Nhận thức về kinh tế cổ phần, vai trò, xu hướng vận động của nó trong nền kinh tế thị trường hiện nay

Nhqn thQc ve kinh te cd phdn, vai tro, xu huong
van dong cua no trong nen l<inh te thj truong
hien nay
NGUYEN HUtJ DAT
r
rong bo'i canh todn cdu hoa kinh te quoc te vd Viet Nam trd thdnh thdnh vien cua
WTO, viec nhan thiic ro ve kinh te co phdn, vai tro, xu hiidng van dong cua no nhdm
tiep tuc thuc day liic liicfng san xuat phdt trien vd hoan thien quan he san xuat trong nen kinh
tethi triidng dinh hiidng XHCN d Viet Nam la yeu cdu tat yeu. Do ciing Id noi dung chinh ciia
bdi vie't ndy.
1.
Ve kinh te co phan
1,1.
Kinh te
CO
phdn Id san pham tat
yeu cua qud trinh xd hoi hoa sd hUu
trong dieu kien kinh te thi trUdng
Nghien cUu ly luan ve kinh te eo phIn,
van de mau chot nhat can dUdc ly giai la
kinh te ce phIn tU dau ma ra, no diia tren
tat yeu kinh te nao?. TU nghien eUu thiic
tien hinh thanh, phat trien ciia kinh te co
phIn tren the gidi va nhUng quan diem ve
kinh te eo phan cua eae tac gia thupc cac
quoc gia khac nhau, chiing toi eho rang: ve
nguon goc, kinh te co phdn Id san pham tat
yen ciia tien trinh xd hoi hoa sd hiiu tii
nhan diidi tdc dgng ciia sii phdt trien liic
liicfng san xuat vd cd che thi triidng.
Liic lUdng san xuat xa hoi hda cang cao

trong dieu kien nen kinh te thi trUdng
eang phat trien thi kinh te co phIn cang
trd thanh pho bien. Sii phat trien nay
phan linh tinh quy luat trong qua trinh xa
hoi hda ciia nen san xuat xa hoi. Nghia la,
du nhUng ino hinh kinh te thi trUdng
thuoc cac quoc gia la khac nhau ve dinh
hudng thi rot eupc, no vIn tii san sinh ra
kieu to chifc kinh te dang co phIn nhU mot
san pham trile tiep ciia chinh qua trinh
van dong dd.
Lich sU cho thay, qua trinh xa hoi hda sd
hiiu gan lien vdi sU phat trien nen san xuat
va trao doi hang hda. Sii tan ra eua sd hiiu
cong xa ciing vdi sii phat trien siic san xuat
ciia eae ca nhan da lam cho nang suat lao
dong tang len, va nbd ed trao doi ma ea
nhan ngUdi lao dong dUde tach biet tUdng
do'i ve mat kinh te ra khdi cong xa. Trao doi
(bieu hien cua kinh te hang hda, ban chat
ciia kinh te thi trUdng) da thiic hien thiic
day hai nhiem vu tii n6 la: mot mat, giai the
sd hUu cong xa thanh sd hiiu ca nhan va din
din la sd bUu tU nhan doe lap; mat khac, lai
gan ket ngay eang chat che cac sd hUu tU
nhan doc lap vdi nhau trong mot he tho'ng
phan cong lao dong xa hoi.
Trong nen san xuat hang hda, sd bUu xa
hoi mang hinh thai sd hUu cdng xa trUdc day
gid dUdc bieu hien la he tho'ng phan cong lao

dong, con cac mat khau ciia he thdng dd la
nhUng ca the chiem hUu thiic te cac dieu
kien khach quan ciia lao dong va san pham
lam ra thupc ve bp nhU nhUng ngifdi sd hiiu
tu nhan. Ciing tU dd, lich sU chuyen sang
giai doan phat trien khac bin ve chat, tii
nen san xuat tU cap tii tuc (ma muc dich la
tao ra san pham tbda man nhu elu triic tiep
Nguytin Huu Dat,
TS.,
Vien Kinh te Viet Nam.
10
Nhan thiirc
ve
Idnh
te co
phan

eiia ngUdi san xuat), chuyen thanh nen san
xuat hang hoa (de tbda man nhu clu cua
ngUdi khac - ciia xa hpi) lay viec san xuat ra
gia tri trao doi nbim muc dich gia tri va
tang them gia tri.
Su phat trien ciia nen san xuat xa hpi
hudng vao gia tri trao doi va thong qua trao
doi hang hda da bupe nhiing ngUdi san xuat
tu nhan doe lap khdng the tii minh san xuat
ra tat ca moi thU de tieu diing nhU trude
difde nUa. Trong guong may ciia nen kinh te,
ho la nhiing mat khau doc lap cua he tho'ng

phan cong lao dong xa hpi va bp phai luon
trao doi san pham cua minh de tiep tuc duy
tri sii ton tai vdi tU each la nhflng ngUdi sd
bflu. NhUng cung tU dd, sU ton tai sd hflu
ciia bp ngay eang trd nen mong manh do
quy luat gia tri va canh tranh chi phd'i. Phu
thupc vao thi trUdng, bp cd the tai san xuat
md rpng, tham chi khdng dii tai san xuat
nhu cu, hi pha san va sd hflu nbd cua bp
cung khong con.
Qua trinh chuyen hda sd hflu dien ra suo't
ihdi ky tien ehu nghia tU ban, khi ciia cai
bang tien dan tap trung trong tay thUdng
nhan va den ehii nghia tU ban thi nd dien ra
manh me ehUa tUng thay. Nd khong ehi phan
hda giau ngheo, tach mpi lao dong ra khdi
mpi sd bflu, ma ngay eang chuyen hda thanh
qua trinh chiem hflu tU ban chii nghia toan
bp cac dieu kien khach quan cua lao dong,
day lao dong ra khdi qua trinh chiem hflu
thiic te va trd thanh tii dd ddi vdi mpi sd hflu.
Su xuat hien lao dong lam thue da lam cho
san xuat va trao doi bang hda dat den trang
thai dien hinh ciia chu nghia tU ban. Su van
dong cua sd hflu nhflng ngifdi san xuat bang
hda nbd ngay eang bi thay the bdi sif van
dpng ciia sd bflu tU ban chii nghia. Su van
dong xa hpi hda sd hflu dd khong phai la sU
vi pham quy luat ma trai lai, hoan toan tuan
theo quy luat khach quan ciia sU trao doi

