Giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay Luận văn ThS. Triết học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ





BÙI THỊ TUYẾT MINH






GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ TỔ QUỐC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
CHO THANH NIÊN TỈNH HẢI DƯƠNG HIỆN NAY







LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC

HÀ NỘI - 2012

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ




BÙI THỊ TUYẾT MINH





GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ TỔ QUỐC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
CHO THANH NIÊN TỈNH HẢI DƯƠNG HIỆN NAY



LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC




Chuyên ngành: Chủ nghĩa xã hội khoa học
Mã số: 60 22 85

Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐINH QUANG TUẤN







HÀ NỘI - 2012

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
Chương 1. GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ TỔ QUỐC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
CHO THANH NIÊN TỈNH HẢI DƯƠNG HIỆN NAY - MỘT SỐ
VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 7
1.1. Ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa và giáo dục ý thức bảo vệ Tổ
quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay 7
1.1.1. Ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa và biểu hiện của ý
thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của thanh niên tỉnh Hải
Dương hiện nay 7
1.1.2. Sự cần thiết giáo dục ý thức Bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa
cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay 19
1.2. Thực trạng và nguyên nhân giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội
chủ nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay 29
1.2.1. Thực trạng giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa

cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay 29
1.2.2. Nguyên nhân thực trạng giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội
chủ nghĩa cho thanh niên ở tỉnh Hải Dương hiện nay 41
Chương 2. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN GIÁO DỤC Ý THỨC
BẢO VỆ TỔ QUỐC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA CHO THANH NIÊN
TỈNH HẢI DƯƠNG HIỆN NAY 48
2.1. Định hướng giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho
thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay
48
2.1.1.
Mục tiêu, yêu cầu giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay 48
2.1.2.
Phát huy vai trò của các chủ thể trong giáo dục ý thức bảo vệ
Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện
nay 51

2.
1.3. Kết hợp chặt chẽ giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa và giáo dục ý thức pháp luật, đạo đức, ý thức chính trị
cho thanh niên 54
2.1.4. Giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh
niên phải được tiến hành thường xuyên, liên tục và đồng bộ 56
2.1.5.
Đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp tổ chức các hoạt động
giáo dục phù hợp với tâm lý lứa tuổi của thanh niên 57

2.2. Một số giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng giáo dục ý thức bảo vệ
Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện
nay 59

2.2.1. Nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, tư tưởng cho thanh
niên đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa 59
2.2.2. Thường xuyên tổ chức cho thanh niên tham gia vào các hoạt
động thực tiễn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa 63
2.2.3. Xây dựng môi trường chính trị - xã hội lành mạnh để giáo dục
ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải
Dương 66
2.2.4. Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình với nhà trường, xã hội và đơn vị
quân đội trong giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa cho thanh niên ở tỉnh Hải Dương hiện nay 69
2.2.5. Thường xuyên nâng cao ý thức tự giáo dục, tự rèn luyện và tin
tưởng vào khả năng của thanh niên trong xây dựng và bảo vệ
quê hương, bảo vệ đất nước 72
2.2.6. Quan tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho thanh niên
Hải Dương 75
KẾT LUẬN 79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 82
PHỤ LỤC 86




BẢNG QUY ƯỚC CHỮ VIẾT TẮT


BVTQ : Bảo vệ Tổ quốc
CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
CNXH : Chủ nghĩa xã hội
QĐND : Quân đội nhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa







1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Chủ nghĩa Mác-Lênin khẳng định, bảo vệ Tổ quốc XHCN là quy luật
phổ biến của cách mạng XHCN, xây dựng chủ nghĩa xã hội phải đi đôi với
bảo vệ Tổ quốc, là hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam. Hiện
nay, tình hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, chủ nghĩa đế
quốc đứng đầu là đế quốc Mỹ và các thế lực thù địch lợi dụng sự sụp đổ của
CNXH ở Liên Xô và Đông Âu, lợi dụng cuộc chiến chống khủng bố, tấn công
quyết liệt vào độc lập chủ quyền của các quốc gia, dân tộc, đặc biệt là các
nước XHCN còn lại, trong đó có nước ta. Vì vậy, trong khi đặt lên hàng đầu
nhiệm vụ xây dựng đất nước, nhân dân ta luôn nêu cao tinh thần cảnh giác,
củng cố quốc phòng, bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ Tổ
quốc và các thành quả cách mạng.
Sức mạnh bảo vệ Tổ quốc của đất nước ta là sức mạnh tổng hợp của
nhiều yếu tố: Chính trị, quân sự, kinh tế, văn hoá, khoa học công nghệ, kết
hợp sức mạnh trong nước và sức mạnh quốc tế, yếu tố con người với vũ khí
trang bị… Trong đó, yếu tố con người giữ vai trò quyết định. Nhiệm vụ trước
hết và trên hết của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta là phải làm cho ý thức
bảo vệ Tổ quốc được thấm nhuần sâu sắc trong mọi tầng lớp nhân dân, lực
lượng thanh niên là trọng tâm.

Thanh niên là lực lượng xung kích, là thế hệ kế tục cha anh trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh,
phần lớn là do thanh niên. Trong những năm qua, phát huy truyền thống cách
mạng, dân tộc thanh niên Việt Nam đã ra sức học tập, lao động sản xuất, tham
gia tích cực vào các hoạt động chính trị - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
XHCN.


