Vai trò kinh tế của nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời nói đầu
Xây dựng chủ nghĩa xã hội là sự nghiệp vô cùng khó khăn vì kinh tế là cơ sở
của xã hội. Đất nớc ta trong quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội phải xây dựng một
nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lợng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất
phù hợp. Lịch sử phát triển kinh tế loài ngời từ trớc đến nay đã trải qua rất nhiều
hình thái kinh tế xã hội, nổi bật và rõ nét đó là hình thái công xã nguyên thuỷ,
chiếm hữu nô lệ, phong kiến, t bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa. Trong tất cả các
hình thái kinh tế đó cha có một hình thái kinh tế nào có một cơ chế quản lý, điều
hành kinh tế một cách phù hợp và hợp lý nhất từ việc phát triển kinh tế chỉ dựa vào
kinh tế thị trờng để giải quyết vấn đề cơ bản của nền kinh tế cho đến việc chỉ dựa
vào tổ chức quản lý điều hành của Nhà nớc để phát triển kinh tế. Để góp phần vào
sự lựa chọn cơ chế tổ chức quản lý để phát triển kinh tế cho phù hợp, đặc biệt là
giai đoạn Việt Nam hiện nay, em lựa chọn đề tài: Vai trò kinh tế của Nhà nớc
trong nền kinh tế thị trờng định hớng Xã hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay .
Đó là sự kết hợp hài hoà tơng hỗ lẫn nhau giữa Bàn tay vô hình và Bàn tay hữu
hình. Nói một cách khác đó là sự kết hợp giữa sự quản lý của Nhà nớc và cơ chế
thị trờng để thúc đẩy nền kinh tế tăng trởng và phát triển ở mức cao nhất, đồng
thời hạn chế và khắc phục đợc những hạn chế và hậu quả xã hội một cách có hiệu
quả nhất.
Nền kinh tế nớc ta đang ở vào giai đoạn đặc biệt của sự phát triển, đó là bớc
ngoặt trong quá trình chuyển từ nền kinh tế quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị
trờng có sự quản lý của Nhà nớc. Nh chúng ta đã biết, trong thời đại ngày nay
không có nền kinh tế thị trờng thuần tuý ở bất cứ nớc nào trên thế giới, không có
một nền kinh tế nào chịu sự điều tiết của cơ chế thị trờng mà không có sự quản lý
của Nhà nớc ở những mức độ và phạm vi khác nhau. Bởi vì bên cạnh những mặt
tích cực của kinh tế thị trờng nh: năng suất lao động tăng nhanh công nghệ sản
xuất không ngừng đợc cải tiến, hàng hoá sản xuất ra nhiều, thu nhập quốc dân
tăng... thì cơ chế thị trờng cũng nảy sinh nhiều vấn đề tiêu cực cần giải quyết nh:
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368

lạm phát, thất nghiệp, khủng hoảng, tệ nạn xã hội... Do vậy Nhà nớc phải can thiệp
vào kinh tế để đảm bảo cho sự phát triển kinh tế có hiệu quả, công bằng ổn định.
Đặc biệt nền kinh tế nớc ta đang phát triển theo định hớng xã hội chủ nghĩa càng
không thể thiếu sự quản lý của Nhà nớc. Trong báo cáo của ban chấp hành Trung -
ơng khoá VI do Tổng Bí th Nguyễn Văn Linh trình bày tại Đại hội VII có viết:
Để phát huy to lớn tiềm năng kinh tế nhiều thành phần phải tiếp tục xoá bỏ cơ chế
tập trung, quan liêu, bao cấp, chuyển sang nền kinh tế thị trờng có sự quản lý của
Nhà nớc bằng pháp luật, kế hoạch, chính sách và các công cụ khác.Vai trò của
Nhà nớc rất quan trọng trong việc tạo lập các cân đối vĩ mô, điều tiết thị trờng,
ngăn ngừa và xử lý những đột biến xấu, tạo môi trờng bình thờng cho sản xuất
kinh doanh, đảm bảo sự thống nhất giữa tăng trởng kinh tế với công bằng xã hội .