ngang gia - quy luat gia trj.
Nhu vay, thdng qua trao doi, qua trinh
van dpng lich sU ciia sd hflu chuyen hda theo
xu hudng: mot mat, tU lieu san xuat ngay
cang tach ra khdi ban than ngUdi lao dpng -
do san pham lao ddng ngay eang bien thanh
nhflng gia tri trao doi khdng ngflng thoat
khdi sii chi pho'i triic tiep cua ngUdi lao dpng
nhu la ngUdi sd hflu; mat khdc, thong qua
trao doi, cac tu lieu san xuat ngay eang tap
trung lai nhU mot qua trinh xa hpi hda, chiu
sii tho'ng tri cua tU ban (luc ban diu la tU
ban thUdng nghiep, ve sau la tU ban cong
nghiep, rdi tu ban tai chinh). Thdng qua sii
tac dpng cua quy luat gia tri, qua trinh xa
hpi hda sd hflu difdc thUc hien. Nhu the.
kinh te thi trUdng eang phat trien, qua trinh
xa hpi hda sd hflu eang dien ra manh me.
Chinh sii tac dpng dd lam cho nhflng hinh
thUe sd hflu thuIn tuy din bien thanh
nhflng hinh thai phu dinh chinh ban than
nd thdng qua sU tU van dpng ben trong quan
be sd bflu do dUdi sU tac dpng eua lUc lifdng
san xuat. Theo dd, sd hflu cong hflu kieu
cong xa nguyen thiiy bi phu dinh bdi tU hflu
va den lUdt nd, tU hflu lai bi xa hpi hda va
phu dinh chinh nd. Qua trinh xa hpi hda sd
hflu da dan den he qua eiia no la sU tach
biet gifla quyen sd hflu va quyen kinh doanh
dua tren sU phat trien eua tin dung. Chinh

sU tach biet nay la tien de kinh te khach
quan cho sU hinh thanh cac to chUc kinh
doanh mang tinh co phan hay kinh te eo
phan.
Trong dieu kien phat trien lue lUdng san
xuat dii chin mudi de thuc day sU tach biet
gifla quyen sd bflu va quyen sii dung (san
xuat kinh doanh), thi khi dd tat yeu nay
sinh cac td ehflc boat dpng theo kieu cd
phln. Chflng nao con sU tach biet dd va sU
tach biet dd con cd y nghia do'i vdi viec thuc
day lUe lUdng san xuat phat trien thong qua
vai tro eua kinh te thi trUdng de tiep tuc
thuc day xa hpi hda lUc lupng san xuat, thi
chflng dd kinh te co phln con phat trien. Sd
hHu
CO
phdn la hinh thdi dau tien ciia qud
trinh phu dinh tii hUu
tu"
nhan, bien sd hiiu
tii nhdn thuan tuy ddn mang tinh xd hoi.
Qud trinh phu dinh con tiep tuc phdt trien
khi sd hiiu tii nhdn bi phii dinh hoan todn
bdi chinh sii van dpng cua nd de trd thdnh
cong hiiu phdt trien cao ve chdt.
Nghi4n cuv Kinh le so 373 • Thing
6/2009
11
Nhan thiic

ve
l(inh
te co
phan
Theo sii xa hpi hda ciia lUc lUdng san xuat
va sd hflu thi kinh te co phln ngay cang trd
nen pho bien. Xu hudng phat trien nay la
khdng the ngan can. NhU vay, kinh te co
phdn Id loqi hinh kinh te diidc hinh thdnh
diia vdo gop von co phdn ciia nhiiu chic the
(co dong) tren cd sd cd sii tdch quyen sd hitu
vo'n vdi quyen sii dung von, hinh thdnh phdp
nhdn mdi doc lap cd quyen tdi san rieng de
chu dgng san xuat kinh doanh; kinh te co
phdn
CO
cdu true sd hiiu hdn hdp, mang tinh
xd hoi hda cao vdi dac triing lien ket von Id
chinh,
chi phoi cdc lien ket khdc trong doanh
nghiep san xuat kinh doanh; kinh te cd phdn
diidc bieu hien qua nhieu loqi hinh doanh
nghiep, phdn dnh trinh do phdt trien ciia liic
liidng san xuat xd hoi hda trong nen kinh te
thi triidng.
1.2. Hinh thiic bieu hien cua hinh te
CO
phdn trong nen kinh te
Kinh te co phln, ve mat lich sii nd da ra
ddi trong nen kinh te thi trUdng tU ban ehii

nghia va phat trien manh tU the ky XIX
dudi nhieu hinh thUc va quy md khac nhau.
Khai niem doanh nghiep co phln, cong ty co
phln, nhflng td ehflc san xuat kinh doanh
da chii sd hflu noi chung, chUa noi len
nhflng doanh nghiep dd thupc thanh phln
kinh te nao. Nd cd the thupc thanh phln
kinh te khac nhau neu nen kinh te dd dUde
phan dinh thanh cac thanh phln kinh te
thed mot tieu chi nhat dinh nao dd, chang
ban theo tieu chi sd hflu. Tuy theo hinh thUc
sd hflu chi phd'i trong doanh nghiep ma
chung cd the thupc ve mot thanh phln kinh
te nhat dinh nao dd. Tuy nhien, neu khong
cd hinh thUe sd hflu ehi phd'i thi khdng nhat
thiet nd thupc thanh phln kinh te nao, ma
chi la bp phan cua nen kinh te thi trUdng.
Trong kinh te cd phln, cIn phan biet: da
sd hflu va da chu sd hflu. Da sd hflu la chi
ndi ve hinh thflc sd hflu, con da ehu sd hflu
la ndi ca ehu sd hflu'gan vdi hinh thUc sd
hflu.
Kinh te ed phln cd cau true sd hflu da
dang va chii sd hflu cung da dang vdi cac
loai hinh: cac cong ty cd phan, cong ty lien
doanh vdi nUdc ngoai, cong ty nha nUdc cd co
phln chi phd'i, hdp tac xa co phln, cong ty co
phln niem yet d san giao dich chflng
khoan.V.v.
Doanh nghiep co phln da sd hflu cd the cd

trong nhieu hinh thflc sd hflu tad nen cd cau
sd hflu cua ddanh nghiep, trong dd hinh
thflc sd hflu ehi phoi quyet dinh viec doanh
nghiep dd thupc thanh phln kinh te nao,
nhflng cung cd the chi cd trong mot hinh
thflc sd hflu.
Doanh nghiep ed phln da chii sd hflu co
trong mot hinh thflc sd hflu lai ed the bao
gom nhieu loai. Cd loai ed dong la tU nhan
thupc thanh phln kinh te tU nhan, trong
nen kinh te tU ban chu nghia thi dd chinh la
tu ban tap the hay tU nhan tap the. Vay loai
nay thupc hinh thflc tU nhan. Dd la tU nhan
tap the thay vi tU nhan ca the. Neu trong
nen kinh te thi trUdng dinh budng xa hpi
chu nghia thi doanh nghiep cd phln da chii
sd hflu ma cac chii the sd hflu la nhflng tU
nhan - dUde xem la eua tU nhan, nhUng xet
ve hinh thflc to ehflc san xuat kinh doanh
thi chung thupc kinh te eo phln.
Doanh nghiep cd' phln da ehu sd hflu co
trong nhieu hinh thflc sd hflu cung bad gom
nhieu loai. Cd loai cd dong gom nhflng nha
tu ban va nhflng ngUdi lao dpng, nhUng neu
do hinh thflc sd hflu tU nhan chi pho'i thi
thupc kinh te tU nhan. Cd loai co dong nha
nUde, nhUng neu sd hflu ciia nha nUdc ehi
phd'i thi nd thupc kinh te nha nUdc. Cd loai
cd ddng gom nha nUdc, ngUdi lad dpng va tU
nhan, nhU nhflng doanh nghiep co phln da

