LỄ HỘI CHỦ ĐỒNG TỬ - MỘT NÉT ĐẸP VĂN HÓA

Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
LỄ HỘI CHỦ ĐỒNG TỬ - MỘT NÉT ĐẸP VĂN HÓA
Hòa trong không khí tưng bừng của các lễ hội truyền thống mỗi độ
xuân về, lễ hội Chử Đồng Tử -Tiên Dung mang những nét đẹp riêng của
vùng quê Văn Hiến, thắm đượm văn hóa dân gian và gắn liền với những
truyền thuyết của một trong “Tứ bất tử” theo tâm thức dân gian.
Hàng năm, từ ngày 10 đến 12 tháng 2 âm lịch, nhân dân trong tỉnh
Hưng Yên và khách thập phương lại háo hức tiến về Đền Dạ Trạch (thuộc
huyện Khoái Châu, Hưng Yên) để tham dự lễ hội Chử Đồng Tử- Tiên
Dung, một trong lễ hội lớn ở nước ta. Từ sớm tinh mơ, khi những giọt
sương trên lá cỏ còn chưa tan hết, đoàn người từ trên đê tấp nập kéo
xuống, nô nức đến trẩy hội tình yêu. Ai ai cũng mang trong mình tấm lòng
thành kính, tưởng nhớ công ơn của đức thánh Chử Đồng Tử đã có công
xây dựng nơi đây thành miền quê trù phú. Lễ hội Chử Đồng Tử được tổ
chức tại hai ngôi đền: Đền ở thôn Đa Hòa và đền ở thôn Yên Vĩnh, xã Dạ
Trạch với nhiều nghi lễ truyền thống, biểu thị những tín ngưỡng của văn
hóa dân gian. Cứ 3 năm, hai xã lại tổ chức lễ rước tổng, 9 xã rước bộ về
đến Đa Hòa, 8 xã khác tổ chức lễ rước nước từ sông Hồng về đến Dạ
Trạch. Trong lễ rước, các nghệ nhân trong xã sẽ hát trống quân và tràu
văn để phục vụ nhân dân và góp thêm không khí linh thiêng cho ngày hội.
Chưa ai biết chính xác lễ hội Chử Đồng Tử có tự bao giờ, chỉ biết
đó là một tập tục truyền thống, một thói quen sinh hoạt văn hóa của nhân
dân xã Dạ Trạch nói riêng và cả nước nói chung. Một năm bắt đầu bằng
mùa xuân, mùa xuân cũng là mùa của lễ hội, là dịp để nhân dân cầu mong
sự che chở bảo vệ của các vị Thánh họ thờ cúng. Và theo thần phả của xã
Dạ Trạch, xưa kia nơi đây là một vùng lau sậy, đầm lầy dân sinh còn thưa
thớt. Nhờ công ơn của Đức Thánh Chử Đồng Tử đã khai dân lập ấp, nhân

dân mới có cuộc sống no đủ hạnh phúc như ngày nay. Lễ hội Chử Đồng
Tử không chỉ gắn liền với tâm linh (sự tích Chử Đồng Tử) mà còn tưởng
1
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
nhớ thiên tình sử nên thơ của Ngài với công chúa Tiên Dung- con gái Vua
Hùng Vương thứ 18. Từ nhiều đời nay, nhân dân nơi đây vẫn ca ngợi bản
tình cả về một tình yêu bất diệt này, đã vượt qua mọi sang hèn giàu
nghèo, một tấm gương lớn về đức hiếu trung để lại tiếng thơm cho con
cháu. Lễ hội là nơi lắng đọng một truyền thuyết với những câu chuyện
huyền thoại lịch sử, biểu thi khát vọng của nhân dân muốn có cuộc sống
đời đời bền vững. Và đức thánh Chử Đồng Tử còn được tưởng nhớ là ông
Tổ của nghề buôn, thông thương giao lưu với nước ngoài, là người có tấm
lòng từ bi đi chữa bệnh cứu giúp dân nghèo và tuyên truyền đạo Phật.
Hiện nay có 72 nơi thờ Đức Thánh Chử Đồng Tử, nhưng chỉ có đền Đa
Hà và Dạ Trạch được nhà nước công nhận là di tích lịch sử văn hóa. Với
niềm tự hào và vinh dự đó, mặc dù còn nhiều khó khăn, Đảng bộ và nhân
dân nơi đây long trọng tổ chức lễ hội Chử Đồng Tử- Tiên Dung, mỗi năm
1 lần đúng ngày mùng 10 tháng 2 Âm lịch.
Tại Dạ Trạch- nơi có sự tích “Tam vị Đồng Thăng”- trước giờ khai
hội nhìn quanh bãi cỏ trước sân đền đã kín người. Đoàn người khăn áo đủ
màu sắc vẫn nườm nượp kéo về, trụng như dòng thác người đang chảy,
cười nói rộn ràng làm ngày hội thêm tưng bừng. Sáng nay trời đã hửng
nắng sau mấy ngày mưa xuân rả rích. Chồi non cũng đã nảy lộc, hoa cam,
hoa bưởi từng chùm đua nở, hương bay ngào ngạt, hòa lẫn cùng tiếng
trống tưng bừng. Đúng 7h30’, đoàn rước của xã Dạ Trạch và xã hàm Tử
(thuộc Khoái Châu, Hưng Yên) được cử hành từ đền Dạ Trạch tiến ra phía