Sau một thời gian học tập, tìm tòi và nghiên cứu môn kinh tế chính trị, em đã
thu lợm đợc những kiến thức nhất định. Trong bài viết này, em xin trình bày
những vấn đề sau:
_ Tính tất yếu khách quan của vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nớc .
_ Mục tiêu và các chức năng quản lý kinh tế của Nhà nớc .
_ Các công cụ và biện pháp đổi mới tăng cờng vai trò quản lý kinh tế của Nhà
nớc ta hiện nay.
_ Quá trình phát triển kinh tế ở Việt Nam.
Em xin chân thành cảm ơn thầy Đặng Thắng, giảng viên môn học kinh tế chính
trị _ Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội, đã hớng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành bài
viết này . Nhng do tính phức tạp của vấn đề và trình độ của em còn có hạn nên
trong cả phơng pháp trình bày lẫn nội dung bài viết còn nhiều khiếm khuyết. Em
mong đợc sự góp ý của thầy để bài viết của em thêm hoàn chỉnh. Em vô cùng cảm
ơn thầy.
nội dung
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Sự ra đời và tồn tại của Nhà nớc bao giờ cũng có nguồn gốc từ nguyên nhân
kinh tế. Bất kỳ một hoạt động nào của Nhà nớc cũng là thúc đẩy hoặc kìm hãm sự

vận động của nền kinh tế .
I_ Tính tất yếu khách quan của vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nớc.
1.1_ Sự hình thành và phát triển vai trò kinh tế của Nhà n ớc.
Nhà nớc là công cụ của giai cấp thống trị đợc sử dụng để duy trì trật tự xã hội
cho phù hợp với lợi ích của nó. Chức năng ban đầu của Nhà nớc là quản lý hành
chính bao gồm các lĩnh vực chủ yếu nh :
Chức năng đối ngoại: quản lý lãnh thổ, thiết lập quan hệ bàn giao với các
nớc láng giềng .
Chức năng đối nội: quản lý trật tự xã hội, sắp xếp mối quan hệ giữa các cá
nhân, các giai cấp, các tầng lớp, các cộng đồng dân tộc sao cho phù hợp với ý chí
của giai cấp đã sản sinh ra nó.
Để thực hiện hai chức năng này, các Nhà nớc đều phải có những cơ sở kinh tế
nhất định. Trong lịch sử phát triển các Nhà nớc đã có các phơng pháp khác nhau
để nắm giữ kinh tế nhằm phục vụ các chức năng kinh tế của mình.
Lịch sử đã chứng minh chức năng kinh tế của Nhà nớc đợc phôi thai ngay từ
buổi ban đầu khi Nhà nớc mới chỉ vừa xuất hiện. Sau đó mới đợc nhận thức và ứng
dụng vào thực tiễn quản lý kinh tế xã hội. Trong mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau
thì vai trò kinh tế của Nhà nớc cũng biểu hiện ở mức độ khác nhau.
Trong thời đại chiếm hữu nô lệ, Nhà nớc chủ nô là kiểu Nhà nớc đầu tiên
trong lịch sử đã trực tiếp dùng quyền lực của mình can thiệp vào việc phân phối
của cải đợc sản xuất ra. Trong giai đoạn này, của cải đợc sản xuất ra bởi những
ngời nô lệ dới sự chỉ huy, điều khiển quá trình sản xuất của giai cấp chủ nô, nhng
khối lợng của cải ấy không đợc phân phối mà bị giai cấp chủ nô chiếm đoạt bằng
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
các thủ đoạn bạo lực. Các thủ đoạn bạo lực phi kinh tế ở đây đợc sử dụng để làm
công cụ chiếm đoạt cỡng bức kinh tế.
