Slide bài giảng môn tài chính công: Bài 1: Tổng quan chung về tài chính công

1
TS. Phan Hữu Nghị
Phó Trưởng Khoa Ngân hàng Tài chính
Đại Học KTQD
Email:
NỘI DUNG MÔN HỌC
Bài 1: Tổng quan chung về Tài chính công

Tài chính công là gì?

Vai trò chính phủ và chi tiêu công

Cơ sở cho hoạt động của chính phủ

Phân tích khuôn khổ chi tiêu công
Bài 2: Hệ thống ngân sách nhà nước

Nội dung thu chi

Phân cấp quản lý

Quy trình NSNN

Cân đối ngân sách
Bài 3: Hệ thống thuế nhà nước

Khái quát chung hệ thống thuế

Quản lý các loại thuế (10)
2
TÀI CHÍNH CÔNG LÀ GÌ?

Khu vực công?

Cơ quan hành chính + Dịch vụ hành chính công + Lệ phí

Đơn vị sự nghiệp (có thu, ko thu) + hàng hoá công cộng + Phí

Doanh nghiệp nhà nước (lợi nhuận, phi lợi nhuận)

Tổ chức, thể chế khác…
Tài chính: Mối quan hệ bằng tiền, phản ánh sự vận động của các quỹ tiền tệ tập trung gắn với các chủ thể khác nhau của nền kinh tế.
Tài chính doanh nghiệp, Tài chính quốc tế, Tài chính hộ gia đình
Tài chính công?
3
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Phương pháp phân tích thực chứng: Phân tích thực chứng (positive analysis) là một phương pháp phân tích khoa học nhằm tìm ra mối quan hệ nhân quả
giữa các biến số kinh tế.

Phương pháp phân tích chuẩn tắc: Phân tích chuẩn tắc (normative analysis) là phương pháp phân tích dựa trên những nhận định chủ quan cơ bản về điều gì
đáng có hoặc cần phải làm để đạt được kết quả mong muốn.
4
KHÓ KHĂN KHI PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH CÔNG

Không thấy hết tác động của chính sách tài chính công

Bất đồng quan điểm giá trị

Sự khác biệt về hành vi kinh tế và mô hình kinh tế.
5
VAI TRÒ CHÍNH PHỦ - VAI TRÒ CHI TIÊU CÔNG


Chính phủ - Quyền lực tuyệt đối - Thuế

Vai trò truyền thống

Vai trò mở rộng (p/diện kinh tế)

Vai trò kinh tế: Thay đổi theo mô hình kinh tế nhằm Điều tiết-Ổn định-Phát triển

Sự cần thiết tồn tại khu vực công
6
Chính phủ?

Tổ chức mang tính giai cấp được thiết lập để thực thi những quyền lực nhất định, điều tiết hành vi của các tổ chức cá nhân
sống trong xã hội, nhằm phục vụ lợi ích chung của xã hội đó và tài trợ cho việc cung cáp những hàng hoá dịch vụ thiết yếu
mà xã hội có nhu cầu.
7
Chính phủ trong vòng tuần hoàn kinh tế
Thị Trường
đầu ra
8
Chính phủ
D/nghiệp
Thị trường
Đầu vào
Cá nhân
Thuế T.Thu
Thuế G.Thu
Cơ sở khách quan cho sự can thiệp của chính phủ


Kinh tế học phúc lợi: là một nhánh của lý thuyết kinh tế quan tâm đến sự mong muốn của xã hội đối với các
trạng thái kinh tế khác nhau

Hiệu quả Pareto: Một sự phân bổ nguồn lực được gọi là đạt hiệu quả pareto nếu như không có cách nào phân
bổ lại các nguồn lực để làm cho ít nhất một người được lợi hơn mà không làm thiệt hai đến bất kỳ ai khác. (Hoàn
thiện Pareto)

Điều kiện biên đạt hiệu quả Pareto (hình 1.A.1 trang 44)
MB = MC hoặc MSB = MSC
9
Điều kiện đạt hiệu quả Pareto
Sản xuất – Phân phối - Hỗn hợp

Sản xuất: MRTS(klX) = MRTS(klY) =Pl/Pk

Tiêu dùng: MRS(xyA) = MRS(xyB) =Px/Py

Hỗn hợp (Sản xuất-tiêu dùng)
MRTxy = MRS(xyA) = MRS(xyB) = Px/Py
10
Cỏc tht bi ca nn kinh t v s can thip ca chớnh ph

c quyn

Ngoi ng

Hng hoỏ cụng cng

Thụng tin khụng i xng

Bt n kinh t

Phõn phi li thu nhp

Các nguyên nhân làm thất bại chính sách công (Thiếu thông tin, bộ máy quan liêu, không kiểm soát đ ợc
phản ứng của cá nhân, do yếu tố chính trị gây ra)
11
Độc quyền-Độc quyền nhà nước-Định giá hai phần
Nguyên nhân

