Giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc qua giảng dạy âm nhạc dân gian trong chương trình trường THCS

Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
lời cảm ơn
với lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn cô Trịnh Thị Nhuấn đã giao đề tài,
tận tình hớng dẫn và tạo mọi điều kiện giúp đỡ em trong suốt quá trình làm đề tài này.
Quảng Ninh, ngày 30 tháng 5 năm 2009
sinh viên
Trần Thị Nguyệt
Mục lục
các phần chính Trang
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
1
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Lời Mở đầu
1. Lí do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu
3. Đối tợng nghiên cứu
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
5. Phơng pháp nghiên cứu
6. Bố cục
Nội dung
Chơng I: Giới thiệu sơ lợc về các bài dân ca trong chơng trình ở trờng
THCS
1.1. Sơ lợc về các bài hát dân ca trong chơng trình phổ thông
1.2. Cơ sở lí luận
1.3. Cơ sở thực tiễn
1.4. Thực trạng ở Trờng THCS Điền Công- Uông Bí- Quảng Ninh
Chơng II: Các giải pháp thực hiện
2.1. Đối tợng áp dụng
2.2. Các biện pháp thực hiện
2.2.1. Hớng dẫn học sinh chọn chủ đề

2.2.2. Hớng dẫn cách đặt câu
2.2.3. Hớng dẫn cách đặt lời cho khớp với nhạc
Chơng III: Kết quả và bài học kinh nghiệm qua quá trình dạy học.
3.1. Kết quả cụ thể trong thời gian áp dụng và đến năm học 2008-2009.
3.2. Bài học kinh nghiệm
4
4
6
6
6
6
6
8
8
9
10
10
13
13
13
13
14
15
17
17
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
2
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
3.3. Đề xuất với các cấp.

Kết luận chung
tài liệu tham khảo
18
19
20
22
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
3
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
L i m u
1.Lí do chọn đề tài
Ngày nay, học sinh tiếp xúc với nhiều thể loại âm nhạc qua các phơng tiện khác
nhau . Hầu hết các em đã quên đi những làn điệu dân ca đậm đà bản sắc dân tộc chính vì
thế trong nghị quyết trung ơng II khoá VIII của ban chấp hành trung ơng Đảng, có đề
cập đến vấn đề: Cần phải giáo dục toàn diện, giáo dục Đức Trí Thể Mĩ trong
nhà trờng phổ thông. Để góp phần đa những đờng lối, phơng hớng của Đảng vào thực
tiễn giáo dục.Tôi mạnh dạn đa ra những suy nghĩ và việc làm của mình, những suy nghĩ
về một phần nhỏ trong một mặt của giáo dục toàn diện, đó là vấn đề giáo dục âm nhạc
trong vấn đề giáo dục thẩm mĩ. Hơn nữa lại là âm nhạc dân gian, nhạc cụ dân gian, đó là
cái hồn của dân tộc, là tài sản vô giá, là bản sắc văn hoá dân tộc.
Hội nghị trung ơng V khoá VIII đã thông qua nghị quyết Về xây dựng và phát
triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc và đây cũng là
nền tảng tinh thần của xã hội chủ nghĩa và xã hội cộng sản chủ nghĩa.
Theo Hồ Chí Minh: Văn hoá văn nghệ là biểu hiện tập trung nhất của nền văn hoá,
là đỉnh cao của đời sống tinh thần, văn nghệ phải gắn liền với thực tiễn của đời sống
nhân dân, đó là cuộc sống lao động sản xuất, chiến đấu, sinh hoạt và xây dựng cuộc
sống mới. Văn nghệ vừa phản ánh thực tiễn vừa hớng cho nhân dân thúc đẩy sự phát
triển của thực tiễn ấy theo qui luật của cái đẹp. Văn nghệ phát triển sao cho xứng đáng
với thời đại mới của đất nớc và dân tộc, phải phục vụ cho quần chúng và đợc quần chúng

