GIÁO TRÌNH ĐIỆN TỬ MÔN HỌC TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP. HCM





GIÁO TRÌNH ĐIỆN TỬ MÔN HỌC
TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ
XÂY DỰNG





Biên soạn: ThS. Nguyễn Thanh Phong
Bộ môn Kinh tế xây dựng & Quản lý dự án
Khoa Kỹ thuật & Công nghệ




TP Hồ Chí Minh, ngày 17 tháng 11 năm 2008

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Giáo trình điện tử môn học “TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG”
GV. ThS. Nguyễn Thanh Phong –Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ 1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP. HCM

GIÁO TRÌNH ĐIỆN TỬ MÔN HỌC
TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
I. THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ GIÁO TRÌNH
1. Họ và tên: NGUYỄN THANH PHONG
2. Sinh năm: 17/11/1982
3. Ảnh:




4. Chức danh: Giảng viên - Học vị: Thạc sĩ (Quản lý dự án Xây
dựng)
5. Địa chỉ liên lạc: Bộ môn Kinh tế Xây dựng & Quản lý dự án,
Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ, Phòng 312 (Lầu
3),
Trường Đại học Mở Thành Phố Hồ Chí Minh,
97 Võ Văn Tần, Phường 6, Quận 3, Tp. Hồ Chí
Minh.
6. Điện thoại: (08) 9300948- Di động: 090.5957580
7. Email:
8. Lịch tiếp sinh viên hàng tuần:
Giảng viên tiếp và giải đáp thắc mắc cho sinh viên tại Văn Phòng
Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ, Phòng 312 (Lầu 3), Trường Đại học
Mở Tp.HCM, 97 Võ Văn Tần, Phường 6, Quận 3, Tp. Hồ Chí Minh
theo lịch như sau:
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Giáo trình điện tử môn học “TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG”

GV. ThS. Nguyễn Thanh Phong –Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ 2

Thứ Hai Thứ Ba Thứ Tư Thứ
Năm
Thứ Sáu
Thời
gian
14:00-
17:00
14:00-
17:00
14:00-
17:00

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Giáo trình điện tử môn học “TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG”
GV. ThS. Nguyễn Thanh Phong –Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ 3
II.
THÔNG TIN TỔNG QUÁT VỀ MÔN HỌC
1. Tên môn học: TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
2. Mã số Môn Học: TH2209
3. Số đơn vị học trình và giờ học:
- Môn Tin học trong quản lý Xây dựng bao gồm 2 đơn vị học trình
(tương ứng với 30 tiết giảng dạy lý thuyết).
-
Phân bổ thời gian: 30:00:15 (30 tiết giảng dạy trên lớp và 15 tiết
sinh viên tự làm bài tập ở nhà).
- Giờ học: Sáng thứ 5 (từ 7:00 đến 11:00) hoặc chiều thứ 5 (13:00
đến 17:00)

4. Mục tiêu của môn học:
-
Về kiến thức: Môn học này sẽ cung cấp cho sinh viên các kiến
thức nền tảng cơ bản về các ứng dụng của phương pháp định lượng
nhằm hỗ trợ cho việc ra quyết định trong các vấn đề quản lý nói chúng
và quản lý dự án & tổ chức thi công xây dựng nói riêng.
-
Về kỹ năng: Sau khi kết thúc khóa học này, sinh viên sẽ có các khả
năng như sau:
+ Áp dụng các phương pháp phân tích định lượng trong khoa học
quản lý để ứng dụng trong lĩnh vực quản lý dự án và thi công xây
dựng;
+ Sử dụng thành thạo các công cụ tin học ứng dụng để phân tích
định lượng trong quản lý xây dựng như: Excel, Excel Solver
Premium, Excel QM, QM for Windows, ABQM, QSB, Win
QSB, IORTutorial, Lindo, Lingo, Insight, Whatbest,
Treeplan, Crystall Ball, @Risk, Expert Choice…
5. Yêu cầu môn học:
- Môn học tiên quyết: Không
- Môn học trước: Toán cao cấp, Quản trị học, Thống kê ứng dụng
trong quản lý,
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Giáo trình điện tử môn học “TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG”
GV. ThS. Nguyễn Thanh Phong –Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ 4
Tin học đại cương.
6. Hình thức giảng dạy-học tập:
-
Phương pháp giảng dạy chính yếu của môn học là giảng dạy lý
thuyết kết hợp với làm bài tập, thảo luận các tình huống thực tế trong

