SỬ DỤNG BÀI TẬP TRONG DẠY HỌC NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN VỀ KINH TẾ CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM – PHÚ THỌ

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành nhất, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn
sâu sắc tới thầy giáo TS. Nguyễn Văn Phúc đã tận tình giúp đỡ để luận văn
được hoàn thành.
Đồng thời xin được bày tỏ lòng biết ơn tới Ban chủ nhiệm khoa Lý luận
chính trị - Giáo dục công dân, các thầy cô giáo khoa Lý luận chính trị - Giáo
dục công dân – Trường đại học Sư phạm Hà Nội đã tận tình giảng dạy và tạo
mọi điều kiện thuận lợi cho các giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu
và thực hiện luận văn.
Tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và
các em sinh viên trường Cao đẳng Công nghiệp thực phẩm – Phú Thọ đã tạo
mọi điều kiện, tận tình giúp đỡ để luận văn được hoàn thành.
Cuối cùng, tác giả xin được gửi lời cảm ơn đến bạn bè, gia đình đã luôn
động viên, giúp đỡ tác giả hoàn thành khóa học.
Hà Nội, Tháng 6 năm 2014
Tác giả
Bùi Mạnh Hùng
1
DANH MỤC VIẾT TẮT
1. KTCT : Kinh tế chính trị
2. GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo
3. GV : Giáo viên
4. SV : Sinh viên
5. PPDH : Phương pháp dạy học
6. KHKT : Khoa học kỹ thuật
7. NSLĐ : Năng suất lao động
8. TLSX : Tư liệu sản xuất
9. SLĐ : Sức lao động
10. TBCĐ : Tư bản cố định
11. TBLĐ : Tư bản lưu động
12. SL : Số lượng

13. TL : Tỉ lệ
2
MỤC LỤC
3
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
4
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lịch sử nhân loại đã bước sang một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của
thông tin tri thức. Thông tin và tri thức được coi là tài sản vô giá, là quyền lực
tối ưu của mỗi quốc gia. Sự phát triển như vũ bão của khoa học kỹ thuật và công
nghệ đã dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng khối lượng tri thức của nhân loại cũng
như tốc độ ứng dụng vào đời sống xã hội tạo nên sự đa dạng của thế giới.
Tình hình đó đã làm thay đổi những quan niệm về giáo dục. Nghị quyết
Đại hội đại biểu lần IX của Đảng đã xác định: “Cùng với khoa học và công
nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào
tạo nhân tài, bồi dưỡng nhân lực [14,195]. Ngày nay giáo dục được xem là
chìa khóa vàng đề mỗi người, mỗi quốc gia tiến vào tương lai, là ngành sản
xuất mà lợi nhuận của nó khó có thể đong đếm được. Giáo dục không chỉ có
chức năng truyền tải những kinh nghiệm lịch sử của xã hội trước cho xã hội
sau mà quan trọng là trang bị cho mỗi người phương pháp học tập, tìm cách
phát triển các năng lực của con người, phát triển tư duy, thích ứng với xã hội
học tập thường xuyên, học tập suốt đời. Để giúp người học đáp ứng được
những yêu cầu đó, việc cải cách và đổi mới giáo dục là một việc làm hết sức
cần thiết và cấp bách, trong đó đổi mới phương pháp dạy học là khâu then
chốt nhất trong quá trình đạt đến mục tiêu đổi mới giáo dục.
Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực đang là một cuộc
cách mạng lớn trong ngành giáo dục trên toàn quốc. Trong đó tất cả các
phương pháp dạy học theo hướng tích cực đều nhằm phát huy tính chủ động,
tích cực, sáng tạo của người học. Một trong những phương pháp dạy học theo

hướng tích cực là xây dựng các bài tập cho từng bộ môn để có thể giúp người
học hiểu kiến thức sâu hơn phát huy năng lực thực hiện, giải quyết các tình
huống, các vấn đề liên quan.
5
Nhận thức được việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập là một
trong những vấn đề bức thiết hiện nay ở nước ta. Đảng và nhà nước cũng như
Bộ Giáo dục Đào tạo đã đưa ra nhiều nghị quyết, chỉ thị nhằm thúc đẩy việc
đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học.
“ Đổi mới phương pháp dạy và học, phát huy tư duy sáng tạo và năng
lực đào tạo của người học, coi trọng thực hành, thực nghiệm, ngoại khóa, làm
chủ kiến thức, tránh nhồi nhét, học vẹt học chay ”. Luật giáo dục nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ( Điều 5 khoản 2 ) đã ghi “ Phương pháp giáo
dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người
học bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say
mê học tập và ý chí vươn lên ” và Bộ giáo dục đào tạo cũng có chỉ thị số
15/1999/CT – BGGDT yêu cầu các trường Sư phạm phải “ Đổi mới phương
pháp giảng dạy và học tập trong trường sư phạm nhằm tích cực hóa hoạt động
học tập, phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo và năng lực tự học, tự
nghiên cứu của người học, sinh viên. Nhà giáo giữ vai trò chủ đạo trong việc
tổ chức, điều khiển, định hướng quá trình dạy học, còn người học giữ vai trò
chủ động trong quá trình học tập và tham gia nghiên cứu khoa học ”
Trường Cao đẳng Công nghiệp thực phẩm Phú Thọ là trường đào tạo
đa ngành nghề về kế toán, điện, tin, hóa, công nghệ thực phẩm theo hướng
thực hành nghề. Với đặc trưng của trường nghề nên trong quá trình dạy học,
đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của người
học, chú tâm vào các hoạt động thực hành của sinh viên nhằm phát triển các
năng lực của nghề nghiệp lại càng có ý nghĩa quan trọng.
Vì vậy việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng xây dựng các bài
tập nhằm giúp sinh viên nắm bắt kiến thức sâu hơn, vận dụng vào thực tiễn tốt
hơn là mối quan tâm của mỗi cán bộ quản lý, giảng viên giảng dạy bộ môn ở

