CÁCH XÁC ĐỊNH SỐ LOẠI KIỂU GEN, SỐ PHEP LAI (KIỂU GIAO PHỐI) ĐƯỢC TẠO RA TRONG QUẦN THỂ (LOÀI)

Chuyên đề: Quy luật di truyền Bồi d ỡng HSG - VĐ3
Bn demo.Quý ng nghip c tham kho. Trõn trng cm n!
VN 3: CCH XC NH S LOI KIU GEN, S PHEP LAI (KIU GIAO PHI)
C TO RA TRONG QUN TH (LOI)
A. C S Lí THUYT
I. Cỏch xỏc nh s loi KG c to ra trong qun th (loi)
1. Cỏch xỏc nh s loi KG c to ra t 1 gen n alen nm trờn NST thng.
a. Cỏch xỏc nh
- S loi KG ng hp trong qun th = s alen ca gen = n.
- S loi KG d hp trong qun th =
n(n 1)
2

- Tng s loi KG (s KG ti a) trong qun th (loi) = S loi KG ng hp + s loi KG d hp
= n +
n(n 1)
2

=
n(n 1)
2
+
b. Bi tp vn dng
Bi 1: Gen quy nh nhúm mỏu h ABO ngi cú 3 alen l I
A
, I
B
v I
O
. Gen ny nm trờn NST thng.
Bit rng khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh: s loi KG ng hp, s loi KG d hp v tng s KG liờn

quan ti gen quy nh nhúm mỏu h ABO cú trong qun th ngi.
Gii
- S loi KG ng hp = s alen = 3 (ú l cỏc KG: I
A
I
A
, I
B
I
B
, I
O
I
O
)
- S loi KG d hp =
n(n 1)
2

=
3(3 1)
2

= 3 (ú l cỏc KG: I
A
I
O
, I
B
I

O
, I
A
I
B
)
- Tng s KG = S loi KG ng hp + S loi KG d hp = 3 + 3 = 6
Bi 2: Mt gen cú 4 alen l a
1
, a
2
, a
3
v a
4
nm trờn NST thng. Bit khụng xy ra t bin, tớnh theo lý
thuyt thỡ s KG ng hp, s KG d hp v s KG ti a c to ra t cỏc alen ca gen trờn trong qun
th l bao nhiờu?
2. Cỏch xỏc nh s loi KG c to ra t 1 gen cú n alen nm trờn NST gii tớnh
2.1. Vi nhng loi cú cp NST gii tớnh dng XX /XY
a. TH 1: Nu gen nm trờn NST gii tớnh X v khụng cú alen tng ng trờn NST gii tớnh Y
* Cỏch xỏc nh:
- gii cú cp XX:
+ S loi KG ng hp = s alen ca gen = n.
+ S loi KG d hp =
n(n 1)
2

+ Tng s loi KG (s KG ti a) = n +
n(n 1)

2

=
n(n 1)
2
+
- gii cú cp XY: S loi KG = s alen = n
- Xột chung hai gii: Tng s loi KG (s loi KG ti a) trong qun th (loi) = Tng s loi KG gii
XX + S loi KG gii XY =
n(n 1)
2
+
+ n =
n(n 3)
2
+
* Bi tp vn dng
Bi 1: mt loi cụn trựng (- XX; - XY), xột 1 gen cú 4 alen nm trờn NST gii tớnh X v khụng cú
alen tng ng trờn NST gii tớnh Y. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh:
- S loi KG ng hp gii c.
- S loi KG ti a trong loi.
Bi 2: mt loi cụn trựng (- XX; - XY), xột 1 gen cú 7 alen nm trờn NST gii tớnh X v khụng cú
alen tng ng trờn NST gii tớnh Y. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh:
- S loi KG ng hp v s loi KG d hp gii cỏi.
- S loi KG gii c.
- S loi KG ti a trong loi.
b. TH 2: Nu gen nm trờn NST gii tớnh Y v khụng cú alen tng ng trờn NST gii tớnh X
* Cỏch xỏc nh:
Giáo viên biên soạn: Nguyễn Văn Công tr ờng THCS Đào S Tích Trực Ninh
Nam Định