lớp học.
-
Do đó, trước khi đến lớp, SV nên đọc các bài đọc bắ t buộc đã được
GV ghi chú trong “Tài liệu hướng dẫn học tập môn học”.
-
SV phải tham dự lớp đều đặn để nghe giảng và tự học, làm bài tập
thêm ở nhà, cũng như tích cực tham gia các buổi thảo luận trên lớp
thì sẽ dễ dàng nắm bắt nội dung môn học. Các bài giảng của GV được
thực hiện chủ yếu trên máy chiếu (Projector).
-
Công cụ hỗ trợ: Máy tính & Projector, phấn và bảng viết.
7. Mạng hỗ trợ học tập trực tuyến dành cho sinh viên:
SV truy cập vào diễn đàn elearning của trường Đại học Mở TPHCM
theo địa chỉ sau:
KTCN/Bộ môn Kinh tế Xây dựng
và Quản lý dự án
8. Phạm vi và đối tượng sử dụng giáo trình:
- Sinh viên ngành Xây dựng:
+ Chuyên ngành Xây dựng dân dụng & Công nghiệp;
+ Chuyên ngành Cầu đường;
+ Chuyên ngành Thủy lợi- thủy điện-Cấp thoát nước;
+ Chuyên ngành Kinh tế Xây dựng;
+ Chuyên ngành Quản lý dự án xây dựng
- Ngoài ra, giáo trình này còn có thể dùng tham khảo cho sinh viên
các chuyên ngành kinh tế kỹ thuật và quản trị kinh doanh của tất cả
các trường đại học trong các môn học có liên quan như:
+ Phân tích định lượng trong quản lý;
+ Phương pháp định lượng trong quản lý;
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Giáo trình điện tử môn học “TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG”
GV. ThS. Nguyễn Thanh Phong –Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ 5
+ Vận trù học;
+ Khoa học trong quản lý;
+ Hệ hỗ trợ ra quyết định;
+ Tối ưu hóa;
+ Toán kinh tế/Toán tối ưu;
+ Toán ứng dụng;
+ Quy hoạch tuyến tính.
-
Giáo trình này chưa xuất bản, hiện đang lưu hành nội bộ trong
trường đại học Mở Tp.HCM.
9. Từ khóa của môn học (10 từ khóa chính):
- Tiếng Anh: Management Science, Quantitative Analysis,
Quantitative Methods, Operations Research, Decision Science,
Decision Making, Decision Analysis, Linear Programming,
Simulation, Modelling.
- Tiếng Việt: Khoa học quản lý, Phân tích định lượng, Phương pháp
định lượng, Vận trù học, Khoa học ra quyết định, Ra quyết định, Phân
tích ra quyết định, Quy hoạch tuyến tính, Mô phỏng, Mô hình hóa.
10. Tài liệu tham khảo:
A- Tài liệu tham khảo chính: (sinh viên chọn một trong 3 quyển
sách sau đây)
[1] Bernard W. Taylor III, Virginia Polytechnic Institute and State
University, 2007. Introduction to Management Science, 9
th
Edition,
Prentice Hall International, Inc.
[2] Anderson, Sweeney, Williams, University of Cincinnati, 1997. An
introduction to management science: Quantitative approaches to

decision making, 8
th
Edition, West Publishing Company.
[3] Barry Render, Ralph M.Stair Jr., Michael E. Hanna, Florida State
University, 2008. Quantitative Analysis for Management, 10
th

Edition, Prentice Hall International.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Giáo trình điện tử môn học “TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG”
GV. ThS. Nguyễn Thanh Phong –Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ 6
(Ghi chú: Các quyển sách ở trên đều có tại thư viện trường đại học
Mở Tp.HCM)
B- Tài liệu tham khảo thêm: (theo thứ tự ưu tiên từ trên xuống dưới)
[1] Nguyễn Thống, Cao Hào Thi, Trường đại học Bách Khoa
TP.HCM, 1998. Phương pháp định lượng trong quản lý, Nhà xuất
bản Thống Kê.
[2] Lê Văn Kiểm, Phạm Hồng Luân, 2005. Những bài toán tối ưu
trong quản lý kinh doanh xây dựng, Nhà xuất bản Đại học Quốc
Gia TP. Hồ Chí Minh.
[3] Đỗ Thị Xuân Lan, 2005. Phương pháp Định lượng và công cụ
tin học ứng dụng trong quản lý xây dựng, Nhà xuất bản Đại học
Quốc Gia TP. Hồ Chí Minh.
[4] TS. Huỳnh Trung Lương, ThS. Trương Tôn Hiền Đức, 2003.
Phương pháp Định lượng trong quản lý và vận hành, Nhà xuất bản
Khoa học và Kỹ Thuật.
[5] Phạm Công Hà, 2007. Toán quy hoạch ứng dụng trong giao
thông vận tải, Nhà xuất bản Giao thông vận tải.
[6] Bùi Trọng Cầu, Masahiko Kunishima, 2007. Đánh giá giải pháp

thiết kế, Nhà xuất bản Xây dựng, Hà Nội.
[7] Hamdy A.Taha, University of Arkansas, Fayetteville, 2007.
Operations research: An introduction, 8
th
Edition, Pearson Prentice
Hall.
[8] Hillier, Lieberman, Stanford University, 2001. Introduction to
Operations Research, 8
th
Edition, McGraw-Hill Companies.
[9] Ernest Forman, Professor of Management Science, George
Washington University. Decision By Objectives: How to convince
others that you are right.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Giáo trình điện tử môn học “TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG”
GV. ThS. Nguyễn Thanh Phong –Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ 7
III.
NỘI DUNG VÀ PHÂN BỐ THỜI GIAN GIẢNG DẠY CỦA
MÔN HỌC
1. Nội dung chính của môn học
Chương
Nội dung
S
ố tiết

TS

LT

BT

1
Giới thiệu phân tích định lượng trong quản lý
xây dựng
5 5 0
2
Phân tích ra quyết định
5 3 2
3
Ra quyết định đa tiêu chuẩn
5 3 2
4
Quy hoạch tuyến tính
5 3 2
5