2
Là một tỉnh lớn ở đồng bằng Bắc Bộ, có vị trí chiến lược hết sức quan
trọng. Trong những năm qua Hải Dương đã thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục ý
thức bảo vệ Tổ quốc XHCN cho các tầng lớp nhân dân, nhất là lực lượng
thanh niên, góp phần quan trọng vào thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến
lược của cách mạng Việt Nam trong tình hình mới, xây dựng lực lượng vũ
trang tỉnh ngày càng vững mạnh. Tuy nhiên, trước tác động tiêu cực của kinh
tế thị trường và sự chống phá quyết liệt của kẻ thù bằng “diễn biến hòa bình”,
các chủ thể giáo dục chưa quan tâm đầy đủ công tác giáo dục ý thức bảo vệ
Tổ quốc cho thanh niên trong tỉnh. Hệ quả làm cho một bộ phận thanh niên
nhận thức chưa đúng đắn nhiệm vụ BVTQ, có biểu hiện phai nhạt lý tưởng
cách mạng, tha hóa về đạo đức lối sống, chạy theo lối sống vật chất tầm
thường, buông thả, thờ ơ lãnh đạm đối với các vấn đề chính trị - xã hội, thậm
chí trốn tránh trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ quân sự, đào bỏ ngũ… Ảnh
hưởng đến việc xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ
trang nhân dân và việc hoàn thành nhiệm vụ của các đơn vị quân đội; ảnh
hưởng đến uy tín, truyền thống của địa phương, gia đình và quân đội. Vì vậy,
giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN cho thanh niên tỉnh Hải Dương thực
sự trở nên cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn hiện nay. Đó cũng chính là lý do
để tác giả lựa chọn đề tài “Giáo dục ý thức Bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa
cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay” làm luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài

Bảo vệ Tổ quốc XHCN và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN đã được
C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin, Hồ Chí Minh đề cập trong nhiều tác phẩm.
Trong các văn kiện của Đảng đều có một nội dung xác định rõ quan điểm,
nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Tại Hội nghị lần thứ Tám Ban Chấp hành Trung
ương Đảng khóa IX đã xác định “Nghị quyết về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc
trong tình mới”. Đây là cơ sở lý luận và thực tiễn để toàn Đảng, toàn dân,


3
toàn quân ta nghiên cứu, quán triệt và thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc
trong tình mới, đồng thời là cơ sở để phát huy vai trò của các chủ thể trong
giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh niên ở tỉnh Hải
Dương hiện nay.
Quán triệt đường lối, quan điểm của Đảng về bảo vệ Tổ quốc XHCN,
đã có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết của các tác giả đề cập dưới các
góc độ khác nhau về bảo vệ Tổ quốc XHCN như: “Bảo vệ Tổ quốc trong tình
mới một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Viện khoa học xã hội nhân văn quân
sự, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2003; “Nâng cao chất lượng quán triệt tư
duy mới của Đảng về bảo vệ Tổ quốc cho học viên đào tạo cán bộ chính trị
cấp trung đoàn ở Học viện Chính trị quân sự hiện nay”, đề tài khoa học cấp
Học viện do Tiến sỹ Đặng Bá Minh chủ nhiệm đề tài, Học viện Chính trị quân
sự 2004.
Về ý thức chính trị XHCN, có một số công trình khoa học như: “Phát
triển ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa trong xã hội và quân đội thời kỳ đổi
mới” của PGS - TS Lê Văn Quang, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội - 2001;
“Nâng cao ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa của Quân đội nhân dân Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay” của Nguyễn Hồng Anh, Luận văn thạc sỹ Triết học,
Học viện Chính trị quân sự, Hà Nội, 1995; “Phát huy vai trò của tổ chức công
đoàn trong nâng cao ý thức chính trị xã hội chủ nghĩa của công nhân các
doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn tỉnh Đồng Nai hiện nay”

của Nguyễn Ngọc Liệu, Luận văn thạc sỹ Triết học, Học viện Chính trị quân
sự, Hà Nội, 2004. Đinh Quốc Triệu (2005), “Vai trò của gia đình trong giáo
dục ý thức BVTQ XHCN cho thanh niên ở tỉnh Phú Thọ hiện nay”, Luận văn
văn thạc sĩ Triết học, Học viện Chính trị Quân sự, Hà Nội. Hà Công Chờ
(2007), “Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng kiến thức quốc


4
phòng ở Trường Quân sự Quân khu 7 hiện nay”, Luận văn thạc sĩ Triết học,
Học viện Chính trị Quân sự, Hà Nội.
Các công trình khoa học, bài viết của các tác giả đã đề cập tương đối
toàn diện và có hệ thống về bảo vệ Tổ quốc XHCN; về ý thức xã hội và ý
thức chính trị XHCN; về gia đình, vị trí vai trò, chức năng, mối quan hệ của
gia đình. Đồng thời nêu lên một số phương hướng, giải pháp nhằm xây dựng,
nâng cao nhận thức về bảo vệ Tổ quốc XHCN trong tình hình mới, nâng cao ý
thức chính trị XHCN, ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN cho nhân dân nói chung,
trong quân đội nói riêng.
Tuy nhiên, chưa có một công trình nào đề cập trực tiếp tới giáo dục ý
thức bảo vệ Tổ quốc XHCN cho thanh niên, nhất là ở Hải Dương. Vì vậy, đề
tài “Giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải
Dương hiện nay” mà tác giả lựa chọn là một đề tài độc lập và không trùng lặp
với đề tài, luận văn, luận án đã được công bố.
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
* Mục đích:
Trên cơ sở làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn giáo dục ý thức
bảo vệ Tổ quốc XHCN, đề xuất định hướng và giải pháp cơ bản giáo dục ý
thức bảo vệ Tổ quốc XHCN cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay.
* Nhiệm vụ:
- Làm rõ khái niệm, cấu trúc ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN và giáo dục
ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN cho thanh niên hiện nay.

