Slide văn 10 CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA _Thị Hoài

SỞ GD&ĐT TỈNH ĐIỆN BIÊN
TRƯỜNG PTDTNT THPT HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG
BÀI DỰ THI BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ E-LEARNING
Giáo viên: Vũ Thị Hoài
Email:
Điện Biên Đông, tháng 01 năm 2015
CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA
Chương trình Ngữ văn, lớp 10

Tiết 27:
Ca dao than thân,
yêu thương tình nghĩa

- lời thơ trữ tình dân gian,
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
1. Khái niệm
Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
- kết hợp với âm nhạc khi
diễn xướng,
- - sáng tác nhằm diễn tả
thế giới nội tâm của con
người.
Cảnh hát dân ca quan họ Bắc Ninh

2. Nội dung
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
1. Khái niệm
Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
- Diễn tả đời sống tâm
hồn, tư tưởng, tình cảm

của nhân dân…
- - Những bài ca dao than
thân, yêu thương tình
nghĩa.
- - Những bài ca dao hài
hước.
T
h
â
n

e
m

n
h
ư

t
ấ
m

l
ụ
a

đ
à
o
,

P
h
ấ
t

p
h
ơ

g
i
ữ
a

c
h
ợ

b
i
ế
t

v
à
o

t
a
y

a
i
.
K
h
ă
n

t
h
ư
ơ
n
g

n
h
ớ

a
i
,
K
h
ă
n

r
ơ

i

x
u
ố
n
g

đ
ấ
t
.
K
h
ă
n

t
h
ư
ơ
n
g

n
h
ớ

a
i

,
K
h
ă
n

v
ắ
t

l
ê
n

v
a
i
.
K
h
ă
n

t
h
ư
ơ
n
g

n
h
ớ

a
i
,
K
h
ă
n

c
h
ù
i

n
ư
ớ
c


m
ắ
t
.
Đ
è
n

t
h
ư
ơ
n
g

n
h
ớ

a
i
,
M
à

đ
è
n

k
h
ô
n
g

t
ắ

t
.
M
ắ
t

t
h
ư
ơ
n
g

n
h
ớ

a
i
,

M
ắ
t

n
g
ủ

k

h
ô
n
g

y
ê
n
.
Đ
ê
m

q
u
a

e
m

n
h
ữ
n
g

l
o

p

h
i
ề
n
,
L
o

v
ì

m
ộ
t

n
ỗ
i

k
h
ô
n
g

y
ê
n

m

ộ
t

b
ề
.
.
.
Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng gừng hãy còn cay
Đôi ta nghĩa nặng tình dày
Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.

2. Nội dung
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
1. Khái niệm
Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
3. Nghệ thuật
- - Lời ca ngắn gọn, thể lục
bát hoặc lục bát biến thể.
- - Ngôn ngữ gần gũi với lời nói hằng
ngày, giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ.
- - Lối diễn đạt bằng một số công thức
mang đậm sắc thái dân gian.
T
h
â
n

e

m

n
h
ư

c
ủ

ấ
u

g
a
i
,

R
u
ộ
t

t
r
o
n
g

t
h

ì

t
r
ắ
n
g
,

v
ỏ

n
g
o
à
i

t
h
ì

đ
e
n
A
i

ơ
i

,

n
ế
m

t
h
ử

m
à

x
e
m
N
ế
m

r
a

m
ớ
i

b
i
ế

t

r
ằ
n
g

e
m

n
g
ọ
t

b
ù
i
.








H
ỡ
i

c
ô

c
ắ
t

c
ỏ

b
ê
n

s
ô
n
g
,

C
ó

m
u
ố
n

ă

n

n
h
ã
n

t
h
ì

l
ồ
n
g

s
a
n
g

đ
â
y
.

S
a
n
g

đ
â
y

a
n
h

n
ắ
m

c
ổ

t
a
y
,
A
n
h

h
ỏ
i

c
â
u

n
à
y
,

c
ó

l
ấ
y

a
n
h

k
h
ô
n
g
.