Trong thời đại phong kiến, ngoài việc can thiệp vào việc phân phối của cải,
Nhà nớc phong kiến còn đứng ra tập hợp lực lợng nhân dân xây dựng kết cấu hạ
tầng cho sản xuất nông nghiệp, khuyến khích di dân đi mở mang các vùng đất

mới, đề ra các chính sách ruộng đất thích hợp với từng thời kỳ... nhằm phát triển
kinh tế. Nhìn chung các hoạt động này diễn ra một cách tự phát. Trong sự khác
biệt với các Nhà nớc phong kiến phơng Tây, chức năng quản lý kinh tế đợc các
Nhà nớc phong kiến phơng Đông nhận thức sớm hơn. ở Trung Quốc, Mạnh Tử đã
nói trong học thuyết của mình là: Chính sách kinh tế Nhà nớc phong kiến phải h-
ớng vào làm giàu cho dân. Dân giàu thì nớc mới mạnh. T tởng kinh tế này rất tơng
đồng với t tởng kinh tế của Adam Smith, mặc dù hai nhà t tởng sống ở hai thời kỳ
cách nhau hàng nghìn năm. Họ đều cho rằng về bản chất, lợi ích cá nhân thống
nhất với lợi ích toàn xã hội, mọi ngời trong khi làm giàu cho mình thì cũng đồng
thời làm giàu cho xã hội, từ đó đặt lên vai trò Nhà nớc phải điều hoà, sắp xếp các
quan hệ lợi ích sao cho sự xung đột lợi ích cá nhân không làm thủ tiêu lợi ích xã
hội mà ngợc lại phải thúc đẩy lợi ích xã hội. ở Việt Nam t tởng Nhà nớc can thiệp
vào nền kinh tế cũng đợc hình thành rất sớm nh: triều đại nhà Lý kiểm soát tất cả
các thái ấp, bảo vệ chế độ sở hữu Nhà nớc về ruộng đất, Nhà Hồ ban hành chính
sách hạn điền, hạn nô, Nhà Lê ban hành chế độ quân điền...
Trong thời đại hình thành và phát triển của chủ nghĩa t bản (từ thế kỷ XV),
dới sự hỗ trợ của công cụ bạo lực Nhà nớc t bản non trẻ đã thực hiện phơng thức
tích luỹ nguyên thuỷ để giúp cho giai cấp t sản cần có sự hỗ trợ của Nhà nớc.
Chính vì vậy vai trò kinh tế của Nhà nớc t sản ngày càng đợc nâng cao.
Trớc hết Nhà nớc t bản đã thực hiện một chính sách tiền tệ hết sức nghiêm
ngặt, họ tìm mọi cách tích luỹ tiền tệ, không cho tiền chạy ra nớc ngoài. Nhà nớc
của các nớc t bản trong giai đoạn này đã đề ra luật buộc các thơng nhân nớc ngoài
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
không đợc mang tiền ra khỏi nớc họ. Nhà nớc còn qui định những nơi khác đợc
phép buôn bán để dễ dàng cho việc kiểm tra, kiểm soát .
Trong chính sách ngoại thơng họ dùng hàng rào thuế quan bảo hộ, đánh
thuế nhập khẩu cao và thuế nhập khẩu các hàng sản xuất ở trong nớc thấp... Nhờ
các chính sách đó các nớc t bản đã tích luỹ đợc một lợng của cải và tiền tệ đáng
kể. Vì vậy đầu thế kỷ 18, giai cấp t sản tập trung phát triển mạnh lĩnh vực sản

xuất. Nhờ áp dụng các kỹ thuật và công nghệ mới, nền sản xuất ở các nớc t bản
phát triển rất nhanh, các nhà t bản đua nhau phát triển các ngành nghề mới và mở
rộng qui mô sản xuất. Tự do cạnh tranh đã trở thành đòi hỏi cấp thiết trong đời
sống kinh tế của các nơc này. Từ hỏi đó tất yếu nảy sinh cơ chế thị trờng_ kinh tế
thị trờng là trình độ phát triển cao của kinh tế hàng hoá.
Từ sau năm 1917, với sự ra đời của liên bang Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô
viết và sau năm 1945 là sự ra đời hệ thống XHCN thế giới, trong nền kinh tế thế
giới còn có nền kinh tế chỉ huy vận động theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung.