- Làm rõ sự cần thiết phải giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN cho
thanh niên Hải Dương hiện nay.
- Phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất định hướng, giải pháp cơ
bản giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Hải Dương hiện nay.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn


5
* Đối tượng nghiên cứu: Giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN của
thanh niên Hải Dương.
* Phạm vi nghiên cứu:
Luận văn chỉ nghiên cứu thanh niên hiện sinh sống, học tập và làm việc
trên địa bàn tỉnh Hải Dương, chủ yếu là thanh niên ở các trường THPT, cao
đẳng, Đại học; thanh niên trong các nhà máy xí nghiệp, thanh niên nông thôn
từ năm 2000 đến nay.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận: Luận văn dựa trên cơ sở lý luận Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về bảo vệ
Tổ quốc, ý thức bảo vệ Tổ quốc, vị trí và vai trò của thanh niên trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN.
* Cơ sở thực tiễn: Luận văn kế thừa kết quả nghiên cứu của các công
trình, đề tài khoa học đã được công bố có liên quan; dựa vào báo cáo tổng kết
của các cơ quan, ban ngành của tỉnh Hải Dương; kết hợp với kết quả nghiên
cứu, khảo sát của tác giả về thực trạng giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc cho
thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay.
* Phương pháp nghiên cứu:
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa
duy vật biện chứng và Chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời sử dụng các
phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: lôgíc - lịch sử, phân tích, so
sánh, điều tra xã hội học, tổng kết thực tiễn để làm sáng tỏ góc chính trị - xã

hội của vấn đề nghiên cứu.
6. Đóng góp của luận văn
- Góp phần cung cấp một số vấn đề lý luận và thực tiễn nhằm nâng cao
nhận thức về giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên tỉnh Hải Dương
hiện nay.


6
- Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo và nghiên cứu giảng dạy
trong các nhà trường tại địa phương.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn gồm 2 chương, 4 tiết:
Chương 1: Giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh
niên tỉnh Hải Dương hiện nay - một số vấn đề lý luận và thực tiễn.
Chương 2: Định hướng và giải pháp cơ bản giáo dục ý thức bảo vệ Tổ
quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay.




7
Chương 1
GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ TỔ QUỐC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
CHO THANH NIÊN TỈNH HẢI DƯƠNG HIỆN NAY - MỘT SỐ
VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa và giáo dục ý thức bảo
vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay
1.1.1. Ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa và biểu hiện của ý thức
bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay

Tổ quốc là một địa vực, lãnh thổ sinh sống của một cộng đồng dân cư
(gồm một hay nhiều dân tộc) có cùng ngôn ngữ, văn hoá, truyền thống lịch sử
gắn với một chế độ kinh tế, chính trị, xã hội trong một giai đoạn lịch sử cụ
thể. Tổ quốc bao gồm hai phương diện thống nhất hữu cơ với nhau: những
yếu tố tự nhiên, địa bàn cư trú và hoạt động của một cộng đồng dân cư, gắn
bó với quá trình sống, trưởng thành của nhiều thế hệ người; những yếu tố xã
hội như ngôn ngữ, văn hoá, truyền thống lịch sử và nhất là luôn gắn với một
chế độ kinh tế, chính trị, xã hội nhất định. Tổ quốc không phải là một khái
niệm trừu tượng, “nhất thành bất biến” mà là một phạm trù lịch sử mang nội
dung phong phú: kinh tế, chính trị, văn hoá, ngôn ngữ, địa lý…và luôn luôn vận
động biến đổi, phát triển không ngừng. Mỗi loại hình tổ quốc bao giờ cũng gắn
liền với chế độ kinh tế, chính trị và giai cấp thống trị chế độ xã hội đó. Trong chế
độ xã hội có đối kháng giai cấp, tổ quốc thuộc về giai cấp thống trị, bóc lột.
Không có một Tổ quốc chung cho kẻ thống trị và người bị trị.
Tổ quốc XHCN là một loại hình tổ quốc phát triển cao nhất trong lịch sử
loài người. Tổ quốc XHCN ra đời gắn liền với sự thắng lợi của cuộc cách
mạng XHCN do giai cấp công nhân lãnh đạo. Trong thế kỷ XIX, mặc dù Tổ
quốc XHCN chưa xuất hiện, nhưng C.Mác và Ph.Ăngghen đã chỉ ra cho giai
cấp công nhân cần phải bảo vệ những thành quả cách mạng của mình. Phát


8
triển tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen, V.I.Lênin đã xây dựng học thuyết
bảo vệ Tổ quốc XHCN gắn liền với thực tiễn bảo vệ Chính quyền Xô Viết sau
khi Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 thành công. V.I.Lênin chỉ rõ: “Kể
từ ngày 25 tháng 10 năm 1917, chúng ta là những người chủ trương bảo vệ Tổ
quốc. Chúng ta tán thành “bảo vệ Tổ quốc”, nhưng cuộc chiến tranh mà
chúng ta đang đi tới, là một cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa, bảo vệ chủ nghĩa xã hội với tính cách là Tổ quốc, bảo vệ Nước cộng
hoà Xô Viết với tính cách là một đơn vị trong đạo quân thế giới của chủ nghĩa

xã hội ” [27, tr. 102].
Thực tiễn lịch sử đã chứng minh rằng, từ khi CNXH hiện thực ra đời,
các nước XHCN đã phải thường xuyên chống trả những âm mưu, thủ đoạn và
hành động lật đổ, bao vây, xâm lược của đủ loại thù trong giặc ngoài. Đầu
tiên là nhân dân Nga phải đứng lên trong những năm nội chiến có sự can thiệp
của 14 nước đế quốc (1918 - 1920) và sau này là cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ
đại chống lại phát xít Đức và đồng minh của chúng (1941 - 1945). Khi CNXH
trở thành hệ thống trên thế giới thì cuộc đương đầu với các thế lực thù địch để
bảo vệ CNXH cũng diễn ra vô cùng quyết liệt. Đặc biệt là sự sụp đổ của
CNXH ở Liên Xô và các nước Đông Âu đã chứng minh quy luật khách quan
của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc XHCN.
Ở nước ta, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc được đặt ra ngay từ sau cuộc Cách
mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra
đời. Tiếp đó, chúng ta phải tiến hành cuộc kháng chiến chống Pháp giành độc
lập tự do cho Tổ quốc, bảo vệ thành quả cách mạng. Sau khi miền Bắc được
giải phóng, cả nước tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ xâm lược, bảo vệ
miền Bắc XHCN, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Khi cả nước
độc lập, thống nhất đi lên CNXH, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam
XHCN là hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng nước ta. Điều đó đã chứng