Hoa đến kỳ thì hoa phải nở
Đò đã đầy thì đò phải sang sông
Đến duyên thì em phải lấy chồng
Em yêu anh như rứa đó còn mặn nồng thì tùy anh.


2. Nội dung
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
1. Khái niệm
Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
3. Nghệ thuật
- - Lời ca ngắn gọn, thể lục
bát hoặc lục bát biến thể.
- - Ngôn ngữ gần gũi với
lời nói hằng ngày.
- - Giàu hình ảnh so sánh,
ẩn dụ.
- - Lối diễn đạt bằng một số công thức
mang đậm sắc thái dân gian.
Còn duyên (lời cổ) – Dân ca quan họ Bắc Ninh

Xác định khái niệm các thể loại văn học dân gian
dưới đây bằng cách nói tương ứng 2 cột?
A
B
A.Câu nói ngắn gọn hàm súc, phần lớn có hình ảnh, vần,
nhịp, đúc kết kinh nghiệm thực tiễn, thường dùng trong
ngôn ngữ giao tiếp hằng ngày của nhân dân.
B.Lời thơ trữ tình dân gian thường kết hợp với âm
nhạc khi diễn xướng, được sáng tác nhằm diến tả

thế giới nội tâm của con người.
C.Bài văn vần hoặc câu nói thường có vần, mô tả vật
đố bằng những hình ảnh, hình tượng khác lạ để
người nghe tìm lời giải, nhằm mục đích giải trí, rèn
luyện tư duy, cung cấp tri thức về đời sống.
B
Ca dao
A
Tục ngữ
C
Câu đố
Đúng, click để tiếp tục
Đúng, click để tiếp tục
Sai, click để làm lại
Sai, click để làm lại
You answered this correctly!
You answered this correctly!
Your answer:
Your answer:
The correct answer is:
The correct answer is:
You did not answer this
question completely
You did not answer this
question completely
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời
Trả lời
Xóa

Xóa

Quiz
Your Score {score}
Max Score {max-score}
Number of Quiz
Attempts
{total-attempts}
Question Feedback/Review Information Will
Appear Here
Question Feedback/Review Information Will
Appear Here
Review QuizContinue

II. Đọc – hiểu văn bản
1. Bài ca dao số 1
Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
- - Mô thức mở đầu: “Thân
em …” .
- - So sánh “thân em” với
“tấm lụa đào”
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
xác định rõ đây là lời than thân của người phụ nữ,
“Thân em
…”
→ Ý thức về phẩm chất
và số phận của người phụ
nữ trong xã hội cũ.
cách mở đầu như vậy khiến cho lời than thêm
ngậm ngùi, xót xa

có tác dụng nhấn mạnh gây sự chú ý với
người nghe, người đọc
Thân em như hạt mưa rào,
Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa.
Thân em như miếng cau khô,
Kẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày.
Thân em như giếng giữa đàng,
Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.
Đại từ phiếm chỉ “ai”:
không xác định.
Tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ:
số phận chông chênh,
không có gì đảm bảo.
- - Phất phơ giữa chợ.
- - Đại từ phiếm chỉ “ai”

Biện pháp tu từ từ vựng nào được sử dụng
trong bài ca dao số 1?
Đúng, click để tiếp tục
Đúng, click để tiếp tục
Sai, click để làm lại
Sai, click để làm lại
You answered this correctly!
You answered this correctly!
Your answer:
Your answer:
The correct answer is:
The correct answer is:
You did not answer this

question completely
You did not answer this
question completely
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời
Trả lời
Xóa
Xóa
A)
So sánh
B)
Nhân hóa
C)
Điệp ngữ

Quiz
Your Score {score}
Max Score {max-score}
Number of Quiz
Attempts
{total-attempts}
Question Feedback/Review Information Will
Appear Here
Question Feedback/Review Information Will
Appear Here
Review QuizContinue

