Chương 1 - KHÁI QUÁT VỀ HỆ THỐNG ĐIỆN VÀ ĐIỆN TỬ THÂN XE

Bộ môn Ôtô và Máy công trình
Chương 1
KHÁI QUÁT VỀ HỆ THỐNG ĐIỆN VÀ ĐIỆN TỬ THÂN XE.
1.1. KHÁI QUÁT VỀ HỆ THỐNG ĐIỆN VÀ ĐIỆN TỬ THÂN XE.
Công nghiệp ô tô càng phát triển, kết cấu ô tô càng hoàn thiện, thì mức độ điện
khí hoá, điện tử hoá của chúng càng cao. Yêu cầu về mặt tiện nghi, về tính an toàn
chuyển động càng lớn thì hệ thống trang thiết bị điện của ô tô máy kéo càng phức
tạp và hiện đại.
Nếu như trên những ô tô đầu tiên, các tran
g thiết bị điện hầu như không có gì
ngoài bộ phận để châm lửa hỗn hợp cháy rất thô sơ bằng dây đốt, thì ngày nay trên
ô tô, điện năng đã được sử dụng để thực hiện rất nhiều chức năng khác nhau, như:
châm lửa hỗn hợp làm việc trong xi lanh; khởi động động cơ; chiếu sáng và báo
hiệu cũng như để đảm bảo sự làm việc của các dụng cụ đo, kiểm tra và các trang
thiết bị phụ khác trên xe.
Tương ứng với các chức năng đó, trên ô t
ô hiện nay có trang bị hệ thống điện
thân xe bao gồm như sau:
- Hệ thống cung cấp điện (Charging system): Bao gồm ắc quy, máy phát điện,
các bộ điều chỉnh điện.
- Hệ thống khởi động (Starting system): Bao gồm máy
khởi động (động cơ điện),
các rơle điều khiển và các rơle bảo vệ khởi động. Ngoài ra, đối với động cơ Diesel
còn trang bị thêm hệ thống xông máy.
- Hệ thống chiếu sáng và tín hiệu (lighting and signal system): Gồm các đèn
chiếu sáng, đèn tín hiệu, còi, các công tắc và các rơle.
- Hệ thống thông tin trên ôtô (Gauging system): Bao gồm các đồng hồ trên bảng
Taplô (đồng hồ tốc độ động cơ, đồng hồ tốc độ xe, đồng hồ đo nhi
ên liệu, đồng hồ
đo nhiệt độ nước làm mát) và các đèn báo hiệu.
- Hệ thống điều khiển ôtô (Vehicle control system): Gồm hệ thống điều khiển

phanh chống hãm cứng (ABS), hộp số tự động, hệ thống lái, hệ thống treo, hệ thống
truyền lực, hệ thống gối đệm.
- Hệ thống điều hoà nhiệt độ (Air conditioning system): Bao gồm
máy nén, giàn
nóng, giàn lạnh, lọc ga, van tiết lưu và các thiết bị điều khiển hỗ trợ khác.
- Hệ thống các thiết bị phụ: Bao gồm quạt gió, hệ thống gạt nước rửa kính, nâng
hạ kính, đóng mở cửa xe, radio, tivi, hệ thống chống trộm, hệ thống nâng hạ ghế…
Các hệ thống trên hợp thành một hệ thống nhất, là hệ thống điện trên ôtô máy
kéo, với hai phần chính: N
guồn điện (hệ thống cung cấp điện) và các bộ phận tiêu
thụ điện (các hệ thống khác).
Trang bị điện và điện tử thân xe Biên soạn :ThS. Nguyễn Việt Hải
1

Bộ môn Ôtô và Máy công trình
- Nguồn điện trên ôtô: Là nguồn một chiều được cung cấp bởi ắcquy nếu động
cơ chưa làm việc (hoặc làm việc ở số vòng quay nhỏ), hoặc bởi máy phát nếu động
cơ làm việc ở số vòng quay trung bình và lớn. Để tiết kiệm dây dẫn, thuận tiện khi
lắp đặt sửa chữa, …, trên đa số các xe người ta sử dụng thân sườn xe làm dây dẫn
chung. Vì vậy, đầu âm của nguồn điện được nối trực tiếp ra thân xe.
- Các bộ phận tiêu t
hụ điện (phụ tải điện): Trong các bộ phận tiêu thụ điện thì
máy khởi động là bộ phận tiêu thụ điện mạnh nhất (dòng điện cung cấp bởi ăcquy
khi khởi động có thể lên đến 400÷600 (A) đối với động cơ xăng, hoặc 2000 (A) đối
với động cơ diesel). Phụ tải điện đư
ợc chia làm các loại cơ bản sau:
+ Phụ tải làm việc liên tục: Bơm nhiên liệu, kim phun nhiên liệu,…
+ Phụ tải làm việc không liên tục: Gồm các đèn pha, đèn cốt, đèn kích thước,…
+ Phụ tải làm việc trong khoảng thời gian ngắn: Gồm các đèn báo rẽ, đèn phanh,
mô tơ gạt nước lau kính, còi, máy khởi động, hệ thống xông máy,…