9
minh rằng, bảo vệ Tổ quốc XHCN là một quy luật nhằm giữ vững và phát
triển những thành quả cách mạng mà Đảng và nhân dân ta đã giành được, đó
cũng chính là sự quán triệt sâu sắc mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với
CNXH của cách mạng Việt Nam. Ngay trong bản “Tuyên ngôn độc lập” của
nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Nước
Việt nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự
do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực
lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy” [27, tr. 4].

Vận dụng và phát triển học thuyết bảo vệ Tổ quốc XHCN của chủ nghĩa Mác-
Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ
quá độ lên CNXH của Đảng ta khẳng định: “Xây dựng chủ nghĩa xã hội và
bảo vệ Tổ quốc là hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam. Trong
khi đặt lên hàng đầu nhiệm vụ xây dựng đất nước, nhân dân ta luôn luôn nâng
cao cảnh giác, củng cố quốc phòng, bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã
hội, bảo vệ Tổ quốc và các thành quả cách mạng” [7, tr. 10].
Hiện nay, tình hình thế giới diễn biến hết sức phức tạp và chứa đựng
nhiều yếu tố khó lường. Chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đang đẩy
mạnh chiến lược “diễn biến hoà bình” kết hợp với bạo loạn lật đổ hòng xoá
bỏ các nước XHCN còn lại, trong đó Việt Nam là một trọng điểm.
Nước ta, sau gần 20 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng đã thu
được nhiều thành tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội: tình
hình chính trị - xã hội ổn định; kinh tế phát triển; giữ vững được độc lập, chủ
quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của đất nước, giữ vững an ninh chính trị và
trật tự an toàn xã hội; củng cố được lòng tin của nhân dân đối với Đảng và chế độ
XHCN; động viên được sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân, của cả
hệ thống chính trị tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Những


10
thành tựu đó là kết quả tổng hợp của quá trình thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược
xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN của nhân dân ta.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu quan trọng, đất nước ta phải đối mặt
với nhiều thách thức. Bốn nguy cơ mà Đảng ta chỉ rõ trong Hội nghị giữa nhiệm
kỳ Khóa VII đến nay vẫn tồn tại và diễn biến phức tạp, đan xen, tác động lẫn
nhau, không thể xem nhẹ nguy cơ nào. Trong đó, điều cần nhấn mạnh là: “tình
trạng tham nhũng và sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một
bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đang cản trở việc thực hiện đường lối, chủ
trương, chính sách của Đảng, gây bất bình và làm giảm lòng tin trong nhân dân”

[11, tr. 67]. Lợi dụng tình hình đó, các thế lực thù địch đang ra sức chống phá cách
mạng nước ta, tuyên truyền xuyên tạc đường lối, chủ trương, chính sách của
Đảng, Nhà nước, gây chia rẽ Đảng với nhân dân, đòi thực hiện chế độ đa nguyên,
đa đảng, “phi chính trị hóa” quân đội, từng bước xoá bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng
và chế độ XHCN trên đất nước ta. Hoạt động “diễn biến hoà bình”, bạo loạn lật đổ
của các thế lực thù địch đối với nước ta diễn ra trên tất cả các lĩnh vực: chính trị,
tư tưởng, kinh tế, văn hoá, khoa học, công nghệ, quốc phòng, an ninh …và không
loại trừ hành động can thiệp quân sự, xâm lược của kẻ thù nhằm xoá bỏ độc lập
dân tộc và CNXH của nhân dân ta.
Trước tình hình đó, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN của nhân dân
ta đặt ra những yêu cầu mới. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của
Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: “Bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là bảo vệ
vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ an ninh quốc gia,
trật tự an toàn xã hội và nền văn hoá; bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã
hội chủ nghĩa; bảo vệ sự nghiệp đổi mới và lợi ích quốc gia, dân tộc” [11, tr. 117]. Cụ
thể hóa quan điểm trên, Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương
Đảng khóa IX chỉ rõ sáu mục tiêu của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc XHCN trong giai
đoạn hiện nay: “Một là, bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền thống nhất toàn vẹn


11
lãnh thổ; hai là, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN; ba là, bảo vệ sự
nghiệp đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước; bốn là, bảo vệ lợi ích quốc
gia, dân tộc; năm là, bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và nền văn hoá;
sáu là, giữ vững ổn định chính trị và môi trường hoà bình, phát triển đất nước theo
định hướng XHCN” [2, tr. 45 - 46].
Trong tư duy mới về bảo vệ Tổ quốc của Đảng ta, quan hệ giữa xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc được giải quyết một cách biện chứng. “Theo tư duy mới,
nhiệm vụ quốc phòng ngày nay không chỉ nhằm để chống chiến tranh xâm lược
bảo vệ độc lập, toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền quốc gia mà còn gắn chặt với yêu

