Nâng cao hiệu quả thực hiện luật thuế thu nhập cá nhân tại Hà Nội

1
NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN
LUẬT THUẾ TNCN TẠI HÀ NỘI
Người trình bày : Trương Đình Thông
Thạc sỹ Quản lý Công – Đại học Tổng hợp tự do Bruxell –
Vương quốc Bỉ
Chuyên viên Cục thuế TP Hà nội
2
Presentation outline
1/ Vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường
Hàng hóa công cộng, thuế TNCN, Hiệu quả của thuế TNCN
2/ Thuế TNCN ở Việt nam xét trên quan điểm hiệu quả
+ Hệ thống thuế nhà nước và chi phí hành thu
+ Chi phí tuân thủ
+ Tác động của thuế TNCN đến thị trường chính thức
+ Tác động của thuế TNCN đến thị trường phi chính thức
+ Tác động của lạm phát
+ Tác động của công nghệ IT
+ Nhận xét, đánh giá
3/ Kiến nghị
+ Thuế suất đều
+ Thanh toán không dùng tiền mặt
+ Chỉ số hóa các khoản mục của thuế
TNCN theo chỉ số lạm phát
+ Công nghệ thông tin
3
Literature review
Vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường
+ Hàng hóa công cộng (HHCC ): hàng hóa ai cũng được dùng và không loại
trừ người dùng
+ Khi mà Nhà nước thấy tổng lợi ích của hàng hóa công cộng lớn hơn chi phí

thì Nhà nước sẽ cung cấp HHCC
+ Nhà nước sẽ huy động nguồn lực thông qua thuế để trang trải cho HHCC
Phân loại thuế
Thuế gián thu : thuế đánh vào giá cả hàng hóa,
dịch vụ khi người tiêu dùng mua hàng hóa và dịch vụ
Thuế trực thu : thuế đánh vào thu nhập của cá nhân,
hộ kinh doanh, công ty
Thuế TNCN : là thuế trực thu đánh
vào từng cá nhân
+ Hiệu ứng thu nhập : NNT sẽ tiêu dùng ít
và làm việc nhiều hơn
+ Hiệu ứng thay thế : NNT sẽ làm việc ít hơn
4
Nguyên tắc đánh thuế TNCN
1/ Đánh thuế trên tình trạng cư trú và nguồn phát sinh thu
nhập
2/ Đánh thuế trên cơ sở thu nhập hiện hữu
3/ Đánh thuế trên cơ sở thu nhập năm
- Đối tượng nộp thuế : là cá nhân và CQ chi trả thu nhập
- Đối tượng chịu thuế : là thu nhập của từng cá nhân
- Cơ sở tính thuế : là thu nhập chịu thuế
- Thu nhập tính thuế : là thu nhập chịu thuế TNCN sau khi
đã trừ đi các khoản giảm trừ theo quy định
5
Tổn thất vô ích của thuế
Deadweight
Loss = ABC
A
B
C

6
Hiệu quả của thuế TNCN
Hiệu quả của thuế : tạo ra tổn thất vô ích ( sự mất trắng ) của thuế
nhỏ nhất, giảm chi phí hành thu, chi phí tuân thủ
+ Tổn thất vô ích : là tổn thất của người bán và người mua vượt quá số
thuế thu được, tạo ra tốn thất (sự mất trắng)
+ Chi phí tuân thủ : là chi phí NNT phải chấp nhận chi để tuân thủ
luật thuế
+ Chi phí hành thu : là chi phí hoạt động của cơ quan thuế
Khi mà thuế và chi phí tuân thủ cao, NNT sẽ có hành vi tránh thuế và
trốn thuế
- Tránh thuế : Là hành vi được pháp luật cho phép để giảm số thuế
phải nộp
- Trốn thuế : Là hành vi vi phạm pháp luật thuế để không phải nọp
thuế
7
Cơ cấu thu theo sắc thuế (trừ dầu)