1
Chuyên đề: Quy luật di truyền Bồi d ỡng HSG - VĐ3
- Vỡ gen nm trờn NST gii tớnh Y khụng cú alen tng ng trờn NST gii tớnh X nờn tớnh trng do gen
quy nh ch biu hin gii XY, do oc ch gii XY mi xỏc nh KG.
- Vy trng hp ny thỡ: S loi KG trong qun th (loi) = s KG gii XY = s alen ca gen = n.
* Bi tp vn dng: mt loi cụn trựng (- XX; - XY), xột 1 gen cú 8 alen nm trờn NST gii tớnh
Y v khụng cú alen tng ng trờn NST gii tớnh X. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh
s loi KG ti a c to ra t gen trờn trong loi.
c. TH 3: Nu gen nm trờn vựng tng ng ca X v Y (gen nm trờn X cú alen tng ng trờn Y
v ngc li)
* Cỏch xỏc nh:
- gii cú cp XX:
+ S loi KG ng hp = s alen ca gen = n.
+ S loi KG d hp =
n(n 1)
2

+ Tng s loi KG (s kG ti a) = n +
n(n 1)
2

=
n(n 1)
2
+
- gii cú cp XY: S loi KG = n
2
- Xột chung hai gii: Tng s loi KG (s loi KG ti a) trong qun th (loi) = Tng s loi KG gii
XX + S loi KG gii XY =
n(n 1)

2
+
+ n
2
=
n(3n 1)
2
+
.
* Bi tp vn dng:
Bi 1: mt loi cụn trựng (- XX; - XY), xột 1 gen cú 4 alen nm trờn NST gii tớnh X v cú alen
tng ng trờn NST gii tớnh Y. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh:
- S loi KG ng hp gii c.
- S loi KG ti a trong loi.
Bi 2: mt loi cụn trựng (- XX; - XY), xột 1 gen cú 7 alen nm trờn NST gii tớnh X v cú alen
tng ng trờn NST gii tớnh Y. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh:
- S loi KG ng hp v s loi KG d hp gii cỏi.
- S loi KG gii c.
- S loi KG ti a trong loi.
2.2. Vi nhng loi cú cp NST gii tớnh dng XX/XO
a. Cỏch xỏc nh
- gii cú cp XX:
+ S loi KG ng hp = s alen ca gen = n.
+ S loi KG d hp =
n(n 1)
2

+ Tng s loi KG (s kG ti a) = n +
n(n 1)
2

=
n(n 1)
2
+
- gii cú cp XO: S loi KG = s alen = n
- Xột chung hai gii: Tng s loi KG (s loi KG ti a) trong qun th (loi) = Tng s loi KG gii
XX + S loi KG gii XO =
n(n 1)
2
+
+ n =
n(n 3)
2
+
b. Bi tp vn dng
Bi 1: mt loi cụn trựng (- XX; - XO), xột 1 gen cú 5 alen nm trờn NST gii tớnh X. Trong
trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh:
- S loi KG ng hp gii c.
- S loi KG ti a trong loi.
Bi 2: mt loi cụn trựng (- XX; - XO), xột 1 gen cú 9 alen nm trờn NST gii tớnh X. Trong
trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh:
- S loi KG ng hp v s loi KG d hp gii cỏi.
- S loi KG gii c.
- S loi KG ti a trong loi.
3. Cỏch xỏc nh s loi KG c to ra t hai hoc nhiu gen cựng nm trờn mt cp NST thng
tng ng.
Giáo viên biên soạn: Nguyễn Văn Công tr ờng THCS Đào S Tích Trực Ninh
Nam Định
2

Chuyên đề: Quy luật di truyền Bồi d ỡng HSG - VĐ3
3.1. Ghi nh: Hai hoc nhiu gen khỏc nhau cựng nm trờn 1 cp NST thng thỡ chỳng di truyn liờn
kt vi nhau

cỏc KG c to ra t cỏc alen cua 2 gen ny c vit di dng phõn thc
3.2. Cỏch xỏc nh:
a. Xột trng hp 2 gen (gen I v gen II), mi gen u cú 2 alen: Gi s gen I cú 2 alen kớ hiu l A
v a, gen II cú 2 alen kớ hiu l B v b
* Nhn xột:
- Tng s loi KG c to ra gm 10 loi KG, ú l cỏc KG:
AB
AB
,
AB
Ab
,
AB
aB
,
AB
ab
,
Ab
aB
,
Ab
ab
,
Ab
Ab

,
aB
ab
,
aB
aB
,
ab
ab
- Trong s 10 loi KG trờn thỡ:
+ S loi KG ng hp gm cú 4 loi KG, ú l cỏc KG:
AB
AB
,
Ab
Ab
,
aB
aB
,
ab
ab
+ S loi KG d hp gm cú 6 loi KG, trong ú gm:
2 loi KG d hp v c 2 cp alen, ú l cỏc KG:
AB
ab
v
Ab
aB
(d hp chộo).