trường. Xuất phát từ yêu cầu trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu “ Sử dụng bài tập
trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh
tế chính trị ở trường Cao đẳng công nghiệp Thực Phẩm – Phú Thọ ”.
6
2. Lịch sử nghiên cứu
Sử dụng bài tập trong dạy học đã được rất nhiều tác giả trên trong nước
và trên thế giới nghiên cứu , sử dụng ở rất nhiều những lĩnh vực, những bộ
môn khoa học khác nhau. Bài tập được sử dụng phổ biến ở những môn khoa
học tự nhiên như : toán học, vật lý, hóa học, … Còn đối với những môn khoa
học xã hội, bài tập cũng được sử dụng nhưng vẫn còn chưa phổ biến .
Môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin là một môn
khoa học xã hội, việc sử dụng bài tập ở môn này nói chung và phần kinh tế
chính trị Mác – Lê nin nói riêng còn ít , rời rạc. Bài tập chưa được áp dụng
một cách đa dạng, phong phú. Từ lý do đó tôi tập trung nghiên cứu sử dụng
bài tập trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về
kinh tế chính trị để giúp học sinh hiểu sâu hơn kiến thức, có khả năng vận
dụng thực tiễn .
3. Mục đích nghiên cứu của luận văn
Xây dựng hệ thống bài tâp và vận dụng vào dạy học Những nguyên lý
cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị .
4. Đối tượng , phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu : sử dụng bài tập kinh tế chính trị Mác – Lê nin
cho hoạt động dạy học
- Phạm vi nghiên cứu : Sử dụng bài tập trong dạy học Những nguyên lý
cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị ở trường Cao đẳng
công nghiệp thực phẩm Phú Thọ
5. Những luận điểm cơ bản và đóng góp mới của tác giả
5.1 Những luận điểm cơ bản
Thứ nhất, nghiên cứu về khái niệm, phân loại các dạng bài tập, từ đó phân
tích làm rõ vai trò của sử dụng bài tập nói chung và sử dụng bài tập Những

nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị nói riêng.
7
Thứ hai, làm rõ thực trạng việc sử dụng bài tập trong dạy học Những
nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị ở trường
Cao đẳng Công nghiệp thực phẩm Phú Thọ.
Thứ ba, đưa ra quy trình và điều kiện sử dụng bài tập trong dạy học
Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị.
Thứ tư, thiết kế một số dạng bài tập cho chương IV và IV môn Những
nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin và tiến hành thực nghiệm sư
phạm để kiểm tra tính khả thi của việc sử dụng bài tập .
5.2 Đóng góp mới của tác giả
- Lý luận: góp phần làm phong phú lý luận về dạy học Những nguyên
lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị nói chung và sử
dụng bài tập trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê
nin về kinh tế chính trị nói riêng .
- Thực tiễn: góp phần nâng cao chất lượng dạy và học Những nguyên lý
cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị. Mặt khác, luận văn có
thể làm tài liệu tham khảo về sử dụng bài tập dạy học Những nguyên lý cơ
bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị ở các trường cao đẳng,
đại học
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài
- Phân tích và tổng hợp lý thuyết
Phân tích là chia nhỏ một chỉnh thể ra thành từng mặt, từng khía cạnh,
từng đặc tính khác nhau để xem xét.
Để hiểu sâu đối tượng thì chỉ dựa vào phân tích là chưa đủ. Để có cái
nhìn đầy đủ, thấy được tất cả các mối quan hệ giữa các thành phần riêng lẻ,
8
bộ phận được phân chia, chúng ta cần phải sử dụng phương pháp tổng hợp

nhằm mục đích xâu chuỗi và khái quát những cái đã có khi phân tích.
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Quan sát , trao đổi với sinh viên
- Dự giờ một số tiết giảng của giáo viên
- Tham khảo ý kiến chuyên gia
- Thực nghiệm sư phạm
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Phân tích và sử lí kết quả thực nghiệm bằng thống kê toán học
7 . Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục,
luận văn gồm 3 chương, 9 tiết
9
NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG
BÀI TẬP TRONG DẠY HỌC NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA
CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN VÀ KINH TẾ CHÍNH TRỊ
1.1 Cơ sở lý luận
1.1.1 Khái niệm bài tập
Theo nghĩa chung nhất , thuật ngữ “ bài tập ” ( tiếng anh là “ Exersie ” ,
tiếng Pháp là “ Exercie ” ) dùng để chỉ một loạt hoạt động nhằm rèn luyện thể
chất và tinh thần ( trí tuệ )
Theo Nguyễn Gia Cốc : “ Bài tập là một tình huống kích thích đòi hỏi
một lời giải đáp không có sẵn ở người giải tại thời điểm bài tập được đưa ra ”.
Định nghĩa này bao gồm ba ý chính :
- Chỉ có bài tập với người nào đó hay chính xác hơn là đối với trạng thái phát
triển nào đó của người giải .
- Lời giải đáp phải tương thích với tình huống bài tập .
- Lời giải đáp gắn liền với tình huống như một đặc trưng của tình huống mà
người giải đã quen thuộc .
Theo từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên bài tập là : “ Bài ra

