Vận dụng bản đồ tư duy nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa mác lênin (phần thứ nhất) ở trường đại học công nghiệp thành phố hồ chí minh cơ sở thanh hóa

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
--------------------

LÊ HỒNG QUANG

VẬN DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY NHẰM NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY MÔN
NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ
NGHĨA MÁC - LÊNIN (PHẦN THỨ NHẤT) Ở
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH CƠ SỞ THANH HĨA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGHỆ AN, 2012


2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

--------------------

LÊ HỒNG QUANG

VẬN DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY NHẰM NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY MÔN
NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ

NGHĨA MÁC - LÊNIN (PHẦN THỨ NHẤT) Ở
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH CƠ SỞ THANH HĨA
CHUN NGÀNH:
LL&PP DẠY HỌC BỘ MƠN GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
MÃ SỐ : 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn: ĐINH THẾ ĐỊNH

NGHỆ AN, 2012


3
LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc nhất đến TS. Đinh Thế Định người
đã tận tình hướng dẫn tơi trong suốt q trình thực hiện luận văn và tạo mọi
điều kiện để tơi có thể hồn thành luận văn này.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn các thầy cơ giáo dạy lớp cao học khóa 18
chun ngành lý luận và phương pháp dạy học bộ môn giáo dục Chính trị đã
truyền đạt tất cả kiến thức và kinh nghiệm cho chúng tơi trong suốt khóa học.
Tơi cũng xin cảm ơn đến Ban giám hiệu, các thầy cô, các em sinh viên
trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa đã tạo
mọi điều kiện tốt nhất để tơi có thể thực nghiệm đề tài này.
Tơi xin cảm ơn gia đình đã giúp đỡ, động viên trong suốt q trình tơi
theo học chương trình sau đại học.
Thanh Hóa, ngày 18 tháng 9 năm 2012
Tác giả

Lê Hồng Quang

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT


4
1. BĐTD

: Bản đồ tư duy

2. CSHT

: Cơ sở hạ tầng

3. ĐC

: Đối chứng

4. GV

: Giảng viên

5. KTTT

: Kiến trúc thượng tầng

6. LLSX

: Lực lượng sản xuất

7. PT/PP

: Phương tiện/ Phương pháp

8. PPDH

: Phương pháp dạy học

9. QHSX

: Quan hệ sản xuất

10. SV

: Sinh viên

11. TN

: Thực nghiệm

12. UBND

: Ủy ban nhân dân

13. VC

: Vật chất

14. YT

: Ý thức

5
MỤC LỤC
A. MỞ

ĐẦU…………………………………………...

………………………..1
B.

NỘI

DUNG.………………………………...

……………………………….11
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng bản đồ tư duy
trong giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin
(phần thứ nhất) ở trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh
cơ

sở

Thanh

Hóa……...

………………………………………………………...……11
1.1. Cơ sở lý luận của việc vận dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy môn
Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất)

………………….11
1.1.1.

Khái

niệm

bản

đồ

tư

duy…………………………………………………11
1.1.2. Cách tạo lập bản đồ tư duy và một số phần mềm hỗ
trợ…………………13
1.1.3. Sự cần thiết vận dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn Những nguyên
lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở trường đại học cơng
nghiệp

thành

phố

Hồ

Chí

Minh

cơ

sở

Thanh

Hóa…………………………………..….17
1.1.4. Ý nghĩa việc vận dụng bản đồ tư duy vào dạy học môn Những nguyên
lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất)……………………….
……28
1.2. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy môn
Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất)
………….32


6
1.2.1. Khái quát về trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ
sở

Thanh

Hóa………………………………………………………………………32
1.2.2. Thực trạng vận dụng bản đồ tư duy vào giảng dạy môn Những nguyên
lý

cơ

bản

của

chủ

nghĩa

Mác

-

Lênin

(phần

thứ

nhất)

……………………………..35
Chương 2: Thực nghiệm sư phạm vận dụng bản đồ tư duy trong giảng
dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ
nhất) ở trường Đại học Cơng nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở
Thanh Hóa ....45
2.1.

Chuẩn

bị

thực

nghiệm……………………………………………………...45
2.2.