Tỷ trọng thu từ một số loại thuế cơ
bản trên tổng số thu ngành thuế
quản lý

Thuế GTGT: 32.5%

Thuế TNDN: 28.6%

Thuế TTĐB: 10.1%

Thuế Tài nguyên: 8.6%


Thuế Thu nhập đối với
người có thu nhập cao: 2.8%
(số liệu bình quân năm
2007)
32.5%
28.6%
10.1%
8.6%
2.8%
Tốc độ tăng thu hàng năm trung bình 10%, tỷ lệ động viên 21.5% GDP
8
Cơ cấu thu theo khu vực kinh tế
Số thu của khu vực kinh tế NQD và ĐTNN ngày càng chiếm
tỷ trọng lớn trong tổng thu nội địa
9
Presentation outline
1/ Vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường
Hàng hóa công cộng, thuế TNCN, Hiệu quả của thuế TNCN
2/ Thuế TNCN ở Việt nam xét trên quan điểm hiệu quả
+ Hệ thống thuế nhà nước và chi phí hành thu
+ Chi phí tuân thủ
+ Tác động của thuế TNCN đến thị trường chính thức
+ Tác động của thuế TNCN đến thị trường phi chính thức
+ Tác động của lạm phát
+ Tác động của công nghệ IT
+ Nhận xét, đánh giá
3/ Kiến nghị
+ Thuế suất đều
+ Thanh toán không dùng tiền mặt
+ Chỉ số hóa các khoản mục của thuế

TNCN theo chỉ số lạm phát
+ Công nghệ thông tin
10
Thuế TNCN và Hệ thống thuế
Điểm mới của thuế TNCN so với Pháp lệnh thuế TNCN
+ Thay đổi mức thu nhập chịu thuế, các khoản thu nhập chịu thuế và thuế
suất
+ Thay đổi cách thức quản lý thu thuế TNCN
Giới thiệu về hệ thống thuế Việt nam
+ Hệ thống thuế Việt nam được thành lập theo quy định của pháp luật
thực
hiện việc quản lý thu thuế phí, lệ phí trên toàn quốc
+ Tổ chức theo ba cấp : trung ương ; tỉnh, thành phố ; quận huyện
+ Tổ chức theo mô hình chức năng :Tuyên truyền hỗ trợ - Kê khai &
Kế toán thuế - Thanh tra kiểm tra
Chính sách quản lý thuế
Theo nguyên tắc NNT tự khai thuế, tự nộp thuế và tự chịu trách nhiệm
trước pháp luật về số liệu đã kê khai
11
Biểu thuế luỹ tiến từng phần
12
Biểu thuế luỹ tiến toàn phần
13
+ Tổng chi phí hành thu để thu thuế TNCN tại văn phòng Cục thuế TP
Hà nội là 129 triệu VND trong tháng 1-2009
+ Tổng chi phí hành thu để thu thuế TNCN của văn phòng Cục thuế TP
Hà nội và 29 Chi cục thuế quận huyện là 3,870 triệu VND trong
tháng 1-2009
+ Chi phí hành thu để thu thuế TNCN cao hơn chi phí hành thu để thu
các loại thuế khác :

Cục thuế TP Hà nội chi 1 VND để thu :
- 66 VND tiền thuế TNCN
- 411 VND tiền thuế GTGT
- 1,056 VND thuế Thu nhập doanh nghiệp
- 179 VND thuế Tiêu thụ đặc biệt
Chi phí hành thu
14
Chi phí tuân thủ
Trách nhiệm của NNT và cơ quan chi trả thu nhập
+ Người nộp thuế : đăng ký MST, kê khai người phụ thuộc, các
khoản chi phí được giảm trừ, kê khai và nộp thuế đối với hộ KD
+ Cơ quan chi trả thu nhập (CQ CTTN) : xác định số thuế TNCN
phải nộp, khấu trừ số thuế TNCN của NNT, nộp vào NSNN trước
khi trả tiền công cho NNT
Chi phí tuân thủ
+ Trong tháng 1- 2009, 88.979 triệu VND được NNT tại Hà nội
chi tiêu để thực hiện luật thuế.
+ Trung bình mỗi NNT chi khoản tiền 17.796 VND/ tháng 1-2009
+ 1 VND được NNT chi ra để nộp 3,77 VND tiền thuế TNCN
15
Thuế TNCN và chi phí tuân thủ của NNT
Tháng 1-2009, trung bình mỗi NNT tại Hà nội chi 84,938
VND để thực hiện luật thuế TNCN. Trong đó :
+ Trung bình mỗi NNT chi khoản tiền 67.142 VND trong
tháng 1-2009 để nộp thuế
+ Trung bình mỗi NNT chi khoản tiền 17.796 VND trong
tháng 1-2009 để nộp số tiền thuế 67.142 VND vào NSNN