sông Hồng lấy nước. Đi đầu đoàn rước là hai con rồng dài trên 20m của
hai xã do hơn bốn chục thanh niên khỏe mạnh thay nhau múa dưới tiếng
trống thúc liên hồi. Đây là biểu tượng của một mối tình gắn kết giữa hai
xã. Rồng còn thể hiện cho nền kinh tế phát triển cho ước mở khát vọng
muốn được bay cao, bay xa của thần dân Dạ Trạch. Tiếp theo là đoàn rước
cờ do các bà, các chị, áo quần rực rỡ, đội trống chiêng, đội nhạc lễ, gươm
trường bát cửu, đội múa sinh tiền… vừa đi vừa mua hát theo nhịp góp
2
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
phần cho ngày hội thêm tươi vui. Rồi đến kiệu rước chúe đựng nước, kiệu
rước “Bế ngư thần quan” (thần cá chép), kiệu Đức Thánh Chử Đồng Tử
cùng nhị vị phu nhân và các dội tế lễ của hai xã đi theo hầu kiệu. Đoàn
rước gồm hàng nghìn người, chưa kể dân chúng tiến ra sông để du thuyền
lấy nước về tế Thánh. Hai bờ sông Hồng, dân chúng náo nức, chen nhau
ngắm xem chiếc thuyền lớn, cờ hội tung bay đang lướt đi trên mặt nước
còn mờ hơi sương. Không khí này gợi nhớ đến 4000 năm trước khi công
chúa Tiên Dung cờ quạt rộn ràng, du thuyền để vãn cảnh sông Hồng và đã
ngẫu hợp Chử Đồng Tử tại bãi cát tự nhiên, bắt đầu cuộc tình duyên đầy ý
trời này. Hàng nghìn con mắt đang dõi theo đoàn thuyền, nhìn ai cũng
đang mơ màng như sống trong truyền thuyết xưa. Khi được hỏi chuyện,
bác Nguyễn Thị Thái, người làng Đức Nhuận, xã Hàm Tử cùng những
người khác háo hức thi nhau kể lại truyền thuyết cho chúng tôi, bác còn
nói: “Cháu à, mấy năm trước lễ rước nước còn đẹp hơn nữa cơ. Người dân
cũng vây mùng màn tượng trưng để mô tả lại cảnh Tiên Dung tắm như
trong truyền thuyết, trên bờ còn có đoàn hát quan họ biểu diễn hay lắm”.
Ngừng một lúc, bác lại tiếp: “Bác thuộc một bài thơ tương truyền cho

chính Tiên Dung công chúa đã làm, mẹ bác và chị bác đã kể lại, bác nghe
đã truyền qua nhiều đời lắm rồi’. Bác vừa đọc vừa ngâm kéo dài bài thơ:
“Vây màn tắm mát kề liền bên sông
Người thục nữ kẻ tiên đồng
Tình cờ ai biết vợ chồng duyên ưa
Trận còn ra thói mây mưa
Truyền đi mấy tháng, truyền đem bắt về
Cùng nhau đã trót lời thề
Hai người một phút hòa về Hồng Châu
Đông An, Dạ Trạch, Đông Kim
Khói hương nghi ngút truyền sau muôn đời”…
3
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
Bác bảo còn dài lắm, nhưng bác chỉ đọc thế thôi. Thế mới biết hội
Chử Đồng Tử- Tiên Dung đã ăn sâu vào tiềm thức người dân và lễ hội dân
gian đến nhường nào.
Sau khi nước được lấy đầy vào bình, đoàn rước tiến về phía đến Dạ
Trạch để làm lễ khai mạc lễ hội. Màn hòa âm của 25 chiếc trống to nhỏ
như một lời hiệu triệu đầy khí thế, báo hiệu một mùa lễ hội thành công,
một năm mới với nhiều thắng lợi. Tám cô gái, tượng trưng cho tám nữ tì,
bước qua cầu tiên rước nước vào đền. Hai cụ bô lão thay mặt dân chúng
khiêng nước vào tế Thánh cầu mong mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi,
mùa mang thắng lợi, xóm làng yên vui, gia đình hạnh phúc. Sau các nghi
lễ tế rước, đại diện Sở Văn hóa huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên đến
thắp hương và cầu mong mọi điều tốt lành sẽ đến. Những mâm lễ gồm sôi
trắng, thủ lợn, gà luộc cùng hương hoa được người dân đội vào cúng tế.