Tiến

hành

thực

nghiệm……………………………………………………..46
2.3. Kiểm tra và Đánh giá kết quả thực nghiệm…………………...
……………66
Chương 3. Quy trình và giải pháp vận dụng bản đồ tư duy trong giảng
dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ
nhất) ở trường Đại học Cơng nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở
Thanh Hóa ....72
3.1. Quy trình vận dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy môn Những nguyên lý
cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở trường đại học Cơng
nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa…………………………..
………….72
3.1.1.

Xác

định

mục

tiêu

bài

học……………………………………………......72
3.1.2. Xác định nội dung kiến thức dạy học vận dụng bản đồ tư duy.
………….73


3.1.3.

Thiết

kế

bản

đồ

tư

7
duy

cho

nội

dung

dạy

học….

trong

dạy

………………………...74
3.1.4.

Vận

dụng

bản

đồ

tư

duy

học…………………………………..77
3.1.5. Đánh giá hiệu quả vận dụng bản đồ tư duy trong giảng
dạy……………..81
3.2. Giải pháp để vận dụng bản đồ tư duy vào giảng dạy môn Những nguyên
lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở trường Đại học Cơng
nghiệp

thành

phố

Hồ

Chí

Minh

cơ

sở

Thanh

Hóa…………………………………..….82
3.2.1.

Đối

với

đội

ngũ

giảng

viên……………...

……………………………….82

3.2.2.

Đối

với

sinh

viên…………………………………………………………86
3.2.3.

Đối

với

nhà

trường……………………………………………………….90
C. KẾT LUẬN………………………...…………………………………...
….95
D.

DANH

MỤC

TÀI

LIỆU

THAM

KHẢO………….

………………………98
E.

PHỤ

……………………………………………………..103

LỤC…………...


8

A. MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất nước chúng ta đã và đang bước sang một kỷ nguyên mới, kỷ
nguyên của sự đổi mới và hội nhập với quốc tế. Thị trường lao động gia tăng,
nhu cầu đối với nguồn nhân lực có trình độ cao là rất lớn. Do đó người lao
động khơng chỉ cần có kiến thức chun mơn hóa cao, kĩ năng chun nghiệp
là đủ mà cần phải có tư duy linh hoạt và sáng tạo. Bối cảnh phát triển kinh tế -


9
xã hội của đất nước và quốc tế cũng đặt ra những yêu cầu mới cho giáo dục.
Đó là phải đào tạo được đội ngũ nhân lực có năng lực chuyên môn, năng lực
hành động, năng lực cộng tác trong công việc, khả năng sáng tạo linh hoạt,
khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp trong các tình huống thay đổi.

Trong quá trình đổi mới đồng bộ nền giáo dục Việt Nam mà trong đó
có đổi mới hệ thống giáo dục đại học nói riêng. Nước ta đã có nhiều cố gắng
trong đổi mới phương pháp dạy học và đã đạt được những tiến bộ trong việc
phát huy tính tích cực của sinh viên. Việc đổi mới phương pháp dạy học đang
là vấn đề quan tâm hàng đầu. Dạy học ngày nay không chỉ là truyền tải tri
thức cho người học đơn thuần như cách dạy và học truyền thống. Mà cái quan
trọng hơn là trau dồi phương pháp luận khoa học, khả năng tự học, tự nghiên
cứu, tự làm việc sáng tạo cho người học từ thấp đến cao trong học tập và cuộc
sống.
Để hướng tới một phương pháp học tập tích cực và tự chủ chúng ta
khơng chỉ cần giúp người học khám phá các kiến thức mới mà còn phải giúp
các em hệ thống được những kiến thức đó. Việc xây dựng được một hình ảnh
thể hiện mối liên hệ giữa các kiến thức sẽ mang lại cho người học những lợi
ích to lớn về các mặt, ghi nhớ, phát triển nhận thức, tư duy, óc tưởng tượng và
khả năng sáng tạo góp phần nâng cao hiệu quả dạy học.
BĐTD (Mind map) do Tony Buzan phát minh được ứng dụng như một
phương tiện hữu hiệu để tận dụng khả năng ghi nhận hình ảnh của bộ não.
Đây là cách ghi nhớ tổng quan tri thức nhằm giúp tổng hợp hay phân tích một
vấn đề ra thành một dạng của lược đồ phân nhánh, là kĩ thuật nâng cao cách
ghi chép, hệ thống hóa kiến thức, sự kiện từ đó đưa ra cách thức giải quyết
sáng tạo và hiệu quả trong cơng việc. BĐTD vì thế đã được nghiên cứu ứng
dụng ở nhiều lĩnh vực và dạy học. Và đặc biệt là những môn khoa học cơ bản
như môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin.