cho học sinh làm để vận dụng những điều đã học ”.
Theo Thái Duy Tuyên “ Bài tập là một hệ thông tin xác định bao gồm
những điều kiện và những yêu cầu được đưa ra trong quá trình dạy học , đòi
hỏi người học một lời giải đáp mà lời giải đáp này về toàn bộ hay từng phần
không ở trạng thái có sẵn của người giải tại thời điểm mà bài tập được đặt ra ”
Như vậy có thể hiểu rằng : “ Bài tập là một tình huống có vấn đề hoặc
một hệ thông tin xác định đòi hỏi chủ thể nhận thức phải giải quyết bằng
cách biến đổi chúng trên cơ sở những kiến thức đã học ”.
Bài tập được xem như là một phương tiện then chốt trong quá trình dạy
học , dùng bài tập trong quá trình hình thành kiến thức, khai thác kiến thức ,
10
phát triển tư duy, hình thành kĩ năng, kĩ xảo cho người học và kiểm tra, đánh
giá chất lượng học tập . Sử dụng bài tập trong dạy học là một trong những yêu
cầu quan trọng nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo .
1.1.2 Khái niệm bài tập kinh tế chính trị
1.1.2.1 Khái niệm bài tập kinh tế chính trị
Từ khái niệm về bài tập, chúng ta có thể hiểu :
Bài tập kinh tế chính trị là tình huống có vấn đề hoặc những hệ thông tin
xác định về các hiện tượng, quá trình kinh tế đòi hỏi người học phải giải quyết dựa
trên cơ sở những kiến thức đã được học về kinh tế chính trị Mác – Lê nin .
Bài tập kinh tế chính trị là một “ vũ khí ” quan trọng trong dạy học, sử
dụng bài tập kinh tế chính trị sẽ giúp học sinh tiếp cận tốt những nội dung
của học thuyết kinh tế chính trị Mác – Lê nin , từ đó hiểu được bản chất của
chủ nghĩa tư bản đồng thời hình thành nên những kiến thức, hiểu biết để vận
dụng vào thực tiễn xây dựng và phát triển kinh tế đất nước .
1.1.2.2 Đặc điểm của hệ thống bài tập kinh tế chính trị
Mục đích của bài tập kinh tế chính trị trước hết là nhằm: củng cố các
kiến thức đã học cho sinh viên, hoàn thiện quá trình tiếp thu kiến thức; tự
kiểm tra và kiểm tra việc nắm vững các khái niệm, các phạm trù và quy luật
kinh tế… Do đó, bài tập kinh tế chính trị luôn bám sát vào nội dung môn học,

sát với từng đối tượng nghiên cứu. Xuất phát từ đối tượng và phương pháp
nghiên cứu của kinh tế chính trị, bài tập kinh tế chính trị có một số đặc điểm
khác biệt so với toán sơ cấp và một số bài tập của các môn khoa học xã hội
nhân văn khác, cụ thể là:
Thứ nhất, bài tập kinh tế chính trị mang tính trừu tượng hoá khoa học cao
Trong việc soạn bài tập kinh tế chính trị của giáo viên và khi giải bài
tập của sinh viên cần phải quán triệt sâu sắc đặc điểm trừu tượng hoá của môn
học. Nghĩa là, quá trình xây dựng bài tập kinh tế chính trị để phân tích một
11
hiện tượng kinh tế, hoặc một quá trình kinh tế giáo viên phải biết tập trung
vào một, hoặc một số mặt nào đó có tính chất đặc trưng để xây dựng đề bài
mà không cần bao quát toàn bộ các đặc trưng và đặc điểm của hiện tượng đó.
Ví dụ, trong việc xây dựng một bài tập kinh tế chính trị nhằm làm rõ sự ảnh
hưởng của năng suất lao động trong một ngành sản xuất nào đó và trong
ngành công nghiệp sản xuất vàng tới giá cả của ngành đó như thế nào thì có
thể gạt bỏ, không cần tính đến các yếu tố khác như: cung, cầu; giá cả các yếu
tố đầu vào; kì vọng của người tiêu dùng Bằng phương pháp trừu tượng hoá
như vậy có thể cho phép người học hiểu hiện thực sâu hơn, nắm được phần
chủ yếu nhất, cơ bản nhất, bỏ qua các yếu tố phụ, phức tạp, khó hiểu của hiện
tượng đang nghiên cứu.
Thứ hai, bài tập kinh tế chính trị được xây dựng theo một trình tự chặt
chẽ, bảo đảm tính lôgíc khoa học
Bản thân môn kinh tế chính trị Mác-Lênin được các nhà kinh điển xây dựng
theo một trình tự lôgíc hết sức chặt chẽ. Điều này thể hiện tập trung trong bộ
“Tư bản” của C.Mác, chính điều đó đã giúp C. Mác làm rõ các cấp độ của bản
chất các hiện tượng, quá trình kinh tế từ thấp lên cao, gắn với lịch sử ra đời,
phát triển của chủ nghĩa tư bản. Trong bộ môn kinh tế chính trị có rất nhiều
các khái niệm, phạm trù, quy luật kinh tế, chúng không đứng độc lập, tách
biệt hoàn toàn với nhau mà có sự liên hệ gắn bó rất chặt chẽ với nhau. Chính
vì vậy, trong nhiều trường hợp nếu không hiểu được thực chất của phạm trù