- Mạng lưới điện: Là khâu trung gian nối giữa phụ tải và nguồn điện, bao gồm:
Các dây dẫn, các bộ chuyển mạch, côn
g tắc, các thiết bị bảo vệ và phân phối khác
nhau.
Cùng với sự phát triển vượt bậc của kỹ thuật điện tử và điều khiển tự động,
các trang thiết bị điện, điện tử trên các ôtô - máy kéo hiện đại hiện nay không tồn tại
dưới các bộ phận, các cụm tương đối độc lập về chức năng như trước mà đư
ợc kết
hợp lại thành các vi mạch tích hợp, được xử lý và điều khiển thống nhất bởi một bộ
xử lý trung tâm, làm việc theo các chương trình đã được dựng sẵn.
1.2. MỘT SỐ KÝ HIỆU TRONG HỆ THỐNG ĐIỆN VÀ ĐIỆN TỬ TRÊN XE.
Bảng 3.1. Ký hiệu một số phần tử điện và điện tử
STT Ký hiệu Tên Công dụng
1

Diodes
Một linh kiện bán dẫn mà chỉ cho
phép lưu lượng dòng đi qua một
phương hướng.
2

Diodes zener
Diode chỉ cho dòng điện chạy qua một
hướng. Nhưng với Diode zener thì khi
điện áp lớn hơn điện áp định mức thì nó
cho dòng điện chạy theo hướng ngược
lại.
Trang bị điện và điện tử thân xe Biên soạn :ThS. Nguyễn Việt Hải
2

Bộ môn Ôtô và Máy công trình

3

Cầu dao hai
tiếp điểm
Thay đổi sự điều khiển thông qua sự
tiếp điểm của hai má tiếp điểm
4

Cầu chì
Là một sợi chì mỏng. mà khi dòng điện
có cường độ cao qua nó thì nó sẻ tự
chảy lỏng làm ngắt mạch điện qua đó
bảo vệ mạch điện.
5

Cầu chì chính
(liên kết mạch)
Dùng trong các mạch có cường độ cao
6



Bóng đèn


Khi dòng điện đi qua sẻ làm cho các
sợi dây bị nóng lên và phát sáng. Trong
một bóng người ta có thể dùng một sợi

hoặc hai sơi.
7

Cảm biến
Phát hiện những tín hiệu xung từ sự
quay đối tượng
8

Ắc quy
Năng lượng điện chuyển hóa bên
trong. Là nơi cung cấp dòng điện
DC cho toàn bộ các thiết bị điện tử trên
ôtô
9

Tụ điện
Là nơi tích trử tạm thời năng lượng
điện cho các mạch tiêu thụ.Tụ mà
thường xuyên tích trử thì được gọi là tụ
cái
10

Dắc cắm
Là công cụ để kết nối,có thể dùng thay
cho phích cắm.Các giắc cắm này không
có ren mà chỉ có khoá
Trang bị điện và điện tử thân xe Biên soạn :ThS. Nguyễn Việt Hải
3
Bộ môn Ôtô và Máy công trình
11

bóng đèn
Khi có dòng điện di qua là nguyên
nhân làm cho các sợi đối nóng
lên và phát sáng
12

LED
Sau khi có dòng chạy qua thì nó
phát sáng chi có điều không có
sức nóng như bóng đèn. Nó dược
sử dụng trong công cụ hiển thị
13

Công tắc
Mở ra hoặc đóng các mach .Cho phép
điều khiển các dòng
14

Mô tơ
Là một cổ máy chuyển điện năng
thành cơ năng. Sinh mômen quay
15

Rơle
Về cơ bản thì rờle giống như một
công tắc. Có thể là loại thường đóng
hay thường mở. Cuộn dây tạo ra
lực từ để đóng, mở rơle.
16

Điện trở
Là một linh kiện có giá trị điện trở
không đổi. Khi đặt trong một hiệu điện
thế thì nó giảm điên áp.
17

Biến trở
Là một điện trở có giá trị điện trở
Có thể thay đổi được.
18

Cảm biến nhiệt
Là một điện trở mà giá trị của nó có
thể thay đổi được khi thay đổi nhiệt độ
19

Loa
Một thiết bị tao ra âm thanh khi có dao
động điện
Trang bị điện và điện tử thân xe Biên soạn :ThS. Nguyễn Việt Hải
4

Bộ môn Ôtô và Máy công trình
Trang bị điện và điện tử thân xe Biên soạn :ThS. Nguyễn Việt Hải
5
20

Diode phát
quang (LED)

Là một loại diode phát sáng khi có dòng
điện chạy qua.
21

Transitor
Là một linh kiện bán dẩn. Giống như
rơle điện tử, điều khiển thông qua điện
áp cở sở.
22

Bộ sấy
Là một thiết bị sinh nhiệt khi có dòng
điện đi qua.