Thuế TNCN và chi phí tuân thủ
cao làm cho CQ CTTN và NNT

tìm cách giảm gánh nặng thuế TNCN
16
Personal income tax
impact on the official market
Thuế TNCN tác động lên thị trường lao động
+ Công ty phải nộp thêm thuế TNCN, làm tăng quỹ lương, tăng chi phí
SXKD
+ Xu hướng thay thế người nước ngoài ở vị trí cao trong công ty bằng
người Việt nam
+ Những người nước ngoài giữ vị trí cao
trong công ty, lĩnh lương cao và nộp nhiều
thuế TNCN, không đánh giá cao môi trường
kinh doanh tại Việt nam


Thuế TNCN có tác động đến đầu tư
nước ngoài vào Việt nam năm 2009
17
TPs behavior change in official market.
Tax calculation at flat tax rate on value of transaction
Thuế TNCN tác động lên thị trường chứng khoán, thị trường nhà đất và hộ KD
- Theo luật thuế TNCN : có 02 cách tính thuế tùy theo việc thực hiện chế độ sổ
sách kế toán của NNT
Tính thuế theo thuế suất đều khi NNT không thực hiện tốt chế độ sổ sách
kế toán
+ Hộ KD : Thu nhập tính thuế tính theo tỷ lệ % của doanh thu
+ Thuế TNCN cho thu nhập từ KD chứng khoán sẽ là 0.1% trên giá trị giao dịch
+ Thuế TNCN cho thu nhập từ giao dịch bất động sản là 2% trên giá trị giao dịch

Cách tính thuế TNCN trên đơn giản, rõ ràng, thuận tiện nhưng NNT phải nộp

thuế khi họ không có thu nhập. Do vậy, NNT chọn cách nộp thuế theo lãi gộp. Với
sự giúp đỡ của các công ty tư vấn thuế giúp họ thực hiện chế độ sổ sách kế tóan,
họ chỉ phải nộp thuế TNCN khi họ có thu nhập chịu thuế.
18
THUẾ SUẤT THUẾ TNCN
19
Phương pháp tính thuế dựa trên lãi gộp
Thuế TNCN tác động lên thị trường tư vấn thuế
+ Hội tư vấn thuế Việt nam được thành lập ngày 17-4-2008 là một bước chuẩn bị
cho việc thực hiện luật thuế TNCN
+ Hiện tại, Hội có 23 công ty tư vấn thuế, công ty kiểm toán, hàng ngàn các nhân viên
tư vấn thuế làm thành viên, hội đang phát triển mạng lưới tư vấn thuế ra toàn quốc
Tác động của phương pháp tính thuế dựa trên lãi gộp
+ Đối với cơ quan thuế : Giảm số hộ KD phải nộp thuế TNCN, giảm số thuế TNCN
nộp vào NSNN
+ Trên thị trường chứng khoán : Các nhà đầu tư sẽ giao dich với các công ty chứng
khoán có dịch vụ trợ giúp thuế trọn gói. Do vậy các công ty chứng khoán phải đầu
tư thêm vào IT, nhân viên . . . để xây dựng hệ thống IT mạnh ghi nhận tất cả các
giao dịch của nhà đầu tư, giúp họ kê khai thuế trên lãi gộp. Điều này sẽ dẫn đến việc
sát nhập, phá sản các công ty chứng khoán
+ Trên thị trường bất động sản : xu hướng tìm kiếm lợi nhuận trong ngắn hạn của các
nhà đầu tư, giúp họ kê khai thuế trên chênh lệch giữa giá mua, giá bán BĐS. Do đó,
các dự án xây nhà giá rẻ trở thành xu hướng phát triển của thị trường BĐS.
20
KẾT QUẢ CỦA PHƯƠNG PHÁP TÍNH THUẾ DỰA TRÊN LÃI GỘP
+ NNT có thể phân tích các số
liệu về hoạt động kinh doanh
của mình, biết được cách tăng
lợi nhuận trong tương lai.
Phương pháp tính thuế dựa

trên lãi gộp tạo điều kiện cho
NNT sử dụng nguồn lực của
mình có hiệu quả.
+ Nguồn lực của toàn xã hội sẽ
được sử dụng có hiệu quả
21
Thuế TNCN và thị trường phi chính thức
Thị trường phi chính thức
Là nơi các hoạt động KD được thực hiện nhưng không được Nhà nước quản lý, do
vậy NNT không khai báo thu nhập nhận được từ thị trường ngầm, trốn thuế TNCN.
Nguyên nhân
+ Cơ chế xác định thu nhập của NNT chưa hoàn thiện, các khoản thanh toán phần
lớn dùng tiền mặt
+ Cơ chế tự khai, tự nộp chưa được NNT tuân thủ đầy đủ

