ĐỀ VĂN VỀ TP SỐ PHẬN CON NGƯỜI

ĐỀ VĂN VỀ TP SỐ PHẬN CON NGƯỜI
(Sô-lô-khôp, trích)
Hỏi:: Em hãy cho biết cuộc đời đã ảnh hưởng
đến sự nghiệp văn chương của tác giả Sô-lô-khốp
như thế nào? Nêu hoàn cảnh ra đời và tóm tắt tác
phẩm Số phận con người?
Trả lời:M.A.Sôlôkhôp (1905-1984)là nhà văn
Nga lỗi lạc.Ông sinh ra và lớn lên ở tỉnh Rôxtôp thuộc
vùng thảo nguyên sông Đông và gắn bó với vùng đất trù
phú đậm bản sắc văn hoá của người cô dắc này trong
những bước chuyển mình đau đớn và phức tạp của lịch
sử.Chưa được 17 tuổi nhưng trong nội chiến Sô-lô-khôp
đã làm thư kí uỷ ban xã,xoá nạn mù chữ,trưng thu lương
thực chống đói…Năm 17 tuổi,ông lên Mat-xcơ-va làm
nhiều nghề vất vả như đập đá ,khuân vác ,kế toán để thực
hiện giấc mơ viết văn.Năm 21 tuổi, Sôlôkhôp đã có hai
tập truyện ngắn viết về vùng sông Đông là Truyện sông
Đông và Thảo nguyên xanh. Năm 22 tuôỉ , Sôlôkhôp trở
về quê và bắt đầu viết bộ tiểu thuyết sử thi 4 tập Sông
Đông êm đềm.Bộ tiểu thuyết hoàn thành năm 1940 lúc
Sôlôkhôp 35 tuổi và ngay lập tức được tặng giải thưởng
quốc gia.
-Chiến tranh vệ quốc chống phát xít Đức bùng
nổ,Sôlôkhôp tham gia với tư cách là phóng viên chiến
tranh theo sát Hồng quân trên nhiều mặt trận. Sau chiến
tranh,ông lại lăn mình vào những hoạt động xã hội ở địa
phương .Vốn sống ấy giúp ông viết thành công tác phẩm
Số phận con người thể hiện cách nhìn về cuộc sống và
chiến tranh một cách toàn diện ,chân thực.
-Nét nổi bật trong phong cách nghệ thuật của
Sôcôlốplà viết đúng sự thật dù đôi khi sự thật đó khắc

nghiệt, cay đắng.Ông coi sứ mạng cao cả nhất của nghệ
thuật là ca ngợi nhân dân .Do những cống hiến nghệ
thuật to lớn, năm 1965,Sôlôkhôp được nhận giải Noben
về văn học.
2- Tác phẩm:
a-Hoàn cảnh ra đời :
Truyện ngắn Số phận con người của Sôlôkhốp
hoàn thành năm 1957 mở ra một chân trời mới cho văn
học Nga, thể hiện cách nhìn cuộc sống và chiến tranh
một cách toàn diện ,chân thực.
b-Tóm tắt tác phẩm:
Xôcôlốp là một chiến sĩ Hồng quân Liên xô từng
tham gia nội chiến. Cha mẹ, anh chị của anh đều chết
trong nạn đói.Xôcôlốp trải qua nhiều nghề để kiếm
sống .Rồi anh có vợ, có ba con và xây được một ngôi nhà
,sống hạnh phúc.
Khi chiến tranh vệ quốc chống phát xít bùng nổ,
anh ra trận .Chiến đấu chừng một năm,anh bị thương hai
lần rồi bị bắt làm tù binh,bị đoạ đày trong các trại tập
trung của phát xít Đức.Năm 1944,bọn phát xít Đức thua
to,phải dùng cả tù binh làm lái xe.Xôcôlốp đã cướp
xe,bắt sống tên thiếu tá phát xít, trốn thoát.Về tới đợn
vị,anh mới hay tin ngôi nhà anh bị bom phát xít nổ tan
tành,vợ và hai con gái bị bom giết hại.Niềm hi vọng cuối
cùng của anh là đứa con trai bây giờ đã là một đại uý
pháo binh nhưng rồi nó cũng hi sinh ngay trong ngày
chiến thắng.
Chiến tranh kết thúc ,Xôcôlôp giải ngũ. Anh
không về quê hương mà đến ở nhờ nhà một người bạn và
làm nghề lái xe để kiếm sống. Ở đây,anh đã nhận Vania,