yêu thích, đem lại những chuyển biến tích cực trong t tởng, tình cảm, tâm hồn của con
ngời.
Bớc vào thế kỉ XXI khi đất nớc chuyển sang giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại
hoá, nền kinh tế phát triển theo kinh tế thị trờng, qua khảo sát thực tế thì thanh thiếu
niên chiếm từ 50 đến 60% chỉ thích nghe nhạc ngoại, bài hát ngoại, nhạc mới. Nhng
cũng có những hội diễn Hát dân ca của sinh viên, hội trờng nhiều hôm chật kín ngời
xem mà hầu hết là thanh niên. Và c bi t h n n a trên truy n hình c ng tổ ch c cu c
thi hát dân ca c ng c gi i tr quan tâm và chú ý n.
Vậy qua các thông tin đều cho một đáp số chung là thanh thiếu niên của chúng ta
đói âm nhạc lại không đợc giáo dục về thị hiếu nên gặp món gì cũng chấp nhận. Dù
món ngon ăn mãi cũng sẽ chán nên phải có nhiều món nhiều cách chế biến, lại
còn phải tuỳ thuộc vào khẩu vị. Giáo dục âm nhạc trong nhà trờng phải làm cho các
em biết đợc điều đó, biết đợc sự đa dạng, phong phú, tính hấp dẫn, nhiều màu, nhiều vẻ
của mọi hình thức, thể loại âm nhạc của cộng đồng Việt Nam và nớc ngoài. Phải cho các
em biết rằng: Không có thể loại âm nhạc nào là độc tôn cũng nh không có thể loại
âm nhạc nào là thống soái. Nhng trớc hết phải làm cho âm nhạc Việt Nam ngấm vào
máu thịt của các em, dù có nghe nhạc nào của Tây, Tầu gì đó cũng không đợc quên âm
nhạc của dân tộc Việt Nam, thể hiện tâm hồn con ngời Việt Nam. Tất cả những điều đó
đều phải đợc giảng dạy, đợc giáo dục ngay từ khi các em còn ngồi trên ghế nhà trờng.
Trong nền âm nhạc của mỗi nớc, mỗi dân tộc, mảng âm nhạc dân gian và nhạc cụ dân
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
4
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
gian có một vị trí rất quan trọng, đó là bản sắc văn hoá dân tộc, tính đa dạng đợc thể
hiện rõ nét trong âm nhạc và các nhạc cụ dân gian của mỗi nớc. Dân ca là những bài hát
do nhân dân sáng tạo ra trong quá trình làm việc, nó đợc lu truyền từ đời này sang đời
khác, đợc sàng lọc và trở thành di sản văn hoá của dân tộc, ngoài ra bằng những công cụ
lao động nh: ống tre, nứa, trúc, quả bầu, da của các con thú trong quá trình làm việc
ngời dân đã tạo ra đợc những loại nhạc cụ mà âm thanh của nó có sức hấp dẫn, lôi cuốn

ngời nghe. Đó cũng là tiếng nói tình cảm, là tâm t nguyện vọng của quần chúng, nó có
sức sống mạnh mẽ và đọng lại lâu bền trong tâm hồn mọi ngời và đặc biệt nó dễ đi vào
lòng ngời vì vật liệu dễ kiếm, tính chân thực, sự giản dị, mộc mạc và sức truyền cảm sâu
sắc. Âm nhạc dân gian góp phần tích cực trong việc xây dựng tâm hồn, tình cảm, thẩm
mĩ âm nhạc và thị hiếu âm nhạc đối với mọi ngời, đặc biệt là đối với lứa tuổi thiếu niên,
học sinh .
Nớc ta có 54 dân tộc anh em, mỗi dân tộc đều có nét dân ca và những loại nhạc cụ
riêng của dân tộc mình nh: Dân ca quan họ Bắc Ninh; dân ca Mờng; hát Chầu Văn ở
Nam Định; hát dặm Nghệ Tĩnh; các điệu hò, lí của miền Trung, miền Nam; ca Huế; Bài
chòi; dân ca Chăm; dân ca Tày; Nùng Dân ca Việt Nam đa dạng và phong phú, nhng
phần nhiều là dành cho ngời lớn, khó hát, không phù hợp với giọng của các em. Trong
chơng trình học các nhà nghiên cứu đã lựa chọn 20 đến 30% các bài dân ca để dạy cho
các em.
Từ các vấn đề nêu trên, trong quá trình giảng dạy và áp dụng tôi thấy cần phải
khắc sâu hơn nữa mảng Âm nhạc dân gian cho các em học sinh để các em hiểu rõ hơn
nữa về bản sắc văn hoá dân tộc, một tài sản tinh thần qua đề tài Giữ gìn bản sắc văn
hoá dân tộc qua giảng dạy âm nhạc dân gian trong chơng trình trờng THCS . ở đây sẽ
bao gồm cả phần dạy các bài dân ca và phần âm nhạc thờng thức giới thiệu về dân ca và
nhạc cụ dân tộc phổ biến, bài đọc thêm.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu các bài dân ca trong chơng trình THCS qua đó giúp cho các em hiểu rõ
hơn về bản sắc dân tộc .
3. Đối tợng nghiên cứu
Đi sâu tìm hiểu và nghiên cứu về chơng trình âm nhạc dân gian ở trờng THCS.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu về chơng trình, tác dụng học hát dân ca ở trờng THCS, một số bài dân
ca của các vùng miền.
5. Phơng pháp nghiên cứu
Tìm kiếm thông tin
Tham khảo tài liệu và đi tìm thực tế.