10
Day học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin ở
trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh, sinh viên chưa thực sự
hứng thú và chủ động tích cực đối với mơn học, các em cịn gặp khó khăn
lúng túng trong việc ghi chép, ghi nhớ, tái hiện kiến thức, nên kết quả học tập

chưa cao. Vì vậy, nghiên cứu vận dụng BĐTD trong thiết kế nội dung, tổ
chức nhận thức và hướng dẫn hoạt động cho sinh viên trong giảng dạy môn
Những nguyên lý sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc đổi mới phương pháp
dạy học của giảng viên và học tập của sinh viên theo hướng tích cực hóa, góp
phần nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. Ngoài ra BĐTD cịn có thể
được sinh viên vận dụng hiệu quả trong thảo luận nhóm, diễn thuyết và trình
bày vấn đề một cách chủ động, sáng tạo qua đó nhằm nâng cao kết quả học
tập.
Với những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Vận dụng bản đồ tư duy
nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở trường Đại học Cơng nghiệp thành phố
Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa”.
2. Tình hình nghiên cứu
Đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội, nền giáo dục nước ta đã tiến
hành nhiều cuộc cải cách giáo dục vào những năm (1950, 1956 và 1979), và
thực hiện nhiều chiến lược phát triển giáo dục. Cho đến nay có rất nhiều đề tài
nghiên cứu về phương pháp dạy học mới có tính hiệu quả và khả năng ứng
dụng cao, phù hợp với điều kiện giáo dục Việt Nam. Vận dụng BĐTD trong
giảng dạy cũng là hướng nghiên cứu mới và có tính thực tiễn cao.
Những cơng trình nghiên cứu ở ngồi nước
Bản đồ tư duy (BĐTD) là một công cụ tổ chức tư duy được tác giả
Tony Buzan (Anh) nghiên cứu kĩ lưỡng và phổ biến rộng khắp thế giới. Ý
tưởng BĐTD của ông xuất phát từ lúc nhận ra việc não bộ phải căng ra để suy
nghĩ, sáng tạo, ghi nhớ, giải quyết vấn đề, phân tích, viết tiểu luận,… đồng


11
thời phải tiếp nhận khối lượng kiến thức khổng lồ đang gia tăng từng ngày và
dẫn đến nghịch lí bất thường là càng ghi chép nhiều thì việc học tập và trí nhớ
càng kém đi. Đặc điểm của BĐTD là một sơ đồ mở, việc thiết kế BĐTD theo

mạch tư duy của mỗi người, không yêu cầu tỉ lệ, chi tiết khắt khe như bản đồ
địa lí, có thể vẽ thêm hoặc bớt các nhánh, mỗi người vẽ một kiểu khác nhau,
dùng màu sắc, hình ảnh, các cụm từ diễn đạt khác nhau, cùng một nội dung
nhưng mỗi người thể hiện nó dưới dạng BĐTD theo cách riêng do đó việc lập
BĐTD không chỉ giúp ghi nhớ tốt hơn mà quan trọng hơn là phát huy tối đa
khả năng sáng tạo của mỗi người.
Trước tiên, phải kể đến Joyce.Wycoff với cuốn “Ứng dụng bản đồ tư
duy để khám phá tính sáng tạo và giải quyết vấn đề” cho rằng BĐTD cho
phép tổ chức các ý tưởng trong ít phút, thúc đẩy sáng tạo, phá vỡ trở ngại mà
người viết gặp phải và cung cấp một cơ chế động não hiệu quả. Tác giả đã
nghiên cứu, đưa ra những ứng dụng của BĐTD trong việc phát triển kĩ năng
viết, khả năng thuyết trình, xây dựng và quản lí các kế hoạch,… Trong mỗi
ứng dụng, Joyce.Wycoff trình bày các bước tiến hành và những điểm cần lưu
ý để xây dựng và sử dụng hiệu quả BĐTD [27].
Trong cuốn “Sử dụng Trí nhớ của Bạn”, tác giả Tony Buzan đã vén
tấm màn bí mật về phương pháp cải thiện trí nhớ mà mỗi người trong chúng
ta đều có thể thực hiện khơng mấy khó khăn. Bạn sẽ học cách nhớ tên, số,
ngày, tháng, danh mục, bài diễn văn, bài viết, thi ca và cả những cuốn sách
dày cộm. Thông qua tác phẩm bạn cũng sẽ tìm thấy những phần dành riêng
cho người chơi bài, người học ngoại ngữ, sinh viên luyện thi và cả một
chương sách thú vị hướng dẫn phương pháp nhớ lại những giấc mơ của bạn.
Trong tác phẩm chứa đựng đầy ắp những thông tin hấp dẫn, bất ngờ
cùng những kĩ thuật đổi mới học tập và tư duy vô cùng bổ ích”, cuốn sách đã
thay đổi hàng triệu người, giúp họ đạt được những thành công vượt bậc trong
học tập và cuộc sống [40].