II. Đọc – hiểu văn bản
1. Bài ca dao số 1

Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
2. Bài ca dao số 4
+ Cấu trúc theo lối vắt dòng
- - Sáu câu thơ đầu
- + Hình ảnh “khăn”
→ Tâm trạng cô gái ngổn
ngang niềm thương, nỗi
nhớ.
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
Sáu câu đầu
Sáu câu đầu
Cấu trúc theo lối vắt dòng
Vật gần
gũi, thân
thiết, vật
bất li thân
của người
phụ nữ.
Láy lại 6 lần từ “khăn”, 3 lần “khăn
thương nhớ ai” như một điệp khúc.
Nỗi nhớ ấy như lan tỏa vào thời gian
và giăng mắc vào không gian.
Hình ảnh “khăn”
Gửi khăn, gửi
áo,
gửi lời,
Gửi đôi chàng
mạng cho
người đàng xa
Nhớ khi khăn

mở trầu trao,
Miệng chỉ
cười nụ
biết bao nhiêu
tình.
Em về,
anh mượn
khăn tay ,
Gói câu tình nghĩa,
lâu ngày sợ quên.
Trông em đã
mấy thu tròn,

Khăn lau
nước mắt
muốn mòn
con ngươi.
Vật trao
duyên,
vật kỉ
niệm gợi
nhớ
người
yêu.

II. Đọc – hiểu văn bản
1. Bài ca dao số 1
Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
2. Bài ca dao số 4
- - Sáu câu thơ đầu

- Bốn câu thơ tiếp
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
Bốn câu tiếp
Bốn câu tiếp
+ Hình ảnh “đèn”
+ Hình ảnh “mắt”
Hình
Hình
ảnh
ảnh
“đèn”
“đèn”
Hình
Hình
ảnh
ảnh
“mắt”
“mắt”
“Đèn thương nhớ ai
Mà đèn không tắt
Mắt thương nhớ ai
Mắt ngủ không yên”
“Đèn
không tắt”
Mắt ngủ
không yên”
→ Nỗi nhớ bộc lộ kín đáo
mà sâu sắc mãnh liêt.
-
Gợi ra hình ảnh đêm khuya.

-
Nỗi nhớ thường trực trong
lòng cô gái.
-
Ngọn đèn không tắt hay chính
nỗi nhớ da diết, khôn nguôi.
- Cửa sổ tâm hồn.
- Có sức gợi cảm sâu xa.

II. Đọc – hiểu văn bản
1. Bài ca dao số 1
Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
2. Bài ca dao số 4
- - Sáu câu thơ đầu
- Bốn câu thơ tiếp
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
- Hai câu cuối
Hai câu cuối
Hai câu cuối
→ Bài ca dao diễn tả cụ
thể, sinh động nỗi niềm
thương nhớ của trai gái
trong tình yêu.
“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn qua đi
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa”
(Xuân Quỳnh, Sóng)
Lo vì sự đổi thay của
người mình yêu

Nỗi lo phiền
Lo vì những hủ tục
xã hội phong kiến
“Khắp nẻo giăng đầy hoa cỏ may
Áo em sơ ý cỏ găm đầy
Lời yêu mỏng mảnh như lời khói
Ai biết lòng người có đổi thay?”
(Xuân Quỳnh, Hoa cỏ may)

1. Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng
nhiều nhất trong bài ca dao số 04?
Đúng, click để tiếp tục
Đúng, click để tiếp tục
Sai, click để làm lại
Sai, click để làm lại
You answered this correctly!
You answered this correctly!
Your answer:
Your answer:
The correct answer is:
The correct answer is:
You did not answer this
question completely
You did not answer this
question completely
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời
Trả lời
Xóa

Xóa
A)
Nhân hóa, điệp ngữ
B)
So sánh, điệp ngữ
C)
Đối lập, điệp ngữ

2. Tại sao “khăn”, “đèn”, “mắt” lại trở thành hình ảnh
biểu tượng trong ca dao?
Đúng, click để tiếp tục
Đúng, click để tiếp tục
Sai, click để làm lại
Sai, click để làm lại
You answered this correctly!
You answered this correctly!
Your answer:
Your answer:
The correct answer is:
The correct answer is:
You did not answer this
question completely
You did not answer this
question completely
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời
Trả lời
Xóa
Xóa

A)
Được lặp đi lặp lại nhiều lần và được cộng đồng
thừa nhận.
B)
Gắn bó gần gũi với nhân dân lao động.
C)
Tạo nên sự nhịp nhàng cho ca dao.