trước thì cũng không thể hiểu được các phạm trù sau. Ví dụ, nếu không hiểu
được tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hoá thì không thể hiểu được cơ
chế hình thành giá trị của sản phẩm mới như thế nào. Hoặc nếu không hiểu
mâu thuẫn giữa giá trị và giá trị sử dụng thì không có cơ sở để hiểu khủng
hoảng kinh tế dưới chủ nghĩa tư bản. Tính lôgíc chặt chẽ trong môn kinh tế
chính trị quy định tính lôgíc trong xây dựng bài tập kinh tế chính trị. Vì vậy,
12
để giải được một bài toán kinh tế chính trị người học thực sự phải nắm vững
những khái niệm, phạm trù, quy luật kinh tế có liên quan đến bài tập đó, thậm
chí là của toàn bộ môn học.
Trong việc soạn thảo và giải bài tập kinh tế chính trị, giáo viên và sinh
viên phải tuân thủ chặt chẽ tính lôgíc của môn học. Buộc người học phải tư
duy, suy luận trong sự tương tác phức tạp và mối liên hệ lẫn nhau giữa các
phạm trù kinh tế. Cần phải tuân theo một trình tự nhất định trong quá trình
soạn thảo hệ thống bài tập và giải bài tập kịnh tế chính trị. Đi từ giản đơn đến
phức tạp giúp cho người học nhận thức sự vận động đi lên của xã hội, từ
những hình thái và trình độ phát triển thấp lên những hình thái và trình độ cao
hơn, trên cơ sở sự vận động phát triển của lực lượng sản xuất. Qua giải bài tập
kinh tế chính trị giúp người học hiểu và giải thích một cách sâu sắc nguyên
nhân nảy sinh, phát triển và sự chuyển biến của chúng lên những hình thái cao
hơn. Quá trình đó phải hết sức chú ý tránh sự trùng lặp mà cần phải có yếu tố
mới, đòi hỏi phải giải thích các hiện tượng mới, quá trình mới. Đồng thời phải
đảm bảo thể hiện nguyên tắc người học phải có kiến thức đầy đủ về các khái
niệm, phạm trù, quy luật kinh tế có liên quan mới giải quyết được. Ta lấy ví
dụ về bài tập ở trường hợp này như sau: “thời gian sản xuất sản phẩm là 14
giờ, thời gian dự trữ sản xuất là 10 giờ, thời gian gián đoạn sản xuất là 2 giờ.
Hãy xác định độ dài của thời kỳ sản xuất”. Rõ ràng để giải được bài tập này
bắt buộc sinh viên phải nắm vững các khái niệm, phạm trù có liên quan như:
thời gian sản xuất là gì? thời gian dự trữ sản xuất là gì? thời gian gián đoạn
sản xuất là gì? cách tính độ dài của thời kỳ sản xuất.

Thứ ba, bài tập kinh tế chính trị rất đa dạng và phong phú, không chỉ
liên quan chặt chẽ với môn kinh tế chính trị mà còn liên quan đến nhiều môn
khoa học xã hội nhân văn khác và liên quan đến nhiều lĩnh vực toán học, hình
học…
13
Bản thân môn kinh tế chính trị đã bao hàm một nội dung rất rộng lớn,
bao gồm rất nhiều các khái niệm, phạm trù, quy luật kinh tế có liên quan chặt
chẽ với nhau. Mặt khác, môn kinh tế chính trị lại có liên quan đến rất nhiều
các môn khoa học xã hội nhân văn khác như triết học, chủ nghĩa xã hội khoa
học và các môn kinh tế chuyên ngành, toán học, thống kê học Vì vậy, việc
xây dựng bài tập kinh tế chính trị đòi hỏi giáo viên phải có kiến thức tổng
hợp, không chỉ phải nắm chắc, hiểu sâu sắc các nội dung của môn kinh tế
chính trị mà còn phải biết vận dụng tổng hợp các bộ môn khoa học xã hội
nhân văn có liên quan, như triết học, chủ nghĩa xã hội khoa học và kiến thức
toán học vào xây dựng đề bài. Đối với sinh viên, để giải được các bài tập kinh
tế chính trị ngoài việc phải nắm vững nội dung môn học kinh tế chính trị phải
có kiến thức toán học nhất định (chủ yếu là toán sơ cấp), biết tính toán thành
thạo các phép tính và có tư duy lôgíc chặt chẽ. Đối với các bài tập dưới dạng
trắc nghiệm, hoặc bài tập tình huống thì sinh viên còn phải có kiến thức nhất
định về các môn khoa học xã hội nhân văn khác, đặc biệt là triết học.
Với một nội dung rộng lớn, liên quan đến nhiều vấn đề kinh tế đã và
đang diễn ra trong đời sống kinh tế chính trị-xã hội, môn kinh tế chính trị đã
tạo khả năng rộng lớn cho việc xây dựng các hình thức bài tập khác nhau như
bài tập toán, bài tập trắc nghiêm, bài tập tình huống và trong mỗi hình thức
bài tập lại bao hàm nhiều dạng khác nhau.
1.1.3 Khái quát về môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin
Môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin là một môn
khoa học xã hội bao gồm 3 nội dung cơ bản triết học Mác – Lê nin, kinh tế
chính trị Mác – Lê nin và chủ nghĩa xã hội khoa học .
Triết học Mác – Lê nin cung cấp những quan điểm cơ bản về thế giới