Trong cơ chế này, Nhà nớc là ngời quản lý trực tiếp mọi hoạt động sản xuất kinh
doanh trong nền kinh tế bằng kế hoạch và thông qua một loạt các chỉ tiêu pháp
lệnh và chỉ tiêu gián tiếp. Trong một thời gian dài, kiểu quản lý này đã làm sơ
cứng nền kinh tế, do đó các nớc theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung nh Liên Xô và
các nớc XHCN đã phải chuyển sang cơ chế thị trờng và đã đổi mới cách thức quản
lý của Nhà nớc.
Đầu thập kỷ 90, sự sụp đổ của Liên Xô cũ và Đông Âu lại lần nữa góp phần
chứng minh cho hớng đi sai lệch khỏi quỹ đạo kinh tế thị trờng. Việc đề cao quá
vai trò Nhà nớc đã khiến cho nền kinh tế bớc đi khập khiễng, thiếu năng động và
hiệu quả. Điều đó cho thấy vai trò kinh tế của Nhà nớc là không thể phủ nhận
song sẽ rất sai lầm khi tuyệt đối hoá nó.
Chính vì vậy sự can thiệp của Nhà nớc vào nền kinh tế thị trờng luôn luôn là
vấn đề đợc quan tâm và gây tranh cãi giữa các nhà kinh tế học, từ đó xuất hiện
những quan điểm không giống nhau về vai trò kinh tế của Nhà nớc. Theo một số
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
nhà kinh tế học thì để đảm bảo cho nền kinh tế phát triển có tính kế hoạch cân đối,
Nhà nớc phải đóng vai trò trung kiện kinh tế, can thiệp sâu sắc và rộng rãi vào
kinh tế quốc dân ở tầm vĩ mô và vi mô.
Theo chủ nghĩa Mác: Không thể cải biên kinh tế xã hội nếu thiếu vai trò
kinh tế của Nhà nớc, sự ra đời vai trò kinh tế của Nhà nớc đã thúc đẩy các điều
kiện kinh tế xã hội phát triển và hoàn thiện. Các Mác coi quyền lực của Nhà nớc

nh vai trò bà đỡ cho xã hội cũ thai nghén xã hội mới. Lê Nin chỉ rõ Nhà nớc
XHCN có vai trò kinh tế đặc biệt, không còn là bộ máy ăn bám đứng trên quá
trình sản xuất mà nó phải chuyển sang tổ chức thực hiện chức năng quản lý nền
kinh tế quốc dân.
Theo quan điểm của Paul Samuelson: Cơ chế thị trờng định giá cả và sản l-
ợng trong nhiều lĩnh vực, trong khi đó Chính phủ điều tiết thị trờng bằng các ch-
ơng trình thuế, chi tiêu và luật lệ. Các nền kinh tế hiện đại chỉ có thể phát triển đ-
ợc khi sử dụng cơ chế hỗn hợp để điều khiển nền kinh tế. Cơ chế đòi hỏi Nhà nớc
phải can thiệp vào nền kinh tế theo quy luật của thị trờng mà Nhà nớc cần phải can
thiệp vào các quá trình của nó, định hớng nó đến mục tiêu mong muốn, nhng sự
can thiệp của Nhà nớc chỉ thành công khi bản thân Nhà nớc cũng phải tuân theo
những quy luật của thị trờng.
Theo Jonh Mefnand Keynes: Nguyên nhân đa đến khủng hoảng kinh tế và
thất nghiệp là do Nhà nớc không can thiệp vào kinh tế hoặc là có can thiệp nhng
chính sách kinh tế lại lạc hậu, bảo thủ. Để ngăn chặn những khủng hoảng kinh tế
và thất nghiệp thì Nhà nớc phải can thiệp vào các quá trình kinh tế thông qua việc
sử dụng các công cụ tiền tệ tài chính...