Tăng chi phí để chống trốn lậu thuế, chi phí thực hiện luật thuế TNCN

Nhà nước không quản lý được thu nhập của từng cá nhân, đưa ra chính sách phù
hợp

Việc thực hiện Luật thuế TNCN chưa có hiệu quả
Công tác phòng chống trốn lậu thuế tại Hà nội
+ Mức phạt cao không đủ để ngăn chặn hành vi trốn thuế
+ Chưa có một hệ thống thông tin tin cậy để ghi nhận thu nhập của các cá nhân do hệ
thống IT ngành thuế còn kém hiệu quả
22
Tác động của lạm phát lên thuế TNCN
Lạm phát sẽ làm cho NNT có thu nhập thấp phải nộp thuế, đẩy NNT lên
khoang thuế cao hơn, làm cho thuế TNCN mang tính lũy tiến nhiều hơn,
giảm giá trị thực của tiền thuế thu được

+ NNT sẽ thấy mình phải nộp nhiều tiền thuế hơn trong khi sức mua của
thu nhập sau thuế của họ giảm đi
+ Nhà đầu tư sẽ thấy thu nhập thực tế của họ giảm đi, không khuyến
khích họ đầu tư
+ Lạm phát làm tăng tỷ giá VND/USD, làm cho NNT có khoản thu nhập
bằng USD sẽ phải nộp nhiều tiền thuế hơn


NNT phải nộp nhiều tiền thuế hơn.

Số lượng NNT sẽ tăng cao hơn

Chi phí tuân thủ và chi phí hành thu sẽ cao hơn
23
Tác động của lạm phát lên thuế TNCN
24
Impact of Information technology
system on Personal income tax
Hệ thống IT của ngành thuế là cơ sở để ngành thuế quản lý thuế, xác định
mức độ tuân thủ luật thuế của NNT, ngăn chặn các hành vi trốn lậu thuế . . .
Tại Cục thuế TP Hà nội, 67% các quy trình đã thực hiện trên hệ thống IT
gồm :
+ Quy trình cấp MST
+ Quy trình quản lý thuế
+ Quy trình quản lý hóa đơn,
công văn, tài sản . . .
Nhìn chung nhiều quy trình đã thực hiện trên máy tính, nhưng để đưa luật
thuế TNCN vào cuộc sống, ngành thuế phải tăng cường đầu tư, phát triển hệ
thống IT vào việc quản lý thuế do đế quản lý được thuế TNCN, ngành thuế
phải xử lý rất nhiều hồ sơ, tài liệu, từ nhiều nguồn khác nhau, theo nhiều

định dạng khác nhau ; cấp hàng chục triệu MST cá nhân ; sự phát triển của
E-commerce.
25
Nhận xét, đánh giá
- Thuế TNCN đã có những kết quả tích cực trong thực tế
- Sự thay đổi hành vi của NNT theo đúng quy định của luật thuế TNCN
đã
tạo ra hiệu ứng tích cực cho nền kinh tế
Tuy nhiên, những nguyên nhân dưới đây đã ngăn cản Nhà nước đạt được
các
mục tiêu của thuế TNCN
+ Nhiều thuế suất đành vào nhiều loại thu nhập khác nhau, thuế suất
chưa hợp lý
+ Các quy định của luật thuế TNCN chưa phù hợp với các tác nhân kinh
tế và thay đổi công nghệ IT
+ Cơ sở hạ tầng để thực hiện luật thuế TNCN chưa hoàn thiện
Do vậy, Nhà nước không quản lý được thu nhập của từng cá nhân, đưa ra
chính sách phù hợp. Việc thực hiện luật thuế TNCN không có hiệu quả,
không công bằng giữa những NNT