cầu thường xuyên bảo vệ an ninh trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, đối
ngoại, khoa học, công nghệ, văn hoá, xã hội. Bảo vệ Tổ quốc gắn liền với bảo vệ
Đảng, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa” [33, tr. 9]. Đó cũng chính là sự nhận thức
sâu sắc quy luật dựng nước đi đôi với giữ nước của dân tộc ta. Ngày nay quy luật
đó được thể hiện ở hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng CNXH và bảo vệ vững
chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. Xây dựng đất nước giàu mạnh theo con đường
XHCN tạo ra khả năng bảo vệ tốt nhất. Bởi lẽ sức mạnh bảo vệ Tổ quốc là sức
mạnh tổng hợp về chính trị, tư tưởng, kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an
ninh, đối ngoại; là sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc, của cả hệ thống chính
trị do Đảng lãnh đạo. Sức mạnh tổng hợp đó chỉ có thể có được thông qua công
cuộc xây dựng đất nước theo định hướng XHCN. Bảo vệ Tổ quốc XHCN là công
việc thường xuyên gắn với xây dựng CNXH tạo thành một chỉnh thể thống nhất
của quá trình đổi mới vì độc lập dân tộc và CNXH.
* Ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong bộ óc con người
thông qua lao động, ngôn ngữ; ý thức là sản phẩm xã hội, là một hiện tượng
xã hội. Chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng, ý thức là sự phản ánh hiện thực
khách quan vào trong bộ óc con người một cách năng động sáng tạo, ý thức


12
không phải là bản sao giản đơn, thụ động, máy móc hiện thực; ý thức là của
con người, mà con người là một thực thể xã hội năng động sáng tạo, ý thức
phản ánh thế giới khách quan trong quá trình con người tác động cải tạo thế
giới. Ý thức không phải là một hiện tượng tự nhiên thuần tuý mà là một hiện
tượng xã hội bắt nguồn từ thực tiễn lịch sử - xã hội, phản ánh những quan hệ
xã hội khách quan. C.Mác cho rằng: “Ngay từ đầu ý thức đã là một sản phẩm
xã hội, và vẫn là như vậy chừng nào con người còn tồn tại” [25, tr. 43].
Như vậy, bản tính tự nhiên của con người thông qua hoạt động lao động
sản xuất, trao đổi ngôn ngữ, giao tiếp và các quan hệ xã hội được hình thành và

bộc lộ ra, được xã hội hóa trở thành các phẩm chất xã hội của con người - bản
chất người. C.Mác khẳng định “Trong tính hiện thực của nó, bản chất con
người là tổng hoà những quan hệ xã hội” [25, tr. 66]. Và vì vậy, ý thức của con
người là một hiện tượng lịch sử, là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan,
nảy sinh, tồn tại và phát triển gắn liền với quá trình phát triển của lịch sử - xã
hội, phản ánh tồn tại xã hội trong từng giai đoạn của lịch sử nhất định.
Ý thức có kết cấu phức tạp, bao gồm nhiều thành tố quan hệ với nhau.
Nghiên cứu cấu trúc của ý thức bao gồm các yếu tố: Tri thức, tình cảm, ý chí.
Trong đó tri thức là nhân tố cơ bản, cốt lõi, là kết quả của quá trình con người
nhận thức thế giới, phản ánh thế giới. Tri thức có nhiều lĩnh vực khác nhau như tri
thức về tự nhiên, xã hội, con người… và nhiều cấp độ như tri thức cảm tính và lý
tính, tri thức kinh nghiệm và lý luận, tri thức tiền khoa học và khoa học.
Tuy nhiên, tác động của thế giới đến con người không chỉ đem lại tri thức
về thế giới mà còn đem lại tình cảm của con người về thế giới. Tình cảm là những
thái độ, cảm xúc của con người đối với sự vật, hiện tượng của hiện thực khách
quan. Tình cảm tham gia vào mọi hoạt động và trở thành một động lực quan
trọng của hoạt động con người. Tri thức có biến thành tình cảm mãnh liệt thì mới
đạt đến độ sâu sắc và phải thông qua tình cảm thì tri thức mới biến thành hành
động thực tế, mới phát huy được sức mạnh của mình.


13
Ý chí là điểm hội tụ của tri thức và tình cảm hướng vào hoạt động của con
người. Ý chí là mặt năng động của ý thức, biểu hiện ở năng lực thực hiện những
hành động có mục đích. Ý chí là hình thức tâm lý điều chỉnh hành vi tích cực nhất
ở con người (trong ý chí có cả mặt năng động của tri thức, lẫn mặt năng động của
tình cảm, đạo đức). Nhờ ý chí mà con người biến đổi được tự nhiên và xã hội, tạo
ra được những giá trị vật chất và tinh thần, thực hiện được những chuyển biến và
có được những phát hiện trong khoa học.
Ý thức BVTQ là một loại hình của ý thức xã hội, được hình thành, phát

triển gắn liền với quá trình xây dựng, phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Ý thức
bảo vệ Tổ quốc phản ánh nội dung, yêu cầu của nhiệm vụ nhiệm vụ bảo vệ Tổ
quốc trên cả hai phương diện tự nhiên - lịch sử và chính trị - xã hội. Ý thức BVTQ
phản ánh lợi ích kinh tế và chính trị của giai cấp thống trị, giai cấp thống trị không
thể duy trì được sự thống trị của mình nếu như không xác lập những lợi ích cơ bản
của mình và không có ý thức bảo vệ những lợi ích căn bản đó. Trong cách mạng
XHCN, sau khi giai cấp công nhân và nhân dân lao động giành được chính quyền,
thiết lập chuyên chính vô sản, bắt đầu sự nghiệp xây dựng CNXH, đồng thời phải
tiến hành bảo vệ Tổ quốc XHCN.
Ý thức bảo vệ Tổ quốc là một loại hình của ý thức xã hội XHCN, phản
ánh tính tất yếu khách quan, yêu cầu và nhiệm vụ cách mạng xã hội chủ nghĩa. Ý
thức bảo vệ Tổ quốc XHCN nảy sinh từ phong trào đấu tranh của giai cấp công
nhân và nhân dân lao động vì mục tiêu CNXH, được học thuyết Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh soi đường nhằm chống lại sự xâm lược, bao vây, chống phá
của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đối với Tổ quốc XHCN. Việc
nhận thức và quyết tâm hiện thực hóa quan điểm, đường lối bảo vệ Tổ quốc
của Đảng Cộng sản trên thực tiễn cũng là một nhân tố quan trọng của ý thức
bảo vệ Tổ quốc XHCN.
Như vậy, ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN là tổng hòa tri thức, tình cảm
và ý chí bảo vệ Tổ quốc thông qua hoạt động của con người, thể hiện chủ