6. Bố cục
Bố cục của đề tài gồm 3 phần:
Phần mở đầu
Nội dung: Gồm 3 chơng:
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
5
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Chơng I : Giới thiệu sơ lợc về các bài dân ca trong chơng trình ở trờng THCS.
1.1. Sơ lợc về các bài hát dân ca trong chơng trình phổ thông
1.2. Cơ sở lí luận
1.3. Cơ sở thực tiễn
1.4 Thực trạng ở trờng THCS Điền Công Uông Bí Quảng Ninh
Chơng II : Giải pháp thực tiễn.
2.1 Đối tợng áp dụng
2.2Các biện pháp thực hiện
Chơng III : Kết quả và đề xuất
3.1 Kết quả thực hiện
3.2 Bài học kinh nghiệm
3.3 Dề xuất cấp trên
Kết luận.
Phần II- nội dung
Chơng I
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
6
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Giới thiệu sơ lợc về các bài dân ca trong chơng trình ở trờng thcs.
1.1. Sơ lợc về các bài hát dân ca trong chơng trình phổ thông.
Trong 4 năm học trở lại đây tôi đã nghiên cứu và thực hiện vấn đề này, mục đích

ban đầu chỉ đơn giản là hớng cho các em có thái độ trân trọng với nền âm nhạc dân gian.
Nhng ngay sau đó phần lớn các em lại rất thích nghe và hát dân ca. Bởi vì dân ca đợc lựa
chọn để đa vào trong chơng trình cho các em là phù hợp theo lứa tuổi và năng lực tiếp
thu theo từng lớp học, cấp học. Cụ thể nh sau:
Lớp 6:
Bài Vui bớc trên đờng xa dân ca Nam Bộ - đặt lời mới
Bài Đi cấy dân ca Thanh Hoá
Sơ lợc về dân ca Việt Nam, sơ lợc về một số nhạc cụ dân tộc nổi tiếng; Bài đọc
thêm: Trống đồng thời đại Hùng Vơng

Lớp 7:
Bài Lí cây đa dân ca quan họ Bắc Ninh
Bài Đi cắt lúa dân ca Hrê
Cây đàn bầu, Tiếng sáo Việt Nam, Vài nét về dân ca một số dân tộc ít ngời.
Lớp 8:
Bài Lí dĩa bánh bò dân ca Nam Bộ
Bài Hò ba lí dân ca Quảng Nam
Một số nhạc cụ dân tộc.
Lớp 9:
Bài Lí kéo chài dân ca Nam Bộ.
Một số ca khúc mang âm hởng dân ca.
Các bài hát trên đều là những bài hát dễ nhớ, dễ thuộc, hấp dẫn và mang tính khái
quát cao, nhng điều cần phải chú ý ở đây, là lứa tuổi của các em rất dễ tiếp nhận nhng lại
cũng rất dễ quên, đặc biệt các loại nhạc cụ chỉ là giới thiệu để các em nhận biết. Vì vậy
trong quá trình dạy tôi có cách riêng của mình để hớng cho các em từ việc không thích,
đến thích nghe và tìm hiểu về âm nhạc dân gian.
Có ngời cho rằng không phải dạy các em về âm nhạc dân gian, cần dạy các em các
bài hát mới, cho các em tiếp cận với các nhạc cụ phơng tây, âm nhạc dân gian chỉ để
nghe là đủ. Số ngời này cho rằng dân ca là cái gì đó cũ kĩ, hoài cổ. Đối với bản thân tôi,
tôi không phải lạc hậu hay bảo thủ, nhng trớc sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kĩ