Có thể nói rằng, những nhà kinh tế học đều có những quan điểm không
giống nhau về vai trò kinh tế của Nhà nớc. Nhng họ đều có chung quan điểm là
vai trò của Nhà nớc là quản lý vĩ mô nền kinh tế, điều tiết nền kinh tế để khắc
phục những nhợc điểm của nền kinh tế quốc dân, tạo môi trờng thuận lợi cho nền
kinh tế phát triển.
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
1.2_Cơ chế thị tr ờng và nền kinh tế thị tr ờng có sự quản lý của Nhà n ớc.
Quá trình phát triển sản xuất của xã hội loài ngời từ trớc tới nay đã trải qua
những thời kỳ sau:
_ Nền kinh tế tự cung tự cấp .
_ Nền kinh tế hàng hoá.
_ Nền kinh tế thị trờng.

Thị trờng gắn liền với quá trình sản xuất và lu thông hàng hoá. Nó ra đời và
phát triển cùng với sự ra đời và phát triển của sản xuất và lu thông hàng hoá. Thị
trờng là trung tâm của toàn bộ quá trình tái sản xuất hàng hoá. Những vấn đề cơ
bản của nền sản xuất xã hội là sản xuất mặt hàng gì, số lợng bao nhiêu và bằng
phơng pháp nào đều phải thông qua thị trờng. Vì vậy thị trờng đóng vai trò hoạt
động và phơng án sản xuất, kinh doanh có hiệu quả .
Cơ chế thị trờng là cơ chế tự điều chỉnh nền kinh tế hàng hoá dới sự tác
động khách quan của các quy luật kinh tế vốn có. Cơ chế thị trờng chính là một
hình thức tổ chức kinh tế, trong đó những ngời tiêu dùng và các nhà kinh doanh
tác động lẫn nhau qua thị trờng để giải quyết những vấn đề trung tâm của sản xuất
xã hội.
Kinh tế thị trờng là nền kinh tế vận động theo các quy luật của thị trờng,
trong đó quy luật giá trị đóng vai trò chi phối và đợc biểu hiện bằng quan hệ cung
cầu trên thị trờng. Nền kinh tế thị trờng là giai đoạn phát triển cao của nền kinh tế
hàng hoá, nó nằm trong tiến trình phát triển lịch sử khách quan về kinh tế của xã
hội loài ngời. Do vậy, nền kinh tế thị trờng cũng có những u thế và khuyết tật của
nó.
a_ Những u thế của nền kinh tế thị trờng thể hiện:
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Thứ nhất, thúc đẩy sản xuất và gắn sản xuất với tiêu thụ_thực hiện mục tiêu
của sản xuất. Do đó, ngời ta tìm mọi cách rút ngắn chu kỳ sản xuất, thực hiện tái
sản xuất mở rộng, áp dụng nhanh chóng sản xuất_khoa học_công nghệ và quay
nhanh tiền vốn, đạt tới lợi nhuận tối đa.
Thứ hai, thúc đẩy và đòi hỏi các nhà sản xuất năng động thích nghi với các
điều kiện biến động của thị trờng. Thay đổi mẫu mã sản xuất, tìm mặt hàng mới và
thị trờng tiêu thụ, mở rộng quan hệ trong kinh doanh, phá thế độc quyền và khép
kín trong một đơn vị kinh doanh, tìm cách đạt tới lợi nhuận tối đa.
Thứ ba, thúc đẩy sự tiến bộ khoa học_công nghệ đa nhanh vào sản xuất,
kích thích tăng năng suất lao động, nâng cao trình độ xã hội hoá sản xuất và nâng

cao chất lợng sản phẩm, hạ giá thành, đáp ứng yêu cầu nhiều mặt của khách hàng
và thị trờng.
Thứ t, thúc đẩy quá trình tăng trởng dồi dào sản phẩm hàng hoá, dịch vụ,
thúc đẩy và kích thích sản xuất hàng hoá phát triển, đề cao trách nhiệm của nhà
kinh doanh với khách hàng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.