14
nghĩa yêu nước Việt Nam XHCN, độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, bảo vệ
vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ đất nước gắn
với bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN vì mục tiêu dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Ý thức bảo vệ Tổ quốc phản ánh quy luật dựng nước phải đi đôi với giữ
nước trong lịch sử dân tộc, ngày nay là xây dựng CNXH gắn chặt với bảo vệ
Tổ quốc XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng. Ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN

được xây dựng trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
kế thừa truyền thống yêu nước, quyết tâm giữ nước, không chịu mất nước,
không chịu làm nô lệ đã được hun đúc trong suốt mấy ngàn năm dựng nước,
giữ nước của dân tộc.
Ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN bao gồm tri thức, tình cảm và ý chí.
Thứ nhất, tri thức bảo vệ Tổ quốc XHCN, đó là sự hiểu biết về truyền
thống lịch sử dân tộc mà dòng chủ lưu của nó là truyền thống yêu nước, truyền
thống đoàn kết muôn người như một, quyết tâm giữ nước, không chịu khuất
phục trước sự xâm lược của kẻ thù. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Dân ta phải
biết sử ta. Sử ta dạy cho ta những chuyện vẻ vang của tổ tiên ta. Dân tộc ta là con
Rồng cháu Tiên, có nhiều người tài giỏi đánh Bắc dẹp Nam, yên dân trị nước
tiếng để muôn đời… Sử ta dạy cho ta bài học này: lúc nào dân ta đoàn kết muôn
người như một thì nước ta độc lập, tự do. Trái lại lúc nào dân ta không đoàn kết
thì bị nước ngoài xâm lấn” [27, tr. 216 - 217].
Từ hiểu biết về lịch sử, hình thành niềm tự hào về đất nước, dân tộc, con
người Việt Nam. Đảng ta khẳng định: “Chúng ta tự hào về dân tộc ta - một dân
tộc anh hùng, thông minh và sáng tạo; tự hào về Đảng ta - Đảng Cộng sản Việt
Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện - một lòng một
dạ chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân”
[12, tr. 64]. Sự hiểu biết đó, là động lực tinh thần thúc đẩy mạnh mẽ mỗi nguời


15
dân Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ thấy rõ niềm vinh dự cùng trách nhiệm, nghĩa
vụ bảo vệ Tổ quốc XHCN.
Sự giác ngộ lý tưởng cách mạng, mục tiêu cách mạng xã hội chủ nghĩa;
quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chủ
trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về bảo vệ Tổ quốc XHCN, nhất là về
đường lối tiến hành chiến tranh nhân dân, xây dựng nền quốc phòng toàn dân và
xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân vững mạnh; tích cực đấu tranh trên mặt

trận chính trị, tư tưởng chống lại các quan điểm sai trái, phản động, bảo vệ chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ XHCN,
bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc và sự nghiệp đổi mới đất nước.
Thứ hai, tình cảm, thái độ và sự đòi hỏi bên trong đối với nhiệm vụ sẵn
sàng bảo vệ Tổ quốc. Đây là nhu cầu sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ
quốc, là nguồn gốc của tính tích cực hành động thực hiện trách nhiệm và nghĩa
vụ bảo vệ Tổ quốc. Tình cảm, thái độ luôn gắn với nhu cầu, động cơ, mục đích
của con người.
Nhu cầu bảo vệ Tổ quốc XHCN được biểu hiện như: Sẵn sàng bảo vệ Tổ
quốc, xả thân vì nền độc lập tự do của Tổ quốc; sẵn sàng bảo vệ đường lối, chủ
trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; bảo vệ nhân dân, bảo vệ sự
nghiệp xây dựng đất nước theo định hướng XHCN. Sẵn sàng bảo vệ tổ chức
Đảng, chính quyền địa phương, bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội…
Sẵn sàng nhận và làm theo các yêu cầu khi Tổ quốc đòi hỏi.
Tuy nhiên, để có được tình cảm, thái độ và sự đòi hỏi bên trong đối với nhiệm
vụ bảo vệ Tổ quốc XHCN thì trước hết nó phải được vun đắp từ tình yêu thương con
người, đồng loại, tình yêu gia đình, làng xóm, quê hương - nơi chôn nhau cắt rốn,
mảnh đất đã chịu nhiều nắng mưa để nuôi ta lớn từng ngày, từ đó mà nâng niu, giữ
gìn, quyết tâm bảo vệ gia đình, quê hương, đất nước.
Thứ ba, bằng ý chí và các hành động tích cực cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc
XHCN như: Tích cực tham gia đăng ký nghĩa vụ quân sự; tham gia lực lượng dân


16
quân tự vệ, luyện tập các phương án chiến đấu phòng thủ ở địa phương; đăng ký dự
bị động viên; tích cực đấu tranh chống các hành động phá hoại của kẻ thù và các
loại tội phạm. Trong các lực lượng vũ trang, biểu hiện ở tinh thần tích cực luyện tập
kỹ thuật, chiến thuật, chấp hành nghiêm kỷ luật, tích cực bảo vệ các đường lối, quan
điểm của Đảng, bảo vệ bí mật quốc gia, bí mật quân đội… đấu tranh chống lại sự
phá hoại của các thế lực thù địch đối với cách mạng nước ta.