Cũng tại quê hương Dạ Trạch- mảnh đất giàu truyền thống cách
mạng- Triệu Quang Phục, vị tướng tài giỏi nhà Lý, được sự giúp đỡ của
đức thánh Chử Đồng Tử ban cho móng rồng đã dẹp tan quân xâm lược
nhà Lương, giải phóng nước Vạn Xuân thuở trước. Vì vậy lễ hội Chử
Đồng Tử còn là dịp để nhân dân tôn vinh các vị anh hùng cách mạng, đã
góp công, góp sức xây dựng quê hương. Theo lời của anh Nguyễn Quang
Úy trưởng ban tổ chức lễ hội tại Dạ Trạch thì năm nay kỉ niệm 20 năm
“Đền Hòa Dạ Trạch được công nhận là di tích lịch sử văn hóa, chúng tôi
tổ chức thêm nhiều nghi lễ, nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc để khách
thập phương tới tế lễ và thăm quan. Người dân từ khắp mọi miền từ thành
phố Hồ Chí Minh ra tới Hà Nội, Hải Phòng, ngược lên vùng cao, khách
nước ngoài đến lễ rất đông. Họ muốn tìm hiểu về truyền thống và cội
nguồn, văn hóa nơi đây. Được sống trong không khí lễ hội, ai cũng cảm
thấy trẻ và khỏe thêm. Anh Úy cũng khoe: Có nhiều người hỏi tôi, đội
quân tế lễ anh lấy ở đâu mà đông thế, lại đẹp nữa. Đó đều là dân trong xã
hết đấy, dân ủng hộ nhiều lắm. Bình thường họ tất bật quanh năm, nhưng
4
Website:

Email :

Tel : 0918.775.368
vào ngày hội dù bận thế nào cũng gác lại hết. Có gia đình tới hơn 20
người tham gia đoàn rước từ ông bà, bố mẹ, đến con cháu”. Niềm tự hào
lộ rõ trên gương mặt của anh, cũng như người dân Dạ Trạch. Còn ở phía
gần cầu tiên ông Nguyễn Như Bích người xã Dạ Trạch đang say sưa kể lại
truyền thuyết Chử Đồng Tử- Tiên Dung cho các cháu của mình nghe. Đứa
nào cũng tròn mắt ngạc nhiên, chăm chú nghe. Ông kể về sự tích con cá
chép, rằng: Ngày xưa nghe các cụ kể lại ở đầm Dạ Trạch có con cá chép
to bằng con trâu, tháng năm trời nắng, hễ thấy trẻ chăn trâu ra tắm, là cá

nổi lên nói chuyện, rồi sau đợt vỡ đê không biết ông cá đi đâu mất, dân
mới lập đền thờ. Chỉ một mình Dạ Trạch mới thờ thần cá này, độc đáo
lắm”. Rồi ông lại chỉ đến chữ Kiệu có gậy và nón úp nói: “Đây là biểu
tượng gợi nhớ sự uy linh của Đức Thánh Chử Đồng Tử và cũng là vật
biểu thị cho hai chữ hiếu- trung của Chử Đồng Tử và Tiên Dung…”. Cứ
như vậy ông kể hết sự tích này, đến sự tích khác, cố gắng truyền cho lũ
cháu mình niềm tự hào về quê hương đất nước.
Lễ hội Chử Đồng Tử cũng như một ngày lễ lớn thứ hai trong năm,
theo lời của người dân Dạ Trạch nó còn tốn hơn tết. Trong 3 ngày hội,
con cháu từ khắp nơi đều về, rồi bạn bè khách khứa đến thăm quan. Nhà
nhà trong thụn xóm đều đi cúng lễ, nhà nào lễ nhỏ thì hương hoa, lễ lớn
thì mâm xôi, đĩa thịt, đội ra đình. Nhà có điều kiện thì công đức, kiến
thiết xây dựng, tôn tạo đình, nhà khó khăn thì thành tâm, chỉ cần có nén
nhang là đủ. Nó đã trở thành tập tục lưu truyền qua nhiều đời và trở thành
một nét đẹp truyền thống, mang đậm văn hóa và tín ngưỡng dân gian.
Người dân và du khách khi tham gia lễ hội Chử Đồng Tử không chỉ được
sống trong không khí linh thiêng của 4000 năm về trước mà còn được
tham dự các trò chơi dân gian: Leo cầu Kiều, đập nồi niêu, bịt bắt bắt dê,
đánh đu, cờ người và các màn múa rồng, múa lân đặc sắc. Các chàng trai
thi nhau đi trên chiếc cầu Kiều dựng bằng tre, bắc ngang trên hồ trước cửa
đền. Mặc dù bị ngã xuống nước, nhưng họ vẫn không bỏ cuộc, cố leo lên
5