thuật và bớc vào nền kinh tế thị trờng, bằng các phơng tiện nghe, nhìn hiện đại, các loại
âm nhạc từ nớc ngoài ồ ạt xâm nhập vào nớc ta thì việc bảo vệ và phổ biến âm nhạc
dân gian Việt Nam lại càng cần thiết. Và chính vì thế trong quá trình giảng dạy tôi th-
ờng chú ý cho các em nghe các bài hát mới mang âm hởng dân ca, cho các em đợc hát
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
7
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
và sáng tạo dân ca, bằng cách đặt lời mới cho bài dân ca, nh thế các em sẽ nhớ lâu hơn
và hiểu rõ hơn về dân ca. Trong phần âm nhạc thờng thức hay bài đọc thêm về nhạc cụ
dân tộc tôi đều chú ý tới đồ dùng dạy học giới thiệu để các em quan sát. Và từ đó các
em cũng thấy rõ vai trò, trách nhiệm của các em trong việc trân trọng, giữ gìn, bảo vệ và
phát triển dân ca- tài sản tinh thần vô giá của cha ông ta để lại.
1.2. Cơ sở lí luận
Trên quan điểm mở rộng vốn hiểu biết về âm nhạc truyền thống của dân tộc Việt
Nam, góp phần bồi dỡng tình cảm đạo đức, trí tuệ, tạo không khí vui tơi, lành mạnh, làm
phong phú thế giới tinh thần, nhằm phát triển hài hoà, toàn diện nhân cách học sinh. Ưu
điểm của học sinh THCS là sự sẵn sàng với mọi hoạt động học tập, dễ thích ứng với hoạt
động học tập, tìm tòi cũng nh hoạt động tập thể, dễ bị lôi cuốn theo những hoạt động có
hình thức hấp dẫn, sôi nổi. Ưa thích khám phá bài học bằng những hình thức mới mẻ,
mà qua đó phát huy đợc tính tích cực hoạt động của t duy, tính tự lập, tự suy nghĩ .
Các em có phản xạ nhanh nhạy với âm nhạc, ở độ tuổi này các em có khả năng ghi
nhớ, thực hiện có chủ định, có hệ thống, hớng sự chú ý vào những điều có nội dung, có ý
thức t duy. Quan trọng là các em rất thích hoạt động âm nhạc, chính ở độ tuổi này, các
em có thể thu nhận những cơ sở của giáo dục thẩm mĩ, có thể giữ đợc những cảm xúc,
ấn tợng về cái đẹp trong cuộc đời, hiểu biết và đánh giá nghệ thuật, hớng tới sáng tạo
trong nghệ thuật, tự chế tạo các nhạc cụ dân tộc bằng vật liệu có sẵn ở địa phơng nh:
Tre, nứa, vỏ dừa, quả bầu khô.
1.3. Cơ sở thực tiễn
Học sinh THCS từ khối lớp 6 đến khối lớp 9, đây là lứa tuổi có nhiều thay đổi về

đặc điểm tâm sinh lý, các em bắt đầu có sự e ngại, chất giọng cũng có sự thay đổi, có
em đã thể hiện giọng điệu của ngời lớn, sự hồn nhiên của trẻ em đã có sự giảm sút, bên
cạnh đó sự phát triển mạnh mẽ của các dòng nhạc trong nớc cũng nh nớc ngoài, do vậy
các em còn thích âm nhạc theo cách nhìn bắt chớc ngời lớn hoặc theo các thị hiếu của
thị trờng. Một số em đã tỏ ra không thích hay còn e ngại khi trình bày một bài hát về thể
loại dân ca, quan họ, hò, vè trớc tập thể hoặc những chỗ đông ngời và trớc các bạn
cùng lớp cùng lứa tuổi vì vậy việc này có thể đợc xem là cổ hủ hay là không cập nhật với
thời đại . Từ thực tế nh vậy tôi xin mạnh dạn trình bày về ý tởng Gìn giữ bản sắc văn
hoá dân tộc qua việc giảng dạy âm nhạc dân gian chơng trình âm nhạc trờng THCS để
các thầy, cô và các bạn tham khảo.
1.4. Thực trạng ở Trờng THCS Điền Công Uông Bí Quảng Ninh
Học sinh của địa phơng hầu hết là con em gia đình nông nghiệp thuần tuý, có
những em khi tới trờng đi học còn thiếu sách vở, quần áo xộc xệch, hay có những em
học sinh lớp 6, đang còn bỡ ngỡ với sự thay đổi của cấp học. Nhng khi đợc học hát thì
các em rất phấn khởi và chú ý tiếp thu, đặc biệt là các bài dân ca, bởi dân ca có đặc điểm
riêng đó là dễ nhớ, dễ thuộc ngắn gọn, lời ca chân thật, mộc mạc, giản dị, sát với cuộc
sống hàng ngày của ngời dân lao động. Hay nh việc tự tạo cho mình một cây sáo trúc,
một chiếc mõ, cây đàn Ring Rơng, đàn TRng mặc dù cao độ không đợc chuẩn so với
thanh mẫu, nhng cũng thể hiện sự say mê âm nhạc của các em.
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
8
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Từ thuận lợi là học sinh a ca hát, các bài hát lại ca ngợi công việc hàng ngày của
các em nh: Đi cấy, Đi cắt lúa, Hò ba lí sau khi học hát, để các em nhớ lâu hơn giai
điệu của bài và có thể ngấm luôn bài hát, tôi đã hớng dẫn các em cách đặt lời mới cho
bài dân ca đó. Ban đầu thật là khó khăn, bởi các em cho rằng: Đó là vấn đề cao siêu,
các em không có khả năng, chỉ các nhạc sĩ mới làm đợc việc này. Khi tôi giải thích và
bằng thực tế của bản thân, ngay trên lớp tôi đặt lời mới cho bài Vui bớc trên đờng xa
theo Lí con sáo Gò Công do nhạc sĩ Hoàng Lân đặt lời (năm học 2006 -2007).

