Vai trò của Nhà nước trong việc đảm bảo các quyền tự nhiên của con người từ cách tiếp cận của Môngtétxkiơ

Vai trò của Nhà nước trong việc đảm bảo các
quyền tự nhiên của con người từ cách tiếp cận
của Môngtétxkiơ

Bùi Thị Hà

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Luận văn ThS Chuyên ngành: Triết học; Mã số 60 22 80
Người hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Thúy Vân
Năm bảo vệ: 2013


Abstract. Trình bày những điều kiện, tiền đề cho sự ra đời tư tưởng của Môngtétxkiơ
về vai trò của nhà nước trong việc đảm bảo các quyền tự nhiên của con người. Phân
tích nội dung tư tưởng của Môngtétxkiơ về quyền tự nhiên của con người và vai trò
của nhà nước trong việc đảm bảo các quyền tự nhiên của con người. Đánh giá những
giá trị và hạn chế của cách tiếp cận trên của Môngtétxkiơ trong lịch sử và ý nghĩa của
những cách tiếp cận này trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam
hiện nay.

Keywords. Triết học; Nhà nước pháp quyền; Quyền tự nhiên; Nhân quyền.

1
Content
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 3
1. Lý do chọn đề tài: 3
2. Tình hình nghiên cứu đề tài. 5
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 9
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 9
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu. 10
6. Đóng góp của luận văn. 10
7. Kết cấu của luận văn. 10
PHẦN NỘI DUNG 11
Chương 1: Những điều kiện và tiền đề cho sự ra đời tư tưởng về quyền
tự nhiên của con người và vai trò của nhà nước trong việc đảm bảo các
quyền tự nhiên của con người của Môngtétxkiơ. Error! Bookmark not
defined.
1.1 Điều kiện kinh tế - xã hội. 11
1.2.Tiền đề tư tưởng. 17
1.2.1 Quan niệm của một số triết gia phương tây thời cổ đại và trung cổ. 17
1.2.2 Quan niệm của các triết gia Phương Tây thời Phục hưng, Cận đại
trước Môngtétxkiơ. 23
1.3 Thân thế và sự nghiệp của Ch.S. Môngtétxkiơ 29
Chương 2. Quan niệm của Môngtétxkiơ về quyền tự nhiên của con
người và vai trò của nhà nước trong bảo việc bảo đảm quyền tự nhiên

của con người. 36
2.1 Quan niệm của Môngtétxkiơ về quyền tự nhiên của con người. 36
2.1.1 Quyền tự do. 37
2.1.2 Quyền bình đẳng. 42
2.1.3 Nguồn gốc của bất bình đẳng, mất tự do. 47


2
2.2 Vai trò của nhà nước trong việc đảm bảo các quyền tự nhiên của
con người. 48
2.2.1 Hình thức nhà nước có thể đảm bảo thực hiện quyền con người. 51
2.2.2 Vai trò của nhà nước trong việc đảm bảo các quyền tự nhiên của con
người 58
2.3 Một số giá trị, hạn chế và ý nghĩa của tư tưởng Môngtétxkiơ đối với
quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
hiện nay. 69
2.3.1 Giá trị. 69
2.3.2 Hạn chế. 74
2.3.3 Ý nghĩa của tư tưởng của Môngtétxkiơ đối với quá trình xây dựng nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay. 77
KẾT LUẬN 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO 88


88
Reference
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phạm Ngọc Anh, Bùi Đình Phong – Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây
dựng nhà nước pháp quyền kiểu mới ở Việt Nam, Nxb Lao động, Hà Nội,
2003.

2. A. Quinton, H.J. Blackham (2004): Tư tưởng loài người qua các
thời đại, dịch giả Đinh Công Thành, Võ Thái Hoà, Nxb Văn hoá thông tin,
Hà Nội
3. Hoàng Chí Bảo (1991): Quyền con người trong chủ nghĩa xã hội,
Tạp chí triết học, số 2 năm 1991
4. Lê Thanh Bình (2005), Tân văn tân thư và ảnh hưởng của nó đến
tư tưởng yêu nước ở Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX, Hội thảo khoa học chủ
đề: Tư tưởng triết học Việt Nam trong bối cảnh du nhập các tư tưởng Đông
– Tây nửa đầu thế kỷ XX, Tr 49-50, Đại học quốc gia Hà Nội.
5. C.Mác và Ph. Ănghen (1994); Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
6. C.Mác và Ph. Ăngghen (1994): Toàn tập ,tập 3 Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
7. C.Mác và Ph. Ăngghen (1994): Toàn tập ,tập 20 Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội
8. C.Mác và Ph. Ăngghen (1994): Toàn tập ,tập 22 Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
9. C.Mác và Ph. Ăngghen (1995): Toàn tập ,tập 19 Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội
10. Charles de Secondat Montesquieu (2006): Bàn về Tinh thần pháp
luât, dịch giả Hoàng Thanh Đạm, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội
11. Vũ Hoàng Công (1995) : Tìm hiểu tính phổ biến và tính đặc thù
của quyền con người, Luận án tiến sỹ khoa học triết học, Viện triết học ,
Hà Nội.


