi con, hãy
can đảm lên, thế giới này là của con, bước qua
can đảm lên, thế giới này là của con, bước qua
cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở
cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở
ra’’
ra’’

(
(
Cổng trường mở ra-Lí
Cổng trường mở ra-Lí
Lan)
Lan)

Xác định lời độc thoại, và cho biết đó là lời độc
Xác định lời độc thoại, và cho biết đó là lời độc
thoại hay độc thoại nội tâm?
thoại hay độc thoại nội tâm?


Độc thoại nội tâm
Độc thoại nội tâm
:
:
- Đi đi con, hãy can đảm
- Đi đi con, hãy can đảm
lên, thế giới này là của con, bước qua cánh
lên, thế giới này là của con, bước qua cánh
cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra
cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra

Đi đi con, hãy can đảm lên, thế giới này là của con,
Đi đi con, hãy can đảm lên, thế giới này là của con,
bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu
bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu
sẽ mở ra
sẽ mở ra

’’
’’
“
“
Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?
Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?
Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư?
Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư?
Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu…
Khốn nạn bằng ấy tuổi đầu…



?Em có nhận xét gì
?Em có nhận xét gì
về kết cấu ngữ pháp
về kết cấu ngữ pháp
của những lời độc
của những lời độc
thoại nội tâm?
thoại nội tâm?


-Thường là những
-Thường là những
cấu trúc cú pháp
cấu trúc cú pháp
phức tạp hơn so với
phức tạp hơn so với
lời đối thoại: câu văn

lời đối thoại: câu văn
dài, cấu trúc nhiều
dài, cấu trúc nhiều
tầng bậc, các kiểu
tầng bậc, các kiểu
câu đan xen nhau…
câu đan xen nhau…



Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng như
Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng như
thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu
thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu
truyện và thái độ của những người tản cư trong
truyện và thái độ của những người tản cư trong
buổi trưa ông Hai gặp họ?
buổi trưa ông Hai gặp họ?


Đặc biệt chúng đã giúp nhà văn thể hiện
Đặc biệt chúng đã giúp nhà văn thể hiện
thành công những diễn biến tâm lí của nhân
thành công những diễn biến tâm lí của nhân
vật ông Hai như thế nào?
vật ông Hai như thế nào?

Các hình thức đối thoại tạo cho câu chuyện có không khí như
Các hình thức đối thoại tạo cho câu chuyện có không khí như
cuộc sống thật, thể hiện thái độ căm giận của những người tản
cuộc sống thật, thể hiện thái độ căm giận của những người tản
cư đối với dân làng chợ Dầu, tạo tình huống để đi sâo vào nội
cư đối với dân làng chợ Dầu, tạo tình huống để đi sâo vào nội
tâm nhân vật.
tâm nhân vật.
Những hình thức độc thoại , độc thoại nội tâm
Những hình thức độc thoại , độc thoại nội tâm
đã giúp cho nhà văn khắc họa được sâu sắc
đã giúp cho nhà văn khắc họa được sâu sắc
tâm trạng dằn vặt, đau đớn khi nghe tin làng
tâm trạng dằn vặt, đau đớn khi nghe tin làng
chợ Dầu-cái làng mà ông luôn lấy làm tự hào
chợ Dầu-cái làng mà ông luôn lấy làm tự hào
và hãnh diện của ông theo giặc, làm cho câu
và hãnh diện của ông theo giặc, làm cho câu
chuyện sinh động hơn.
chuyện sinh động hơn.

Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm có gì
Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm có gì
giống và khác nhau?
giống và khác nhau?


* Đối thoại, độc thoại:
* Đối thoại, độc thoại:
-Giống nhau

-Giống nhau
:+Là những phát ngôn
:+Là những phát ngôn


+Thường có gạch đầu dòng ở những lượt
+Thường có gạch đầu dòng ở những lượt
thoại.
thoại.
-Khác nhau
-Khác nhau
: Độc thoại không hướng về chủ đề
: Độc thoại không hướng về chủ đề
giao tiếp, không hướng về một ai…
giao tiếp, không hướng về một ai…


+Độc thoại nội tâm diễn ra trong suy nghĩ của
+Độc thoại nội tâm diễn ra trong suy nghĩ của
nhân vật và không phát ra thành lời
nhân vật và không phát ra thành lời


+Đối thoại hướng về chủ đề giao tiếp.
+Đối thoại hướng về chủ đề giao tiếp.

II. LUYỆN TẬP.
II. LUYỆN TẬP.
Bài tập 1
Bài tập 1

: Phân tích tác dụng của hình thức đối
: Phân tích tác dụng của hình thức đối
thoại trong đoạn trích(SGK).
thoại trong đoạn trích(SGK).

Có mấy lời trao(lời của
Có mấy lời trao(lời của
bà Hai)?
bà Hai)?
Có bao nhiêu lời đáp?
Có bao nhiêu lời đáp?
Có 3 lời trao(lời của bà
Có 3 lời trao(lời của bà
Hai).
Hai).
Chỉ có 2 lời đáp(lời
Chỉ có 2 lời đáp(lời
của ông Hai).
của ông Hai).



-Này, thầy nó ạ. (ông không đáp lại)
-Này, thầy nó ạ. (ông không đáp lại)


-Thầy nó ngủ rồi à? (Gì-ông Hai đáp)
-Thầy nó ngủ rồi à? (Gì-ông Hai đáp)

-Tôi thấy người ta đồn….(ông Hai gắt lên
-Tôi thấy người ta đồn….(ông Hai gắt lên
“Biết rồi’’)
“Biết rồi’’)
-
-
Tác dụng
Tác dụng
: Làm nổi bật được tâm trạng chán
: Làm nổi bật được tâm trạng chán
chường, buồn bã, đau khổ và thất vọng của
chường, buồn bã, đau khổ và thất vọng của
ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo
ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo
giặc.
giặc.