KG
AB
ab
c gi l KG d hp u
KG
Ab
aB
c gi l KG d hp chộo.
4 loi KG d hp v 1 cp alen, ú l cỏc KG:
AB
aB
,
Ab
ab
,
aB
ab
,
AB
Ab
.
KG
AB
aB
v
Ab
ab
l cỏc KG d hp v 1 cp alen ca gen I cũn cp alen ca gen II dng
ng hp.
KG

AB
Ab
v
aB
ab
l cỏc KG d hp v 1 cp alen ca gen II cũn cp alen ca gen I dng
ng hp.
* Kt lun: Nu gen I cú 2 alen v gen II cú 2 alen cựng nm trờn mt cp NST thng tng ng (hay
di truyn liờn kt vi nhau) thỡ:
- S loi KG ng hp = 2 x 2 = 4
- S loi KG d hp = 6 =
4(4 1)
2


= S loi KG d hp v c 2 cp alen ( = 2) + S loi KG d hp v 1 cp alen ( = 4)
- Tng s loi KG (S KG ti a) c to ra = s loi KG ng hp + S loi KG d hp = 4 + 6 = 10
b. Xột trng hai gen, gen I cú m alen, gen II cú n alen
- S loi KG ng hp = s alen ca gen I x s alen ca gen II = m.n
- S loi KG d hp =
m.n(m.n 1)
2

+ S loi KG d hp v c 2 cp alen:
S loi KG d hp u (v c 2 cp alen) = s loi KG di hp chộo (v c 2 cp alen) =
m(m 1) n(n 1)
.
2 2

Tng s loi KG d hp v c hai cp alen = S loi KG d hp u + s loi KG di hp chộo

= 2.
m(m 1) n(n 1)
.
2 2

=
m.n(m 1)(n 1)
2

+ S loi KG d hp v 1 cp alen:
S loi KG d hp v 1 cp alen ca gen I (cp alen ca gen II dng ng hp) = n.
m(m 1)
2

S loi KG d hp v 1 cp alen ca gen II (cp alen ca gen I dng ng hp) = m.
n(n 1)
2

Giáo viên biên soạn: Nguyễn Văn Công tr ờng THCS Đào S Tích Trực Ninh
Nam Định
3
Chuyên đề: Quy luật di truyền Bồi d ỡng HSG - VĐ3
Tng s loi KG d hp v 1 cp alen = S loi KG d hp v 1 cp alen ca gen I + S loi KG
d hp v 1 cp alen ca gen II = n.
m(m 1)
2

+ m.
n(n 1)
2

=
m.n(m n 2)
2
+
Lu ý: S loi KG d hp v 1 cp alen cũn cú th tớnh = s loi KG d hp - s loi KG d hp
v 2 cp alen =
m.n(m.n 1)
2

- 2.
m(m 1) n(n 1)
.
2 2

=
m.n(m n 2)
2
+
- Tng s loi KG (s loi KG ti a) c to ra trong qun th (loi) = s loi KG ng hp + s loi
KG d hp = m.n +
m.n(m.n 1)
2

=
m.n(m.n 1)
2
+
c. Xột trng hp nhiu hn 2 gen: gen I cú m alen, gen II cú n alen, gen III cú k alen
- S loi KG ng hp = s alen ca gen I x s alen ca gen II x s alen ca gen III = m.n.k

- S loi KG d hp =
[ ]
(m.n.k ) (m.n.k ) 1
2

- Tng s loi KG (s loi KG ti a) c to ra trong qun th (loi) = s loi KG ng hp + s loi
KG d hp = (m.n.k) +
[ ]
(m.n.k ) (m.n.k ) 1
2