một đứa bé mồ côi năm tuổi làm con nuôi.Việc chăm sóc
bé tuy vất vả nhưng có nó anh mới thấy hạnh phúc .Trái
tim rệu rã của anh dường như êm dịu lại.Còn bé Vania
tưởng tìm được bố ruột của mình nên quấn quít bên bố
không rời.Trong một lần lái xe,anh va phải một con bò
và bị tước bằng lái. Hai bố con lại dắt nhau đi nơi khác
kiếm sống.Bé Vania hồn nhiên vô tư còn anh phải gượng
chống chọi với nỗi đau buồn và bệnh tim để sống và làm
chỗ dựa cho chú bé.
Hỏi:Hoàn cảnh và tâm trạng của nhân vật An-
đrây Xô-cô-lốp sau khi chiến tranh kết thúc và trước
khi gặp bé Vania được miêu tả như thế nào.
Trả lời: Hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lôp
sau khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé
Vania :
-Hoàn cảnh của Xôcôlốp khi chiến tranh kết thúc thật
bi đát: Vợ và hai con gái bị bom phát xít giết hại ,ngôi
nhà êm ấm xưa kia nay chỉ còn là một hố bom. Niềm vui
sướng và niềm hi vọng cuối cùng của anh là đứa con trai
đang là sĩ quan pháo binh cũng hi sinh ngay trong ngày
chiến thắng. Anh thấy như trong con người mình “có cái
gì đó vỡ tung ra”, anh sống như người mất hồn. Bản thân
anh lại đã hai lần bị thương ,bị đày đoạ trong trại tập
trung của phát xít,bây giờ lại còn bị bệnh tim hành hạ.
-Trước nỗi đau thể xác và tinh thần quá lớn như thế
nên điều dễ hiểu là anh đã quen với việc mượn rượu giải
sầu. Sự tuyệt vọng và nỗi cô đơn rất dễ đẩy anh đến vực
thẳm của sự nghiện rượu và chán đời nếu không có nghị
lực. Biểu dương nhân dân anh hùng nhưng Sôlôkhôp
cũng đã không ngần ngại khi nói đến cái giá rất đắt

của chiến thắng, đến nỗi đau tột cùng của con người
do chiến tranh gây ra.
Việc Xô-cô-lôp nhận bé Vania làm con nuôi
đã tác động lớn lao đến hai cha con như thế nào
Việc Xôcôlốp nhận bé Va-ni-a làm con nuôi đã có
tác động mạnh mẽ và lớn lao đến hai cha con .Trước
khi gặp Xôcôlốp,bé Vania là một chú bé mồ côi không
nơi nương tựa, ai cho gì thì ăn nấy , bạ đâu ngủ đó.
Trong cái nhìn của Xôcôlốp thì “…thằng bé rách bươm
xơ mướp.Mặt mũi thì bê bết nước dưa hấu ,lem luốc bụi
bặm,bẩn như ma lem ,đầu tóc rối bù nhưng cặp mắt - cứ
như những ngôi sao sáng ngời sau trận mưa
đêm!”.Những chi tiết nghệ thuật trên được chọn lọc để
bộc lộ sự xót thương và lòng yêu mến của Xôcôlốp đối
với chú bé.
Khi nghe tin bố mẹ nó đều chết trong chiến
tranh,những giọt nước mắt nóng hổi sôi lên trong mắt
Xôcôlốp và lập tức anh quyết định sẽ nhận chú bé làm
con. “Ngay lúc ấy tâm hồn tôi bỗng nhẹ nhõm và bừng
sáng lên”.Phút giây hạnh phúc bất ngờ khiến cả hai đều
choáng váng : “Nó áp sát vào người tôi , toàn thân cứ run
lên như ngọn cỏ trước gió .Còn mắt tôi thì cứ mờ đi ,cả
người cũng run lên ,hai bàn tay lẩy bẩy…”. Bé Vania vô
cùng hạnh phúc vì tưởng đã tìm lại được người cha
ruột của mình còn anh trước hoàn cảnh ấy ,lòng nhân
hậu đã giúp anh quên nỗi đau riêng để lo cho nó. Đêm
đêm ,khi ngắm nhìn nó ngủ, thơm mái tóc xù của nó ,anh
thấy trái tim mình êm dịu lại.Từ nay, anh đã có người để
chăm sóc yêu thương và để được yêu thương.Lòng nhân
hậu đã giúp Xôcôlôp vơi bớt nỗi đau riêng và có lí do để