quan và phương pháp luận chung nhất , bao gồm những nội dung cơ bản của
chủ nghĩa duy vật biện chứng với tư cách là hạt nhân lý luận của thế giới quan
khoa học ; phép biện chứng duy vật với tư cách là khoa học về mối liên hệ
phổ biến và sự phát triển , về những quy luật chung nhất của sự vận động ,
14
phát triển của tự nhiên , xã hội , tư duy ; chủ nghĩa duy vật lịch sử với tư cách
là sự vận dụng , phát triển chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng vào việc
nghiên cứu các lĩnh vực của đời sống xã hội .
Chủ nghĩa xã hội khoa học , đó là những quan điểm cơ bản về sứ mệnh
lịch sử của giai cấp công nhân và tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa ;
những vấn đề có tính quy luật của quá trình hình thành , phát triển hình thái
kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa và những định hướng cho hoạt động của
giai cấp công nhân trong tiến trình thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình .
Kinh tế chính trị Mác – Lê nin , đó là những quan điểm cơ bản của học
thuyết giá trị, học thuyết giá trị thặng dư; học thuyết kinh tế về chủ nghĩa tư
bản độc quyền và chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước; khái quát những quy
luật kinh tế cơ bản của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa từ giai đoạn
hình thành đến giai đoạn phát triển cao và tất yếu suy tàn của nó; đồng thời
phát sinh phương thức sản xuất mới – phương thức cộng sản chủ nghĩa .
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài , tác giả chỉ tập trung nghiên cứu
về sử dụng bài tập trong dạy học kinh tế chính trị Mác – Lê nin .
1.1.4 Tác dụng của sử dụng bài tập trong dạy học Những nguyên lý cơ
bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị
* Đối với sinh viên
Về nhận thức :
- Thông qua việc giải các bài tập, người học sẽ hiểu rõ hơn các khái niệm, quy
luật , quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lê nin về phương thức sản xuất tư bản
chủ nghĩa ; từ đó củng cố, đào sâu và mở rộng kiến thức một cách sinh động ,
hấp dẫn .
- Thực tế cho thấy nếu chỉ tập trung giảng giải các khái niệm, quy luật mà

không sử dụng bài tập thì học sinh sẽ khó hiểu , không thấy được sự liên quan
giữa những hiện tượng, quá trình kinh tế từ đó dẫn đến chán nản, không hứng
thú với môn học . Sử dụng bài tập trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của
15
chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị sẽ giúp sinh viên ôn tập, hệ thống
hóa kiến thức một cách tích cực và hiệu quả nhất .
- Rèn kỹ năng vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn . Bài tập về kinh
tế chính trị Mác – Lê nin rất gần gũi với các hiện tượng , quá trình kinh tế đang
diễn ra trong đời sống hàng ngày. Do vậy thông qua các bài tập , sinh viên sẽ rút ra
được bản chất , liên hệ những kiến thức đã học với thực tiễn .
- Trong khi giải bài tập , sinh viên sẽ dễ dàng nắm bắt những ngôn ngữ, thuật
ngữ của kinh tế chính trị
Về phương pháp :
- Khi giải bài tập kinh tế chính trị Mác – Lê nin , sinh viên sẽ phải tư duy, liên
hệ, suy luận, để tìm ra cách giải và trình bày theo hướng quy nạp hoặc diễn
dịch , từ đó hình thành nên phương pháp tư duy logic, cách tiếp cận, giải đáp
khoa học .
- Giải bài tập kinh tế chính trị Mác – Lê nin cũng giúp học sinh hình thành
nên phương pháp luận để có thể giải đáp được các bài tập của các bộ môn liên
quan và phương pháp tư duy thực tế các vấn đề kinh tế , xã hội đang diễn ra
hàng ngày .
Về giáo dục :
- Khi giải các bài tập kinh tế chính trị sẽ giúp học sinh hình thành nên tính
kiên nhẫn, trung thực trong học tập , tính sáng tạo khi xử lý, vận dụng các vấn
đề đã học .
- Giải đáp được các bài tập các vấn đề phát sinh của môn kinh tế chính trị Mác
– Lê nin cũng góp phần khẳng định tính khoa học, tính đúng đắn của bộ môn,
từ đó hình thành nên sự say mê, hứng thú với môn học .Góp phần hình thành
nên thế giới quan cách mạng, niềm tin vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã
hội ở nước ta .