=
[ ]
(m.n.k ) (m.n.k ) 1
2
+
3.3. Bi tp vn dng
Bi 1: Trờn 1 cp NST thng, xột 2 gen: gen th nht cú 2 alen (kớ hiu l A v a), gen th hai cú 3 alen
(kớ hiu l B, B v b). Trong trng hp khụng cú t bin xy ra, hóy cho bit:
- Cú bao nhiờu loi KG ng hp, ú l nhng KG no?
- Cú bao nhiờu loi KG d hp v 1 cp alen ca gen th nht, ú l nhng KG no?
- Cú bao nhiờu loi KG d hp v 1 cp alen ca gen th hai, ú l nhng KG no?
- Cú bao nhiờu loi KG d hp v c hai cp alen, ú l nhng KG no?
- Cú bao nhiờu loi KG d hp v 1 cp alen?
- Cú bao nhiờu loi KG d hp?
- S loi KG ti a l bao nhiờu?
Bi 2: mt loi ng vt, xột hai gen cựng nm trờn 1 cp NST tng ng, gen th nht cú 6 alen,
gen th 2 cú 8 alen. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy cho bit:
- Cú bao nhiờu loi KG ng hp?
- Cú bao nhiờu loi KG d hp v 1 cp alen ca gen th nht?

- Cú bao nhiờu loi KG d hp v 1 cp alen ca gen th hai?
- Cú bao nhiờu loi KG d hp v c hai cp alen?
- Cú bao nhiờu loi KG d hp v 1 cp alen?
- Cú bao nhiờu loi KG d hp?
- S loi KG ti a l bao nhiờu?
4. Cỏch xỏc nh s loi KG c to ra t hai hay nhiu gen cựng nm trờn cp NST gii tớnh XX
v khụng cú alen tng ng trờn NST gii tớnh Y
4.1. Ghi nh:
- Hai gen (gen I v gen II) hoc nhiu gen khỏc nhau cựng nm trờn cp NST gii tớnh XX v khụng cú
alen tng ng trờn NST gii tớnh Y (hay hai gen hoc nhiu gen khỏc nhau cựng nm trờn NST gii X
vựng khụng tng ng vi Y) tớnh thỡ chỳng di truyn liờn kt trờn NST gii tớnh X.
- Trng hp ny hng n nhng loi m tớnh c/cỏi c xỏc nh bi cỏc cp NST gii tớnh kiu
XX/XY, cũn nhng loi m tớnh c/cỏi c xỏc nh bi cỏc cp NST gii tớnh kiu XX/XO cng lm
tng t.
4.2. Cỏch xỏc nh
a. Xột trng hp 2 gen (gen I v gen II), mi gen u cú 2 alen: Gi s gen I cú 2 alen kớ hiu l A
v a, gen II cú 2 alen kớ hiu l B v b
* gii XX: (tng t nh trng hp hai gen cựng nm trờn 1 cp NST thng)
- S loi KG ng hp = s alen ca gen I x s alen ca gen II = 2.2 = 4
(ú l cỏc KG:
A A
B B
X X
,
A A
b b
X X
,
a a
B B

X X
,
a a
b b
X X
)
- S loi KG d hp = 6 =
4(4 1)
2

(ú l cỏc KG:
A A
B b
X X
,
A a
B B
X X
,
A a
B b
X X
,
A a
b B
X X
,
A a
b b
X X

,
a a
B b
X X
)
= S loi KG d hp v c 2 cp alen + S loi KG d hp v 1 cp alen
Giáo viên biên soạn: Nguyễn Văn Công tr ờng THCS Đào S Tích Trực Ninh
Nam Định
4
Chuyên đề: Quy luật di truyền Bồi d ỡng HSG - VĐ3
(gm 2 KG:
A a
B b
X X
,
A a
b B
X X
) (gm 4 KG:
A A
B b
X X
,
A a
B B
X X
,
A a
b b
X X

,
a a
B b
X X
)
- S loi KG (S KG ti a) c to ra = s loi KG ng hp + S loi KG d hp = 4 + 6 = 10
* gii XY: S loi KG = s alen ca gen I x s alen ca gen II = 2.2 = 4 (ú l cỏc KG:
A
B
X Y
,
A
b
X Y
,
a
B
X Y
,
a
b
X Y
)
* Xột chung 2 gii: Tng s loi KG (s loi KG ti a) = S loi KG gii XX + s loi KG gii
XY = 10 + 4 = 14
b. Xột trng 2 gen, gen I cú m alen, gen II cú n alen
* gii XX: (tng t nh trng hp hai gen cựng nm trờn 1 cp NST thng)
- S loi KG ng hp = s alen ca gen I x s alen ca gen II = m.n
- S loi KG d hp =
m.n(m.n 1)