hinh thanh trong qua trinh co phln hda
doanh nghiep nha nUde d Viet Nam hay
Trung Qud'c trong thdi gian qua.
Ve mat ly luan, khdng phai doanh nghiep
CO phln nao gom ba chii sd hflu nhU vay
cung deu la ddanh nghiep nha nUdc, ma co
the thupc cac thanh phln kinh te khIc, tuy
theo hinh thflc sd hflu nao chi pho'i trong cd
cau sd hflu eua cac ddanh nghiep dd.
Neu Cd phln hda ma sau dd trong cd cau
sd hflu ciia doanh nghiep thupc ve chu the
12
Nghien cuv Kinh tis6 373 • Thing
6/2009
Nhan thuc
ve
i(inh
te cd
phan
tu nhan ebi phd'i, thi viec co phln hda dd
dupe xem nhu la mot each tu nhan hda.
Thay vi tu nhan hda mot each 6 at thi dd la
mot each tu nhan hda din din. Van de d
cho,
sd hflu nao ehi phd'i trong ed cau sd hflu
eiia doanh nghiep thi xep vao thanh phln
kinh te dd. Doanh nghiep co phln hda ed
nhieu hinh thflc to ehflc kinh doanh rat
phong phu va ed nhieu bien dpng. Cd the
trong thdi diem nay thi nd thupc thanh phln

kinh te nha nUdc, nhUng cd the thdi diem
khac nd thupc thanh phln kinh te tU nhan,
neu cbii the chi phd'i sd hflu trong doanh
nghiep dd thay doi vi nhflng nguyen nhan
khac nhau. Cd nhflng trUdng hdp kho xep
vao thanh phln kinh te nao. ThUdng thi cac
nha nghien eUu lay tieu ehi hinh thflc sd
hflu chi phd'i de phan dinh thanh phln kinh
te.
Tuy nhien, vi nd ed sfl bien dpng, nen cIn
tranh may mdc khi ap dung tieu chi de phan
dinh thanh phln cho kinh te cd phln.
Trong nen kinh te thi trUdng, vdn xa hpi
danh cho san xuat kinh doanh dUdc lUu
thdng tren binh dien toan bp nen kinh te,
trong mpi tang Idp dan eif, nhieu ngUdi dan,
ca nhflng ngUdi lao dpng cd tai san, tham gia
diu tu, sd hflu Cd phieu. Hlu bet cac doanh
nghiep cd phln, sdm bay muon deu tham
gia thi trUdng chflng khoan va tuy theo dien
bien ciia thi trUdng chflng khoan ma thay
doi chii sd hflu, tham chi la ca hinh thflc sd
bflu trong cd eau sd bflu cua doanh nghiep.
Do yeu clu md rpng quy md san xuat, doi
mdi cong nghe, yeu clu tap trung nhflng
khoan vdn Idn da hinh thanh nhflng cong ty
CO phan, nhflng tap doan tU ban co phln tU
nhan tap the xuyen qudc gia. Lich sU binh
thanh va phat trien cac cong ty eo phan da
trai qua mot thdi gian dai, gin lien vdi sii

phat trien ciia lUe lifdng san xuat trong van
minh cong nghiep va tfl van minh cong
nghiep sang van minh tri thflc trong sU
chuyen hda cua ehu nghia tU ban sang chu
nghia tU ban de qud'c va chu nghia tU ban
bien dai. Doanh nghiep co phln la san pham
ciia viec sfl dung cd che thi trUdng va dd dd
gdp phan hinh thanh nen kinh te thi trUdng.
Neu quy gpn lai, kinh te eo phln ehi gom cd
doanh nghiep co phln bay ed ban la doanh
nghiep eo phln thi kinh te co phdn Id ket
qud tat yeu cua vdn minh nhdn loqi do sii
phdt trien cua liic liidng san xuat theo cd che
thi triidng. Tuy nhien, trong thUc tien nen
kinh te the gidi hien nay, thupc loai hinh
kinh te ed phln, ngoai cac cong ty cd phln
eon bao gom nhieu hinh thflc to chUe san
xuat kinh doanh khac nhU: hdp tac xa co
phln, cac doanh nghiep lien doanh. Vdi cac
doanh nghiep lien doanh, ve cau true sd hflu
cung bao gom cac chu the khac nhau, mdi
chu the chiu trach nhiem hflu ban trong
pham vi ty le vo'n gdp cua minh. Cac doanh
nghiep lien doanh cd nhflng dae thu khac
vdi doanh nghiep tU nhan thuan tuy hay
doanh nghiep nUde ngoai tbuin tuy.
Vdi cac hdp tac xa ed phan thi cd dac
diem: 1) ve each thflc hinh thanh vdn ciia
hdp tac xa cung the hien tinh cd phan: eae
thanh vien hdp tac xa dUde tap hdp trt'n ed

sd tu nguyen gdp vdn cd phln; 2) ve each
thflc boat dpng thi theo quy ehe hdp tac xa:
lay muc tieu giup dd eae xa vien phat trien
ehfl khdng phai theo dudi mue tieu Idi
nhuan la td'i thUdng; bieu quyet eiia mpi xa
vien ed gia tri nhif nhau khong tuy thupc
vao so lUdng cd phan nhieu bay it cua mdi
ngUdi; thay vi phln Idi nhuan sinh ra dang
le dupe chia cho cac co dong neu nhif dd la
cong ty
CO
phan, thi hdp tac xa ehii yeu gifl
lai tao lap nguon vo'n khdng chia, nguon vo'n
nay ehi dem chia khi tuyen bd' giai the hdp
tac xa. Tuy nhien, tren thflc te cd hinh thflc
phai sinh nfla, dd la: cac thanh vien hdp tac
xa hoac mot sd it thanh vien eua hdp tac xa
tap hdp vdn gdp de hinh thanh mot hdp tac
xa mdi. bpp tac xa mdi nay lai keu gpi eae
ehu the ben ngoai gdp vo'n vdi hdp tac xa
thanh lap edng ty. Day la binh thflc cong ty
CO phln, nhflng boat dpng vfla gid'ng vdi
cong ty CO phln, vfla mang hinh thfle hdp
tac xa. Sd di ed binh thfle nay la vi tren thflc
te va dieu nay la pho bien, ring cac hdp tac
xa khi phat trien thi cIn them vdn de md
rpng boat ddng san xuat kinh doanh. NhUng
Nghien cuv Kinh l6 s6373 - Thing
6/2009
13