* Đối với giáo viên :
16
- Sử dụng bài tập kinh tế chính trị góp phần giúp giáo viên tái hiện, đào sâu
kiến thức của bản thân .
- Giúp giáo viên quản lý được nội dung dạy học , kiểm tra được nội dung dạy
học có phù hợp vơí người học hay không , sinh viên có nhận thức được nội
dung dạy học hay không , từ đó có những điều chỉnh theo năng lực người
học .
1.1.5 Phân loại bài tập trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị
Có rất nhiều những cách thức để phân loại bài tập kinh tế chính trị , dựa
vào những mục đích, yêu cầu khác nhau sẽ có những dạng bài, kiểu bài tập
khác nhau :
- Dựa vào cách thức kiểm tra có :
+ Bài tập trắc nghiệm
+ Bài tập tự luận .
- Dựa vào nội dung kiến thức có :
+ Bài tập tính tổng giá trị
+ Bài tập tính giá trị một hàng hóa
+ Bài tập tính lợi nhuận biểu hiện bề ngoài
+ Bài tập tính giá bán
+ Bài tập tính địa tô
- Dưạ vào mục đích sử dụng có :
+ Bài tập củng cố kiến thức
+ Bài tập ôn luyện, tổng kết .
+ Bài tập kiểm tra, đánh giá
- Dựa vào chức năng của bài tập có :
+ Bài tập tái hiện kiến thức ( hiểu, biết )
+ Bài tập rèn luyện kỹ năng ( phân tích, tổng hợp đánh giá )
- Dựa vào khối lượng kiến thức có :

+ Bài tập cơ bản
+ Bài tập tổng hợp
- Dựa vào các bước của quá trình dạy học có
+ Bài tập mở bài, tạo tình huống dạy học
17
+ Bài tập vận dụng khi giảng bài mới
+ Bài tập củng cố, hệ thống hóa kiến thức
+ Bài tập về nhà
+ Bài tập kiểm tra.
1.1.6 Vị trí của bài tập trong dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị
Bài tập kinh tế chính trị là một hình thức dạy học được xem như một
phương tiện hỗ trợ cho bài giảng, nhằm phát huy hơn nữa tính tích cực học
tập môn kinh tế chính trị của sinh viên. Xây dựng hệ thống bài tập và sử dụng
bài tập trong dạy học kinh tế chính trị là một yêu cầu khách quan, điều này
xuất phát từ đối tượng, nội dung nghiên cứu của môn kinh tế chính trị và từ
yêu cầu khách quan của quá trình đổi mới chương trình, nội dung, hình thức,
phương pháp dạy học, nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn kinh tế chính
trị trong điều kiện tình hình mới.
Bài tập kinh tế chính trị có vai trò vị trí quan trọng trong quá trình dạy
học môn kinh tế chính trị: là hình thức sau bài giảng, xen kẽ với bài giảng nó
có tác dụng hỗ trợ bài giảng; là công cụ kiểm tra và tự kiểm tra kiến thức của
người học; là phương tiện hỗ trợ để phát huy tính tích cực, chủ động tạo nên
sự hứng thú, say mê của sinh viên trong quá trình học tập, giúp người học
nắm chắc, hiểu sâu hơn thực chất các khái niệm, phạm trù của kinh tế chính
trị; nâng cao kỹ năng của người học trong việc phân tích các hiện tượng và
các quá trình kinh tế, gắn lý luận với thực tiễn… trên cơ sở đó nâng cao chất
lượng dạy và học môn kinh tế chính trị.
Việc sử dụng bài tập kinh tế chính trị không nên xem như một hình
thức độc lập của quá trình học tập mà được kết hợp chặt chẽ, xen kẽ với các

hình thức khác như: bài giảng, thảo luận, tự học của sinh viên, kiểm tra đánh
giá kết quả. Rõ ràng, không thể giải thích rõ bản chất các phạm trù kinh tế,
các quy luật kinh tế nếu chỉ sử dụng các bài toán kinh tế chính trị mà không
có các hình thức dạy học truyền thống. Tuy nhiên, việc áp dụng các hình thức
18
bài tập kinh tế chính trị sẽ có tác dụng hỗ trợ các hình thức trên, giúp cho bài
giảng thêm sinh động, cho phép giáo viên kết hợp nhuần nhuyễn giữa phương
pháp thuyết trình với nêu vấn đề, gắn lý luận với thực tiễn, tránh được sự khô
cứng, truyền thụ kiến thức một chiều; người học dễ hiểu bài hơn; đồng thời
giúp cho việc thảo luận trở nên sôi nổi, sinh viên tích cực tranh luận, đưa ra
các phương pháp giải quyết khác nhau để tìm đến chân lý của vấn đề; các bài
tập kinh tế chính trị còn là công cụ để giáo viên kiểm tra kiến thức của sinh
viên một cách có hiệu quả.
Đối với người học, bài tập kinh tế chính trị được coi như là một phương
tiện có hiệu quả, hỗ trợ để người học phát huy tính tích cực, sáng tạo của của
họ. Rõ ràng là để giải quyết được các bài toán kinh tế chính trị dù dưới dạng
bài tập về lý thuyết để xử lý tình huống, hay bài tập toán kinh tế chính trị do
giáo viên đưa ra đều buộc người học phải độc lập suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo,
phân tích, tính toán thận trọng, do đó sẽ khắc phục được phần nào lối học thụ
động, giáo điều, sách vở. Mặt khác, việc phân tích đề bài để tìm ra phương
pháp giải thích hợp, tối ưu, việc tính toán để tìm ra đáp số của bài toán sẽ có
tác dụng gây được sự hứng thú, say mê khám phá khoa học của sinh viên. Các
bài tập kinh tế chính trị đều hướng tới mục đích là củng cố kiến thức cho
người học, vì vậy sau khi đã giải được các bài tập người học sẽ nắm chắc,
hiểu sâu hơn các phạm trù, quy luật kinh tế, điều này lại góp phần nâng cao sự
say mê nghiên cứu, tìm tòi các phạm trù, quy luật các quá trình kinh tế mới ở
người học.
Bài tập còn là một trong những công cụ quan trọng trong hình thức
kiểm tra, tự kiểm tra đánh giá kết quả nắm kiến thức của người học. Để giải
được các bài tập kinh tế chính trị đòi hỏi người học phải ôn luyện kiến thức,