Các em nhận thấy phần lời rất gần gũi, không có gì là cao siêu, là khó thực hiện và các
em đã bắt tay vào công việc sáng tạo dân ca theo ý thích của mình. Thế nhng kết quả
ban đầu lại không theo ý muốn đó là:
Phần lời các em đặt chỉ xoay quanh nội dung thầy giáo đa ra.
Phần lời ca không khớp với giai điệu (cao độ) của bài.
Câu văn các em đặt quá ngô nghê, không logic trong toàn bài.
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
9
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Qua phần áp dụng với học sinh khối 7năm học 2007 2008 tôi thu đ ợc kết quả
nh sau:
Lớp Số học sinh tham gia % đạt yêu cầu % không đạt yêu
cầu
7A 35% 15% 20%
7B 38% 10% 28%
7C 40% 9% 31%
7D 42% 10% 32%
Chơng II
giảI pháp thực hiện
Từ những thực tế nêu trên, tôi vừa động viên, khuyến khích các em tiếp tục đặt lời,
vừa hớng dẫn các em cách viết và sửa lời cho các em ngay tại lớp. Đối với phần âm nhạc
thờng thức, có 5 bài giới thiệu cho các em về một số nhạc cụ dân tộc phổ biến trong cả
chơng trình học THCS và trong số đó nhiều nhạc cụ chỉ mang tính chất giới thiệu nh:
Trống đồng, Cồng, Chiêng, đàn Nguyệt, đàn Tranh nhng vẫn có nhiều nhạc cụ các em
có thể tự chế tạo đợc bằng vật liệu sẵn có xung quanh nhà, hoặc dễ su tầm nh: Sáo
ngang, Sáo dọc, đàn Ring Rơng, đànTrng, Mõ, Trống, đàn BầuThông qua các vật mẫu
do tôi tự làm và su tầm để hớng dẫn cho các em.
2.1. Đối tợng áp dụng
Trần thị Nguyệt

Lớp: K48
10
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Đây là áp dụng mới đối với học sinh của trờng, phần lớn các em đều là con gia
đình nông nghiệp, lực học của các em không đồng đều. Từ việc thực hiện kì I năm học
2008-2009, tôi nhận thấy học sinh nào học tốt các môn tự nhiên, xã hội thì sẽ có khả
năng viết lời rất tốt, và vì thế năm đầu tiên này tôi đặc biệt chú ý đến số học sinh có học
lực khá, giỏi, số học sinh còn lại chỉ yêu cầu các em ở mức hát đúng lời, đúng cao độ,
cảm nhận đợc tính chất âm nhạc của bài.
Riêng phần tập chế tạo nhạc cụ thì đối tợng để tôi áp dụng thực hiện chủ yếu là
những em học sinh hiếu động, a tìm tòi, có khả năng sáng tạo, chịu khó, cần cù, say mê
lao động.
2.2. Các biện pháp thực hiện
2.2.1. Hớng dẫn học sinh chọn chủ đề
Từ việc các em viết lời chỉ xoay quanh nội dung lời do cô giáo đa ra thì phần lời sẽ
không phong phú mà còn gây nhàm chán và phản tác dụng, vì thế cần phải cho các em
hiểu rõ. Muốn viết đợc lời cần phải có chủ đề rõ ràng, đó là ý tởng để các em sáng tạo,
mỗi học sinh tuỳ thích chọn một chủ đề cho mình
Ví dụ:
Chủ đề về thiên nhiên.
Chủ đề về quê hơng, đất nớc.
Chủ đề về mùa màng, lao động
Chủ đề về trờng lớp, thầy cô, bè bạn.
Chủ đề về gia đình, về sinh hoạt, vui chơi.
Thông qua chủ đề mà học sinh lựa chọn để sáng tạo dân ca, tôi cũng nắm đợc tâm
t, nguyện vọng của các em, để hớng các em tới những suy nghĩ và việc làm đúng đắn,
mang tính hớng thiện.
2.2.2. Hớng dẫn cách đặt câu
Một bài dân ca thờng chỉ là một đoạn đơn, ngắn gọn, từ một đến bốn câu. Vậy phải
viết thế nào để từ đầu đến cuối bài liên quan chặt chẽ, logic với nhau nh một bài văn. Có