tiếp tục sống bởi bé Vania còn khổ hơn anh vì quá nhỏ.
Hỏi: Xô-cô-lôp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn
như thế nào (khó khăn trong đời thường,chiêm bao ám
ảnh và nỗi đau khôn nguôi)?
Trả lời:Hai con người cô đơn côi cút đã vượt
qua số phận bi kịch của chính mình nhờ biết nương
dựa vào nhau, tìm đến và sưởi ấm cho nhau.Nhưng
nỗi đau của Xôcôlốp là nỗi đau quá lớn, không thể nào
nguôi quên được.Đêm nào anh cũng chiêm bao thấy
những người thân đã quá cố và thức giấc dậy thì thấy gối
đẫm nước mắt…Cuộc mưu sinh của hai cha con cũng
gặp nhiều vất vả khó khăn,vì vô tình va phải một con
bò,anh bị tước bằng lái xe,hai cha con lại phải dắt díu
nhau đi nơi khác kiếm sống. Bé Vania cứ hồn nhiên ngây
thơ còn anh phải gượng che giấu bệnh tim và nỗi đau để
tiếp tục sống và làm chỗ dựa cho chú bé.Chính lòng
nhân hậu và bản lĩnh kiên cường đã giúp Xôcôlốp vượt
lên nỗi đau và sự cô đơn của mình để tiếp tục sống và
làm chỗ dựa cho bé Vania
Không ngừng vươn lên trong ý thức nhưng vết thương
lòng của Xôcôlôp khó có thể hàn gắn được. Đó chính là
bi kịch của Xôcôlốp,và cũng là tính chân thật của số
phận con người sau chiến tranh.
Hỏi:Qua đoạn trích, Sô-lô-khôp nghĩ gì về số phận
con người ? Ý nghĩa của việc hai cha con Xôcôlốp
nương tựa vào nhau?
Trả lời:Qua đoạn trích, Sôlôkhôp cho thấy
số phận con người gặp rất nhiều bất hạnh,nỗi đau và
sự mất mát.Theo ông,con người cần phải biết dựa vào
nhau để có hạnh phúc Hai cha con Xôcôlốp đã tìm đến