Chính phủ nhượng quyền

Chế độ bản quyền

Sở hữu nguồn lực đặc biệt

Giảm chi phí khi sản xuất lớn
Tổn thất

Lợi nhuận độc quyền
Giải pháp

Luật chống độc quyền

Đánh thuế, phạt…

Độc quyền nhà nước
12
Độc quyền tự nhiên – Ngành dịch vụ công cộng


Khái niệm: là tình trạng trong đó các yếu tố hàm chứa trong quá trình sản xuất cho phép doanh
nghiệp có thể giảm liên tục chi phí sản xuất khi quy mô sản xuất mở rộng, do đó dẫn đến cách tổ chức
sản xuất hiệu quả nhất là thông qua một hãng duy nhất

Độc quyền chưa bị điều tiết
(hình vẽ 2.2 trang 54)

Chiến lược điều tiết độc quyền của chính phủ
- Định giá bằng chi phí trung bình
- Định giá hai phần
+ Phần 1 = Chi phí cố định bình quân
+ Phần 2 = MC
Liên hệ thực tế : Điện, nước, bưu chính
13
Ngoại ứng

Khái niệm

Phân loại (tích cực, tiêu cực)

Đặc điểm
- Do sản xuất và tiêu dùng gây ra

Ai gây ra tác hại hay chịu tác hại mang tính tương đối

Ngoại ứng tích cực, tiêu cực mang tính tương đối

Tất cả đều phi hiệu quả
14
Ngoại ứng tiêu cực


Hình vẽ
(2.3 trang 59)

Chi phí lợi ích của ngoại ứng tích cực

MSB=MB

MSC>MC (MSC=MC+MEC)

Qo>Q*

Giải pháp

Hợp nhất (sáp nhập): Đinh lý Coase

Dùng dư luận xã hội

Đánh thuế (Thuế Pigou)

Hạn mức xả thải (H/mức gây ngoại ứng)
15
Ngoại ứng tích cực

Hình vẽ (2.4 trang 63)

Chi phí lợi ích của ngoại ứng tích cực

MSC=MC


MSB>MB (MSB=MB+MEB)

Qo<Q*

Giải pháp

Trợ cấp (thuế thu nhập âm)

Giảm thuế…
16
Hàng hoá công cộng

Khái niệm:
Những loại hàng hoá không có tính cạnh tranh trong tiêu dùng, việc một cá nhân
này đang hưởng thụ lợi ích do hàng hoá đó tạo ra không ngăn cản những người khác cùng đồng
thời hưởng thụ lợi ích của nó.

Hàng hoá công cộng thuần tuý
- Không có tính cạnh tranh: Non rivalisme
- Không có tính loại trừ: Non exclusisme

Hàng hoá công cộng ko thuần tuý
+ HHCC có tính giới hạn
+ HHCC có thể định giá

Hàng hoá cá nhân?
17
Chí phí lợi ích
HHCC thuần tuý – HHCC có thể định giá
HHCC thuần tuý


MSC cố định (trong giới hạn)

MSB = ∑MBi

MC = 0
HHCC có thể định giá

MSC = ∑MCi

MSB = ∑(MBi+MEBi)
18
19
HHCC có tính giới hạn
-
Chi phí lợi ích MSB=∑MBi MSB=∑MBi
MSC cố định MSC tăng
MC =0 MC>0
- Đồ thị Qo
Thu phí HHCC

Qtt<Q* Không thu phí

Qtt>Q* thu phí
- Thu phí không xảy ra tắc nghẽn tại P* (Qtt=Q*)
- Thu phí đạt hiệu quả tối ưu: lợi cíh ròng =Max thu tai Po =MB=MC

Qtt>Q* Không thu phí- Gây tổn thất =Tam giác EoAQm

Liên hệ thu phí tại Việt nam

20
Thông tin không đối xứng

Khái niệm: Là tình trạng thiếu thông tin của người mua hoặc người bán về đặc tính của sản phẩm.

Kết quả của hiện tượng thiếu thông tin: là lựa chọn ngược (Trang 99 giáo trình)
21
Phân phối lại thu nhập

Công bằng(bất bình đẳng) – là cơ sở phân phối lại thu nhập
-Công bằng dọc:
-Công bằng ngang:

Thước đo bất bình đẳng về thu nhập

Đường cong Lorenz

Hệ số Gini
22
Đường cong Lorenz
Nhóm
1 2 3 4 5 ∑
Thu nhập
5 10 15 20 50 100
%∑T.nhập
(Luỹ kế)
5 15 30 50 100
23
24


Mục tiêu:

Tìm hiểu nội dung cơ bản của đánh giá chi tiêu công cộng

Áp dụng các công cụ kinh tế học để đánh giá hai loại chi tiêu cơ bản của Chính phủ: chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển

Chi thường xuyên: chỉ giới hạn đánh giá các khoản chi chuyển giao hay chi trợ cấp của Chính phủ

Chi đầu tư phát triển: áp dụng phương pháp phân tích chi phí - lợi ích để đánh giá các dự án của Chính phủ
Đánh giá chi tiêu công cộng
24
Ths. Phan Hữu Nghị
25

Sự cần thiết phải xây dựng các chương trình trợ cấp

Phân loại các chương trình trợ cấp

Ảnh hưởng của chương trình trợ cấp đến lợi ích của người nhận
Đánh giá các chương trình trợ cấp của Chính phủ
25
Ths. Phan Hữu Nghị