Quy ho
ạch
m
ạng

5

3

2

6
Ứng dụng mô phỏng trong quản lý và kỹ

thuật
5 3 2
Tổng cộng

30

20 10
2. Hướng dẫn học tập và nội dung chi tiết:
Sinh viên xem nội dung chi tiết trong từng chương của giáo trình điện
tử này.
IV.
PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ MÔN HỌC
Phương pháp đánh giá môn học Trọng số
1. Tiểu luận/Bài tập (lấy điểm kiểm tra giữa
học kỳ)
30% = 3 điểm
2. Thi cuối học kỳ (Hình thức: Đề thi mở)
70% = 7 điểm
Tổng cộng 100% = 10 điểm

V.
CÁN BỘ THAM GIA GIẢNG DẠY
A - Giảng viên cơ hữu trường Đại học Mở Tp.HCM:
1. ThS. Nguyễn Thanh Phong, Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ,
Trường Đại Học Mở Tp.HCM.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Giáo trình điện tử môn học “TIN HỌC TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG”
GV. ThS. Nguyễn Thanh Phong –Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ 8
2. ThS. Trần Trung Dũng, Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ, Trường

Đại học Mở Tp.HCM.
3. Nguyễn Văn Khanh, Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ, Trường Đại
Học Mở Tp.HCM.
4. Lâm Ngọc Trà My, Khoa Kỹ Thuật & Công Nghệ, Trường Đại
học Mở Tp.HCM.
B- Giảng viên thỉnh giảng:
1. PGS. Lê Văn Kiểm, Khoa Kỹ Thuật Xây dựng, Trường Đại Học
Bách Khoa Tp.HCM.
2. PGS. TS. Nguyễn Thống, Khoa Kỹ Thuật Xây dựng, Trường Đại
Học Bách Khoa Tp.HCM.
3. TS. Phạm Hồng Luân, Phó trưởng Ban quản lý dự án, Đại học
quốc gia Tp.HCM.
4. ThS. Đỗ Thị Xuân Lan, Bộ môn Thi công, Khoa Kỹ Thuật Xây
dựng, Trường Đại Học Bách Khoa Tp.HCM.
TP. Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 11 năm 2008
Trưởng Khoa duyệt Người biên soạn giáo
trình điện tử



TS. Hoàng Mạnh Dũng ThS. Nguyễn
Thanh Phong

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1

MỤC LỤC

Trang
Giới thiệu

1-8
Chương 1: Giới thiệu phân tích định lượng
trong quản lý xây dựng

1-46
Chương 2: Phân tích ra quyết định

47-166
Chương 3: Ra quyết định đa tiêu chuẩn

167-238
Chương 4: Quy hoạch tuyến tính

239-402
Chương 5: Quy hoạch mạng

403-467
Chương 6: Ứng dụng kỹ thuật mô phỏng
trong quản lý kỹ thuật
468-544

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG

GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 7
CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG
TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
(INTRODUCTION QUANTITATIVE ANALYSIS
FOR CONSTRUCTION MANAGEMENT)

MỤC TIÊU HỌC TẬP
Sau khi hoàn tất học tập chương 1, sinh viên sẽ có khả năng:
1. Mô tả các thủ tục trong phân tích định lượng.
2. Nhận biết các ứng dụng của phân tích định lượng trong thực tế.
3. Nhận dạng các phần mềm tin học dùng để lập trình và ứng dụng
giải các bài toán trong phân tích định lượng trong khoa học quản lý.
4. Phân tích bài toán điểm hòa vốn.

1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ
XÂY DỰNG
Phân tích định lượng là gì? Phân tích định lượng trong quản lý là
một phương pháp khoa học dựa trên các phép tính toán để nghiên cứu
việc tạo ra các quyết định trong quản lý. Các thuật ngữ chuyên môn
thường được dùng để chỉ các phương pháp định lượng để hỗ trợ ra
quyết định bao gồm: Phân tích định lượng (Quantitative Analysis);
Phương pháp định lượng (Quantitative Methods, Quantitative
Approaches); Nghiên cứu tác vụ/Vận trù học (Operations Research);
Khoa học quản lý (Management Science); hay Khoa học ra quyết định
(Decision Science).
Phương pháp định lượng bắt đầu từ dữ liệu và vai trò chính của
phương pháp này là xử lý dữ liệu để đưa ra kết quả là thông tin hữu
ích phục vụ cho quá trình ra quyết định. Máy vi tính và các phần mềm
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 8
chuyên dụng là các công cụ hỗ trợ đắc lực cho quá trình phân tích
định lượng.



Hình 1.1. Vai trò phương pháp định lượng trong quản lý
Tuy phương pháp định lượng có vai trò quan trọng nhưng trong mọi
trường hợp ra quyết định các nhà quản lý đều phải xét đến cả hai cách
tiếp cận phân tích định lượng và phân tích định tính (quantitative
and qualitative analysis). Chúng ta có thể dùng phân tích định lượng
để xem xét các phương án như đầu tư vào ngân hàng, vào thị trường
bất động sản hay vào thị trường chứng khoán bằng cách tính toán mức
đầu tư phù hợp hoặc sử dụng các công cụ phân tích các chỉ số tài
chính của các công ty chứng khoán hay dự báo khả năng phát triển
của các công ty này. Tuy nhiên, cũng có nhiều yếu tố định tính khó
lượng hóa (không thể cân, đo, đong, đếm được) như luật lệ, truyền
thống văn hóa, thời tiết, thay đổi về chính sách hay những đột phá của
công nghệ…Vì vậy, ta cần phải sử dụng cách tiếp cận phân tích định
tính. Trong nhiều trường hợp, phân tích định tính tỏ ra rất quan trọng
hỗ trợ các chuyên gia trong quá trình đưa ra các quyết định trong quản
lý.
2. NGUỒN GỐC LỊCH SỬ VÀ PHÁT TRIỂN CỦA PHƯƠNG
PHÁP ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ
Tuy phân tích định lượng đã tồn tại từ đầu thế kỷ, nhưng phải đến
đầu thập niên 1900, Frederick Winslow Taylor mới là người đi tiên
phong trong việc đặt ra được những nguyên lý nền tảng cho việc áp
dụng nó trong quản lý. Trong Thế chiến thứ II, rất nhiều kỹ thuật định

