CÁCH PHÁT HIỆN VÀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN VẬT LÝ KỸ THUẬT VÀ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ CẤP THCS

CÁCH PHÁT HIỆN VÀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN VẬT
LÝ KỸ THUẬT VÀ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ CẤP THCS
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
1. Lý do chọn đề tài :
Vật lý kỹ thuật và khoa học công nghệ là hai bộ môn kết nối chặt chẽ
giữa lý thuyết và thực tiễn. Việc giúp học sinh nắm bắt được lý thuyết vận
dụng vào thực tế và giải quyết những vấn đề cần thiết trong cuộc sống là một
mục tiêu quan trọng của nghành giáo dục. Chúng tôi là những giáo viên ở
vùng nông thôn hẻo lánh, vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, việc học của học
sinh gắn liền với cuộc sống lao động một nắng hai sương của gia đình, có
nhiều em vừa học vừa tham gia lao động sản xuất cùng gia đình nên “học đi
đôi với hành” đã giúp các em hiểu sâu hơn về lý thuyết và vận dụng sáng tạo
các thiết bị sẵn có vào thực tế. Để phát huy sự sáng tạo của các em chúng tôi
có một số kinh nghiệm có thể ghi nhận để nhân rộng tạo thành phong trào
nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ngày càng hiệu quả hơn.
Với học sinh cấp THCS bắt đầu học theo những bộ môn riêng biệt mỗi em
có những năng khiếu riêng, có những đam mê riêng, chúng tôi đã sớm phát
hiện những sở trường của những em có năng khiếu, giúp các em phát huy sở
trường của mình và đã có những thành công nhất định.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu :
Học sinh từ lớp 6 đến lớp 9 ở các trường phổ thông cấp THCS.
3. Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu :
Phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu bộ môn vật lý kỹ thuật và khoa học
công nghệ đối với học sinh cấp THCS.
4. Phương pháp nghiên cứu :
Từ lý luận vận dụng thực tiễn.
5. Dự báo những đóng góp mới của đề tài :
Từ xưa giáo dục đã chú trọng : “học đi đôi với hành” và lý thuyết kết hợp
thực tiễn. Bộ môn vật lý kỹ thuật khoa học công nghệ có vai trò quan trọng
trong việc xây dựng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đât nước. Việt nam trong
giai đoạn xây dựng nền kinh tế hội nhập rất cần nguồn nhân lực có trình độ

KHKT cao. Việc giáo dục thế hệ trẻ thành những người có tầm có tâm là rất
cần thiết. Do đó việc phát huy nguồn nhân lực bồi dưỡng nhân tài là một trong
những biện pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
1
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
1. Cơ sở khoa học :
• Cơ sở lý luận : Ở cấp THCS học sinh được học kiến thức kỹ
năng thông qua các bộ môn riêng biệt, mỗi bộ môn có những đặc trưng riêng
của nó. Riêng bộ môn vật lý kỹ thuật và khoa học công nghệ nó có mối liên
hệ mật thiết giữa lý thuyết và thực hành. Học sinh khi học vật lý hiểu được
cấu tạo hoạt động, tác dụng của mỗi loại máy từng chi tiết khi vận dụng vào
thực tế cuộc sống có những nét riêng theo yêu cầu của công việc mà làm.
Mỗi học sinh có những sở trường năng khiếu chuyên biệt, làm thầy cô khi
giảng dạy biết phát hiện những học sinh có những khả năng đặc thù thì định
hướng và tạo mọi điều kiện giúp các em phát triển khả năng của mình. “ Một
hạt giống tốt được gieo vào mảnh đất màu mỡ thì chắc sẽ có mùa bội thu”.
• Cơ sở thực tiễn:
Thực tiễn cho thấy những học sinh có đam mê học hỏi nếu được giúp
đỡ đúng cách thì các em phát huy tốt tố chất của mình và làm nên những
điều kỳ diệu. Khi dạy học môn vật lý và công nghệ nhiều giáo viên cảm thấy
khó khăn vì sử dụng thiết bị dạy học, nhiều học sinh cảm thấy khó hiểu vì
vận dụng nhiều vào thực tiễn, với điều kiện vật chất vốn đã thiếu lại hao mòn
theo năm tháng nên đã khó lại càng khó hơn. Riêng chúng tôi khi dạy học
những kiến thức kỹ năng liên quan đến thực tế chúng tôi rất chú trọng tìm tòi
những dụng cụ có sẵn trong cuộc sống đời thường đưa vào giảng dạy, hướng
cho các em tìm hiểu những máy móc những thiết bị thông dụng trong cuộc
sống như những đồ chơi, những điều khiển, những chi tiết máy, những động
cơ nhỏ thường thấy trong cuộc sống, những nguồn điện như dinamo xe đạp,
pin, ắc qui… người ta lắp đặt ở chỗ nào có tác dụng gì? Tại sao lại làm như
thế? Chúng tôi đã biến những cái khó thành cái mục tiêu học hỏi của học trò