mở bài (câu một), thân bài (câu hai, ba) và kết bài (câu bốn), khi viết văn các em có thể
chú ý tới từng chi tiết, từng sự việc, nhng ở đây các em cần tập trung tởng tợng, khái
quát cao, theo từng chủ đề đã lựa chọn. Và để thuận tiện cho các em đặt lời tôi đã hớng
dẫn, gợi mở câu đầu.
Ví dụ:
Bài Đi cấy dân ca Thanh Hoá .
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
11
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Bài Lí cây đa dân ca quan họ Bắc Ninh
Bài Lí dĩa bánh bò dân ca Nam Bộ.
Bài Lí kéo chài dân ca Nam Bộ
Tạo không khí thi đua trong lớp tôi thờng cho các tổ thi đua với nhau, theo chủ đề
mà các em đã chọn và mỗi cá nhân tiếp tục hoàn thiện ở nhà trong phần bài tập.
2.2.3. Hớng dẫn cách đặt lời cho khớp với nhạc
Đây là lỗi sai mà các em vớng phải nhiều nhất, ngay cả các em có năng khiếu. Để
thực hiện đợc điều này, tôi hớng cho học sinh cách đếm số chữ có trong mỗi câu, các
thanh dấu
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
12
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Ví dụ: Câu 1 của bài Đi cấy Lên chùa bẻ một cánh sen gồm có 6 chữ, trong đó 2
tiếng không dấu, 2 dấu huyền, 1 dấu nặng, 1 dấu hỏi, 1 tiếng luyến 2, ở chữ Bẻ. Nếu
không làm theo nh qui luật trên thì sẽ không đúng đợc cao độ của nốt nhạc và không
theo giai điệu của bài. Đối với tiếng luyến 2 nếu cần thiết có thể đặt 2 từ, nhng nhất
thiết phải tuân theo cao độ của nốt nhạc.
Lên chùa bẻ một cành sen
Xa th y xa b n xa cô

Qua thời gian thực hiện phơng pháp trên, tôi nhận thấy các em cũng rất thích hoạt
động này, các em thấy tự hào, hãnh diện khi đợc hát trớc lớp bài hát do mình đặt lời. Sau
đây tôi đa ra một số bài do các em đặt lời để đồng nghiệp cùng góp ý.
Theo giai điệu bài Lí kéo chài dân ca Nam Bộ (năm học 2008 2009) do học
sinh Nguy n Xuõn B c lớp 9E đặt lời mới.
Theo giai điệu bài Lí cây đa dân ca quan họ Bắc Ninh (năm học 2005 -2006) do học
sinh Ngụ Th Dung lớp 7đặt lời mới.
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
13
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Chơng III
kết quả và bài học kinh nghiệm qua quá trình dạy học
3.1. Kết quả cụ thể trong thời gian áp dụng và đến năm học 2008-2009 :
Kết quả của năm học 2007 - 2008
STT lớp số học sinh
tham gia
% đạt yêu cầu % không đạt yêu cầu
1 6 53% 23% 30%
2 7 100% 65% 35%
3 8 63% 30% 33%
4 9 69% 25% 44%
Kết quả của năm học 2008 - 2009
STT lớp số học sinh
tham gia
% đạt yêu cầu % không đạt yêu cầu
1 6 45% 20% 25%
2 7 40% 15% 25%
3 8 75% 45% 30%
4 9 69% 49% 20%

Trên đây là cách làm của tôi đối với 4/9 lớp năm học 2007 - 2008 và 4/10 lớp năm
học 2008 - 2009 trong nhà trờng kết quả còn khiêm tốn nhng tôi nhận thấy, số học sinh
có năng khiếu thực hiện rất tốt và số học sinh ít có năng khiếu hơn cũng đã chú ý trong
việc phát huy khả năng của mình.
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
14
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Đối với phần nhạc cụ dân tộc, trớc hết tôi giáo dục để các em hiểu rằng, cùng với
các làn điệu dân ca không thể thiếu đợc là những nhạc cụ, do cha ông ta chế tạo ra bằng
những vật liệu xung quanh cuộc sống hàng ngày nh: Nhị, Sáo, Trống, đàn Bầu, Trng,
Khèn Âm thanh của các nhạc cụ đó khiến cho ngời nghe tìm thấy đợc sự bình yên
trong cuộc sống, cũng bởi tính chất mộc mạc, thanh cao mà gần gũi nh những bài dân ca
ngọt ngào, đằm thắm.
Những nhạc cụ do các em tự tạo ra theo mẫu đợc quan sát, bằng những vật liệu hết
sức dễ tìm nh: Sáo bằng trúc, đàn Ring rơng bằng trúc, đàn Trng bằng trúc hay nh trống
bằng da ếch và ống lon, mõ bằng vỏ hột xoài, bằng gỗ mít, thanh phách bằng tre, chũm
choẹ bằng tôn Về hình dáng, kích thớc, âm thanh, thẩm mĩ cha có hiệu quả cao song
tôi thiết nghĩ nh vậy cũng thể hiện đợc khả năng âm nhạc, lòng yêu thích, tìm tòi, sáng
tạo của các em đối với nền âm nhạc dân gian. Bởi mục tiêu của tôi chỉ dừng lại ở phần
giới thiệu để các em nhận biết về hình dáng bên ngoài và một số tính năng cơ bản của
các loại nhạc cụ đó mà thôi.
Giảng dạy âm nhạc trong trờng học cho tất cả học sinh là một vấn đề nghiêm túc
trong lĩnh vực giáo dục và s phạm, văn hoá và nghệ thuật.
Trong âm nhạc nói chung và âm nhạc dân gian nói riêng có một vị trí quan trọng
trong chiến lợc xây dựng nền âm nhạc của một đất nớc, trong giáo dục âm nhạc ở trờng
phổ thông cần phải coi trọng nền âm nhạc dân gian vì nó là nguồn sữa mẹ nuôi dỡng
tâm hồn trẻ em để các em gắn bó với cội nguồn, với truyền thống văn hoá dân tộc.
3.2. Bài học kinh nghiệm
Từ thực tế giảng dạy, kết quả đạt đợc qua việc áp dụng các biện pháp nói trên, bản