Nhan thijfc ve i(inh te cd phan
khong gid'ng nhU cac cong ty co phln, cac
hdp tac xa khdng dUdc phat hanh ed phieu
ra cong chung de huy dpng vdn ma chi cd
the huy ddng ciia xa vien, dieu nay lam ban
ehe kha nang cua cac hdp tae xa khi muo'n
md rpng san xuat kinh doanh hoac chuyen
hudng kinh doanh, do dd, cac hdp tic xa
thanh lap ra nhflng cdng ty mdi nhU vay de
cd the huy dpng vdn san xuat kinh doanh
(bang each keu gpi eo dong va huy dpng vo'n
ngoai cdng chung). Le di nhien, cac hdp tac
xa
CO
phln kieu phai sinh nhU vay cung cd
the bien ddi neu khi eau true sd hflu cua
edng ty phai sinh thay ddi. Nd cd the
chuyen hda tfl hdp tac xa, hdae lien minh
hdp tac xa thanh cac edng ty cd phln thuIn
tuy hoac cdng ty tU nhan, mot khi chu the
sd bflu khdng con nhfl cu nfla.
Tfl phan tich neu tren, cd the khai quat
cau true cua kinh te cd phln nhfl sau:
• Kinh te
CO
phdn bao gom:
1).
Cac doanh nghiep co phan (day la bp
phan cd ban, chiem ty trpng Idn ve so' lUdng
cung nhu quy md vdn eua kinh te cd phln);

va
2).
Cac to ehflc san xuat kinh doanh
mang tinh eo phan: cac hdp tac xa ed phln,
eae doanh nghiep hoac edng ty dUde binh
thanh bIng con dUdng lien doanh vdi cac
chu the trong va ngoai nUdc.
Nhu vay, neu tiep can theo goc dp kinh
te CO phan thi cd the xac dinh cac doanh
nghiep lien doanh, cac loai hinh kinh te tU
ban nha nifde cung cd the dUde xep vao khu
vifc kinh te co phln, bdi day khdng gi khac
ngoai binh thflc lien ket vdn gifla cac chu
the - le di nhien, trong dd cd lien ket gifla
tu nhan vdi tU nhan va gifla tU nhan vdi
nha nude. NhUng du la binh thUe nao thi
tinh chat ddn nhat cua sd hflu da bi bien
thai thanh tinh chat xa hpi eiia sd hflu.
Dieu nay se td't cho qua trinh thfle bien xa
hpi hda san xuat theo dinh hifdng xa hpi
chu nghia.
• Kinh te
CO
phdn di/dc phdn dinh vdi cdc
khu viic kinh te khdc bdi hai tieu chi:
1).
Tieu chi sd hflu; va
2).
Tieu chi each thflc to ehflc san xuat
kinh doanh (ve cd ban la hinh thflc huy dpng

vdn va trach nhiem cua chu the sd hflu).
Day la each tiep can tong bpp ve phan
dinh kinh te co phln theo can true, khac
vdi phan dinh nen kinh te theo tieu chi sd
hflu.
2.
Ve che do co phan
Khi de cap tdi che dp co phln thflc chat
la de cap tdi he tho'ng cd che, chinh sach,
luat phap thanh van quy dinh va dieu
chinh sii hinh thanh va phat trien cua kinh
te
CO
phln ndi rieng va cac quan he kinh te
lien quan gifla kinh te eo phln vdi toan bp
nen kinh te qud'c dan. Nhfl vay, che do co
phdn xet mot cdch khdi qudt la sU the che
hda cdc quan he kinh te lien quan den si/
hoqt dgng ciia kinh te cd phdn thdnh luat
phdp vd cd che, nhdm ddm bdo sU van dgng
dd phii hdp vdi muc tieu kinh te - xd hoi ciia
qud'c
gia.
Viec xac lap che dp eo phln la nhu cau
tat yeu nhim tao hanh lang phap ly eho
kinh te eo phln van dpng va phat trien.
Che dp
CO
phln phan anh tinh lich sfl cu
the cua kinh te co phln phu hdp vdi trinh

dp nen kinh te - xa hpi trong dieu kien nhat
dinh. Dieu dd cd nghia, viec thiet lap che dp
CO phln phai phu hdp vdi thflc te sii van
dpng ciia kinh te co phln trong nhflng hoan
canh cu the. Che dp cd phln cd tinh on dinh
nhflng nd khdng the la mot cau true bat
bien, nd cIn cd sfl dieu chinh theo sfl van
dpng ciia thfle te.
Kinh te eo phln la sU phat trien khach
quan ciia qua trinh xa hpi hda sd hflu trong
dieu kien kinh te thi trUdng; nhUng che dp
cd phln la san pham cua y chi ehii quan
cua Nha nUdc. Do dd, che dp cd phln cd the
phu hdp vdi thiie te phat trien ciia quan he
kinh te trong khu vUc kinh te cd phan,
nbUng cung cd the khdng phu hdp. Mud'n co
sii phu hdp, thi ehe dp co phln phai phan
anh dung sii van ddng va phat trien ciia
kinh te'eo phan trong dieu kien tifdng flng.
14
Nghien cuv Kinh
14
so 373 - Thing 6/2009
Nhan thiic
ve
l(inh
te cd
phan
Tiep can theo quan niem ciia kinh te hpe
the che', thi che dp co phln la he thdng

nhflng the che va thiet che dUde tao lap bdi
chinh phu hdae cua ban than eae chii the
san xuat kinh doanh thupc kinh te co phln,
nham tac dpng va dieu chinh boat dpng cua
khu vUe kinh te eo phln.
Nhu vay, mot che dp co phln bao gom hai
Ciiu true:
1) Cdu true the che dieu chinh cdc hoqt
dgng san xuat kinh doanh cua kinh te cd
phdn.
Dd la he tho'ng the ehe, trUdc het la ciia
cac chinh phu ban hanh nham dieu chinh
boat ddng san xuat kinh doanh hoac tac
dpng vao boat ddng san xuat kinh doanh
ciia khu viic kinh te co phln. Cac the che
nay bao gom nhflng quy dinh mang tinh
luat chdi trdng qua trinh boat ddng cua cac
to ehflc thupc kinh te co phln. Dd la nhflng
van ban phap quy do cd quan hdp phap ban
hanh, cd ehflc nang thflc hien viec quan ly
nha nUdc trong nen kinh te thi trUdng. Cac
ed quan nay thflc hien ehflc nang kinh te
eua nha nUde ddi vdi nen kinh te. Tren the
gidi,
dd la nhflng luat chdi ma chinh phu
ban hanh.
The ehe cua che dp co phan ed dac diem
the bien tinh giao thoa va bien dpng manh.
Tinh giao thoa the bien d sfl lien be lln
nhau gifla chinh sach cua mot qud'c gia vdi