89
12. Doãn Chính, Đinh Ngọc Thạch, Triết học trung cổ Tây Âu, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1999
13. Domnique Folscheid, (2003): Các triết thuyết lớn, dịch giả Huyền

Giang, Nxb thế giới, Hà Nội.
14. Nguyễn Tiến Dũng (2006) : Lịch sử triết học Phương Tây, Nxb
Tổng hợp, Thành phố Hồ Chí Minh
15. Đảng cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện đại hội đại biểu toàn
quốc lần VI, ST, Hà Nội 1987.
16. Đảng cộng sản Việt Nam , Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc
lần VII, Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH, ST,
Hà Nội, 1991.
17. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, (1996).
18. Đảng cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện đại hội đại biểu toàn
quốc lần IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
19. Đảng cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện đại hội đại biểu toàn
quốc lần X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
20. Trần Ngọc Đường, Lý luận chung về nhà nước và pháp luật, Tập
1, CTQG, Hà Nội, 1999
21. E.V. Shorokhova (1987), Về bản tính tự nhiên và bản chất xã hội
của con người, tạp chí triết học số 5, tr146 – 161
22. Trần Văn Giàu (1997), Sự phát triển của tư tưởng Việt Nam từ thế
kỷ thứ XIX đến cách mạng tháng 8, Tập II, Hệ ý thức tư sản và sự bất lực
của nó trước các nhiệm vụ lịch sử, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
23. Lê Mậu Hãn (2005), Đảng cộng sản Việt Nam – Các đại hội và
hội nghị trung ương, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
24. Hoàng Văn Hảo, Hoàng Văn Nghĩa (1998), Thuyết pháp luật tự
nhiên và vấn đề quyền con người, Tạp chí nghiên cứu lý luận, số 12 tháng
12 năm 1998, Tr 61 – 64.


90
25. Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2001): Lịch sử tư tưởng

chính trị, Nxb Đại học, Hà Nội.
26. Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (1994): Tập bài giảng
lịch sử triết học, Tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
27. Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (1994): Tập bài giảng
lịch sử triết học, Tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
28. Lê Huy Hoàng (2001), Xây dựng chính sách xã hội tạo sự công
bằng, bình đẳng cho việc phát huy năng lực sáng tạo của con người Việt
Nam hiện nay, Tạp chí triết học số 1, tr.46-57
29. Hội đồng trung ương chỉ đạo biên soạn(2002): Giáo trình triết học
Mác – Lênin, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
30. Đỗ Minh Hợp, Nguyễn Thanh, Nguyễn Anh Tuấn (2006): Đại
cương lịch sử triết học phương Tây, Nxb Tổng hợp Thành phố Hồ Chí
Minh.
31. Đỗ Trung Hiếu, Một số vấn đề về xã hội công dân, tap chí triết học
số 10 -2002.
32. Lê Tuấn Huy(2006): Triết học chính trị Môngtexkiơ với việc xây
dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam, Nxb Tổng hợp Thành phố Hồ Chí
Minh.
33. Nguyễn Thị Thanh Huyền, Quan niệm của các nhà triết học Khai
sáng Pháp về quyền con người và vấn đề phát triển quyền con người ở Việt
Nam hiện nay, ĐHKHXH-NV ĐHQGHN, 2012
34. Jean Baby (1950) : Quyền bình đẳng, Nxb Sự thật, Hà Nội
35. Jean Wall (2006) : Lịch sử triết học phương Tây, Nxb Tổng hợp
Thành phố Hồ Chí Minh.
36. Jean Wall (2006), Lược sử triết học Pháp, Nxb Văn hoá thông tin,
thành phố Hồ Chí Minh.
37. Jonh Locke, Khảo luận thứ hai về chính quyền, dịch giả Lê Tuấn
Huy, Nxb Tri thức, Hà Nội