Thứ năm, đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung sản xuất. Tích tụ và tập
trung sản xuất là hai con đờng để mở rộng quy mô sản xuất. Một mặt, các đơn vị
chủ thể sản xuất kinh doanh làm ăn giỏi, có hiệu quả cao cho phép tích tụ, mở
rộng qui mô sản xuất. Mặt khác, do quá trình cạnh tranh làm cho sản xuất đợc tập
trung vào các đơn vị kinh tế thực sự đứng đợc trên thị trờng, làm ăn có hiệu quả
cao, đồng thời loại bỏ những đơn vị làm ăn kém hiệu quả. Chính quá trình cạnh
tranh kinh tế là động lực thúc đẩy tích tụ và tập trung sản xuất.
b_ Những khuyết tật của nền kinh tế thị trờng thể hiện:
Thứ nhất nền kinh tế thị trờng mang tính tự phát, tìm kiếm lợi nhuận bằng
bất kỳ giá nào, không đi đúng hớng của kế hoạch Nhà nớc, mục tiêu về phát triển
kinh tế vĩ mô của nền kinh tế. Tính tự phát của thị trờng còn dẫn đến tập trung hoá
8
Website: Email : Tel : 0918.775.368
cao độ, sinh ra độc quyền, thủ tiêu cạnh tranh, làm giảm hiệu quả chung và tính tự
điều chỉnh của nền kinh tế.
Thứ hai, xã hội phát sinh tiêu cực, tệ nạn gắn liền với hiện trạng kinh tế sa
sút, gây rối loạn xã hội. Nhà kinh doanh thờng tìm mọi thủ đoạn, mánh khoé làm
hàng giả, buôn lậu, trốn thuế, lừa đảo... không từ một thủ đoạn nào, dù là dơ bẩn
nhất để thu lợi nhuận tối đa.
Thứ ba, vì lợi ích và lợi nhuận riêng biệt, dẫn đến sự sử dụng bừa bãi, tàn
phá tài nguyên và huỷ diệt môi trờng sinh thái.
1.3_ Tính tất yếu khách quan của vai trò quản lý vĩ mô của Nhà n ớc.
Công cuộc đổi mới do Đảng khởi xớng và lãnh đạo trên đất nớc ta hiện nay
đang diễn ra với bối cảnh trong nớc và thế giới có nhiều biến động. Việt Nam đã
bớc vào thời kỳ mới với quan hệ quốc tế cởi mở, đa phơng và đa dạng.

Vai trò quản lý của Nhà nớc bắt nguồn từ sự cần thiết phải phối hợp hoạt
động lao động chung và do tính chất xã hội hoá của sản xuất quy định. Lực lợng
sản xuất càng phát triển, trình độ xã hội hoá sản xuất càng cao thì phạm vi thực
hiện vai trò này càng rộng và mức độ đòi hỏi của nó càng chặt chẽ và nghiêm
ngặt. Nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trờng là bớc
phát triển tất yếu của kinh tế tự cung tự cấp. Trong thời kỳ quá độ, nền kinh tế có
nội dung rất phong phú, bao gồm những trình độ và khuynh hớng phát triển khác
nhau trong một kết cấu gồm nhiều thành phần kinh tế khác nhau, nhiều chủ thể
kinh tế khác nhau, vừa mang tính kinh tế cổ truyền, vừa chứa đựng những yếu tố
của nền kinh tế hiện đại, phát triển theo định hớng XHCN với vai trò chủ đạo của
kinh tế quốc doanh. Đó là thời kỳ phải giải quyết hai mâu thuẫn chính: Thứ nhất là
mâu thuẫn giữa nền kinh tế chậm phát triển với yêu cầu phải phát triển nền kinh tế
hiện đại bằng quá trình đẩy nhanh phát triển nền kinh tế hàng hoá, kinh tế thị tr-
ờng. Thứ hai là mâu thuẫn giữa những yếu tố nhanh nhạy của kinh tế hàng hoá
9
Website: Email : Tel : 0918.775.368
nhiều thành phần với những yếu tố tự giác của quản lý vĩ mô, định hớng phát triển
đi lên chủ nghĩa xã hội.