lượng đã được nghiên cứu triển khai để hỗ trợ cho quân đội, và sau thế
chiến, các kỹ thuật này đã được nhiều công ty áp dụng trong việc lập
Xử lý
DỮ LIỆU THÔ
(RAW DATA)
THÔNG TIN
(INFORMATION)

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 9
kế hoạch cũng như ra các quyết định về quản lý. Ngày nay, rất nhiều
công ty thường xuyên duy trì một đội ngũ nghiên cứu tác vụ và khoa
học về quản lý hoặc thuê các nhà tư vấn nhằm áp dụng những nguyên
lý của khoa học quản lý để giải quyết các vấn đề gặp phải hoặc nghiên
cứu các cơ hội đầu tư.
Trong Thế chiến thứ II (World War II - 1938), tại Anh, phương
pháp định lượng đã được áp dụng vào các bài toán hậu cần trong quân
đội. Các nhà khoa học Anh đã dùng phương pháp định lượng để giải
quyết vấn đề làm thế nào đạt hiệu quả cao nhất trong việc sử dụng lực
lượng không quân hạn chế của họ để chống lại không lực mạnh mẽ
của quân Đức. Một trong những ứng dụng phương pháp định lượng
của các nhà khoa học là nghiên cứu cách sử dụng radar để triển khai
và sử dụng máy bay chiến đấu. Còn tại Mỹ, các mô hình toán học của
phương pháp định lượng đã được dùng để phát triển các mô hình tìm
kiếm tối ưu cho các chiến thuật chống tàu ngầm.
Sau Thế chiến thứ II, có thể nói bước ngoặt của sự phát triển khoa
học quản lý là vào năm 1947 khi George Dantzig phát minh ra phương
pháp đơn hình (simplex method) dùng để giải bài toán QHTT. Đến

năm 1957, Churchman và các cộng sự đã xuất bản cuốn sách vận trù
học đầu tiên trên thế giới (C.W. Churchman, R.L. Ackoff, and E.L.
Arnoff, Introduction to Operations Research, NewYork: Wiley, 1957).
Sau Thế chiến thứ II, rất nhiều những phương pháp định lượng được
dùng trong quân sự đã được ứng dụng sang lĩnh vực kinh tế-kỹ thuật ở
Mỹ, Nhật như những công cụ quản lý, lập kế hoạch kinh doanh, tập
trung chủ yếu vào sự phát triển các kỹ thuật mô hình toán học để cải
thiện hoặc tối ưu các hệ thống trong thế giới thực… Một trong những
người tiên phong trong trường phái này là Robert Macnamara, với
phương pháp định lượng trong quản lý, ông đã thành công trong nhiều
vị trí khác nhau như Chủ tịch tập đoàn xe hơi Ford, Bộ trưởng Bộ
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 10
Quốc phòng Mỹ, Chủ tịch Ngân hàng Thế giới (World Bank), Chủ
tịch Trường Đại học Havard danh tiếng ở Mỹ…
Phương pháp định lượng trong quản lý bao gồm các ứng dụng của
thống kê, toán học, mô hình tối ưu, mô phỏng… vào việc giải quyết
các bài toán ra quyết định như: bài toán phân phối tài nguyên, bài toán
vận tải, bài toán quản lý tồn kho, bài toán lập kế hoạch công tác…
Ngày nay, phương pháp định lượng trong quản lý là một quá trình
áp dụng các phương pháp tiếp cận khoa học để hỗ trợ cho việc ra
quyết định trong nhiều tình huống khác nhau. Trong những năm vừa
qua, nhờ sự phát triển và ứng dụng của khoa học máy tính, đặc biệt là
máy tính cá nhân, các phương pháp định lượng đã góp phần đáng kể
trong việc nâng cao hiệu quả quản lý của các tổ chức, đã thâm nhập
vào từng cơ quan, công ty, các tập đoàn lớn trên thế giới. Nhờ sử dụng
các mô hình phân tích định lượng trong lập tiến độ và dự báo, Taco
Bell đã tiết kiệm trên 150 triệu USD. Còn kênh truyền hình NBC đã

tăng doanh thu trên 200 triệu USD nhờ sử dụng phân tích định lượng
để xây dựng các kế hoạch kinh doanh tốt hơn. Gần đây, các hãng máy
bay nội địa (Continental Airlines) tại Mỹ đã tiết kiệm trên 40 triệu
USD bằng cách sử dụng các mô hình phân tích định lượng để khôi
phục nhanh chóng những chuyến bay bị hoãn do thời tiết xấu.
Về mặt lý thuyết, các phương pháp định lượng đang được phát triển
và hoàn thiện dần với sự hỗ trợ của phương tiện máy tính. Các mô
hình toán ứng dụng cho các vấn đề thực tế ngày càng phức tạp hơn,
giải quyết được nhiều vấn đề rộng lớn hơn. Tuy nhiên, vẫn cần phải có
thêm một thời gian nữa để các phương pháp định lượng có thể ảnh
hưởng rộng rãi như các phương pháp quản lý khác, vì một trong
những lý do là còn có rất nhiều nhà quản lý chưa quen các mô hình và
tư duy kiểu định lượng.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 11
3. CÁC THỦ TỤC TRONG PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG

Hình 1.2. Các thủ tục trong phương phân định lượng
Theo Barry Render, Ralph M. Stair Jr., và Michael E. Hanna, các
bước chính trong phân tích định lượng bao gồm (xem hình 1.2):
1. Định nghĩa bài toán (Defining Problem);
2. Xây dựng mô hình (Developing a Model);
3. Thu thập dữ liệu (Acquiring Input Data);
4. Giải bài toán (Developing a Solution);
5. Thử lời giải (Testing the Solution);
6. Phân tích kết quả (Analyzing the Results);
7. Áp dụng kết quả (Implementing the Results).
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 12
3.1. Định nghĩa bài toán
Giai đoạn đầu tiên trong phân tích định lượng là phải định nghĩa bài
toán hay xác định được vấn đề cần nghiên cứu/giải quyết (Defining
Problem) một cách rõ ràng và chính xác. Trong nhiều trường hợp,
việc định nghĩa bài toán là bước quan trọng nhất và khó khăn nhất, tác
động đến các bước còn lại. Điều cốt yếu nhất là phải thông qua các
biểu hiện- các triệu chứng (symptoms) để tìm ra được đâu là những
nguyên nhân thật sự của vấn đề. Một vấn đề có thể liên quan đến
nhiều vấn đề khác; việc bỏ qua không xem xét các mối quan hệ này
trong khi tìm kiếm giải pháp có thể sẽ dẫn đến những hậu quả tồi tệ
hơn.
Trong một tổ chức doanh nghiệp, cơ quan, nhiều vấn đề có thể tồn
tại cùng một lúc. Các vấn đề này khó có thể được giải quyết đồng thời
cùng một lúc bằng phân tích định lượng, vì vậy cần phải đặt trọng
tâm, và tập trung vào một số ít các vấn đề cốt lõi. Việc lựa chọn đúng
những vấn đề cần giải quyết là công việc mà những nhóm nghiên cứu
phân tích định lượng trong các tổ chức phải đặc biệt quan tâm. Kinh
nghiệm cũng cho thấy việc xác định vấn đề tồi là nguyên nhân chính
của quyết định không chính xác.
Định nghĩa bài toán bao gồm 3 mặt chính sau đây:
+ Định nghĩa mục tiêu, mục đích nghiên cứu;
+ Định nghĩa các chọn lựa có thể có để ra quyết định;
+ Xác định các giới hạn, ràng buộc và yêu cầu của bài toán.
Tóm lại, chúng ta phải định nghĩa vấn đề cần giải quyết bằng cách
hình thành một câu hay một mệnh đề ngắn gọn, rõ ràng về cái gì cần
phải giải quyết.
* Các khó khăn thường gặp phải trong khi định nghĩa bài toán

Thứ nhất, vấn đề đặt ra tạo ra những mâu thuẫn, bất đồng về quan
điểm của các nhà quản lý giữa các bộ phận khác nhau trong nội bộ cơ
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 13
quan và quyền lợi của các thành phần trái ngược nhau. Ví dụ: Trong
lĩnh vực tồn kho, bộ phận tài chính thường muốn giữ lượng hàng tồn
kho ở mức thấp nhất vì lượng vốn đang bị cầm giữ trong hàng tồn kho
không thể đem đầu tư được. Trong khi đó, bộ phận phụ trách bán hàng
luôn muốn giữ một lượng hàng tồn kho lớn để tránh tình trạng không
đáp ứng được nhu cầu.
Thứ hai, việc giải quyết một vấn đề của bộ phận này có thể gây ảnh
hưởng đến hoạt động của bộ phận khác. Thông thường, vấn đề giải
quyết đụng chạm đến mọi mặt của cơ quan nên phải chọn những vấn
đề nào cần giải quyết ưu tiên để nó đem lại kết quả tổng hợp cho cơ
quan. Ví dụ: Trong lĩnh vực tồn kho, khi chính sách đặt hàng thay đổi
thì sẽ ảnh hưởng đến vấn đề chi phí của phòng tài chính và tiến độ sản
xuất của phòng sản xuất của công ty.
Thứ ba, các giả thuyết ngầm định lúc ban đầu có thể sai do đặt vấn
đề theo định hướng của lời giải cục bộ. Chúng ta nên nhớ rằng đưa ra
một lời giải ở mức vừa phải nếu xác định đúng vấn đề còn tốt hơn
nhiều khi đưa ra một lời giải rất tốt, rất tối ưu nhưng ban đầu đã xác
định sai vấn đề. Ví dụ: Việc cho rằng lượng hàng tồn kho hiện tại là
quá thấp sẽ dẫn tới giải pháp năng lượng hàng tồn kho lên. Giải pháp
này sẽ là một sai lầm lớn nếu cảm nhận ban đầu về mức tồn kho
không đúng.
Thứ tư, giải pháp tìm ra sẽ không áp dụng được do mất thời gian
tính, nghĩa là khi đặt vấn đề và đến khi tìm ra lời giải thì lời giải đã lạc
hậu so với thực tế.