2

+ S loi KG d hp v c 2 cp alen:
S loi KG d hp u (v c 2 cp alen) = s loi KG di hp chộo (v c 2 cp alen) =
m(m 1) n(n 1)
.
2 2

Tng s loi KG d hp v c hai cp alen = S loi KG d hp u + s loi KG di hp chộo
= 2.
m(m 1) n(n 1)
.
2 2

=
m.n(m 1)(n 1)
2

+ S loi KG d hp v 1 cp alen:
S loi KG d hp v 1 cp alen ca gen I (cp alen ca gen II dng ng hp) = n.
m(m 1)
2

S loi KG d hp v 1 cp alen ca gen II (cp alen ca gen I dng ng hp) = m.
n(n 1)
2

Tng s loi KG d hp v 1 cp alen = S loi KG d hp v 1 cp alen ca gen I + S loi KG
d hp v 1 cp alen ca gen II = n.
m(m 1)

2

+ m.
n(n 1)
2

=
m.n(m n 2)
2
+
Lu ý: S loi KG d hp v 1 cp alen cũn cú th tớnh = s loi KG d hp - s loi KG d hp v
2 cp alen =
m.n(m.n 1)
2

- 2.
m(m 1) n(n 1)
.
2 2

=
m.n(m n 2)
2
+
- S loi KG (s loi KG ti a) c to ra = s loi KG ng hp + s loi KG d hp = m.n +
m.n(m.n 1)
2

=
m.n(m.n 1)

2
+
* gii XY: S loi KG = m.n
* Xột chung 2 gii: Tng s loi KG (s loi KG ti a) = S loi KG gii XX + s loi KG gii
XY = m.n +
m.n(m.n 1)
2

+ m.n = 2m.n +
m.n(m.n 1)
2

=
mn 3
m.n
2
+

ữ

c. Xột trng hp nhiu hn 2 gen: gen I cú m alen, gen II cú n alen, gen III cú k alen
- gii XX:
+ S loi KG ng hp = s alen ca gen I x s alen ca gen II x s alen ca gen III = m.n.k
+ S loi KG d hp =
[ ]
(m.n.k ) (m.n.k ) 1
2

+ S loi KG (s loi KG ti a) c to ra = s loi KG ng hp + s loi KG d hp = (m.n.k) +
[ ]

(m.n.k ) (m.n.k ) 1
2

=
[ ]
(m.n.k ) (m.n.k ) 1
2
+
- gii XY: S loi KG = s alen ca gen I x s alen ca gen II x s alen ca gen III = m.n.k
- Xột chung 2 gii: Tng s loi KG (s loi KG ti a) = S loi KG gii XX + s loi KG gii XY
=
[ ]
(m.n.k ) (m.n.k ) 1
2
+
+ (m.n.k)
=
[ ]
(m.n.k ) (m.n.k ) 3
2
+
Giáo viên biên soạn: Nguyễn Văn Công tr ờng THCS Đào S Tích Trực Ninh
Nam Định
5
Chuyên đề: Quy luật di truyền Bồi d ỡng HSG - VĐ3
4.3. Bi tp vn dng
Bi 1: mt loi cụn trựng (- XX; - XY), xột 2 locut gen (hai gen) cựng nm trờn NST gii tớnh X v
khụng cú alen tng ng trờn NST gii tớnh Y (hay nm trờn vựng khụng tng ng ca NST gii tớnh
X). Gen th nht (locut th nht) cú 2 alen kớ hiu l A v a, locut th hai (gen th 2) cú 3 alen kớ hiu l
B, B v b. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy cho bit:

- gii cỏi:
+ Cú bao nhiờu loi KG ng hp, ú l nhng KG no?
+ Cú bao nhiờu loi KG d hp v 1 cp alen ca gen th nht, ú l nhng KG no?
+ Cú bao nhiờu loi KG d hp v 1 cp alen ca gen th hai, ú l nhng KG no?
+ Cú bao nhiờu loi KG d hp v c hai cp alen, ú l nhng KG no?
+ Cú bao nhiờu loi KG d hp v 1 cp alen?
+ Cú bao nhiờu loi KG d hp?
- gii c: Cú bao nhiờu loi KG, ú l nhng KG no?
- S loi KG ti a do 2 gen trờn to ra trong loi l bao nhiờu?
Bi 2: mt loi cụn trựng, con cỏi cú cp NST gii tớnh XY, con c cú cp NST gii tớnh XX. Xột 2
locut gen (hai gen) cựng nm trờn vựng khụng tng ng ca NST gii tớnh X, gen th nht cú 6 alen, gen
th 2 cú 3 alen. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh:
- S loi KG cú th cú gii c.
- S loi KG d hp v c hai cp alen gii c.
- S loi KG cú th cú gii cỏi.
- S loi KG ti a trong qun th.
Bi 3: mt loi cụn trựng, con cỏi cú cp NST gii tớnh XX, con c cú cp NST gii tớnh XO. Xột 2
locut gen (hai gen) cựng nm trờn NST gii tớnh X, gen th nht cú 9 alen, gen th 2 cú 4 alen. Trong
trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh:
- S loi KG cú th cú gii c.
- S loi KG d hp v 1 cp alen gii cỏi.
- S loi KG ng hp gii cỏi.
- S loi KG ti a trong qun th.
5. Cỏch xỏc nh s loi KG c to ra t hai hay nhiu gen nm trờn Y, khụng cú alen tng ng
trờn X (hay hai hoc nhiu gen nm trờn Y vựng khụng tng ng vi X)
5.1. Cỏch xỏc nh: S loi KG (ch xỏc nh gii XY) = tớch s alen ca cỏc gen = m.n.k(m, n, k
ln lt l cỏc alen ca mi gen)
5.2. Bi tp vn dng:
Bi 1: mt loi cụn trựng, con cỏi cú cp NST gii tớnh XX, con c cú cp NST gii tớnh XY. Xột 2
locut gen (hai gen) cựng nm trờn Y, khụng cú alen tng ng trờn X, gen I cú 2 alen kớ hiu l A v a, gen

2 cú 2 alen kớ hiu l B v b. Trong trng hp khụng cú t bin xy ra, hóy xỏc nh s loi KG c to
ra t 2 gen núi trờn trong qun th ri lit kờ cỏc KG ú.
Bi lm
- S loi KG = 2x2 = 4
- Cỏc KG gm:
A
B
XY
,
A
b
XY
,
a
B
XY
,
a
b
XY
Bi 2: mt loi cụn trựng, con cỏi cú cp NST gii tớnh XY, con c cú cp NST gii tớnh XX. Xột 3
locut gen (ba gen) cựng nm trờn vựng khụng tng ng ca NST gii tớnh Y, gen 1 cú 2 alen, gen 2 cú 3
alen, gen 3 cú 5 alen. Trong trng hp khụng cú t bin xy ra, hóy xỏc nh s loi KG c to ra t 3
gen núi trờn trong qun th
6. Cỏch xỏc nh s loi KG c to ra t hai hay nhiu gen trong trng hp ng thi cú cỏc gen
nm on tng ng v on khụng tng ng ca NST gii tớnh X v Y
6.1. Cỏch xỏc nh
- gii XX: Xỏc nh xem cú nhng gen no cựng nm trờn NST gii tớnh X

Cụng thc tớnh s loi

KG liờn quan ti cỏc gen ny ( gii XX) tng t nh phn 4.2.b hoc 4.2.c
- gii XY:
+ Xỏc nh xem nhng gen no nm trờn X v khụng cú alen trờn Y

Cụng thc tớnh s loi KG liờn
quan ti gen ny ( gii XY) nh phn 2.1.a (1)
+ Xỏc nh xem gen no nm trờn Y v khụng cú alen tng ng trờn X

Cụng thc tớnh s loi KG
liờn quan ti gen ny ( gii XY) nh phn 2.1.b (2)
Giáo viên biên soạn: Nguyễn Văn Công tr ờng THCS Đào S Tích Trực Ninh
Nam Định
6
Chuyên đề: Quy luật di truyền Bồi d ỡng HSG - VĐ3
+ Xỏc nh xem gen no nm on tng ng gia X v Y

Cụng thc tớnh s loi KG liờn quan ti
gen ny ( gii XY) nh phn 2.1.c (3)

S loi KG gii XY = s loi KG (1) x s loi KG (2) x s loi KG (3)
- Xột chung 2 gii: S loi KG ti a = s loi KG ca gii XX + s loi KG ca gii XY
6.2. Bi tp vn dng
Bi 1: mt loi cụn trựng, con cỏi cú cp NST gii tớnh XX, con c cú cp NST gii tớnh XY. Xột 2
locut gen (hai gen), gen th nht cú 4 alen nm vựng tng ng ca X v Y , gen th 2 cú 3 alen nm
trờn X v khụng cú alen tng ng trờn Y. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh s loi
KG ti a v hai locut trờn trong loi.
Bi lm
- gii cỏi XX: do c hai gen cựng nm trờn NST gii tớnh X

s loi KG gii cỏi (XX) =

4.3(4.3 1)
2
+
= 78
- gii XY:
+ Do gen 2 nm vựng tng ng ca X v Y

S loi KG do gen I to ra gii XY = 4
2
= 16
+ Do gen 2 nm trờn X v khụng cú alen tng ng trờn Y