thân tôi đúc rút ra một số kinh nghiệm nh sau:
Để tạo hứng thú đối với việc học hát dân ca cũng nh học phần học âm nhạc dân
gian cho học sinh thì trớc hết phải gây hứng thú cho học sinh ngay từ phần mở đầu bài
học, phần giới thiệu đề mục mới.
Trong quá trình giảng dạy giáo viên phải biết phát huy tính tích cực chủ động sáng
tạo của học sinh.
Giáo viên cần phải nắm đặc trng của bộ môn, có phơng pháp dạy học linh hoạt
sáng tạo, phải tìm mọi cách để cải tiến cách dạy phân môn học hát dân ca cũng nh âm
nhạc dân gian theo hớng tích cực hóa hoạt động của học sinh, bổ sung sáng tạo thêm
nhiều thủ pháp sinh động, hấp dẫn, đa dạng hóa cách thức truyền đạt ở mỗi bài học.
Tăng cờng sử dụng tranh ảnh các vùng miền khi giới thiệu về dân ca của từng vùng,
miền; cũng nh là giới thiệu về các t liệu liên quan đến các vùng miền ấy.
Phơng tiện dạy học phải đầy đủ, giáo viên phải biết sử dụng phơng tiện dạy học nh
một yếu tố gây xúc cảm.
Trong các tiết học phải tạo cho các em sự hứng thú từ đầu đến hết tiết học, tạo cho
các em sự hứng thú vui tơi bởi vì đặc trng bộ môn đó là học vui- vui học, tránh gò ép đối
với học sinh.
Tăng cờng các hoạt động âm nhạc trong lớp trong trờng bằng hình thức tổ chức hội
thi văn nghệ ngoại khóa ngay từ trong giờ học, nhân các ngày lễ
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
15
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Muốn thực hiện những nội dung trên có hiệu quả đòi hỏi mỗi giáo viên phải không
ngừng nâng cao kiến thức, tạo cho mình một trình độ chuyên môn vững vàng, thờng
xuyên học hỏi rút kinh nghiệm ở các đồng nghiệp.
3.3. Đề xuất với các cấp
Hiện tại các trang thiết bị phục vụ cho môn học cũng đã đợc cấp, phát. Song một số
thứ đã quá cũ và lạc hậu nh: Băng, đĩa các bài hát trong và ngoài chơng trình không đầy
đủ, không có phơng tiện cho giáo viên và học sinh nghe tác phẩm qua đĩa. Bản thân tôi