nắm vững các khái niệm, phạm trù, quy luật kinh tế không chỉ ở dạng độc lập
mà còn là ở dạng tổng hợp trong mối liên hệ, lôgíc giữa chúng với nhau. Và
19
phải biết vận dụng tổng hợp các kiến thức đó. Trong quá trình làm bài tập và
kết quả làm bài, một mặt sinh viên sẽ tự kiểm tra được mức độ nắm kiến thức
của mình, từ đó có ý thức bổ sung kiến thức thiếu hụt hoặc chưa nắm chắc,
mặt khác sẽ giúp giáo viên kiểm tra đánh giá đúng kết quả học tập của sinh
viên từ đó mà thu nhận thông tin ngược để có giải pháp thích hợp bổ sung nội
dung, phương pháp dạy học có hiệu quả.
Bài tập kinh tế chính trị còn là một công cụ giúp người học nâng cao kỹ
năng phân tích đánh giá các hiện tượng kinh tế-xã hội đang diễn ra trong thực
tiễn. Việc ra các bài tập kinh tế chính trị gắn với phần chủ nghĩa tư bản độc
quyền nhà nước, chủ nghĩa tư bản hiện đại và đặc biệt là phần kinh tế xã hội
chủ nghĩa có ý nghĩa rất lớn đến việc nâng cao khả năng này cho sinh viên.
Nhiều bài toán kinh tế chính trị có sự liên hệ chặt chẽ với công cuộc đổi mới
kinh tế hiện nay ở nước ta và một số nước xã hội chủ nghĩa khác. Các bài toán
này thúc đẩy việc nghiên cứu các chỉ tiêu sử dụng vốn cố định, các phương
pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, các chỉ tiêu doanh lợi và tỷ lệ của lợi
nhuận trên vốn cố định và vốn lưu động, xác định lượng tiền tệ cần thiết trong
lưu thông, tỷ suất lợi nhuận và các nhân tố quyết định đến nó, việc phân phối
tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân, việc hình thành các quỹ của xí
nghiệp và phân phối ngân sách nhà nước… Các bài tập này không chỉ giúp sinh
viên năm chắc các phạm trù kinh tế xã hội chủ nghĩa mà còn giúp họ phân tích,
xem xét các hiện tượng kinh tế xã hội đang diễn ra trên cơ sở khoa học.
1.1.7 Yêu cầu của việc sử dụng bài tập trong dạy học Những nguyên lý cơ
bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị
- Xác định được mục tiêu dạy học .
Về kiến thức :
20
Giúp sinh viên hiểu được các khái niệm, quy luật kinh tế của sự vận

động của xã hội tư bản chủ nghĩa và sự hình thành, phát triển và suy tàn của
những quan hệ sản xuất của xã hội tư bản chủ nghĩa .
Về kỹ năng :
+ Giúp sinh viên rèn luyện tư duy logic và có phương pháp nghiên cứu
khoa học .
+ Biết vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn .
Về thái độ :
+ Củng cố niềm tin về tính đúng đắn, chân thực của học thuyết kinh tế
chính trị Mác – Lê nin .
+ Hình thành nên lối sống lành mạnh, đạo đức cho sinh viên.
- Bài tập kinh tế chính trị Mác – Lê nin phải bám sát vào những nội dung dạy
học .Khai thác được bản chất của các nội dung kiến thức. Tránh tình trạng đưa
những bài tập không có trong chương trình môn học, những bài tập không
liên quan đến nội dung môn học vào dạy học .
- Căn cứ vào đối tượng , trình độ của người học để lựa chọn và xây dựng những
bài tập . Do đặc điểm của mỗi lớp học, sinh viên có nhận thức, thái độ khác
nhau do vậy phải chú ý vận dụng bài tập một cách linh hoạt, đúng đối tượng ,
phù hợp với trình độ nhận thức của người học .
- Bài tập phải phong phú, đa dạng . Khi sinh viên giải càng nhiều những bài tập
khác nhau thì sẽ càng giúp tăng khả năng nhận thức, hiểu biết nhiều hơn, sâu
sắc hơn và biết cách giải nhiều dạng bài khác nhau .
- Ngôn từ phải trong sáng, dễ hiểu. Dữ liệu bài tập đưa ra phải đầy đủ, chính
xác, khoa học .
- Bài tập phải liên hệ được kiến thức đã học với thực tiễn . Đảm bảo tính thống
nhất giữa lý luận và thực tiễn của chủ nghĩa Mác – Lê nin . Tăng khả năng
vận dụng tri thức đã học vào cuộc sống
- Kiểm tra đánh giá phải trung thực , khách quan .Đánh giá đúng được trình độ
của sinh viên , đồng thời hiểu được quá trình tiếp thu tri thức của sinh viên,
21
trên cơ sở đó có những điều chỉnh về nội dung và phương pháp để đạt hiệu