S loi KG do gen 2 to ra gii XY = 3
+ S loi KG do gen 1 v gen 2 to ra gii XY = 16x3 = 48
- Vy s loi KG ti a c to ra t 2 locut gen trờn trong loi = 78 + 48 = 126
Bi 2: Trong qun th ca 1 loi thỳ, xột 3 gen: gen I cú 3 alen, gen II cú 4 alen, gen III cú 5 alen. Bit
gen I nm trờn X on khụng tng ng vi Y, gen II nm on tng ng gia X v Y, gen III nm
trờn Y on khụng tng ng vi X. Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy xỏc nh s loi KG
ti a c to ra t 3 gen núi trờn trong qun th.
Bi lm
- thỳ, gii cỏi cú cp NST gii tớnh l XX, gii c cú cp NST gii tớnh l XY
- gii cỏi (XX): Do ch cú gen I v gen II cựng nm trờn X

S loi KG c to ra t gen I v gen II
gii cỏi (XX)
3.4(3.4 1)
2
+
= 78
- gii c (XY):

+ Do gen I nm trờn X on khụng tng ng vi Y

S loi KG do gen I to ra gii XY = 3
+ Do gen II nm on tng ng gia X v Y

S loi KG do gen II to ra gii XY = 4
2
+ Do gen III nm trờn Y on khụng tng ng vi X

S loi KG do gen III to ra gii XY = 5

S loi KG do c ba gen I, II, III to ra gii XY = 3.4
2
.5 = 240
- Vy s loi KG ti a c to ra t 3 locut gen trờn trong loi = 78 + 240 = 318
7. Cỏch xỏc nh s loi KG c to ra t hai hay nhiu gen nm trờn cỏc cp NST tng ng
khỏc nhau.
7.1. Ghi nh
- Trong trng hp hai hay nhiu gen nm trờn cỏc cp NST tng ng khỏc nhau (hay mi gen nm
trờn 1 cp NST riờng bit) thỡ chỳng cú s phõn li c lp v t hp t do vi nhau trong quỏ trỡnh phỏt
sinh giao t v th tinh.
- Cỏc trng hp cú th xy ra:
+ Cỏc gen nm trờn cỏc cp NST thng tng ng khỏc nhau
+ Cú gen nm trờn NST thng, cú gen nm trờn NST gii tớnh.
7.1. Cỏch xỏc nh
a. Xột trng hp cỏc gen nm trờn cỏc cp NST thng tng ng khỏc nhau:
* TH 1: Xột 2 gen (phõn li c lp), gen I cú m alen, gen II cú n alen
- Tng s loi KG (S loi KG ti a) trong qun th = s loi KG ca gen 1 x s loi KG ca gen 2
=
m(m 1) n(n 1)

x
2 2
+ +

- S loi KG ng hp v 2 cp alen = S loi KG ng hp ca gen 1 x S loi KG ng hp ca gen 2
= m.n
- S loi KG d hp v 2 cp alen = S loi KG d hp ca gen 1 x s loi KG d hp ca gen 2
=
m(m 1) n(n 1)
.
2 2

- S loi KG d hp v 1 cp alen:
Giáo viên biên soạn: Nguyễn Văn Công tr ờng THCS Đào S Tích Trực Ninh
Nam Định
7
Chuyên đề: Quy luật di truyền Bồi d ỡng HSG - VĐ3
+ Cỏch 1: S loi KG d hp v 1 cp alen = S loi KG ti a - (s loi KG d hp v 2 cp alen + s
loi KG ng hp)
+ Cỏch 2: S loi KG d hp v 1 cp alen = S KG d hp ca gen 1 x s loi KG ng hp ca gen 2 +
s loi KG ng hp ca gen 1 x s loi KG d hp ca gen 2 =
m(m 1)
.n
2