và cùng với học trò từ cái đã có làm nên điều cần có.
2.Thực trạng của việc dạy học môn vật lý và công nghệ ở các trường
THCS hiện nay:
Cách dạy học của môn vật lý và công nghệ là từ thí nghiệm rút ra kết
luận, như vậy muốn có kết luận phải có thực nghiệm, nhưng thực tế cho
thấy hầu hết các trường rất khó thực hiện qui trình dạy học theo kiểu đó
và thường dạy “chay”, có nhiều nguyên nhân của nó chắc mọi người đã
hiểu tôi không đề cập ở đề tài này. Để khắc phục tình trạng này chúng tôi
đã áp dụng một số cách dạy làm cho học sinh hiểu được bản chất kiến
2
thức cần có theo mục tiêu bài học và cách luyện kỹ năng bằng cách
hướng dẫn học sinh tìm hiểu ở nhà nếu điều kiện nhà trường không đáp
ứng được. Những em sáng dạ biết làm theo lời giáo viên hướng dẫn thì
thành công, không những nắm được kiến thức mà còn sáng tạo được
những công cụ lao động hữu ích mà chưa ai làm được, những em thường
thường thì cũng biết vận hành máy móc êm ái. Số em có khả năng tư duy
trừu tượng thì giải quyết được nhiều vấn đề về bài tập khó khi thi học
sinh giỏi vật lý các cấp huyện, tỉnh. Do đó khi học vật lý - công nghệ
nhiều em rất đam mê và hứng thú. Trước đây không thi học sinh giỏi nếu
thi vào THPT nhiều em chúng tôi dạy cũng giành được điểm cao thậm
chí điểm 10 tuyệt đối. Vài năm lại đây học sinh chúng tôi tham gia thi
học sinh giỏi đạt kết quả đáng kể.
Chúng tôi là những giáo viên dạy ở những vùng nông thôn hẻo lánh,
vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, học trò chúng tôi ngày một buổi đến trường
còn phải cùng gia đình kiếm sống bằng cách lên rừng xuống biển, chăn nuôi
trồng trọt vất vả sớm hôm. Những kiến thức học được trên lớp đối với những
em khá giỏi là những ấn tượng sâu sắc len lỏi vào cả những công việc hằng
ngày. Thầy cô là người gieo kiến thức, gieo độ tin cậy, tình thương yêu giúp
các em định hướng đi, vượt qua những khó khăn trắc trở trên những bước
đường tìm và giải quyết vấn đề, cùng các em bàn luận trao đổi thử nghiệm .