với nhau ,những người bạn đã giúp đỡ Xôcôlôp đã nói
lên quan điểm đó. Đó cũng là niềm tin và hy vọng ở hạnh
phúc con người của Sôlôkhôp , một quan điểm có tính
nhân văn sâu sắc.
Hỏi: Dựa vào đặc điểm thể loại truyện, em hãy chỉ
ra đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích.(Tìm cái mới của
truyện ngắn Số phận con người trong việc miêu tả cuộc
chiến tranh vệ quốc của nhân dân Liên xô.Cốt truyện và
chi tiết thể hiện phong cách nghệ thuật của Sôlôkhôp như
thế nào?Nhân vật trong tác phẩm là những người bình
thường hay vĩ đại.?Hãy tưởng tượng về cuộc sống tương
lai của hai bố con.)
Trả lời: Đặc sắc nghệ thuật:
Cách kể chuyện:Truyện ngắn Số phận con người
được xây dựng theo lối truyện lồng trong truyện.Ở đây
có hai người kể chuyện.Người thứ nhất là Xôcôlốp, nhân
vật chính; người thứ hai là tác giả.Thái độ của người kể
chuyện là đồng cảm sâu sắc với nhân vật chính ,xúc động
mãnh liệt trước số phận nhân vật này tạo nên chất trữ
tình sâu sắc của tác phẩm.Truyện cũng có một đoạn trữ
tình ngoại đề ở phần cuối bày tỏ sự đồng cảm ,lòng tin
tưởng và sự khâm phục của tác giả đối với một tính cách
Nga kiên cường và nhân hậu. Nhà văn tin tưởng vào một
thế hệ tương lai qua hình ảnh chú bé Vania :Thiết nghĩ
rằngcon người Nga đó,con người có ý chí kiên cường sẽ
đứng vững được và sống bên cạnh bố ,chú bé kia một khi
lớn lên sẽ đương đầu với mọi thử thách.Đó cũng là lời
nhắc nhở ,kêu gọi sự quan tâm của toàn xã hội đối với
mỗi số phận cá nhân sau chiến tranh.Cách kể chuyện này
tạo ra một phương thức miêu tả lịch sử mới:Lịch sử trong

mối quan hệ mật thiết với số phận cá nhân.
Cốt truyện và chi tiết cũng thể hiện rõ bút pháp
hiện thực táo bạo của Sôlôkhôp , tôn trọng tính chân
thật.Tác phẩm không tô hồng hiện thực bằng lối kết
thúc có hậu mà báo trước vô vàn khó khăn trở ngại mà
con người phải vượt qua trên con đường tìm kiếm hạnh
phúc. Sôlôkhốp đã miêu tả chiến tranh trong bộ mặt thật
của nó, trong “đau khổ ,chết chóc , máu me” (Lời L.Tôn-
Xtôi),thể hiện một cách nhìn mới, cách mô tả mới hiện
thực cuộc sống sau chiến tranh.Tác giả đã sáng tạo nhiều
tình huống nghệ thuật,nhiều chi tiết tình tiết cảm động để
khám phá chiều sâu tính cách nhân vật (cảnh nhận con,
những giọt nước mắt của vợ người bạn, giấc ngủ của bé
Vania…)
Nhân vật trong tác phẩm là những con người bình
thường, thậm chí nhỏ bé với tất cả các quan hệ phức tạp
đa dạng tiêu biểu cho số phận con người trong chiến
tranh.Tác giả ví hai cha con Sôcôlốp là “ hai con người
côi cút, hai hạt cát đã bị …bão tố chiến tranh thổi bạt
tới những miền xa lạ”.Hoàn cảnh đau khổ ghê gớm của
Xôcôlốp đã làm nổi bật tâm hồn nhân hậu và tính cách
kiên cường của anh.Đó là những con người bình thường
mà vĩ đại ,hình ảnhcủa nhân dân Nga.
Hỏi:Qua tìm hiểu đoạn trích, hãy rút ra chủ đề,
nhắc lại phần ghi nhớ trong SGK.
Trả lời: Chủ đề:
Qua tác phẩm,với một dung lượng không lớn ,
Sôlôkhốp đã khám phá chiều sâu chiến công hiển hách
của nhân dân Xô viết trong cuộc chiến tranh giữ nước vĩ
đại với tất cả những khó khăn tưởng chừng như không

vượt qua được. Và trong hoàn cảnh ấy ,tác giả ca ngợi
bản lĩnh kiên cường và nhân hậu của con người Xô
viết.Đó cũng là lời nhắc nhở ,kêu gọi sự quan tâm của
toàn xã hội đối với mỗi số phận cá nhân sau chiến tranh.
GHI NHỚ
-Bản lĩnh kiên cường và nhân hậu của con người Xô-
Viết.
-Sô-lô-khốp là nhà văn dũng cảm khám phá sự thật.