mạnh dạn đề nghị thêm một số trang thiết bị nh: Tranh, ảnh màu sinh hoạt văn hoá của
các dân tộc trong nớc, bộ chân dung các nhạc sĩ Việt Nam và thế giới, bộ tranh ảnh các
nhạc cụ dân tộc phổ biến, đàn ooc-gan có kèm theo chức năng để tiện cho việc thực hiện
các thủ pháp dạy học trên lớp, đài hoặc đầu đĩa để cho học sinh nghe tác phẩm.
kết luận chung
Công nghệ thông tin ngày nay phát triển nh vũ bão, đất nớc đang trên đờng hội
nhập, để học sinh ở lứa tuổi thanh thiếu niên và các em học sinh THCS hiểu đợc những
giá trị của nền âm nhạc dân gian từ đó các em có ý thức bảo vệ, xây dựng, phát huy nền
âm nhạc dân gian nớc nhà. Nhằm đóng góp vào việc bảo tồn và lu giữ văn hoá phi vật
thể của đất nớc thì chúng ta cần phải có những việc làm thiết thực ngay từ khi các em
đang ngồi trên ghế nhà trờng. Do vậy, việc dạy học nói chung và việc dạy âm nhạc nói
riêng cần phải trang bị những kiến thức cơ bản, bên cạnh đó chúng ta phải giáo dục cho
học sinh biết yêu quý và phát triển những giá trị văn hoá mà cha ông ta đã để lại qua
việc dạy hát dân ca, những bài âm nhạc thờng thức, bài đọc thêm, một số tài liệu tham
khảo khác
Dạy học là một nghệ thuật, giáo viên là một nghệ sỹ, với sự trợ giúp đắc lực của
công nghệ thông tin, giáo viên có thể thay đổi, đổi mới phơng pháp trong từng giờ học,
tiết học. Mỗi một tiết học hát, học âm nhạc thờng thức có thể minh họa bằng hình ảnh
để cho học sinh nắm vững và hiểu rõ hơn về dân ca của vùng, miền mà các em đang đợc
học, làm đợc nh vậy chúng ta sẽ giảm bớt đợc sự nhàm chán, sự thụ động của học sinh.
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
16
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
Bản thân là một giáo viên giảng dạy môn Âm nhạc, với sự khám phá và ham học hỏi về
âm nhạc dân gian và tìm hiểu rất nhiều về việc áp dụng nhiều phơng pháp vào việc giảng
dạy âm nhạc dân gian trong trờng THCS. Thực tế đã chứng minh là chất lợng các giờ
học Âm nhạc dân gian nhất là giờ học hát các bài thuộc dân ca đem lại hiệu quả rất cao.
Sự hứng thú trong học tập của học sinh thể hiện rất rõ nét, ngời giáo viên có nhiều cơ hội
để nâng cao và mở rộng lợng kiến thức cần cung cấp cho học sinh. Các dẫn chứng, minh

họa chính xác và hiệu quả hơn, cuối tiết học bên cạnh việc dạy và học môn Âm nhạc thì
một việc quan trọng hơn đó là học sinh cũng đã một phần nào đợc giáo dục về thẩm mỹ,
thái độ cảm thụ và thởng thức âm nhạc; các em phần nào đã hình thành ý thức, thái độ
biết yêu, gìn giữ nền Âm nhạc truyền thống của quê hơng đất nớc.
Quá trình xây dựng, thiết kế một giáo án giảng dạy về một tiết học Âm nhạc dân
gian ( học hát dân ca, Âm nhạc thờng thức giới thiệu về một số nhạc cụ, một vài âm h-
ởng dân ca các vùng miền) là một quá trình vất vả, cần phải có sự chuẩn bị về t liệu bài
giảng, phơng án và phơng pháp truyền đạt phù hợp với giáo án. Phải có công tác chuẩn
bị điều kiện: Đài đĩa, đàn Organ, bảng phụ, tranh ảnh, băng nhạc
Lĩnh vực Âm nhạc dân gian rất rộng lớn và phức tạp. Tuy nhiên, giáo viên giảng
dạy bộ môn Âm nhạc cần làm cho giới trẻ và học sinh ngày nay yêu và quý Âm
nhạc dân gian qua học hát dân ca, từ đó có ý thức gìn giữ, phát huy và bảo tồn nền Âm
nhạc dân gian nói riêng và bảo tồn phát huy nền văn hoá của dân tộc Việt Nam trong
thời kỳ hội nhập quốc tế của đất nớc. Vì vậy, giảng dạy Âm nhạc nói chung cũng nh
giảng dạy Âm nhạc dân gian cần chịu khó đầu t thời gian tìm hiểu về kiến thức, phơng
pháp truyền đạt thì các giáo viên sẽ giảng dạy tốt bộ môn Âm nhạc ở nhà trờng THCS.
Trên đây là một số kinh nghiệm mà tôi đã rút ra qua thời gian giảng dạy, rất mong
sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!
ý kiến của Giáo viên
Ngày 28 tháng 06 năm 2009
Ngời viết đề tài
Tr n Th Nguy t
Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
17
Trờng Đại học Hải Phòng Khoa Khoa học xã hội
tài liệu tham khảo
Các tài liệu đợc sử dụng để tham khảo trong đề tài.
1. Tuyển tập dân ca chọn lọc của nhà xuất bản văn hoá thông tin.

2. Tài liệu tham khảo về giáo dục âm nhạc trong nhà trờng .
3. Dân ca Thanh Hoá.
4. Bài tập đặt lời mới cho các bài dân ca của học sinh.
5. Sách giáo khoa Âm nhạc 6 7 8 9 của Bộ giáo dục và đào tạo.
6. Tài liệu Bồi dỡng thờng xuyên chu kì 1,2 của Bộ giáo dục và đào tạo.
*****************************



Trần thị Nguyệt
Lớp: K48
18
Trêng §¹i häc H¶i Phßng Khoa – Khoa häc x· héi
TrÇn thÞ NguyÖt
Líp: K48
19