3. Các giải pháp đã thực hiện:
A. Bộ môn vật lý:
• Là giáo viên vật lý, khi dạy học cần nắm vững mạch kiến thức kỹ
năng của từng chuyên đề, từ cơ bản đến nâng cao theo mạch phát triển biện
chứng. Muốn vậy giáo viên phải am hiểu chuyên sâu nội dung từng cấp học,
hệ thống hóa thành mạch kiến thức từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp,
phải biết mạch kiến thức bắt nguồn từ đâu và sẽ được phát triển như thế nào.
• Với mỗi nội dung cần sử dụng phương pháp dạy học thích hợp,
môn vật lý rất cần áp dụng công nghệ thông tin váo bài giảng, vì các thí
nghiệm ảo trong bài dạy bằng máy chiếu có tác dụng rất lớn trong việc nắm
bắt kiến thức, việc cập nhật thông tin và ứng dụng kỹ thuật vào thực tế rất
cần.
• Khi bồi dưỡng học sinh phải có nguồn tài liệu phù hợp đối tượng
theo từng cấp độ. Hướng dẫn học sinh cách học, cách nghiên cứu, cách vận
dụng vào thực tế.
3
• Khi dạy những vấn đề liên quan đến thực tế cho các em tìm hiểu về
nguồn gốc cấu tạo, hoạt động, vị trí lắp đặt, những tác dụng và tác hại của
mỗi loại máy với từng chi tiết. Phải xây dựng cho các em thói quen tự học,
tự nghiên cứu. Qua đó các em có thói quen suy nghĩ và làm việc theo cách
làm hiệu quả nhất. Mỗi dạng bài tập các em phải được làm quen và tìm
hướng phát triển theo kiểu nếu biến đổi theo hướng nào bài toán sẽ hay hơn
khó hơn.
• Bồi dưỡng theo 4 chuyên đề: Cơ, nhiệt, điện, quang. Mỗi chuyên
đề có phần lý thuyết, các kiểu bài tập: Định tính, định lượng, bài tập thực
nghiệm.
• Phải có kế hoạch cho các em vào phòng thực hành để tìm hiểu nội
dung và phương pháp thực nghiệm. Cho các em tham quan những máy móc
có ở địa phương như trạm biến thế, các loai động cơ điện, động cơ nhiệt. Các
loại máy nhiệt điện, thủy điện, pin mặt trời…, các loại máy cơ đơn giản tác

dụng các ứng dụng trong các thiết bị máy móc.
• Trong một số tiết dạy dành thời gian cho các em thảo luận thoải
mái các vấn đề liên quan đến vật lý và công nghệ trong đời sống và kỹ thuật.
Với môn vật lý có hàng vạn câu hỏi vì sao?
• Sau mỗi chuyên đề có bài kiểm tra hệ thống, có đáp án biểu điểm
cụ thể giúp các em lượng hóa nội dung và cách làm bài
B. Bộ môn khoa học công nghệ :
* Dạy kiến thức cơ bản hệ thống bộ môn, phát hiện học sinh có năng
khiếu về khoa học kỹ thuật, hướng dẫn các em phương pháp nghiên cứu, định
hướng và chọn đề tài phù hợp để nghiên cứu.
* Lên kế hoạch thực hiện.
* Lựa chọn các chi tiết cần thiết, lắp dặt ở đâu, kích cở bao
nhiêu, thông số kỹ thuật như thế nào để vận hành được.
* Các chi tiết máy móc có thể lấy ở đâu? Lắp đặt như thế nào
cho phù hợp. Cần gia cố thêm những phụ kiện gì?
* Cần thêm bớt điều chỉnh như thế nào cho phù hợp với đè tài
khoa học của mình.
* Bám sát các hoạt động của học sinh kịp thời giải quyết những bế
tắc để đè tài nghiên cứu khoa học thành công.

3. Những kết quả đạt được:
4
a. Chất lượng mũi nhọn :
Có học sinh giỏi cấp quốc gia về sáng tạo trẻ, học sinh giỏi vật lý
các cấp huyện tỉ lệ 100%, dự thi cấp tỉnh năm nào cũng có.

Năm học
Học sinh
giỏi cấp
huyện

Học sinh giỏi
cấp tỉnh
Học sinh giỏi
cấp quốc gia

Ghi chú
2013- 2014 3/3 1/2 1/1
2014- 2015 3/3 1/2 Được dự thi
nhưng chưa đạt
b. Chất lượng đại trà :
Hầu hết học sinh đạt kiến thức và kỹ năng bộ môn chuẩn, am hiểu
thực tế. Đạt chất lượng cao trong thi vào cấp 3, có 1 trong 2 em của toàn
huyện đạt điểm 10 tuyệt đối mặc dầu không phải là học sinh trường
chuyên.