+
n(n 1)
m
2

= 9
* TH 2: Xột nhiu hn 2 gen (phõn li c lp): gen I cú m alen, gen II cú n alen, gen III cú k alen
- Tng s loi KG (S loi KG ti a) trong qun th = s loi KG ca gen I x s loi KG ca gen II x s
loi KG ca gen 3 x
=
m(m 1) n(n 1) k(k 1)
x x x
2 2 2
+ + +

- S loi KG ng hp v 3 cp alen = S loi KG ng hp ca gen I x S loi KG ng hp ca gen II
x s loi KG ng hp ca gen III x .= m.n.k
- S loi KG d hp v 3 cp alen = S loi KG d hp ca gen I x s loi KG d hp ca gen II x s loi
KG d hp ca gen II x .
=
m(m 1) n(n 1) k(k 1)
x x x
2 2 2

- S loi KG d hp v 2 cp alen = s loi KG ng hp v 1 cp alen
- S loi KG d hp v 1 cp alen = s loi KG ng hp v 2 cp alen
b. Xột trng hp cú gen nm trờn NST thng, cú gen nm trờn NST gii tớnh
- c k bi xem gen no nm trờn NST thng, gen no nm trờn NST gii tớnh; i vi gen nm
trờn NST gii tớnh thỡ phi xỏc nh cỏc c im nh gen nm trờn X v khụng cú alen tng ng trờn Y,
gen nm trờn Y v khụng cú alen tng ng trờn X
- Xỏc nh s loi KG ca tng gii:
+ S loi KG ca gii XX = s loi KG riờng ca gen nm trờn NST thng x s loi KG riờng ca gen
nm trờn NST gii tớnh ( gii XX)
+ S loi KG gii XY = s loi KG riờng ca gen nm trờn NST thng x s loi KG riờng ca gen
nm trờn NST gii tớnh ( gii XY hoc XO)

7.3. Bi tp vn dng
Bi 1: Xột 2 gen nm trờn 2 cp NST thng khỏc nhau, gen I cú 2 alen (A, a), gen 2 cú 3 alen (B, B, b).
Trong trng hp khụng xy ra t bin, hóy cho bit:
- S loi KG ti a trong qun th l bao nhiờu?
- S loi KG ng hp v 2 cp alen l bao nhiờu? ú l nhng KG no?
- S loi KG d hp v 2 cp alen l bao nhiờu? ú l nhng KG no?
- S loi KG d hp v 1 cp gen l bao nhiờu? ú l nhng KG no?
Bi lm
- Theo , gen 1 cú s alen l m = 2 , gen 2 cú s alen l n = 3 v chỳng phõn li c lp vi nhau
- S loi KG ti a trong qun th = s loi KG ca gen 1 x s loi KG ca gen 2
=
m(m 1) n(n 1)
.
2 2
+ +
=
2(2 1) 3(3 1)
. 3x6 18
2 2
+ +
= =
- S loi KG ng hp v 2 cp alen = S loi KG ng hp ca gen 1 x S loi KG ng hp ca gen 2
= mxn = 6
- Cỏc KG ng hp v 2 cp alen gm: AABB, AABB, AAbb, aaBb, aaBB, aabb
- S loi KG d hp v 2 cp alen = S loi KG d hp ca gen 1 x s loi KG d hp ca gen 2
=
m(m 1) n(n 1)
.
2 2

=
2(2 1) 3(3 1)
. 3
2 2

=
- Cỏc KG d hp v 2 cp alen gm: AaBb, AaBb, AaBB
- S loi KG d hp v 1 cp alen:
+ Cỏch 1: S loi KG d hp v 1 cp alen = S loi KG ti a - (s loi KG d hp v 2 cp alen + s
loi KG ng hp) = 18 (6 + 3) = 9
+ Cỏch 2: S loi KG d hp v 1 cp alen = S KG d hp ca gen 1 x s loi KG ng hp ca gen 2 +
s loi KG ng hp ca gen 1 x s loi KG d hp ca gen 2 =
m(m 1)
.n
2

+
n(n 1)
m
2

= 9
- Cỏc loi KG d hp v 1 cp alen gm:

Giáo viên biên soạn: Nguyễn Văn Công tr ờng THCS Đào S Tích Trực Ninh
Nam Định
8
Chuyên đề: Quy luật di truyền Bồi d ỡng HSG - VĐ3
Giáo viên biên soạn: Nguyễn Văn Công tr ờng THCS Đào S Tích Trực Ninh
Nam Định

9