Ý chí bảo vệ Tổ quốc XHCN của con người Việt Nam hôm nay là sự kết
tinh và được lưu truyền lại của bao thế hệ đi trước. Trong lịch sử dựng nước và giữ
nước của dân tộc ta, các thế hệ cha anh luôn luôn nêu cao ý chí tự lực tự cường,
quyết chiến, quyết thắng chống thiên tai địch họa, thoát khỏi nghèo đói, thoát khỏi
cảnh bị áp bức, nô lệ. Là ý chí và nghị lực của một dân tộc biết trân trọng, giữ gìn
giang sơn xã tắc để lại cho muôn đời sau. Trong thời bình, tổ tiên ta lấy “khoan thư
sức dân làm kế sâu rễ bền gốc”, trọng “nhân nghĩa cốt ở yên dân,” chăm lo cho
dân để “thôn cùng xóm vắng không tiếng oán sầu”, “vỗ yên trăm họ”, đưa đất
nước phát triển hưng thịnh. Khi giặc đến phải thực hiện “Vua tôi đồng lòng, anh
em hoà thuận”, cả nước “nghênh địch”, vì thế đã chiến thắng bao kẻ thù xâm lược,
viết nên những trang sử oanh liệt của dân tộc.
Như vậy, ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN là biểu hiện nhân tố chính trị tinh
thần của con người Việt Nam hiện đại, là một thành tố cấu thành nhân cách được
thể hiện ở ý thức tự giác về quyền lợi, trách nhiệm, nghĩa vụ của mỗi công dân đối
với sự tồn vong của đất nước. Vì vậy, nó là phẩm chất chính trị, đạo đức của nhân
cách và được thể hiện ở hành vi hoạt động của con người Việt Nam .
* Biểu hiện ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN của thanh niên ở tỉnh Hải
Dương hiện nay.
Thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, là nguồn lực chủ yếu thúc đẩy sự
phát triển của xã hội và là người chủ tương lai của đất nước. Đánh giá vị trí, vai
trò của thanh niên trong sự nghiệp đổi mới, Đảng ta khẳng định: “Sự nghiệp đổi
mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng


17
trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo
con đường xã hội chủ nghĩa hay không, phần lớn tùy thuộc vào lực lượng thanh
niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên; công tác thanh niên là vấn
đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của
cách mạng” [10, tr.82].

Xem xét ý thức BVTQ của thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay phải đặt
trong mối quan hệ tác động với hoàn cảnh, điều kiện và môi trường xã hội, trong
điều kiện phát triển mạnh mẽ về thông tin, sự mở rộng hợp tác giao lưu kinh tế,
văn hoá giữa nước ta với thế giới, giữa các địa phương trong cả nước. Ý thức
BVTQ xã hội chủ nghĩa của thanh niên tỉnh Hải Dương được biểu hiện trên các
nội dung sau:
- Về tri thức, đây là thành tố cơ bản đầu tiên của ý thức bảo vệ Tổ quốc
XHCN, có vai trò rất quan trọng đối với hoạt động của thanh niên. Mọi sự thành
công hay thất bại đều bắt đầu từ sự hiểu biết của con người. Có tri thức, hiểu biết
mới có cơ sở để hình thành, củng cố, phát triển niềm tin và ý chí quyết tâm
BVTQ. Vì vậy, biểu hiện đầu tiên về tri thức bảo vệ Tổ quốc của thanh niên tỉnh
Hải Dương là sự nhận thức sâu sắc trách nhiệm, nghĩa vụ bảo vệ gia đình, quê
hương, đất nước, hiểu biết, nắm vững hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng,
nhiệm vụ bảo vệ tỉnh Hải Dương trong thời kỳ mới; nhận thức rõ mục tiêu, nội
dung và những vấn đề chiến lược, sách lược, những thời cơ thuận lợi và cả những
thách thức khó khăn trong bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN hiện nay.
Bên cạnh đó, mỗi thanh niên phải có nhận thức đúng đắn vị trí, chiến lược
quan trọng của tỉnh Hải Dương trong sự nghiệp xây dựng và BVTQ, hiểu rõ
truyền thống lịch sử anh hùng của quê hương. Nhận thức rõ bản chất, âm mưu,
thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, nhất là hiểu rõ và thấy được bản
chất, âm mưu thủ đoạn chiến lược “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của chủ
nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch chống phá nước ta.


18
Tri thức BVTQ của thanh niên tỉnh Hải Dương được hình thành, phát
triển từ thấp đến cao. Từ những nhận thức, hiểu biết thông thường (cảm tính)
về BVTQ phát triển thành nhận thức, hiểu biết ở trình độ lý tính. Biểu hiện
cao nhất của hiểu biết là sự giác ngộ về dân tộc, giai cấp và trách nhiệm nghĩa
vụ công dân đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN của thanh