phan eon lai ciia the gidi ve nhflng van de
lien quan den boat dpng cua cac td ehflc
thupc kinh te co phln. Do trong dieu kien
hien nay, nen kinh te cua cac qud'c gia phu
thupc rat chat che vao nen kinh te the gidi,
vi vay, khi mot chinh phii xay diing eae the
che lien quan den boat ddng ciia khu viic
kinh te eo phln thi khdng the khdng tinh tdi
nhflng lien ddi ein thiet, tham chi trong
nhieu trUdng bpp, nhflng the che dd lai hi
sflc ep tfl ben ngeai ma thanh.
The che ciia che dp co phln, ben canh he
thong the che cua chinh phu, eon mot he
thong the che do chinh cac chii the thupc
kinh te co phln tao lap de phuc vu eho boat
ddng cua khu vflc nay. Day la mot he thdng
phfle tap nhat, dan xen nhieu quan he Idi
ich nhat. Hinh thflc the hien eua cau true
the che nay chinh la he thdng eae chien Ifldc.
quy che heat dpng san xuat kinh doanh cua
cac ddn vi san xuat kinh doanh thupc khu
vflc kinh te cd phln. Chinh vi tflng doanh
nghiep hoac hdp tac xa eo phan, lien doanh
deu cd nhflng the che rieng cua chung ma
tao nen mot he thdng the che vd cung phong
phu va khdng the gid'ng nhau hoan toan
trong mdi ddn vi san xuat kinh doanh. He
thdng the ehe nay rpng hdn nhieu Ian se vdi
be thdng the che do chinh phu ban hanh.
He thdng the che cua che dp eo phln eon

cd the dupe phan biet dUdi hinh thflc chinh
thflc va phi chinh thflc. The ehe chinh thflc,
dd la nhflng quy dinh manh tinh luat chdi
cho cac chu the, dUde ban hanh mot each cu
the,
cdng khai. The ehe phi chinh thflc, dd la
nhflng quy dinh dupe nglm bieu hoac khdng
quy dinh thanh van, nhUng van cd tac ddng
dieu chinh boat ddng cua eae chu the san
xuat kinh doanh cua khu viic co phln.
2) Thiet che ciia che do
co
phdn:
Dd la: nhflng to ehflc dUdc giao thUe hien
ehflc nang dieu tiet hoac giam sat boat dpng
ciia cac chu the thupc kinh te co phan: nhflng
ed quan quan ly Nha nUdc lien quan trUc tiep
den boat ddng cua cac chu the thupc kinh te
CO phln, hoac la cac to ehflc eua cac ddn vi
thupc khu vflc CO phln lap ra de giam sat
viec thfle hien cac the che eua ddn vi thupc
kinh te co phln; nhflng to ehflc cd ehflc nang
thflc hien chien lUde cua cac ddn vi thupc
khu viie kinh te cd' phln.
Nhii vay cd the hieu che do co phdn chinh Id
cd che dieu chinh sii van dgng tren thiic te
ciia kinh te cd phdn vdi cdc thiic the cua nd
trong nen kinh te qudc ddn. Trong ed che dd:
Cd nhflng rang bupe ve each thfle hinh thanh
NghiSn cuv Kinh te so 373 • Thing

6/2009
1.
VS kinh te hoc the che, xin xem them trong: The
che - cai each the' che va phat trien, Vien Nghien ciiu
quan ly kinh te trung uong, Chii bien; Dinh Van An. \ d
Tri Thanh, Nxb Tlidng ke. Ha Ndi, 2002.
15
Nhan thiic
ve
kinh
te cd
phan

va phat trien cac thflc the kinh te cd phln
- nhif cac doanh nghiep cd' phln, cac hdp
tae xa cd' phln; cd sii dieu chinh sU van
dpng, phat trien, quan he phan phd'i Idi ich
gifla cac chu the lien quan trdng qua trinh
van dpng cua cac thfle the kinh teed' phln.
3.
Ve vai tro cua kinh te co phan
trong nen kinh te hien dai
Kinh te thi trUdng hien nay cIn dUde
tiep can trong dieu kien toan clu hda kinh
te va sU phat trien eua kinh te tri thflc. Vi
the,
ngoai viec danh gia nhflng vai trd
truyen thdng eua kinh te cd phln nhfl
trUde day (nhfl la binh thflc de tich tu tap
trung nguon vo'n, la each thfle thiic hien xa

hpi hda san xuat, giai quyet viec lam, nang
cao thu nhap eho nhan dan, gdp phln
chuyen hda hinh thflc sd hflu tfl nhan
thanh sd hflu mang tinh xa bdi ciia nhieu
thanh vien, xa bdi hda quan
ly, ),
con
can phai nhin nhan vai trd cua kinh te cd
phln trong qua trinh hpi nhap va thuc day
sflc san xuat xa hpi. Theo dd, vai trd ciia
kinh te eo phln hien nay cIn nhan thflc
them bao gom:
- Kinh te cd phdn Id mot trong nhiing td
thdnh gdp phdn nang cao hieu qud cua hoi
nhap kinh te qudc te.
Vdi vai trd nay, du d eae nflde phat trien
bay cac nUde dang phat trien, thi kinh te
co phan deu chflng td tinh trdi eua nd do'i
vdi hpi nhap kinh te qud'c te. Cac tap doan
kmb te hay eae cdng ty xuyen qud'c gia
(TNCs) thiie chat la nhflng cdng ty cd'
phln. Chung luon cd vai trd quan trpng.
trong viec thuc day va nang cao kha nang
thanh edng eua bdi nhap kinh te qud'c te
eua eae nUde phat trien. Con ddi vdi cac
lufdc dang phat trien, mdt bp phan bet sflc
nhay ben eua kinh te co phln nhU each
tiep can trong nghien cflu.nay la cac doanh
nghiep cd vdn diu tU nUde ngoai dUdi cac
hinh thflc lien doanh, lien ket luon ed y

nghia quan trpng trong viec thuc day xuat
nhap khau hang hda dich vu, gin ket thi
trfldng ndi dia vdi thi trfldng tdan clu .v.v.
- Kinh te cd phdn Id ddng liic de thiic
day siic san xuat xd hoi phdt trien trong
dieu kien canh tranh qudc te.
Khu viic kinh te cd' phln vo'n cd diem
dac thu dd la kha nang thuc day tich tu va
tap trung vo'n, nguon liic rat hieu qua. Cho
den nay, cac tap doan kinh te Idn tren the
gidi deu thupc hinh thflc cac to' ehflc co
phln vdi sfl tham gia sd hflu ciia nhieu chii
the khac nhau. Md hinh td' ehflc ciia chung
cung het sflc da dang. Thdng thfldng dd la
nhflng to' hdp edng ty vdi cdng ty me sd
hflu so' lupng cd' phln trong cac cdng ty
"con", "chau". Thiic lUc cua cac tap doan
nay trong thfle day sii phat trien sflc san
xuat xa hpi the hien d viec chung ed sflc
canh tranh Idn, thi trUdng tieu thu san
pham rpng, kha nang hpi nhap thi trUdng
the gidi hieu qua. Vi the, trong dieu kien
canh tranh qud'c te ngay eang gay git thi
cac cdng ty cd phln ed the la khu vflc cd
sflc canh tranh cao, kha nang thich flng td't
vdi thi trUdng. Vdi nhflng dieu kien nbU
vay, cac cdng ty cd' phln tao dieu kien de
thuc day sflc san xuat trong nUde; cac hdp
tac xa cd' phln cung ed the la thanh td
quan trpng gdp phan tang kha nang canh