Với t cách là cơ quan đại diện cho lợi ích của nhân dân và là chủ đại diện sở
hữu toàn dân, Nhà nớc quản lý nền kinh tế đó, thực hiện chế độ dân chủ trong mọi
khâu, mọi mặt của quá trình tái sản xuất. Tuỳ theo trình độ phát triển của lực lợng
sản xuất, mức độ đạt đợc của sự xã hội hoá trong mỗi nớc, mỗi thời kỳ mà giữa
chúng có quan hệ tỷ lệ nhất định làm cho nền kinh tế phát triển thăng bằng ổn
định, khai thác, tận dụng có hiệu quả các nguồn lực bên trong cũng nh bên ngoài.
Sự phát triển không ngừng của lực lợng sản xuất, sự tác động thờng xuyên của các
điều kiện tự nhiên, xã hội, chính trị... làm cho các quan hệ tỷ lệ đó luôn biến động.
Khi các quan hệ kinh tế quốc tế đợc hình thành và phát triển thì các quan hệ kinh
tế trong và ngoài nớc có thể di chuyển phù hợp hay không? Quy mô và có cấu
kinh tế có thể dịch chuyển theo hớng tiến bộ, tối u hay lạc hậu? Nh vậy có thể nói
vận mệnh của nền kinh tế quốc gia không chỉ phụ thuộc vào các quan hệ bên trong

mà còn phụ thuộc vào các quan hệ bên ngoài, vào thị trờng khu vực, thị trờng quốc
tế. Tình hình đó đặt nên vai Nhà nớc, dân tộc nhiệm vụ không chỉ là ngời bảo vệ
trật tự xã hội và an ninh quốc gia mà còn là ngời hiểu biết quy luật vận động và
phát triển của nền sản xuất xã hội, có khả năng sử dụng các đòn bẩy kinh tế, thể
chế hoá các chủ trơng, chính sách kinh tế thành hệ thống các luật lệ, các quy chế
đồng bộ để trực tiếp tác động, khống chế, điều tiết các hoạt động đối ngoại, định
hớng sự phát triển của các ngành, các vùng, các lĩnh vực, các thành phần kinh tế
để đảm bảo yêu cầu thăng bằng, cân đối trong sự phát triển do chính các quy luật
khách quan của đời sống kinh tế, xã hội quy định.
Từ đó ta có thể khẳng định rằng: tính tất yếu khách quan của vai trò quản lý
vĩ mô của Nhà nớc Việt Nam là do u khuyết điểm của cơ chế thị trờng và thực
trạng của nền kinh tế Việt Nam. Ngoài ra còn do yêu cầu thăng bằng cân đối trong
sự phát triển của kinh tế mà đòi hỏi phải có vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nớc.
Trong diễn văn khai mạc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII do đồng chí Lê
Đức Anh, Uỷ viên Bộ chính trị ban chấp hành Trung ơng khoá VII, đọc ngày
10
Website: Email : Tel : 0918.775.368
28/6/1996 có đoạn: Xây dựng nền kinh tế hành hoá nhiều thành phần vận hành
theo cơ chế thị trờng phải đi đôi với tăng cờng vai trò quản lý của Nhà nớc theo
định hớng XHCN.
Từ những phân tích trên, có thể thấy rằng trong điều kiện kinh tế thị trờng
nớc ta còn ở giai đoạn thấp, hệ thống pháp luật cha hoàn hảo, những u thế cha thể
hiện rõ nét, những khuyết tật có cơ hội nảy sinh thì vai trò quản lý vĩ mô của Nhà
nớc là rất cần thiết và là một tất yếu khách quan.
1.4_ Vai trò kinh tế của Nhà n ớc trong nền kinh tế thị tr ờng.
Vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng là cần thiết và không thể thiếu
đợc vì nó dẫn dắt thị trờng phát triển theo hớng tích cực và khắc phục, sửa chữa
những gì mà cơ chế thị trờng cha đạt đợc cũng nh những hậu quả mà nó gây ra để
phát triển nền kinh tế một cách tốt nhất. Nh vậy vai trò kinh tế của Nhà nớc trong
nền kinh tế thị trờng đợc thể hiện ở những điểm sau:

a_ Nhà nớc đóng vai trò định hớng cho sự phát triển nền kinh tế.
Trong nền kinh tế của chúng ta hiện nay, các doanh nghiệp đợc quyền tự lựa
chọn phơng án sản xuất kinh doanh. Nhà nớc không can thiệp vào quyết định của
họ về việc sản xuất cái gì? Bằng cách nào? Tiêu thụ ở đâu? Trong khi lựa chọn các
phơng án của sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp lấy lợi nhuận của mình làm thớc
đo hiệu quả, đồng thời làm mục tiêu định hớng cho hành vi của họ. Hiện nay rất
nhiều các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác nhau hoạt động cạnh
tranh với nhau. Sự hoạt động của quy luật cạnh tranh vừa thúc đẩy sản xuất phát
triển, vừa có thể dẫn đến sự khai thác bừa bãi các nguồn lực, huỷ hoại môi trờng.
Khác với các doanh nghiệp, vai trò quản lý kinh tế của Nhà nớc là ở chỗ Nhà
nớc không theo đuổi mục tiêu lợi nhuận nh một doanh nghiệp cá biệt mà theo đuổi
mục tiêu chung của dân tộc là làm cho dân giàu, nớc mạnh, nền kinh tế tăng trởng
một cách ổn định, vững chắc trong điều kiện công bằng xã hội và hiệu quả kinh tế
của toàn bộ nền kinh tế quốc dân.
11
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Thực chất của việc định hớng sự phát triển của nền kinh tế là thống nhất các
lợi ích khác nhau, quy tụ các lợi ích khác nhau về cùng một lợi ích để sao cho
trong khi mỗi ngời theo đuổi lợi ích cá nhân của mình cũng đồng thời góp phần
vào việc theo đuổi lợi ích dân tộc. Chính vì vậy để có thể hoàn thành chức năng
định hớng nền kinh tế Chính phủ phải tạo ra đợc công cụ định hớng để quy tụ
hành động của các doanh nghiệp và ngời tiêu dùng cá biệt theo chiều hớng vận
động của nền kinh tế và Nhà nớc ta đã có hai định hớng cho sự phát triển của nền
kinh tế, đó là:
_ Chiến lợc phát triển kinh tế xã hội dài hạn.
_ Kế hoạch hoá định hớng .
b_ Tạo môi trờng thuận lợi cho nền sản xuất hàng hoá nhiều thành phần phát
triển.
Mỗi cơ chế kinh tế chỉ có thể hoạt động khi có môi trờng với những điều kiện
kinh tế xã hội cần và đủ. Thực tiễn lịch sử cho thấy rằng: con đờng lịch sử tự nhiên

của các nớc có nền kinh tế thị trờng phát triển rất lâu dài. Kể từ khi nền kinh tế thị
trờng truyền thống bộc lộ ra các khuyết tật của nó đến khi Chính phủ các nớc này
tự nhận thức đợc vai trò điều khiển quản lý kinh tế của mình phải mất hàng trăm
năm. Ngày nay khi kinh nghiệm lịch sử của các nớc này đã trở thành lý luận, các
nớc đi sau có thể rút ngắn chặng đờng phát triển của mình bằng cách: chủ động sử
dụng kiến trúc thợng tầng và quyền lực Nhà nớc để tạo ra môi trờng kinh doanh
thuận lợi cho các doanh nghiệp yên tâm đầu t mở rộng phát triển sản xuất. để hoàn
thành vai trò đó Nhà nớc ta đã phải thực hiện những công việc sau:
_ Tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tự do hoá giá cả, thơng mại hoá nền
kinh tế.
_ Bảo đảm các quyền của ngời chủ sở hữu về t liệu sản xuất.
_ Đa dạng hoá chế độ sở hữu về t liệu sản xuất.
12