3.2. Xây dựng mô hình
Sau khi đã định nghĩa bài toán, bước tiếp theo là phải xây dựng
được mô hình (Developing a Model) cho vấn đề đó. Mô hình là một
sự đơn giản hóa tình huống thực tế, là sự biểu diễn tóm tắt của thế giới
thực được thiết kế bao gồm các đặc điểm chủ yếu đặc trưng cho sự
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 14
hoạt động của hệ thống thực. Có rất nhiều mô hình phân tích định
lượng. Trong từng lĩnh vực khác nhau thì mô hình cũng khác nhau. Về
chi tiết ta có các loại mô hình phân tích định lượng như sau: mô hình
vật lý, mô hình thu nhỏ, mô hình đồ họa, và mô hình toán học.
+ Mô hình Vật lý (Physical model), Mô hình thu nhỏ (Scale model,
Pilot): là mô hình thu gọn của một thực thể. Ví dụ: Mô hình kiến
trúc do các kiến trúc sư thiết kế;
+ Mô hình đồ họa/sơ đồ (Schematic): là mô hình diễn tả các mối
liên hệ giữa các bộ phận trong hệ thống (nó có thể là hình ảnh,
biểu đồ, bản vẽ…). Ví dụ: Bản vẽ thiết kế xe ô tô, máy cắt cỏ,
hộp sang số, cái quạt; máy đánh chữ, kiến trúc-kết cấu-thi công
xây dựng là các mô hình đồ họa.
+ Mô hình toán học (Mathematical Model), Mô hình mô phỏng
(Simulation Model): thường là một tập hợp các biểu thức toán
học dùng để diễn tả bản chất của hệ thống.
Trong đó mô hình toán học phổ biến hơn cả. Một mô hình toán là
một tập hợp các mối quan hệ toán học được biểu diễn dưới dạng các
phương trình hoặc bất phương trình nhằm tối ưu hóa một hàm mục
tiêu nào đó. Trong một mô hình toán thường tồn tại nhiều biến số và
các tham số. Điều quan trọng là phải xác định rõ ràng các biến số và
các tham số cần thiết của mô hình.

+ Biến số là đại lượng chỉ số lượng có thể đo lường được và có thể
biến đổi tùy theo từng trường hợp cụ thể. Nói cách khác, một
biến số có thể là biến kiểm soát được (biến quyết định-
controllable variable) hay biến không kiểm soát được
(uncontrollable variable).
+ Các tham số (parameter) chính là những đại lượng đo lường
được hiện hữu trong mô hình. Thông thường trong một mô hình,
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 15
các biến số là những đại lượng chưa biết cần xác định, còn tham
số là những đại lượng có giá trị biết trước.
+ Ví dụ: chi phí của một lần đặt hàng là tham số, và số lần đặt hàng
là biến số.
Ngoài ra, điều quan trọng cần quan tâm khi xây dựng mô hình là mô
hình có thể giải được, có tính thực tế, dễ hiểu, dễ cập nhật và các dữ
liệu đầu vào có thể thu thập được. Mô hình cần phải diễn tả được các
bản chất, các tình huống và các trạng thái của hệ thống. Nhìn chung,
các mô hình toán có thể được phân làm hai loại:
+ Các mô hình xác định/tất định (Deterministic Models): những
mô hình mà giá trị các tham số và biến là những giá trị xác định,
chắc chắn, không biến đổi bất kỳ theo thời gian và không mang
tính ngẫu nhiên. Ví dụ: Mô hình tồn kho (Inventory Model) có
thể được xem là mô hình tất định nếu tốc độ tiêu thụ sản phẩm
(Demand Rate) là hằng số và thời gian đặt hàng (Lead time) là
hằng số;
+ Các mô hình xác suất (Probabilistic Models): những mô hình
mà một hay nhiều tham số hoặc biến có thể nhận nhiều giá trị với
một xác suất nào đó (dữ liệu biến đổi ngẫu nhiên). Ví dụ như nhu

cầu của một loại hàng hóa nào đó trên thị trường thường là một
giá trị có tính ngẫu nhiên.
Trong thực tế, hầu hết các mô hình đều là mô hình xác suất. Tuy
nhiên, trong nhiều trường hợp, việc giải các mô hình xác suất thường
dựa vào những phương pháp cơ bản được phát triển trên nền tảng của
các mô hình xác định.
Các đặc điểm cần có của mô hình toán học:
+ Mô hình phải giải được;
+ Mô hình phải phù hợp với thực tế;
+ Mô hình phải dễ hiểu đối với nhà quản lý;
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 16
+ Mô hình phải dễ thay đổi;
+ và mô hình phải dễ thu thập được dữ liệu.
Ưu điểm của việc sử dụng các mô hình toán trong phân tích định
lượng:
+ Mô hình có thể phản ánh thực tiễn một cách chính xác nếu được
thiết lập đúng.
+ Mô hình có thể giúp các nhà ra quyết định diễn giải các bài toán,
các vấn đề gặp phải và xác định các yếu tố quan trọng.
+ Mô hình có thể cung cấp các thông tin quan trọng và giúp nhìn
sâu vào bản chất của vấn đề. Chúng ta có thể sử dụng phân tích
độ nhạy để thấy rõ tác động của sự thay đổi các thông số lên mục
tiêu nghiên cứu.
+ Mô hình giúp tiết kiệm được nhiều thời gian và chi phí trong việc
giải quyết vấn đề cũng như ra quyết định. Trong hầu hết các
trường hợp, việc thử nghiệm trên mô hình sẽ cho kết quả nhanh
chóng và ít tốn kém hơn so với việc tiến hành nghiên cứu trong