12
Trong tác phẩm “The Mind map book” Tony Buzan và Barry Buzan
cùng viết, hai ông đã bàn kĩ hơn về các kĩ năng lập BĐTD với các ứng dụng

cá nhân “tự phân tích, giải quyết vấn đề, nhật ký sơ đồ tư duy” [41; 207 –
233]. Chương này khảo sát cách sử dụng BĐTD để hiểu biết đầy đủ hơn về
bản thân, những nhu cầu, mong muốn, và mục tiêu lâu dài của bạn. Tiếp theo
là cách “học tập và kể chuyện trong gia đình” [41; 240 - 253]. Với mục đích
khảo sát ứng dụng BĐTD vào học tập giải trí hay trong gia đình cũng mang
lại nhiều lý thú và mang lại là sự gắn kết, cũng cố và bồi đắp cho nhau. Khi
bàn về “ứng dụng trong giáo dục” tác giả đã đưa ra những kiến giải về vai trò
của người thầy đồng thời cũng khảo sát cách ứng dụng BĐTD để làm cho
việc dạy và học hấp dẫn, lý thú, hiệu quả hơn “tư duy, giảng dạy, tạo sơ đồ tư
duy chủ đạo” [41; 254 – 277]. Trong “kinh doanh và các lĩnh vực chuyên môn
(hội họp, thuyết trình, quản lí)” [41; 290 – 321]. Tác giả đã đưa ra những ví
dụ minh họa đồng thời trình bày những lợi ích của việc sử dụng BĐTD trong
ứng dụng đó.
Trong tác phẩm “The mind map book”, Tony Buzan và Barry Buzan đã
nghiên cứu cách sử dụng BĐTD. Ông diễn giải rõ ràng hơn: “Bản đồ tư duy
là biểu hiện của tư duy mở rộng, cho nên nó là chức năng tự nhiên của tư duy.
Nó là kĩ thuật đồ họa đóng vai trị chiếc khóa vạn năng để khai thác tiềm năng
của bộ não. Và đưa ra những lưu ý dành cho đối tượng là học sinh, sinh viên
trong các bài tiểu luận, viết văn, các kỳ thi và người làm công tác giáo dục
trong việc soạn ghi chú cho bài giảng, trình bày bài giảng trên lớp, làm công
cụ để kiểm tra kiến thức và mức độ hiểu bài của người học” [41; 73].
Tác phẩm “Bản đồ tư duy trong công việc” và bộ sách về tư duy, Tony
Buzan đưa ra mơ hình BĐTD và hướng dẫn cách lập BĐTD. “Ở mức độ ứng
dụng, bản đồ tư duy có thể giúp bạn sắp xếp cơng việc, chuẩn bị trước khi
thuyết trình và giải quyết những tình thế dở khóc dở cười trong kinh doanh.
Chúng cịn có thể đóng vai trị như người định hướng cho cuộc sống của bạn