91
38. Jonh Stwart Mill (2005): Bàn về tự do, Nxb Tri thức, Hà Nội
39. Phạm Minh Lăng(2003): Những chủ đề cơ bản của triết học
phương Tây, Nxb Văn hóa thông tin , Hà Nội
40. Cao Liên (2003), Phác thảo lịch sử thế giới, Nxb Thanh niên, Hà
Nội.
41. Cao Văn Lượng, Nhìn lại quá trình xây dựng nhà nước Việt Nam
kiểu mới, tạp chí nghiên cứu lịch sử số 4/2000.
42. Lịch sử các học thuyết chính trị trên thế giới (1993), dịch giả Lưu
Kiểm Thanh, Phạm Hồng Thái, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
43. Nguyễn Đình Lộc, Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân,
do dân và vì dân, CTQG, Hà Nội, 1991
44. M.Chambers, B.Hanawalt, (2004): Lịch sử văn minh Phương Tây,
dịch giả Lưu Văn Hy, Nguyễn Đức Phú, Nxb Văn hoá thông tin, Hà Nội
45. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia
46. Hồ Chí Minh, Đường Cách Mệnh, Hồ Chí Minh toàn tập (12 tập),
tập 2, CTQG Hà Nội, 2000
47. Hồ Chí Minh, Chánh cương vắn tắt của Đảng; báo cáo về tình
hình các đảng phái trong nước; Và tuyên ngôn độc lập, Hồ Chí Minh toàn
ập, Tập 3, Hà Nội, 2000.
48. Nguyễn Thị Thanh Minh (2006), Tư tưởng của Rútxô về quyền tự
do, về bình đẳng và nhà nước, luận văn thạc sỹ triết học, Viện triết học, Hà
Nội.
49. Lê Tôn Nghiêm (2000): Lịch sử triết học Tây phương, tập 1, Nxb
thành phố Hồ Chí Minh
50. Lê Tôn Nghiêm (2000): Lịch sử triết học Tây phương, tập 2, Nxb
thành phố Hồ Chí Minh.
51. Lê Tôn Nghiêm (2000): Lịch sử triết học Tây phương, tập 3, Nxb
thành phố Hồ Chí Minh.

92
52. Phan Ngọc (2006), Sự tiếp xúc văn hoá Việt Nam với Pháp, Nxb
Văn hoá thông tin và Viện văn hoá, Hà Nội
53. Trần Thảo Nguyên(2005), Tuyên ngôn độc lập 2/9/1945 của Hồ
Chí Minh sự kế thừa sáng tạo những giá trị triết học phương Tây, Hội thảo
khoa học chủ đề: Tư tưởng triết học Việt Nam trong bối cảnh du nhập các
tư tưởng Đông – Tây nữa đầu thế kỷ XX, tr.253-258, Đại học quốc gia Hà
Nội.
54. Vũ Dương Ninh ( 2005 ), Từ quyền tự do tự nhiên của con người
đến quyền tự do độc lập của dân tộc, Tạp chí khoa học ĐHQGHN , KHXH
– NV , số 3, tr.1 – 7 .
55. Vũ Dương Ninh (chủ biên) (2001), Lịch sử thế giới cận đại, Nxb
Giáo dục, Hà Nội.
56. Trần Văn Phòng, Dương Minh Đức(2003): Lịch sử triết học
phương Tây trước Mác, Nxb Đại học sư phạm Hà Nội
57. Vương Đức Phong, Ngô Hiểu Minh (2003): Thập đại tùng thư 10
nhà tư tưởng lớn trên thế giới, dịch giả Phong Đảo, Nxb Văn hoá thông tin,
Hà Nội
58. P.S Paranop, 106 nhà thông thái, dịch giả Đỗ Minh Hợp, Nxb Tri
Thức, Hà nội,
59. Nguyễn Duy Quý, Một số suy nghĩ về vấn đề xây dựng nhà nước
pháp quyền ở nước ta, Tạp chí nhà nước và pháp luật số 2/1992.
60. Mai Hồng Quỳ, Hành trình về quyền con người, Nxb Tri thức, Hà
Nội.
61. Bùi Thanh Quất, Phan Chí Thành (2000), Nhân quyền, một vấn đề
chính trị và việc giải quyết vấn đề nhân quyền ở Việt Nam hiện nay, Tạp
chí thông tin chính trị học, số 2 tháng 6 năm 2000, tr. 18 – 21
62. Lê Minh Quân, Vấn đề đổi mới và hoàn thiện nhà nước theo
hướng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, tạp chí triết học số