tình huống kinh doanh thực tế rồi quan sát các kết quả.
+ Trong nhiều bài toán lớn và phức tạp, việc xây dựng mô hình là
phương pháp duy nhất có thể giải quyết được vấn đề.
+ Mô hình là phương tiện giao tiếp trung gian để các nhà ra quyết
định và các chuyên viên phân tích định lượng trao đổi về các vấn
đề gặp phải cũng như các giải pháp để đưa ra quyết định cuối
cùng.
* Các khó khăn thường gặp phải trong khi xây dựng mô hình
Thứ nhất, là làm thế nào để mô hình thực tế tương thích với những
mô hình có sẵn trong lý thuyết phân tích định lượng vì các mô hình có
sẵn có thể không áp dụng được. Ví dụ: Trong lĩnh vực tồn kho, một số
nhà quản lý chọn các mô hình tồn kho trong lý thuyết là với quan
điểm là tối thiểu hóa chi phí đặt hàng và chi phí tồn kho. Trong khi đó,
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 17
một số nhà quản lý khác lại nhìn vấn đề dưới góc độ tài chính của
công ty, vòng quay của hàng hóa, và mức độ hài lòng với khách hàng.
Thứ hai là tính dễ hiểu của mô hình (Understanding the model). Cần
phải có sự đánh đổi và dung hòa giữa mức độ phức tạp của mô hình
toán và khả năng sử dụng mô hình của nhà quản lý. Mặc dù, mô hình
càng phản ánh đúng thực tế thì càng phức tạp; tuy nhiên, các nhà ra
quyết định thường sẽ không chấp nhận thực hiện một giải pháp đưa ra
từ một mô hình quá phức tạp mà họ không hiểu được. Ví dụ: Trong
lĩnh vực tồn kho, để đơn giản các nhà quản lý thường giả định rằng
nhu cầu hàng hóa là một con số cố định không đổi biết trước để sử
dụng các mô hình quản lý tồn kho có sẵn. Tuy nhiên, trong thực tế nhu
cầu này luôn thay đổi nên hiếm khi dự báo được chính xác nên cần
các mô hình toán phức tạp hơn bằng cách xem nhu cầu là một biến

ngẫu nhiên tuân theo một phân bố xác suất.
3.3. Thu thập dữ liệu
Khi đã xây dựng xong mô hình, giai đoạn tiếp đó là thu thập các dữ
liệu đầu vào cần thiết cho việc giải mô hình (Acquiring Input Data).
Bởi vì mô hình thể hiện tình huống thực tế nên việc thu thập dữ liệu
chính xác, đầy đủ đặc biệt là với các bài toán có kích thước lớn, là một
công việc quan trọng nhưng thường rất khó khăn. Dữ liệu thu thập
không chính xác sẽ đưa ra các kết quả sai lệch. Các nguồn cung cấp
dữ liệu đầu vào có thể được thu thập từ:
+ Các văn bản, tài liệu, hồ sơ lưu trữ, các báo cáo của các công ty,
của cơ quan;
+ Các ấn phẩm sách báo, tạp chí chuyên ngành, website…;
+ Từ niên giám thống kê, tài liệu hoặc website của Cục Thống kê;
+ Khi phỏng vấn trực tiếp các nhân viên hoặc những người có liên
hệ với công ty;
+ Các phiếu thăm dò ý kiến;
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 18
+ Từ các số liệu thống kê đã được công bố hay đo đếm để lấy mẫu,
thực hiện các phép đo lường/đo đạc trực tiếp để suy ra các thông
số cần thiết.
Trong khi thu thập dữ liệu cần để ý nguyên lý GIGO (Garbage In,
Garbage Out), tức là dù mô hình có tốt đến mấy nhưng dữ liệu tồi thì
cũng cho ra kết quả sai.
* Các khó khăn thường gặp phải trong khi thu thập dữ liệu
Thứ nhất là không biết lấy dữ liệu từ đâu. Dữ liệu cần thiết cho mô
hình không chính xác, không thể thu thập đầy đủ. Ví dụ: Hầu hết các
dữ liệu có được của công ty đều dựa trên các báo cáo của bộ phận kế