tranh cua cac san pham ciia mot qud'c gia
neu biet each to' ehflc va van hanh td't md
hinh nay trong dieu kien hpi nhap.
. - Kinh te cd phdn cd vai tro quan trong
dac biet ddi vdi td chiic quan ly kinh doanh
trong kinh te thi trUdng hien dai.
Vdi sfl hau thuIn cua thi trUdng chflng
khoan, kinh te co phln, cac edng ty co
phln cd Uu the doc lap va nang ddng hdn
loai hinh cdng ty ddc quyen kinh doanh
cua nha nudc (d day eIn phan biet doc
quyen nha nUdc va ddc quyen kinh doanh.
Doe quyen nha nUdc d mot so' linh vUe la
cIn thiet va qud'c gia nao cung cd dac diem
nay. Tuy nhien, bien ddc quyen nha nUdc
thanh ddc quyen kinh doanh la dieu dang
cIn loai bd). Cdng ty cd' phln cd the phan
tan dUdc riii ro ddi vdi ca nha dau tU cung
nhu ngUdi triic tiep quan ly kinh doanh,
16
Nghien cuu Kinh tgso 373 - Thing
6/2009
Nh^n thiic ve i(inh te cd phan
tham ehi ddi vdi ca ngUdi lao ddng. Vdi
ngUdi lao dpng dd chinh la sU minh bach ve
sd hflu, quan ly v^ thu nhap, cong ty co
phln chuyen hda ngUdi lao dpng thuIn tuy
th^nh nhflng ngUdi c6 mot phln scl hflu t^i
san. Tfl dd he thdng v^n h&nh ciia cong ty co
phln cd the chi phd'i doc quyen scl hflu td'i

thfldng ciia tU nhan, tham chi la ddc quyen
nha nudc. Vi vay, tieng ndi cua ngUdi lad
ddng vdi tU each la co ddng se gdp phln chi
phoi den nhflng quyet dinh cua nhflng ngfldi
quan ly trong cac hinh thflc td' ehflc cd' phln.
4.
Xu hxidng van dong cua kinh te co
phan ngay nay
Hien nay tren the gidi, xu the phat trien
khu vflc kinh te eo phln dien bien theo hai
hudng:
• Chieu hiidng thii: nhat, hinh thiic td
chiic kinh te mang tinh cd phdn ngdy cdng
phdt trien manh me trong mgi llnh viic san
xuat, kinh doanh (ke ca dich vu); vai tro ciia
khu viic kinh te cd phdn ngdy cdng trd nen
quan trgng ddi vdi cdc qudc gia phdt trien
cdng nhii dang phdt trien.
Cac td chUe cd phln khdng ddn thuIn chi
la cac cdng ty cd' phln, chung con cd nhieu
hinh thUc khac nhU hdp tac xa cd' phln v.v
Trong luat phap ciia tflng qud'c gia thi cdng
ty
CO
phln la cac phap nhan ddc lap. De bao
ve Idi ich ddi vdi cac chii nd, luat phap nhieu
nude bupe cdng ty cd' phln phai thanh lap
quy du trfl. Tai My, ngoai nhflng cdng ty cd'
phln thfldng thay nhU cac qud'c gia khac, con
xuat hien cac hinh thflc cd' phln do cac ehflc

nghiep thanh lap cdng ty cd' phln theo nghe
nghiep ciia minh. Cac cdng ty nay khdng gidi
ban trach nhiem cua cac cd' ddng ma ehii yeu
dupe thanh lap ra de Idi dung quy dinh cham
nop thue - vo'n dUde danh cho cac cdng ty co
phln. Loai cdng ty ehflc nghiep nay cung cd d
cac qud'c gia khac - nhU d Philipin vdi ten gpi
hiep hpi kinh doanh, hpi vien cua td' ehflc nay
• la cac ke'toan vien va luat gia.
Ngay nay, ngUdi ta thay ring, ve mSt ly
thuyet, d cac nUdc tU ban phat trien cd
nhieu loai cdng ty cd' phln. Cd nUdc chia
thanh cdng ty va cdng ty tU doanh nhU d
Anh, Philipin; qud'c gia khac lai khdng phan
ranh gidi nhu vay m^ chi gpi la cdng ty vd
danh, cdng ty trach nhi^m hflu ban, cdng ty
lien doanh, cong ty hdp danh Cac nude co
nen kinh te chuyen doi thi thiic hien dly
manh co' phln hda cac doanh nghiep nha
nfldc;
thflc tiln cho thay viec cd' phln hda
cac doanh nghiep nha nfldc da dem lai sflc
sd'ng mdi cho cac doanh nghiep nay. Cho nen
ve thflc chat, kinh te cd' phln la to' thanh cua
nhieu loai hinh cac to' ehflc cd' phln khac
nhau va chung ngay eang phat trien. Sfl
phat trien ciia cac td' ehflc mang tinh co
phln nhu vay, dUdng nhien chung giai
quyet dupe nhflng van de quan trpng ciia
nen kinh te cac qud'c gia. Do dd, chung cd y

nghia quan trpng ddi vdi tang trUdng va
phat trien kinh te.
• Chieu hiidng thii hai, sii chuyen bien sd
hiiu keo theo sii thay ddi vi the cua chu the
sd hiiu trong cdc td chiic kinh te cd
phdn.
Sd hflu trdng cac td ehflc kinh te cd phln
hien nay cung nhu nhflng n5m tdi la mdt
che dp phfle hdp gom nhieu ehu the cung
tham dfl khac nhau. Neu nhfl trUdc day, sd
hflu cua cac tap doan cd phln thdng thfldng
la cua cac chu sd hflu tfl ban Idn, thi ngay
nay eae ehu the tham dfl vae gia tri tai san
cua cac to' ehflc cd' phln bet sflc da dang. Xu
hudng md rpng sfl tham gia vao sd hflu co
phln cua nhieu ehu the trong dd se gia tang
din ham lUdng gia tri tai san thupc sd bflu
ciia ngfldi lao ddng trong eae edng ty, td ehflc
cd' phln. Cd nhieu nguyen nhan tae dpng
din den sfl bien dd'i cd cau chu the trong eae
td' ehflc kinh te cd' phln. Trong dd phai ke
den nguyen nhan quan trpng dd la sfl phat
trien liic lUdng san xuat, ci\a khoa hpe, edng
nghe, cua canh tranh , da lam cho qua
trinh tich tu va tap trung vo'n trong cac to
ehflc cd' phln ngay cang Idn, ddi bdi phai da
dang hda, thu hut nhieu chii the tham gia,
lam cho gia tri tai san cua tflng chu the khd
cd the chiem ty trpng Idn nhfl trUde. Tuy
nhien chi phd'i boat dpng cua cdng ty van