3. Những tác động giúp đề tài đạt kết quả:
Điều đầu tiên phải kể đến là sự ham học hỏi ham hiểu biết của học trò,
đó là hệ quả của sự thổi hồn ngọn lửa đam mê của giáo viên qua các bài
học. Tiếp đến là sự tận tụy đầy nhiệt huyết của giáo viên, và dĩ nhiên
điểm thành công của học trò là sự kết tinh của kiến thức lẫn phương pháp
của thầy bao năm chắt lọc miệt mài nghĩ suy trăn trở. Và không thể thiếu
sự quan tâm của ban giám hiệu, của gia đình học sinh, các thành viên
trong hội đồng nhà trường, các mạnh thường quân, đã khích lệ động viên
về tinh thần về vật chất để thầy trò có điều kiện tham gia và “rinh” giải về
làm vui lòng mọi người. Cái được của trò nhưng thầy cô đổ bao mồ hôi
công sức và thật lòng về kinh tế thầy cô thiệt hại trước mắt là đáng kể.
Với thời gian ấy công sức ấy người làm kinh tế thu được rất nhiều tiền
còn chúng tôi chỉ mất thêm tiền trong quá trình giúp đỡ các em thành
công mà thôi.
Sự kết hợp ăn ý giữa của 2 bộ môn vật lý kỹ thuật và khoa học công

nghệ đã tạo điều kiện giúp các em có thành trì về kiến thức được vận
dụng thực tế và thăng hoa thành những đề tài sáng tạo khoa học trẻ ở
những cấp độ đáng trân trọng.
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ:
1. Ý nghĩa của đề tài:
Muốn có được trò giỏi tất yếu thầy phải chuyên sâu về kiến thức, áp
dụng các phương pháp dạy học linh hoạt sáng tạo, tận tụy với học sinh, có
sức thu phục lòng người, là tấm gương sáng về khả năng tự học sáng tạo.
Qua đó dễ thấy rằng sự thành công của đề tài góp phần nâng cao chất lượng
5
học sinh đặc biệt là chất lượng mũi nhọn. Góp phần đáng kể trong công cuộc
xây dựng công nghiệp hóa hiện đại hóa của đất nước.
1. Kiến nghị:
Cần coi trọng cách dạy học gắn liền thực tiễn, coi trọng bộ môn kỹ thuật
bởi nó giúp cho con người biết lao động và lao động thật sự sáng tạo.
Phải tạo nhiều cơ hội cho các em tiếp cận thực tiễn hơn là nhốt kín ở
trong phòng học. Bởi trăm nghe không bằng một thấy, trăm thấy không
bằng được làm.
Những người quản lý giáo dục cần tôn trọng sức lao động sự cống
hiến tận tụy của giáo viên, phải biết họ đã làm như thế nào để đánh giá
đúng mức và có chính sách đãi ngộ xứng đáng. Bởi bây giờ đã qua rất lâu
rồi chế độ bao cấp, nền kinh tế thị trường đã hội nhập hàng chục năm mà
giáo dục chưa chuyển biến thật đáng buồn. Chúng tôi những người say
sưa làm việc gần như bị lãng quên trong đánh giá, trong đãi ngộ và ngày
qua ngày cuộc đời cứ trôi ai làm nhiều chỉ có vất vả mà thôi.
- Cách điều chỉnh sửa đổi một số vấn đề trong cách tổ chức hoạt động
phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi hiệu quả: phát hiện nhân tố, định
hướng nuôi dưỡng từ những năm lớp 6 đầu cấp, học chuyên đề nào
chuyên sâu chuyên đề đó, vừa rèn kỹ năng, vừa tích lũy kiến thức lâu dần
mới phát triển được. Học sinh giỏi là học sinh từ cơ bản biết phát huy

sáng tạo thành nhân tố mới có lợi hơn. Cũng vấn đề đó nhiều người
không làm được nhưng người giỏi có ý tưởng là làm được. Tình huống có
vấn đề là có cách để giải quyết vấn đề nhạy bén hiệu quả. Mong rằng
những học sinh có khả năng sớm được phát hiện được bồi dưỡng đúng
cách sẽ giúp ich nhiều cho nhân loại. Người xưa đã nói: “một người lo
bằng cả kho người làm.” Chúng ta đừng để lãng phí nguồn nhân lực chất
xám đó là thiệt lớn nhất trong các thiệt hại thấy được.
Một vấn đề nữa đề xuất với chuyên môn nên có cách đầu tư là chọn
giáo viên có tầm cho bồi dưỡng học sinh giỏi không phải dạy bình thường
để có điều kiện nghiên cứu và bồi dưỡng hiệu quả. Rất mong được cảm
thông chia sẻ góp ý để sự nghiệp trồng người ngày càng ý nghĩa hơn. Xin
cảm ơn.
Ngày 12 tháng 3 năm 2015
6