quả tốt trong hoạt động dạy học .
1.2 . Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Sơ lược về trường cao đẳng công nghiệp thực phẩm - Phú Thọ
Tên tiếng việt : CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM
Tên tiếng Anh : FOOD INDUSTRIAL COLLEGE
Tên giao dịch quốc tế viết tắt : FIC
Địa chỉ : Phường Tân Dân, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ .
Số điện thoại : 0210 3 849 674 - 0210 3 846 331
Website : www.fic.edu.vn.
Lịch sử thành lập
Trường cao đẳng công nghiệp thực phẩm được hình thành trên cơ sở
Trường trung học kỹ thuật công nghiệp thực phẩm được thành lập tháng 5/1967
theo quyết định số 446/ CNN – TCCB của Bộ trưởng bộ Công nghiệp nhẹ
Tiền thân của trường là ngành thực phẩm và phân tích thực phẩm của
trường Trung học kỹ thuật công nghiệp nhẹ Hà Bắc.
Hơn một phần ba thế kỷ, qua 5 lần tách nhập thuộc các bộ chủ quản
khác nhau . Sau 2 lần đổi tên trường , nhà trường đã và đang đào tạo được 48
khóa học . Học sinh từ Gia Lai, Kon Tum, Đà Nẵng trở ra các tỉnh trung du
miền núi phía Bắc . Phục vụ cho các xí nghiệp lương thực, thực phẩm trung
ương và địa phương . Học sinh ra trường phục vụ cho các xí nghiệp thuộc
Tổng công ty Chè Việt Nam, Liên hiệp mía đường , Liên hiệp rượu bia, các xí
nghiệp bánh mứt kẹo Trung ương và địa phương , các Sở công nghiệp và thủ
công nghiệp Quảng Ninh , Phú Thọ, Hà Nội, Tuyên Quang ,
Trường Cao đẳng công nghiệp thực phẩm đào tạo đa bậc học và đa
ngành nghề cho ngành công nghiệp chế biến lương thực thực phẩm phục vụ
cho nền kinh tế đất nước . Quy mô nhà trường ngày càng mở rộng . Hiện nay
22
nhà trường là một cơ sở đào tạo có uy tín của các tỉnh trung du và miền núi
phía Bắc .
Chức năng, nhiệm vụ

Trường Cao đẳng công nghiệp thực phẩm là cơ sở đào tạo công lập ,
nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam . Trường có chức năng đào tạo cán bộ kỹ thuật hệ Cao đẳng, Trung
học chuyên nghiệp và dạy nghề . Đồng thời là cơ sở nghiên cứu , triển khai
khoa học phục vụ cho sản xuất kinh doanh , phục vụ cho nhu cầu đào tạo
nguồn nhân lực phát triển kinh tế ngành của xã hội .Trường chịu sự lãnh đạo
và quản lý trực tiếp của Bộ Công Thương , sự quản lý nhà nước về giáo dục
của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trường hoạt động theo điều lệ trường Cao đẳng
công lập ban theo thông tư : Số : 14/2009/TT – BGDĐT ngày 28/05/2009 của
Bộ Giáo dục và Đào tạo .
23
Cơ cấu tổ chức
Ngành nghề đào tạo
1 .Công nghệ thực phẩm với chuyên ngành :
- KTSX rượu bia nước giải khát
- KTSX bánh, kẹo , sữa
- KTSX chè, cà phê
- KTSX đường
- KCS
24
- Kỹ thuật bảo quản và kiểm nghiệm lương thực
2 . Kế toán
3. Quản trị kinh doanh
4. Tài chính – ngân hàng
5. Công nghệ kỹ thuật hóa học với chuyên ngành :
- Hóa phân tích công nghiệp
- Hóa dầu
- Kỹ thuật môi trường
6. Công nghệ sinh học
7. Tin học ứng dụng

8. Công nghệ thông tin
9. Công nghệ kỹ thuật điện, điện tử
10. Công nghệ kỹ thuật điều khiển và tự động hóa
1.2.2 Thực trạng sử dụng bài tập Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa
Mác – Lê nin về kinh tế chính trị ở trường Cao đẳng công nghiệp
thực phẩm Phú Thọ
1.2.2.1 Mục đích điều tra khảo sát
Điều tra thực trạng sử dụng bài tập dạy học Những nguyên lý cơ bản
của chủ nghĩa Mác – Lê nin về kinh tế chính trị .
1.2.2.2 Nội dung tổ chức điều tra, khảo sát
* Về đội ngũ giáo viên dạy học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa
Mác – Lê nin về kinh tế chính trị của trường
- Số lượng giáo viên: 3 giáo viên
- Trình độ đào tạo: 3 thạc sĩ .
Như vậy, việc dạy Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê
nin về kinh tế chính trị Mác – Lê nin là tốt (xét về hình thức) so với nhiều
25