giáo trình mô đun sản xuất cây giống hồ tiêu

DN
BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN
SẢN XUẤT CÂY GIỐNG
HỒ TIÊU
MÃ SỐ: MĐ06
NGHỀ SẢN XUẤT CÂY GIỐNG
CAO SU, CÀ PHÊ, HỒ TIÊU
Trình độ: Sơ cấp nghề
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể
được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và
tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích
kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
MÃ TÀI LIỆU: MĐ06
2
LỜI GIỚI THIỆU
Chương trình đào tạo nghề “Sản xuất cây giống các cây cao su, cà phê,
hồ tiêu” cùng với bộ giáo trình được biên soạn đã tích hợp những kiến thức,
kỹ năng cần có của nghề, đã cập nhật những tiến bộ của khoa học kỹ thuật
và thực tế sản xuất cây giống tại các địa phương trong cả nước, do vậy giáo
trình này là một tài liệu hết sức quan trọng và cần thiết đối với những người
đã, đang và sẽ làm nghề sản xuất cây giống cao su, cà phê, hồ tiêu.
Bộ giáo trình này gồm 7 quyển:
1) Giáo trình mô đun Chuẩn bị vườn ươm
2) Giáo trình mô đun Sản xuất vườn nhân gỗ ghép cao su
3) Giáo trình mô đun Sản xuất cây giống cao su
4) Giáo trình mô đun Sản xuất cây giống cà phê từ hạt
5) Giáo trình mô đun Sản xuất cây giống cà phê ghép
6) Giáo trình mô đun Sản xuất cây giống hồ tiêu

7) Giáo trình mô đun Tiêu thụ cây giống
Để hoàn thiện bộ giáo trình này chúng tôi đã nhận được sự chỉ đạo,
hướng dẫn của Vụ Tổ chức Cán bộ - Bộ Nông nghiệp và PTNT; Tổng cục
dạy nghề - Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Trong quá trình biên soạn
chúng tôi cũng nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, cán
bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý của các Trung tâm, các cán bộ khuyến nông và
những nông dân trực tiếp làm nghề sản xuất cây giống cao su, cà phê, hồ
tiêu, Ban Giám Hiệu và các thầy cô giáo Trường Trung học Lâm nghiệp Tây
Nguyên. Chúng tôi xin được gửi lời cảm ơn đến Vụ Tổ chức cán bộ - Bộ
Nông nghiệp và PTNT, Tổng cục dạy nghề, Ban lãnh đạo các Trung tâm,
Trường, các cơ sở sản xuất, các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật, các thầy
cô giáo đã tham gia đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi
để hoàn thành bộ giáo trình này.
Bộ giáo trình là cơ sở cho các giáo viên soạn bài giảng để giảng dạy, là
tài liệu nghiên cứu và học tập của học viên học nghề “Sản xuất cây giống
cao su, cà phê, hồ tiêu”. Các thông tin trong bộ giáo trình có giá trị hướng
dẫn giáo viên thiết kế và tổ chức giảng dạy các mô đun một cách hợp lý.
Giáo viên có thể vận dụng cho phù hợp với điều kiện và bối cảnh thực tế
trong quá trình dạy học.
3
Giáo trình này là 01 trong số 07 giáo trình mô đun của chương trình
đào tạo nghề “Sản xuất cây giống cao su, cà phê, hồ tiêu” trình độ sơ cấp.
Trong mô đun này có 03 bài dạy thuộc thể loại tích hợp.
Mặc dù đã hết sức cố gắng nhưng trong quá trình biên soạn chắc chắn
không tránh khỏi những sai sót nhất định, chúng tôi mong nhận được nhiều
ý kiến đóng góp từ các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật, các đồng nghiệp
và độc giả để giáo trình ngày một hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Tham gia biên soạn
1. Lê Thị Nga - Chủ biên

2. Nguyễn Quốc Khánh
3. Phạm Thị Bích Liễu.
MỤC LỤC
ĐỀ MỤC TRANG
4
Bài 01: Chuẩn bị hom giống và đặt hom 06
Bài 02: Chăm sóc vườn ươm hom tiêu 29
Bài 03: Chọn cây xuất vườn 44
Hướng dẫn giảng dạy mô đun 55
Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 57
Tài liệu tham khảo 60
Danh sách Ban chủ nhiệm xây dựng chương trình,
biên soạn giáo trình dạy nghề trình độ sơ cấp
61
Danh sách Hội đồng nghiệm thu chương trình, giáo
trình dạy nghề trình độ sơ cấp
60
MÔ ĐUN SẢN XUẤT CÂY GIỐNG HỒ TIÊU
Mã số mô đun: MĐ06
Giới thiệu mô đun:
Mô đun 06: “Sản xuất cây giống hồ tiêu” có thời gian học tập là 60 giờ,
trong đó có 08 giờ lý thuyết, 46 giờ thực hành và 06 giờ kiểm tra. Mô đun
5
này trang bị cho người học kiến thức và kỹ năng để thực hiện các công việc:
Chuẩn bị hom giống, đặt hom, chăm sóc vườn ươm hom tiêu và chọn cây
xuất vườn đạt chất lượng và hiệu quả cao.
Đồng thời mô đun cũng trình bày hệ thống các bài tập, bài thực hành
cho từng bài dạy và bài thực hành khi kết thúc mô đun. Học xong mô đun
này, học viên có được những kiến thức cơ bản về sản xuất cây giống hồ tiêu
và chọn được những cây giống đủ tiêu chuẩn đem trồng trên vùng đất phù