3 – 2000


93
63. Vũ Minh Tâm (chủ biên), (1996), Tư tưởng triết học về con người,
Nxb Giáo dục, Hà Nội
64. Lê Hữu Tầng (1993): Tư tưởng của mac về công bằng và bình
đẳng trong chủ nghĩa xã hội, tạp chí triết học số 2 năm 1993, tr27 – 31
65. Ted Hondrich (chủ biên) (2002): Hành trình cùng triết học , dịch
giả Lưu Văn Hy, Nxb Văn hoá thông tin, Hà Nội.
66. Đinh Ngọc Thạch (2004): Về tự do với tư cách là phạm trù của
triết học xã hội, tạp chí triết học số 2 năm 2004, tr 28 – 35
67. Đinh Ngọc Thạch, (2007), Một số tư tưởng triết học chính trị của
Gi. Lốccơ: Thực chất và ý nghĩa lịch sử, tạp chí triết học số 1 năm 2007.
68. Nguyễn Trọng Thụ, (1991), Từ thực trạng tình hình thế giới, nghĩ
về vấn đề nhân quyền, tạp chí cộng sản, số 2 năm 1991, tr 60 – 63
69. Đoàn Trường Thụ (2006), Quyền con người, thước đo quan trọng
của tiến bộ xã hội, Luận án tiến sỹ triết học, Viện triết học, Hà Nội.
70. Vương Thị Bích Thuỷ (2004), Tất yếu và tự do. Một số vấn đề lý
luận và thực tiễn, Nxb Khoa học, Hà Nội.
71. Chu Văn Tuấn, “Tính phổ biến và tính đặc thù của quyền con
người tự phuong diện triết học, Tạp chí Nghiên cứu con người, số 2, năm
2010
72. Lê Huy Thực (2000), Hiến pháp Việt Nam và quyền công dân về
chính trị, tạp chí thông tin chính trị học, số 3 tháng 9 năm 2000, tr 14 -16
73. Đặng Hữu Toàn (2003): Tìm hiều tư tưởng giải phóng con người
của C.Mác, Tạp chí triết học số 4 năm 2003.
74. Trịnh Quốc Tuấn ( 1996): Bình đẳng dân tộc ở nước ta hiện nay,
vấn đề và giải pháp, Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội.
75. Phùng Văn Tửu, Đỗ Ngoạn, Văn học phương tây thế kỷ XVIII,

Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp, Hà Nội, 1983
76. Trần Gia Thắng (biên tập), Hiến pháp Việt nam và các luật về tổ
chức bộ máy nhà nước, nxb Lao động xã hội, Hà Nội, 2002.


94
77. Nguyễn Mạnh Tường (1994), Lý luận giáo dục Châu Âu, Nxb
Khoa học xã hội, Hà Nội.
78. Vạn pháp tinh lý (1962), dịch giả Trịnh Xuân Ngạn , Nxb Sài Gòn.
79. Lương Mỹ Vân(2006): Tư tưởng đạo đức trong triết học khai sáng
Pháp, luận văn thạc sỹ triết học, Viện triết học , Hà Nội.
80. Nguyễn Văn Vĩnh (2005): Triết học chính trị về quyền con người,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
81. Nguyễn Khắc Viện (chủ biên), (1994), Từ điển xã hội học, Nxb
Thế giới, Hà Nội.
82. Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô (1986), Từ điển triết học, Nxb
Tiến bộ Matxcơva.
83. Viện Thông tin khoa học và xã hội Hà Nội (1998), Quyền con
người các văn kiện quan trọng, Viện thông tin khoa học xã hội xuất bản.
84. Viện Sử học (1989), Về đại cách mạng Pháp 1789, Nxb Sự thật,
Hà Nội.
85. Nguyễn Hữu Vui (1998): Lịch sử triết học, Nxb Chính trị quốc gia
Hà Nội.
86. Đinh Ngọc Vượng (1992): Tam quyền phân lập, Viện thông tin
khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội.
87. Trần Đức Xương, Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của dân, do dân và vì dân ngày càng trong sạch, vững mạnh là
nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của Đảng và Nhà nước ta, Tạp chí
cộng sản điện tử số 06 tại website tapchicongsan.org.vn