Quiz
Your Score {score}
Max Score {max-score}
Number of Quiz
Attempts
{total-attempts}
Question Feedback/Review Information Will
Appear Here
Question Feedback/Review Information Will
Appear Here
Review QuizContinue

II. Đọc – hiểu văn bản
1. Bài ca dao số 1
Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
2. Bài ca dao số 4
- - Lối nói trùng điệp .
- - Cách nói “ba vạn sáu ngàn
ngày” .
3. Bài ca dao số 6
- - Hình ảnh “muối”,
“gừng”

→ Ca ngợi lối sống tình
nghĩa, thủy chung của
người bình dân xưa.
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
Lối nói trùng điệp
“muối - muối”
“gừng - gừng”
Khẳng định lòng
thủy chung son sắt,
không bao giờ
cách xa.
Hình ảnh “muối”, “gừng”:
- Gia vị quen thuộc trong bữa ăn của
nhân dân ta
- Là vị thuốc dân gian
- Là hương vị tình người trong cuộc
sống từ bao đời nay.
Hình ảnh biểu tượng trong ca
dao chỉ sự thủy chung son sắt
của các cặp vợ chồng.
“ba vạn sáu ngàn ngày” = 100 năm
(một đời người)

Hình ảnh "muối - gừng"
trong bài ca dao số 6 có ý nghĩa gì?
Đúng, click để tiếp tục
Đúng, click để tiếp tục
Sai, click để làm lại
Sai, click để làm lại
You answered this correctly!

You answered this correctly!
Your answer:
Your answer:
The correct answer is:
The correct answer is:
You did not answer this
question completely
You did not answer this
question completely
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục
Trả lời
Trả lời
Xóa
Xóa
A) Là những gia vị trong bữa ăn.
B) Là vị thuốc trong dân gian.
C) Là tình nghĩa của con người.

Quiz
Your Score {score}
Max Score {max-score}
Number of Quiz
Attempts
{total-attempts}
Question Feedback/Review Information Will
Appear Here
Question Feedback/Review Information Will
Appear Here
Review QuizContinue

II. Đọc – hiểu văn bản
III. Tổng kết
Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
Nỗi niềm chua xót, đắng cay và tình cảm yêu thương
chung thủy của người bình dân trong xã hội cũ được
bộc lộ chân tình và sâu sắc qua chùm ca dao than thân,
yêu thương tình nghĩa. Nghệ thuật dân gian đã tô đậm
thêm vẻ đẹp tâm hồn của người lao động trong các câu ca.

HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
- Tìm 5 bài ca dao mở đầu bằng mô típ “Thân em …” và phân biệt
sắc thái ý nghĩa của chúng.
- Tìm thêm những bài ca dao nói về nỗi nhớ người yêu, về cái
khăn để thấy bài “Khăn thương nhớ ai” vừa nằm trong hệ thống
của các bài ca dao đó lại vừa có vị trí đặc biệt, độc đáo riêng.
- Cảm nhận của em sau khi học xong các bài ca dao trong chùm
ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa.

TƯ LIỆU THAM KHẢO
1. Ngữ văn 10, Tập 1, NXB Giáo dục, Hà Nội
2011.
2. SGV Ngữ văn 10, Tập 1, NXB Giáo dục, Hà
Nội 2011.
3. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng
môn Ngữ văn 10, NXB Giáo dục, Hà Nội 2011.