hợp.
Bài 01: CHUẨN BỊ HOM GIỐNG VÀ ĐẶT HOM
Mã bài: MĐ 06-01
Mục tiêu:
- Nêu được các bước công việc chuẩn bị và cắt dây giống.
- Kể lại được các bước cắt, chọn và xử lý hom giống đúng kỹ thuật.
- Mô tả các bước thực hiện xẻ rãnh, đặt hom vào luống (giâm hom vào
bầu đất), lấp đất.
A. Nội dung:
1. Xác định thời điểm lấy giống.
1.1. Thời điểm lấy giống dây thân (dây át, dây cái)
- Thường thời điểm lấy giống vào giữa mùa mưa:
+ Tây nguyên: lấy giống dây thân khoảng tháng 7 – 8.
+ Miền Nam: lấy giống dây lươn khoảng tháng 8 – 9.
+ Cắt dây thân vào lúc trước 9 giờ sáng và sau 15 giờ chiều.
- Khi dây thân có:
6
+ Đường kính dây thân khoảng 1 – 2cm (bằng ngón tay út).
+ Rễ thằn lằn (rễ bám) phát triển mạnh (rễ có màu trắng).
+ Phải ngừng bón phân ít nhất 30 ngày trước khi lấy giống.

Hình 6.1.1. Rễ thằn lằn (rễ bám) đang phát triển mạnh
1.2. Thời điểm lấy giống đối với dây lươn
- Thường lấy giống dây lươn cuối mùa mưa:
+ Tây nguyên: lấy giống dây lươn khoảng tháng 10 – 11.
+ Miền Nam: lấy giống dây lươn khoảng tháng 11 – 12.
+ Cắt dây lươn vào lúc trước 10 giờ sáng và sau 15 giờ chiều.
- Khi dây lươn khỏe, to, đạt:
+ Đường kính dây đạt 5 – 7mm (bằng đầu mút đũa).
+ Màu sắc dây chuyển sang xanh đậm.

7
Hình 6.1.2. Dây lươn vào thời điểm lấy giống
2. Chọn cắt và gỡ dây giống.
2.1. Chọn dây thân bánh tẻ trên:
- Vườn tiêu 12 – 16 tháng tuổi.
- Vườn tiêu sạch bệnh.
- Vườn tiêu khỏe mạnh.
- Vườn tiêu sinh trưởng đồng đều.
8
Hình 6.1.3. Chọn dây thân khỏe mạnh
2.2. Cắt và gỡ dây giống:
- Dụng cụ cắt dây thân:
Hình 6.1.4. Dụng cụ cắt dây tiêu giống (dây thân)
- Cắt dây giống:
+ Cắt dây tiêu giống vào những ngày trời tạnh ráo.
+ Dùng kéo cắt ngang dây giống, cách gốc 50 – 60cm.
9
Hình 6.1.5. Cắt và gỡ tiêu giống dây thân
- Gỡ dây giống ra khỏi trụ:
+ Nhẹ nhàng gỡ dây tiêu từ dưới lên ngọn.
+ Dây tiêu gỡ xong không bị xoắn dập.
Hình 6.1.6. Gỡ dây giống ra khỏi trụ
10
- Xếp dây tiêu giống gọn, bao bọc lá chuối tươi xung quanh, chuyển
về vườn ươm.
Hình 6.1.7. Giống tiêu dây thân cắt khỏi trụ
* Dụng cụ cắt dây lươn: que gỗ nhỏ 2 – 3cm (bằng đầu ngón chân cái) dài
1,5 – 2m, trên đầu cột liềm.
3. Xử lí hom tiêu.
3.1. Xử lí hom dây thân:

- Chọn dây hom có 4 – 6 đốt, các đốt trên hom có rễ bám tốt.
11
Hình 6.1.8. Dây thân đủ tiêu chuẩn để xử lí
- Cắt 1 hom gồm 3 – 5 đốt (mắt), vết cắt xéo, cách đốt 1cm.
Hình 6.1.9. Cắt xử lí hom tiêu thân
12
Hình 6.1.10. Hom tiêu dây thân đã cắt xử lí
- Cắt bỏ ½ diện tích lá của hom tiêu giống
Hình 6.1.11. Hom tiêu đã cắt bỏ ½ lá
13
- Xử lí hom bằng dung dịch:
Hom tiêu cắt xong, cần xử lý bằng một trong hai cách sau:
+ Cách 1:
Nhúng trong dung dịch NAA 500 - 1.000mg/lít nước hoặc IBA 50
-55mg/1 lít nước hoặc Bốc đô 1%, nhúng xong lấy ra ngay.
Hình 6.1.12. Thuốc Benotigi và Viben-C dùng xử lý hom tiêu giống
+ Cách 2:
Ngâm toàn bộ hom trong dung dịch thuốc chưa hoạt chất Benomyl
như: Benotigi 50WP, Viben-C50BTN, Benlate 50WP, Bemyl 50WP, Ben
50WP, từ 1-2 phút.
3.2. Xử lí hom dây lươn:
- Cắt 1 hom gồm 2 – 4 đốt (số đốt phụ thuộc vào chiều dài lóng), vết
cắt xéo, cách đốt 1cm.
14
Hình 6.1.13. Hom tiêu dây lươn đã xử lí
- Hom tiêu cắt xong đặt vào rổ (sọt) có lót lá chuối tươi
Hình 6.1.14. Xử lí hom tiêu lươn
15
4. Chuẩn bị bầu đất (luống đất) để giâm hom.
4.1. Chuẩn bị bầu đất

- Bì nilon: màu đen có kích thước (12 x 20)cm, đục làm 6 lỗ.
- Hỗn hợp đất phân đóng vào bì nilon là: 80% (đất + tro trấu) + 20%
lân vi sinh. Hỗn hợp đất phân tro trấu được trộn đều, loại bỏ sạn, sỏi, tạp
chất.
Hình 6.1.15. Hun trấu để trộn hỗn hợp đất phân tro trấu
- Đóng bầu đất: đóng chặt chân bầu, đóng đất đầy bầu. Xếp bầu vào
luống theo kiểu “nanh sấu”.
- Xếp luống rộng 1 - 1,2m, chiều dài tùy vào vườn ươm.
16
Hình 6.1.16. Đóng và xếp bầu đất vào luống
4.2. Chuẩn bị luống ươm:
- Chiều rộng luống: 1 – 1,2m.
- Chiều dài luống tùy thuộc vào chiều rộng của vườn ươm (thường
chiều dài khoảng 10m để dễ chăm sóc).
- Diện tích luống: 10 – 12m
2
.
- Lối đi giữa 2 luống 0,5m.
- Khoảng cách giữa 2 đầu luống 0,6m (3 gang tay).
- Luống phải có giàn che lưới đen cao 2m cách mặt đất.
17
Hình 6.1.17. Luống giâm hom tiêu
- Hỗn hợp đất phân tro trấu vào luống làm giá thể
Hình 6.1.18. Hỗn hợp đất phân tro trấu vào luông làm giá thể
18
- Hỗn hợp đất phân tro trấu cho vào luống làm giá thể dày 10 – 15cm
(gần gang tay).
Hình 6.1.19. Giá thể cho vào luống dày 15cm
5. Kỹ thuật giâm hom vào bầu đất (luống đất).
5.1. Kỹ thuật giâm hom tiêu vào bầu đất:

- Xử lí bầu đất trước khi cắm hom giống: tưới đẫm nước trước khi
giâm hom 1 ngày hoặc 1 đêm, có thể phun thuốc Boocđô lên bầu đất trước
khi cắm hom từ 1 - 2 ngày.
- Giâm hom tiêu vào bầu: Dùng chiếc đũa hoặc que bằng chiếc đũa
cắm sâu 2/3 giữa tâm bầu, cắm 2 đốt (hoặc 3 đốt) dưới mặt bầu, chừa 2 đốt
(mắt) trên mặt bầu, dùng đầu đũa chèn (lấp) đất cho chặt hom.
19
Hình 6.1.20. Dùng que chọc giữa tâm bầu
Hình 6.1.21. Giâm hom tiêu vào bầu
20
5.2. Kỹ thuật giâm hom tiêu vào luống đất:
- Xẻ rãnh sâu gần gang tay, đặt hom vào rãnh nghiêng 45
0
so với mặt
luống, hom này cách hom kia 7cm (bằng ngón tay).
- Khoảng cách hom (10 x 7)cm, (hom này giâm cách hom kia nữa
gang tay).
- Đặt hom thẳng hàng vào rãnh theo khoảng cách đã định.
Hình 6.1.22. Đặt (giâm) hom tiêu vào luống
- Lấp đất 3 mắt nếu hom 5 mắt (đốt); lấp 2 mắt (đốt) nếu hom 4 đốt.
- Tưới nước sau khi giâm hom.
21
Hình 6.1.23. Luống tiêu giâm hom thân
Hình 6.1.24. Giâm hom lươn vào luống đất
22
6. Công việc sau khi giâm hom
- Vệ sinh sạch sẽ vườn giâm hom.
- Thu dọn các tàn dư và đem thiêu hủy để làm thông thoáng vườn
ươm giống.
Hình 6.1.25. Thu dọn các tàn dư sau khi giâm hom tiêu

