PHƯƠNG PHÁP dạy học môn tự NHIÊN và xã hội”

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
“PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI”
TaiLieu.VN Page 1
LỜI MỞ ĐẦU
Hiện nay, để tiếp cận với nền tri thức mới và ứng dụng thành công những thành tựu của
khoa học trên thế giới thì các nước nói chung và Việt Nam nói riêng đòi hỏi phải có
cuộc đổi mới trong hệ thống giáo dục về mục tiêu, nội dung và phương pháp. Chúng ta
cần đào tạo ra một đội ngũ nhân lực vừa hồng vừa chuyên. Không chỉ giỏi về tri thức
khoa học mà còn phải am hiểu những tri thức về xã hội. Môn học Tự nhiên xã hội
trong nhà trường Tiểu học hiện nay giữ vị trí vai trò quan trọng trong việc hình thành
tri thức này.
Thế nhưng hiện nay có nhiều giáo viên chưa thật sự hiểu hết ý nghĩa của việc đổi mới
phương pháp dạy học các môn học nói chung cũng như môn Tự nhiên xã hội nói riêng
nên chưa thật sự quyết tâm từ bỏ thói quen dạy theo kiểu truyền đạt qua sách vở, theo
lối học thụ động.
Có rất nhiều phương pháp dạy học giúp các em chủ động tiếp thu kiến thức nhưng nổi
bật lên trong đó là phương pháp giao việc. Đây là phương pháp giúp các em tự tìm tòi
kiến thức, tự phát hiện và nêu thắc mắc trước khi bước vào tiết học. Giáo viên chỉ là
người hỗ trợ giúp các em kết luận lại và định hướng cho các em đâu là kiến thức đúng.
Phương pháp này rất tích cực và mang nhiều ưu điểm.
TaiLieu.VN Page 2
A. Cấu trúc chương trình môn học:
Bao gồm 3 chủ đề:
- Chủ đề “Con người và sức khỏe ”: học sinh được học về cơ thể người và các cơ quan
trong cơ thể, cách giữ vệ sinh than thể, cách ăn ở, nghỉ ngơi, vui chơi điều độ và an
toàn, phòng tránh một số bệnh tật.
- Chủ đề “Xã hội”: học sinh được học về các thành viên, các hoạt động và các mối quan
hệ trong gia đình, trong trường học, cộng đồng và điều kiện sống ở xã hội, các hoạt
động sinh sống của nhân dân, một số cơ sở hành chính, y tế, giáo dục…Cách giữ vệ
sinh nhà ở, lớp học, trường học , nơi công cộng: cách giữ an toàn cho bản thân và

người khác trong môi trường sinh hoạt và học tập khác nhau.
- Chủ đề “Tự nhiên”: học sinh được học về đặc điểm cấu tạo, môi trường sống của động
thực vật phổ biến: ích lợi và tác hại của chúng đối với đời sống và sức khỏe con người,
một số hiện tượng tự nhiên, sơ lược về mặt trời, ….
Với những chủ đề của môn học trên, tôi thiết nghĩ làm thế nào để các em tiếp cận
kiến thức một cách chủ động nhất và những kiến thức này thật sự là của các em,
không máy móc, không gò bó. Và tự bản thân cấu trúc của chương trình cũng đã có
mục đích giúp cho các em khám phá những kiến thức đơn giản thân thuộc với cuộc
sống của mình. Chính vì thế, tôi nghĩ với vị trí là một giáo viên trực tiếp giảng dạy
và hướng dẫn tôi sẽ tận dụng vốn sống của các em để từ đó tạo nền tảng giúp các
em khám phá ra những kiến thức tưởng chừng như xa lạ nhưng lại vô cùng thân
TaiLieu.VN Page 3
thuộc với chính các em. Qua đó, chính bản thân các em cũng lại khám phá ra mình,
chủ động học tập, chủ động tiếp nhận kiến thức của môn học.
Đó chính là lý do tôi tâm đắc khi lựa chọn phương pháp giao việc trong phân môn
Tự Nhiên Xã Hội.
TaiLieu.VN Page 4
B. Phương pháp giao việc:
1. Thế nào là phương pháp giao việc?
Là phương pháp lôi cuốn học sinh vào các hoạt động đa dạng với những công việc cụ
thể, với những nghĩa vụ xã hội nhất định. Qua đó, học sinh sẽ có điều kiện để thể hiện
những kinh nghiệm vốn có của mình hình thành được những hành vi phù hợp với công
việc được giao, thu nhận kiến thức phù hợp.
2. Cách tiến hành:
 Lựa chọn bài dạy phù hợp với phương pháp giao việc.
 Xây dựng kế hoạch:
Căn cứ vào mục tiêu của bài , điều kiện, phương tiện dạy học cũng như đặc điểm, trình
độ nhận thức của học sinh trong lớp và kinh nghiệm của bản thân mà GV sẽ lập ra hệ
thống câu hỏi và phân chia công việc cho từng nhóm(cá nhân)
Ví dụ: Bài “ Cây gỗ”:

Để đảm bảo mục tiêu bài học giáo viên cần giao việc theo 4 nhóm với các câu hỏi
như sau:
Nhóm 1: Hãy quan sát và tìm hiểu xem những cây có thân lớn thường được trồng ở
đâu?
Nhóm 2: Những cây có thân to ấy có những bộ phận nào? Có giống với những bộ phận
của cây rau và cây hoa không?
Nhóm 3: Hãy hỏi những người thân trong gia đình những cây có thân to ấy tên là gì?
Tìm thêm hình ảnh (nếu có)
Nhóm 4: Những cây có thân to thường có ích lợi gì? Làm được những vật dụng nào?
 Hỗ trợ - Kiểm tra:
Trong quá trình học sinh thực hiện nhiệm vụ của nhóm mình GV cần hỗ trợ gợi ý giúp
các em tìm kiếm thông tin và kiểm tra tiến độ thực hiện của các nhóm. Đồng thời cũng
giúp đỡ các nhóm gặp khó khăn trong quá trình thu nhận thong tin của mình.
 Tiến hành tiết dạy:
TaiLieu.VN Page 5
Trong từng hoạt động,các nhóm sẽ lần lượt trình bày sản phẩm hay thông tin thu thập
được theo điều khiển của GV. Những phần kiến thức học sinh trình bày sẽ là phần mở
đầu cho một hoạt động hoặc sẽ là phần đúc kết kiến thức của hoạt động đó. GV sẽ là
người nhận xét và đúc kết kiến thức của hoạt động.
 Nhận xét – lưu ý – tuyên dương.
3. Ưu – nhược điểm của phương pháp:
 Ưu điểm:
• Học sinh chủ động tìm ra kiến thức.
• Các em không chỉ sử dụng vốn sống của bản thân mà trong quá trình tham gia đi tìm
kiếm thông tin giúp các em tự gây dựng thêm vốn sống cho mình.
• Giáo viên tránh được lối truyền đạt thụ động, không gây hứng thú cho học sinh.
• Tạo được mối liên kết cũng như có sự phối họp giữa gia đình và nhà trường trong quá
trinh giáo dục các em.
• Gây cho học sinh sự đam mê, sự khám phá.
• Rèn kĩ năng chủ động trong việc nắm bắt kiến thức và giúp cho các em khắc sâu kiến

thức hơn.
 Nhược điểm:
- Đối tượng học sinh còn nhỏ nên trong quá
trình tìm tòi kiến thức cần có sự hỗ trợ của gia đình.
- Các em dễ tìm hiểu lan man, không đúng trọng tâm yêu cầu.
- Trình bày chưa logic, mang tính chất liệt kê.
- Dễ dẫn đến việc phân công quá sức với học sinh.
TaiLieu.VN Page 6
- Phải tiến hành thực hiện kéo dài trong một thời gian nhất định.
4. Giải pháp:
a. Cần có sự trao đổi trực tiếp với phụ huynh trong các buổi họp để có sự hỗ trợ, chia
sẻ từ họ trong việc thực hiện phương pháp này:
Ngay trong buổi họp đầu năm, tôi đã có sự chia sẻ các phương pháp học tập đặc trưng
của từng môn học. Thông qua buổi họp, tôi cũng nói rõ mục đích và ý nghĩa của việc
giao việc cho các em. Từ đó, phụ huynh nhìn nhận thấy được ưu điểm và có sự hỗ trợ
nhất định trong suốt năm học. Khi đó phụ huynh cũng giúp tôi định hướng cho các em
thu thập thông tin chính xác hơn, tránh sai mục tiêu của tiết học.
b. Cần xây dựng kế hoạch giảng dạy cụ thể, chi tiết trong việc phân công nhiệm vụ cho
từng nhóm:
Đây là bước chuẩn bị quan trọng nhất. Tôi đã luôn cân nhắc thật kĩ khi giao việc cho
từng cá nhân. Phải cân nhắc lựa chọn bài sao cho phù hợp. Không phải bài học nào
cũng có thể áp dụng phương pháp này. Và lúc này đòi hỏi bản thân tôi phải có sự hiểu
biết về đặc tính và hoàn cảnh của học sinh để tránh gây lúng túng cho học sinh và bản
thân phụ huynh.
c. Giúp học sinh trong quá trình tìm tòi kiến thức. Phải kiểm tra thường xuyên tiến độ
làm việc từng nhóm. Định hướng cho các em tìm kiếm đúng trọng tâm kiến thức
Giáo viên cần trao đổi thường xuyên với các nhóm để có thể hỗ trợ cho các em. Đồng
thời từ đó gợi ý sâu hơn giúp các em hiểu rõ hơn khi trình bày trước lớp.
 Đối với những bài như “Cuộc sống xung quanh”:
GV cần thường xuyên hỏi thăm trao đổi và giúp đỡ cho học sinh, tránh tình trạng học