niên tỉnh Hải Dương hiện nay.
Tình cảm, niềm tin của thanh niên Hải Dương đối với sự nghiệp bảo vệ
Tổ quốc XHCN được biểu hiện ở tình yêu gia đình, quê hương, đất nước,
niềm tin sâu sắc vào sự lãnh đạo của Đảng, vào con đường phát triển của đất
nước theo định hướng XHCN. Có niềm tin mới tạo động lực cho thanh niên
vượt qua mọi khó khăn, gian khổ để học tập và rèn luyện trở thành những
công dân có ích cho xã hội. Lênin đã từng nói: Thiếu nó (niềm tin) thì người
đó sẽ không làm được việc gì cả.
Niềm tin, lý tưởng là biểu hiện cao của thái độ tình cảm đối với Đảng, với
chế độ XHCN. Nó hình thành và phát triển trong quá trình giác ngộ từ lợi ích dân
tộc đến lợi ích giai cấp, lợi ích bản thân, gia đình, quê hương đến lợi ích đất nước.
Đó là lý tưởng, hoài bão, khát vọng của mỗi thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay.
Tình cảm, thái độ của thanh niên Hải Dương được thể hiện ở sự đồng tình với
đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về bảo vệ Tổ
quốc, về những vấn đề liên quan đến lợi ích, vận mệnh của Tổ quốc, về sự phát
triển ngày càng giàu đẹp của tỉnh Hải Dương. Tình cảm, niềm tin của thanh niên
thể hiện ở tình yêu đất nước, Tổ quốc của mình, tình yêu đó được bộc lộ ở tinh
thần vươn lên trong học tập, rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, nâng cao trình độ, kiến
thức để chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu, góp phần làm cho đất nước không ngừng
phát triển.
Tinh thần cảnh giác trước mọi âm mưu, thủ đoạn phá hoại của các thế lực
thù địch trong và ngoài nước chống phá sự nghiệp xây dựng và BVTQ cũng là
biểu hiện của thái độ tích cực của thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay.


19
Ý chí quyết tâm của thanh niên Hải Dương đối với sự nghiệp BVTQ được
biểu hiện ở năng lực thực hiện những hành động có mục đích, có kết quả và đòi
hỏi phải có sự nỗ lực cao; năng lực này không phải tự nhiên ai cũng có và có như
nhau. Ý chí là sự phản ánh các điều kiện khách quan dưới hình thức các mục

đích hành động, là hình thức tâm lý điều chỉnh hành vi tích cực nhất ở con người
phù hợp với mục đích và yêu cầu của xã hội.
Ý chí quyết tâm BVTQ của thanh niên tỉnh Hải Dương được biểu hiện
ở tính độc lập tự chủ, tự lực tự cường; tính tích cực, tìm tòi sáng tạo. Trong
hoạt động thực tiễn, tham gia với trách nhiệm cao vì sự phát triển của quê
hương, đất nước; đấu tranh kiên quyết với các tệ nạn xã hội, giữ gìn bản sắc
văn hoá dân tộc; tích cực học tập để nâng cao kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp;
quyết tâm khắc phục khó khăn sẵn sàng tham gia các nhiệm vụ quốc phòng -
an ninh ở địa phương và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở các đơn vị quân đội. Tích
cực đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch
chống phá cách mạng Việt Nam, kiên quyết lên án, vạch mặt những kẻ kích
động, lôi kéo thanh niên gây mất ổn định chính trị - xã hội.
Để xây dựng ý chí bảo vệ Tổ quốc XHCN của thanh niên tỉnh Hải Dương
là một quá trình công phu, từ việc học tập, rèn luyện và thử thách trong những
điều kiện khó khăn, phức tạp khác nhau của cuộc sống và sự giáo dục, bồi dưỡng
thường xuyên của cấp uỷ, chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội trong tỉnh.
1.1.2. Sự cần thiết giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa
cho thanh niên tỉnh Hải Dương hiện nay
* Khái niệm giáo dục:
Giáo dục là một hiện tượng xã hội, là quá trình tác động có mục đích,
có kế hoạch mang tính tự giác, chủ động đến con người, đưa đến sự hình
thành và phát triển tâm lý, ý thức, nhân cách con người. Theo nghĩa rộng giáo
dục là toàn bộ tác động của các chủ thể xã hội (gia đình, nhà trường, xã hội)
đến con người. Theo nghĩa hẹp, giáo dục được hiểu là quá trình tác động đến


20
tư tưởng, đạo đức, hành vi của con người. Sự tác động của các chủ thể giáo
dục đến đối tượng giáo dục nhằm nâng cao nhận thức, xây dựng phẩm chất
nhân cách theo mô hình, mục tiêu giáo dục đã được xác định.

Như vậy, giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN cho thanh niên tỉnh
Hải Dương hiện nay là hoạt động tự giác của các chủ thể giáo dục tác động
vào thanh niên nhằm nâng cao nhận thức, xây dựng tình cảm, động cơ, thái
độ, trách nhiệm và ý chí quyết tâm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ Tổ
quốc XHCN.
Sự hình thành, phát triển ý thức bảo vệ Tổ quốc XHCN của thanh niên
tỉnh Hải Dương chịu sự chi phối của nhiều yếu tố, cả yếu tố chủ quan và yếu
tố khách quan. Chủ thể giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên là gia
đình, nhà trường và xã hội. Mỗi chủ thể có vị trí, vai trò riêng, song có mối
quan hệ biện chứng cùng tác động tích cực đến việc hình thành, phát triển ý
thức bảo vệ Tổ quốc của thanh niên. Các chủ thể thông qua các nội dung, biện
pháp, hình thức và phương pháp, tác động đến nhận thức, tình cảm, động cơ,
nhu cầu và hành động tích cực của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc.
Đảng ta xác định: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những
động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều
kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội,
tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững” [11, tr.108-109]. Vì vậy, chiến lược
phát triển kinh tế - xã hội, Đảng ta chỉ rõ: “Đối với thế hệ trẻ, chăm lo giáo
dục, bồi dưỡng, đào tạo phát triển toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức,
lối sống, văn hoá, sức khỏe, nghề nghiệp; giải quyết việc làm, phát triển tài
năng và sức sáng tạo, phát huy vai trò xung kích trong sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc” [11, tr.126]. Đây chính là định hướng cơ bản phát huy vai trò
của các chủ thể trong giáo dục thanh niên Hải Dương thực hiện nhiệm vụ xây