B. Câu hỏi và bài tập thực hành
1. Các câu hỏi:
Câu hỏi 1: Muốn xử lí hom tiêu giống, ta phải thực hiện những bước
công việc gì?
Câu hỏi 2: Giâm hom tiêu vào bầu đất khác với giâm hom tiêu vào
luống chỗ nào?
23
2. Các bài tập thực hành:
Bài tập thực hành số 6.1.1: Thực hiện xử lí hom tiêu giống.
- Nguồn lực cần thiết:
+ Tiêu giống dây thân: 100 dây.
+ Tiêu giống dây lươn: 100 dây.
+ Kéo lớn: 5 cái.
+ Kéo nhỏ: 5 cái.
+ Chậu nhựa: 5 cái.
+ Thuốc kích tích: 10ml.
+ Nước sạch: 20 lít.
- Cách tổ chức thực hiện:
+ Giáo viên nêu yêu cầu nội dung công việc: thực hiện xử lí hom tiêu giống.
+ Gọi một vài học viên lên thực hiện, giáo viên cùng các học viên còn lại
quan sát.
+ Yêu cầu các học viên nhận xét, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện của
nhóm học viên làm mẫu.
+ Giáo viên tổng hợp, nhận xét các tình huống thực hành.
+ Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5 - 6 học viên, bầu nhóm
trưởng. Các nhóm trưởng hỗ trợ giáo viên quản lý, giám sát nhóm.
+ Giao bài tập cho từng nhóm: thực hiện chọn xử lí 50 hom tiêu giống.
+ Các nhóm triển khai thực hiện xử lí hom tiêu giống.
+ Giáo viên kiểm tra, hỗ trợ và giải đáp vướng mắc. Nhắc những lưu ý trong
quá trình thao tác để đảm bảo an toàn khi lao động.

- Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 2giờ
- Địa điểm: Vườn ươm hom tiêu giống, nhà dân chuẩn bị ươm tiêu, vườn
thực tập ở các trường học chuyên nghiệp,
- Tiêu chuẩn của sản phẩm:
+ Cắt hom đúng số đốt (mắt), vết cắt xéo cách đốt 1cm, không dập
nát, xướt.
+ Nhúng vào thuốc khử mầm bệnh đúng nồng độ và thời gian.
24
Bài tập thực hành số 6.1.2: Thực hiện giâm hom tiêu giống vào luống và
vào bầu.
- Nguồn lực cần thiết:
+ Hom tiêu giống dây thân: 300 hom.
+ Hom tiêu giống dây lươn: 500 dây.
+ Que nhỏ: 10 cái.
+ Bình (doa) tưới: 5 cái.
- Cách tổ chức thực hiện:
+ Giáo viên nêu yêu cầu nội dung công việc: giâm hom tiêu giống vào luống
và vào bầu.
+ Gọi một vài học viên lên thực hiện, giáo viên cùng các học viên còn lại
quan sát.
+ Yêu cầu các học viên nhận xét, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện của
nhóm học viên làm mẫu.
+ Giáo viên tổng hợp, nhận xét các tình huống thực hành.
+ Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5 - 6 học viên, bầu nhóm
trưởng. Các nhóm trưởng hỗ trợ giáo viên quản lý, giám sát nhóm.
+ Giao bài tập cho từng nhóm: giâm 50 hom tiêu giống vào luống và vào
bầu.
+ Các nhóm triển khai thực hiện giâm hom tiêu giống vào luống và vào bầu.
+ Giáo viên kiểm tra, hỗ trợ và giải đáp vướng mắc. Nhắc những lưu ý trong
quá trình thao tác để đảm bảo an toàn khi lao động.

- Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 2giờ
- Địa điểm: Vườn ươm hom tiêu giống, nhà dân làm vườn ươm tiêu nhỏ,
vườn thực tập ở các trường học chuyên nghiệp,
- Tiêu chuẩn của sản phẩm:
+ Giâm đúng số đốt dưới mặt giá thể (mặt bầu).
+ Nén đất khít xung quanh hom tiêu.
+ Tưới nước sau khi giâm.
25