Nghien cuv Kinh
14
sd 373 • Thing 6 2009
17
Nhan thiic
ve
kinh
te cd
phan

thupc ve nhflng ngfldi nam ed' phln khd'ng
che.
5. Kinh te co phan, che do co phan va
chu nghia xa hoi
Ndi kinh te cd' phln la de cap tdi mot bd
phan ciia nen kinh te ed cac thiic the san
xuat kinh doanh theo hinh thflc cd' phln. Bp
phan nay la ket qua tat yeu khach quan ciia
qua trinh xa hpi hda sd hflu do sU phat trien
va xa hpi hda liic lUdng san xuat.
Con ndi tdi che dp ed' phln ham y la de
cap tdi san pham chu quan do nha nUdc
thiet lap nhIm dieu chinh eae quan he kinh
te trong kinh te cd' phln. Le di nhien, ve mat
nguyen ly, san pham chu quan ay vIn la
phan anh sU phat trien khach quan ciia
kinh te cd phln, ciia liic lUdng san xuat -
neu chu the nha nUdc nhan thflc dung. Dieu
dd ed nghia la, ehe dp ed' phln khdng phai la
san pham eua y chi chu quan phi thflc te, cd

the thiet lap mdt each tfly tien.
Vai trd cua kinh te cd' phln dd'i vdi chii
nghia xa hpi ed the xem xet tren hai khia
canh: 1) kinh te cd' phln va xa hpi hda sd
hflu, gdp phln thflc hien cdng nghiep hda,
bien dai hda nen kinh te qudc dan, xay diing
cd sd vat chat chd chu nghia xa bdi; 2) kinh
te CO phln va vai trd chu dao cua kinh te
nha nfldc trong nen kinh te thi trUdng dinh
hudng xa hpi ehu nghia.
TrUdc day, d Viet Nam cflng nhfl cac nUde
xa hpi chii nghia khac khdng thiic bien kinh
te
CO
phln va do dd khdng tao lap ehe dp cd'
phln, coi dd la mdt phUdng thflc kinh doanh
ciia chii nghia tU ban. Tu duy nay hien nay
da bi thiic te phu dinh. Kinh te thi trUdng la
san pham cua nhan loai, do dd, nhflng hinh
thflc td ehflc san xuat kinh doanh phfl hdp
vdi sU van ddng eua cd ehe thi trUdng, trdng
dd cd kinh te co phln, deu cd the ke tbfla va
phat trien d eae qud'c gia thflc hien kinh te
thi trUdng.
Cd sd vat chat, ky thuat ciia chii nghia xa
hpi phai la nen san xuat Idn xa hpi hda.
Kinh te cd phln vdi cac hinh thflc td ehflc
san xuat kinh doanh da dang - nhfl cdng ty
co'
phln, hdp tac xa cd' phln.v.v deu gdp

phln thuc day sfl phat trien liic lUdng san
xuat theo hudng xa hpi hda ngay cang cao.
Dieu nay da dUdc thiic te chflng minh trong
cac giai doan phat trien ciia chii nghia tfl
ban. Dd'i vdi Viet Nam, trong thdi gian qua,
kinh te cd' phln (dUdi nhieu hinh thflc) da
gdp phln thuc day sflc san xuat cua nen
kinh te, day nbanh tien trinh cdng nghiep
hda, bien dai hda dat nflde. Nhfl vay, kinh
te cd' phln khdng dd'i lap vdi chu nghia xa
hpi;
kinh te co phdn Id cdch thiic thiic hien
chu. nghia xd hoi trong dieu kien sd hiiu tii
nhdn con phdt huy tdc dung ddi vdi si/ phdt
trien liic liidng san xuat vd Id loqi hinh td
chiic san xuat kinh doanh phii hdp vdi ban
chdt cua che do cong hUu ve tii lieu san
xuat diidi chu nghia xd hoi.
Che dp cd phln gdp phln thuc day viec
tich tu va tap trung nguon life, trflde bet la
nguon vdn cho nhu clu thflc hien cdng
nghiep hda, hien dai hda nen kinh te qud'c
dan. Che dp ed' phln eho phep thfle hien
viec tach quyen sd bflu vdi quyen sfl dung,
tach ehu sd hflu vdi chu san xuat kinh
doanh. Ndi each khac, che do cd phdn Id
hinh thUc td chiic vdn ciia xi nghiep hien
dai, cd Idi cho viec tdch quyen sd hHu vdi
quyen kinh doanh, nang cao hieu qud hoqt
dgng cua xi nghiep vd tien vdn. Che dp co

phln tao ra kha nang eho phep nha nfldc
thdng qua viec nim cd' phln chi phd'i trong
cdng ty Idn, quan trpng, cd the dieu khien,
chi phd'i dupe nen kinh te ma khdng cIn
thiet phai can thiep triic tiep vad boat dpng
san xuat kinh doanh eua cac chu the. Van
de la d chd nha nude quan ly phln vdn gdp
trong doanh nghiep cd' phln nhU the nao
cho hieu qua ma thdi.
Che dp cd' phln la dieu kien thuan Idi
cho sfl thanh lap cac tap ddan kinh doanh
quy md Idn trong dieu kien kinh te thi
trUdng md eiia va hpi nhap. Khi dd, cac tap
doan kinh te se la nong cot trong sflc manh
kinh te nha nfldc, tao tiem lUc vat chat de
kinh te nha nude vUdn len gifl vai tro chu
dao trong nen kinh te qud'c dan. Theo dd,
18
Nghien cuv Kinh
14
s6 373 - Thing
6/2009
Nhan thiic
ve
kinh
te cd
phan
che dp cd' phln phu hdp vdi muc tieu chu
nghia xa hpi.
Nhu vay, kinh te cd phdn vd do dd che do

cd phdn Id ndi dung kinh te cua chu nghia
xd hdi trong dieu kien sd hHu tU nhdn con
phdt huy tdc dung ddi vdi sii phdt trien cua
liic liidng san xuat. Tuy nhien cIn chu y,
kinh te ed' phln dupe ban dinh tren day la
hinh thfle kinh te ed' phln phat trien mot
each tfl nhien gin vdi qua trinh xa hpi hda
sd bflu, phan anh sfl phat trien eua liic
lifdng san xuat.
Hinh thUe kinh te cd' phln dUde hinh
thanh bdi qua trinh ed phln hda eae ddanh
nghiep nha nUde la bien thai eua sii phat
trien kinh te cd' phan, la sii phat trien
khdng tu nhien eiia kinh te ed' phln trong
dieu kien kinh te thi trUdng, la td't cho chu
nghia xa hpi; song mau chot la lam the nao
de tac dpng tich ciic eua nd dien ra nhieu
hdn. Do vay ed ly do de tin rang, kinh te cd
phln khdng ban la thin dUde tri bach benh
dd'i vdi viec nang cao bieu qua cua kinh te
nha nUde neu viec cd phln hda DNNN dUdc
tien hanh mot each chu quan, thieu nhflng
bien phap va each thfle tien hanh dung
dan.
6. Ket luan
Tfl ket qua nghien eflu cd the khai quat
mdt sd dae trUng ciia kinh te cd' phln: kinh
te cd phdn la loqi hinh kinh te diidc hinh
thdnh diia vdo gdp vdn cd phdn cua nhieu
chu. the (cd dong) tren cd sd tdch quyen sd