toán. Trong lĩnh vực tồn kho, bộ phận kế toán thường thu thập dữ liệu
về dòng tiền cũng như số lượng hàng hóa được lấy ra bán và nhập vào
kho. Trong khi đó các chuyên viên phân tích định lượng lại quan tâm
đến chi phí tồn kho mỗi ngày của một sản phẩm và chi phí mỗi lần đặt
hàng. Do vậy các chuyên viên phân tích định lượng cần phải xử lý dữ
liệu đó cho mục đích riêng của mình.
Thứ hai, các dữ liệu thô thông thường cần phải được xử lý có chọn
lọc. Kết quả có được từ mô hình sẽ không chấp nhận được nếu dữ liệu
không đáng tin cậy.
3.4. Giải bài toán
Tìm giải pháp cho vấn đề nghiên cứu có thể đạt được bằng cách giải
mô hình đã được thiết lập với dữ liệu đã thu thập được nhằm tìm ra
nghiệm tối ưu.
- Việc giải một mô hình toán (Developing a Solution) thường có thể
được thực hiện bằng nhiều phương pháp như sau:
+ Giải phương trình, hệ phương trình hay bất phương trình;
+ Phương pháp “thử và sai” (Trial and error method): thử nhiều
phương pháp giải gần đúng hoặc các giá trị nghiệm khác nhau và so
sánh, chọn ra kết quả tốt nhất.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 19
+ Phương pháp “đếm/liệt kê toàn bộ” (Complete Enumeration):
liệt kê, kiểm nghiệm tất cả các giá trị có thể có của biến số (phương
án), rồi so sánh các phương án để tìm ra nghiệm tối ưu (phương án
tốt nhất).
+ Xây dựng và sử dụng các giải thuật (Algorithm) đã được phát
triển trước đó: Giải thuật (Alogorithm), trước đây còn được gọi là
thuật toán (Algorismus) là tên của một nhà toán học Ả Rập vào thế

kỷ thứ 19. Giải thuật là một chuỗi theo những thứ tự nhất định các
bước hoặc phương thức tiến hành mà nếu thực hiện theo đó thì sẽ
đạt được kết quả trong một thời thời gian hữu hạn.
Sự chính xác của lời giải bài toán phụ thuộc vào tính chính xác của
các dữ liệu đầu vào và mô hình được xây dựng. Nếu dữ liệu đầu vào
chỉ chính xác tới 2 chữ số thì kết quả đầu ra cũng chỉ thể hiện chính
xác đến 2 chữ số. Ví dụ: kết quả của 2,6 chia cho 1,4 sẽ là 1,9 thay vì
là 1,857142857.
* Các khó khăn thường gặp phải trong khi tìm lời giải bài toán
Thứ nhất, việc không hiểu rõ cơ sở toán học của mô hình hay lời
giải khó hiểu đối với nhà quản lý, nhất là những lời giải đặc biệt có thể
dẫn đến việc các nhà quản lý ngần ngại khi ra quyết định.
Thứ hai, thông thường thì mô hình toán chỉ có một lời giải duy nhất
ít được ưa thích trong khi nhà quản lý lại thích có nhiều lời giải để lựa
chọn khi ra quyết định. Do đó, nhà phân tích định lượng cần phải thể
hiện một tập các lời giải và xem xét ảnh hưởng của mỗi lời giải đến
mục tiêu của bài toán. Ngoài ra các yếu tố không định lượng được
cũng thường được cân nhắc khi ra quyết định.
3.5. Thử lời giải
Trước khi một giải pháp được đưa ra phân tích và áp dụng, nó cần
phải được kiểm tra một cách toàn diện (Testing the Solution). Việc
kiểm tra phải bao gồm cả kiểm tra dữ liệu đầu vào và kiểm tra mô
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.
Chương 1. GIỚI THIỆU PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG TRONG QUẢN LÝ XÂY DỰNG
GV.ThS. Nguyễn Thanh Phong - Trường Đại học Mở TP.HCM 20
hình nhằm xác định độ chính xác cũng như mức độ hoàn thiện của dữ
liệu được sử dụng trong mô hình. Một khi dữ liệu không chính xác thì
giải pháp đưa ra sẽ không chắc chắn.
Có rất nhiều phương pháp để kiểm tra dữ liệu đầu vào. Một trong

các phương pháp để kiểm tra tính chính xác của dữ liệu đầu vào là tìm
cách thu thập thêm dữ liệu từ một nguồn thông tin khác với nguồn dữ
liệu ban đầu. Ví dụ như nếu đã thu thập dữ liệu bằng cách phỏng vấn
các chuyên gia, chúng ta có thể thu thập thêm bằng cách lấy mẫu. Hay
nếu bạn đã thu thập tỷ lệ thất nghiệp của một địa phương trên một tạp
chí chuyên ngành, bạn có thể tham khảo ở website của tổng cục thống
kê để so sánh thử xem có sự khác biệt nào hay không?
Sau đó, so sánh nguồn dữ liệu mới này với nguồn dữ liệu nguyên
thủy bằng cách sử dụng các phép kiểm định thống kê. Nếu có sự khác
biệt lớn, dữ liệu đầu vào cần phải được thu thập thêm để đảm bảo độ
chính xác yêu cầu. Trong nhiều trường hợp, dữ liệu đã được kiểm tra
là chính xác nhưng các kết quả của mô hình cho thấy có điểm bất hợp
lý so với thực tế thì mô hình cần phải được kiểm tra tính vững bền
(robustness) và chỉnh sửa sao cho nó phản ánh được đúng với thực
tiễn. Chẳng hạn như bạn đã thu thập chính xác tỷ lệ thất nghiệp của
một địa phương và sử dụng chúng để đưa ra con số dự báo cho giai
đoạn sau. Tuy nhiên, con số dự báo là quá cao và không thực tế. Lúc
này chúng ta cần phải xem xét lại mô hình dự báo của chúng ta và có
thể mô hình này đã có chỗ nào đó không ổn.
Khó khăn thường gặp phải trong khi thử lời giải bài toán đó là
thông thường, lời giải là các dự kiến xảy ra trong tương lai chưa biết
tốt xấu ở mức độ nào, thường phải hỏi ý kiến đánh giá của các nhà
quản lý.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.