sinh chỉ tìm hiểu một số nơi các em thích đến mà không chú ý đến những gì bé thấy
trên đường làm cho phần thu thập thông tin không phù hợp, không phong phú.
 Đối với bài: “Con cá”:
TaiLieu.VN Page 7
Để quan sát cá bơi và thở như thế nào GV cần hướng dẫn cho học sinh chú ý đến bộ
phận đầu cá. Gợi ý cho các em ra hồ cá ở vườn trường, hoặc ở nhà mình. Tránh để
học sinh quan sát cá bơi mà không nắm được kiến thực cần nắm.
d. Yêu cầu các nhóm trình bày thử cho giáo viên sau khi hoàn thành. GV sẽ gợi ý giúp
các em trình bày lưu loát hơn:
Trước khi tiết học được tiến hành GV nên đề nghị các em trình bày bài của mình theo
logic. Tránh gây mất thời gian của giờ học vì đôi khi các em lúng túng chưa biết cách
trình bày làm mất hiệu quả của phần thu thập thông tin trong nhóm.
e. Khi giao việc giáo viên cần lưu ý
đến đặc điểm của từng học sinh
như: tính cách, điều kiện sống,
nơi ở ….để tránh giao những nhiệm vụ không phù hợp, quá sức đối với học sinh.
Cần lưu ý đặc điểm của tùng học sinh để giao việc sao cho phù hợp, không gây ảnh
hưởng đến phụ huynh cũng như tâm lý của các em.
TaiLieu.VN Page 8
f. Cần chú ý đến khoảng thời gian sao cho hợp lý:
Khi thực hiện phương pháp này đòi hỏi phải kéo dài trong một thời gian nhưng người
GV chủ động để tránh kéo dài lâu, gây ảnh hưởng và sao nhãng các môn học khác của
các em.
Cần cân đối thời gian hợp lý tránh tình trạng để thời gian tìm thông tin quá dài, hiệu
quả của giao việc sẽ không cao.
Đối với học sinh lớp 1 kiến thức môn Tự Nhiên cũng không quá xa lạ với các em nên
tốt nhất GV chỉ cần giao việc trước một ngày.
KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
1. Về phía học sinh:
- Các em đã biết tìm tòi, sáng tạo trong quá trình thu thập kiến thức của mình.

- Có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các thành viên trong nhóm, bổ sung kiến thức cho
nhau, giúp đỡ nhau cùng khám phá tri thức mới.
- Biết chủ động nắm kiến thức cũng
như chủ động tìm kiếm thông tin
một cách bài bản cho các tiết học tiếp
theo dù không có sự phân công của giáo viên.
- Biết trình bày logic những nội dung mà các em được giao.
TaiLieu.VN Page 9
- Hầu hết các em biết tự khai thác vốn sống của mình cũng như tự làm giàu vốn sống đó
hơn thông qua những tiết học được các em chuẩn bị tốt việc được giao.
- Những em nhút nhát, rụt rè, thụ động đã nhanh nhẹn hơn, tích cực hơn. Biết tham gia
vào mọi hoạt động nhờ có sự hỗ trợ của nhóm cũng như của Giáo viên.
2. Về phía Giáo viên:
Bản thân tôi cũng rất đắn đo khi lựa chọn phương pháp này. Vì đối tượng học sinh của
tôi còn quá nhỏ, các em chưa có ý thức tự học cao. Nếu ứng dụng không khéo sẽ làm
cho học sinh hiểu lầm kiến thức cũng như trở thành gánh nặng cho phụ huynh. Chính
vì thế, tôi luôn tâm niệm làm thế nào để cho học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhẹ
nhàng và chủ động nhất. Thiết nghĩ, GV cần:
- Nắm vững mục tiêu, yêu cầu bài học.
- Nắm vững đặc điểm tâm lý cung như hoàn cảnh của học sinh.
- Học hỏi thêm kinh nghiệm của các bạn đồng nghiệp, tham khảo sách vở để lựa chọn
nhiều hình thức tổ chức giúp các em trong quá trình học tập.
Với những suy nghĩ đó, bản thân tôi cũng đã cảm thấy mình giúp được các em phần
nào trên con đường đi khai thác nguồn tri thức nhân loại.
Đây là một phương pháp tích cực và mang lại hiệu quả cao trong quá trình giảng dạy
của người Giáo viên, đặc biệt là đối với môn Tự nhiên xã hội. Đây là môn học đòi hỏi
các em không chỉ biết lắng nghe mà chính bản thân các em phải tự khám phá những
kiến thức đang ở xung quanh trong đời sống hàng ngày. Từ đó, các em sẽ biết làm chủ
kiến thức của mình.
Để ứng dụng thành công phương pháp này ngoài việc thực hiện tốt các giải pháp trên

GV cần lưu ý lựa chọn bài dạy phù hợp để ứng dụng phương pháp.
TaiLieu.VN Page 10