hiiu vdn vdi quyin sii dung vdn, hinh thdnh
phdp nhdn mdi ddc lap cd quyen tdi san
rieng de chii dgng san xuat kinh doanh;
kinh te co phln vdi nhieu loai binh da dang
tfl thap den cao (hdp tae xa eo phln, cac
cdng ty CO phln v.v ); kinh te co phln
khdng phai la mot thanh phln kinh te ma
la loai binh kinh te sd hflu hdn hdp trong
nen kinh te thj trUdng va khu vUc kinh te
nay cd xu hUdng phat trien ngay cang Idn
manh hdn so vdi khu viic kinh te tU nhan
va kinh te nha nUdc; kinh te cd' phan la
hinh thflc xa hpi hda sd hflu, da dang hda
cac chu the kinh te, xa bdi lao ddng, xa hpi
hda quan ly v.v
Phat trien kinh te ed' phln la xu hUdng
tat yeu phu hdp vdi qua trinh xa hpi hda sd
hflu dudi tae dpng cua sU phat trien lUc
lUdng san xuat va kbda hpe edng nghe
trong nen kinh te thi trUdng.
Che dp ed phln dUde quan niem la he
tho'ng nhflng the che va thiet ehe dupe tao
lap bdi chinh phu hoac eiia ban than cac
ehu the san xuat kinh doanh ciia kinh te cd
phln nham tac dpng va dieu chinh boat
ddng ciia khu vUc kinh te ed phln. Phat
trien kinh te ed phln la each thfle td't nhat
de bien ngfldi lad dpng lam thue, khdng cd
tai san thanh ngfldi lao dpng lien hiep
(mang tinh xa hpi) bflu san (sd hflu ed

phln);
bien nha tU ban (hflu san) thanh
ngfldi gdp vdn ed phan (bao toan tai san) va
hudng Idi tfle; lam eho nha nUdc trd thanh
cd' ddng, tach bach dUdc cbfle nang quan ly
hanh chinh nha nUdc vdi ehflc nang chu
diu tu nhUng van phat buy difdc vai trd
dieu tiet cua minh thdng qua nam cd phln
ehi phd'i. Phat trien kinh te'eo phan la each
thflc thUe hien chu nghia xa hpi trong dieu
kien sd hflu tU nhan con phat buy tac dung
dd'i vdi liic lUdng san xuat. Kinh te ed phan
khdng dd'i lap vdi CNXH ma chinh la each
thUe td't de chuyen phUdng thflc san xuat tfl
ban chu nghia sang phUdng thflc san xuat
tap the - phUdng thflc san xuat mdi cua xa
hpi tfldng lai - dieu ma C.Mac da tien doani
Nhu vay. phat trien kinh te eo phln
(thdng qua co phan hda doanh nghiep nha
nUde va chuyen dd'i hdp tac xa sang mo
hinh hdp tac xa eo phln) d nUdc ta cho ta
gpi y ve con dUdng cai tao tU ban chu nghia
(khdng phai bIng bao liie) va cau tra Idi eho
mong mud'n ma Van kien Nghi quyet cua
Dang de ra: "Kinh te nha nUde va kinh te
tap the ngay cang trd thanh nen tang vflng
ehle cua nen kinh te qud'c dan" cd the trd
thanh hien thfle mdt khi chung ta thfle
bien thanh edng viec co phln hda doanh
nghiep nha nfldc va phat trien cac loai hinh

Nghi4n cifu Kinh
14
so 373 • Thing
6'2009
19
Nhan thiic
ve
kinh
te cd
phan

hdp tac xa cd' phan kieu mdi theo hUdng
kinh te co' phln.
Vi vay, can nhan thflc day dii vi tri, vai
trd cua kinh te co phan trong nen kinh te
thi trUdng dinh hUdng XHCN cl nUdc ta, coi
day la xu hudng chu dao phu hdp vdi xu the
chung eua thdi dai, tfl dd quan triet sau sic
chii trUdng cd' phln hda doanh nghiep nha
nude, phat trien cac hdp tac xa kieu mdi
eua Dang va Nha nUdc ta trong cac cap, cac
nganh, cac doanh nghiep va ngUdi dan;
ddng thdi de ra dUdc phUdng hudng va cac
giai phap phu hdp day manh cd' phln hda
doanh nghiep nha nUdc va phat trien hdp
tac xa kieu mdi nhIm thUe hien td't chii
trUdng ndi tren. Trong bd'i canh toan clu
hda kinh te qud'c te va Viet Nam trd thanh
thanh vien ciia WTO, day la cd hpi td't cho
nen kinh te ndi chung va cho viec phat

trien kinh te cd phln ma chung ta can phai
nIm lay.
Khi kinh te cd' phln phat trien manh me,
trd thanh pho' bien trong nen kinh te, thu
hut dUdc cac thanh phan kinh te trong va
ngoai nUdc cung dong dao ngUdi dan tham
gia, the hien xa hoi hda scl hutu va sfl phat
trien cao cua Iflc Ifldng san xuat, cua khoa
hoc,
cong nghe - khi do, nd se dong vai tro
nen tang dinh hUdng cho sfl phat trien nen
kinh te thi trUdng XHCN d nUdc ta./.
TAI LIEU THAM KHAO:
1.
C.Mac va Ph.Ang-Ghen, Toan tap. Tap 25, phan I.
Nxb Chinh tri quoc gia. Ha Ndi 1994.
2.
Mot tram cau hoi va tra Idi ve che dp doanh nghiep
hien dai. Nxb Chinh tri quoc gia. Ha Ndi, 1995.
3.
Cheslyn Motetr. South Africa's Retructuring of State
Onwed Enterprises. Published by FES. Johanesberg 2002.
4.
Td thi Thanh Toan, Qua trinh chuyen ddi tir nen
kinh te ke hoach hda tap trung sang ca che thj trudng a cac
qudc gia Trung va Ddng Au. Nxb Khoa hoc xa hoi. Ha Ndi,
1999.
5.
Chu nghia tir ban nay nay, nhOng net mdi tCr thirc
tiln My, Tay Au, Nhat. Nxb Khoa hoc xa hoi. Ha Ndi, 2002.

6. Nhirng thach thiJc ciia quan ly trong the ky XXI.
Nxb Tre, TpHCM, 2004.
20
Nghi4n ciiu Kinh t4 s6373 • Thing
6/2009