13
bằng cách giúp bạn tìm ra cái bạn thực sự muốn từ cơng việc, đem tới cho bạn

một cái nhìn tổng quan hết sức rõ ràng về những tình huống phức tạp và lấy đi
những căng thẳng từ những trách nhiệm và yêu cầu khắt khe của cuộc sống”
[42; 13].
Trong tác phẩm “Ứng dụng BĐTD trong cuộc sống và công việc”,
Thomas Ben trình bày kĩ thuật vẽ nhiều kiểu BĐTD. Bắt đầu với kiểu tiêu
chuẩn, và sau đó là một loạt những kiểu tự do. Sau khi bạn học được cách để
cho những ý tưởng và liên tưởng được tự do phát triển, chắc chắn bạn sẽ tạo
ra được tấm bản đồ của riêng mình mà trước đây bạn chưa khám phá được.
Cuốn sách được trình bày sao cho bạn có thể nhanh chóng học được
những kĩ thuật vẽ bản đồ tư duy, và biết cách ứng dụng trong cuộc sống, hay
công việc. Khi bạn đã hiểu và dùng được bản đồ tư duy, hãy dùng bất cứ loại
nào có ích cho bạn. Sau khi đã thành thạo những điều cơ bản về bản đồ tư
duy, bạn có thể dễ dàng tiếp cận với những kiểu ghi chép bằng hình ảnh khác
[48].
Ngoài ra, cũng cần kể đến một số phần mềm như Tony Buzan’s
imindmap của chính tác giả Tony Buzan và các cộng sự, phần mềm Mind
Manager, Concept Draw Mindmap, Free Mind… giúp người sử dụng vẽ
BĐTD trên máy tính.
Những cơng trình nghiên cứu ở trong nước
TS. Trần Đình Châu, “Sử dụng BĐTD. Một số biện pháp hiệu quả hỗ
trợ học sinh học tập mơn tốn”. (ghi chú, hệ thống hóa, ghi nhớ, liên kết các
mạch kiến thức tốn) [11; 44 - 66]. Theo Tiến sĩ Trần Ðình Châu, vụ trưởng,
giám đốc dự án phát triển giáo dục trung học cơ sở 2, một số kết quả nghiên
cứu cho thấy bộ não người sẽ hiểu sâu, nhớ lâu và in đậm cái mà chính mình
suy nghĩ, tự viết, vẽ ra. Vì vậy, việc sử dụng BÐTD giúp học sinh học tập một
cách tích cực, huy động tối đa tiềm năng của bộ não, giúp cho mỗi người phát
triển khả năng thẩm mỹ do việc thiết kế nó phải bố cục màu sắc, đường nét,


14

các nhánh, sắp xếp các ý tưởng một cách khoa học, lơgíc, dễ hiểu. Sử dụng
BÐTD góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nhất là vận dụng vào dạy học
kiến thức mới hoặc hệ thống hóa kiến thức phù hợp với từng đối tượng khác
nhau.
PGS.TS. Lê Công Triêm, “Sử dụng BĐTD giúp học sinh hệ thống hóa
bài học vật lí để có thể chỉ ra được sự liên hệ giữa các nội dung kiến thức
nhằm ghi nhớ và tái hiện bài học tốt hơn” [44; 43 - 44].
Tác giả Trần Văn Thành, “Sử dụng BĐTD trong tổ chức dạy học dự án
các nội dung kiến thức từ trường (vật lí 9)”. Tác giả nhận định học sinh cần sử
dụng BĐTD trên giấy hoặc phần mềm hỗ trợ để lập kế hoạch, tạo ra sản phẩm
và trình bày sản phẩm [46; 9 - 10 - 42 - 39].
TS. Chu Cẩm Thơ, “Sử dụng BĐTD không chỉ giúp học sinh hệ thống
hóa kiến thức mà cịn giúp biết phát hiện và giải quyết vấn đề” [49; 42 - 43].
Nhìn chung những đề tài này có chung quan điểm, kết quả nghiên cứu
và thực nghiệm sử dụng BÐTD dạy học ở một số trường sở tại cho thấy, nếu
được hình thành thói quen vẽ BÐTD kiến thức sẽ giúp cho học sinh hứng thú,
sáng tạo và nhớ lâu, vận dụng tốt kiến thức mình đã học. Ðối với học sinh
trung bình, cần tập cho học sinh có thói quen tự ghi chép hoặc tổng kết một
vấn đề, một chủ đề đã đọc và học theo cách hiểu của các em dưới dạng
BÐTD. Cách làm này sẽ rèn luyện cho học sinh hướng tới cách suy nghĩ
lơgíc, mạch lạc, giúp các em hiểu bài, ghi nhớ kiến thức vào não chứ không
phải là học thuộc lịng, học vẹt. Giáo viên có thể hướng dẫn, gợi ý để các em
tự hệ thống kiến thức trọng tâm, kiến thức cần nhớ của mỗi bài học vào một
trang giấy, có thể vẽ chung trên một cuốn vở hoặc để thành các trang giấy rời,
rồi kẹp thành một tập. Mỗi bài học được vẽ kiến thức trọng tâm trên một trang
giấy giúp các em dễ ôn tập, xem lại kiến thức khi cần, chỉ cần rút tờ BÐTD
của bài đó ra là các em nhanh chóng ơn lại kiến thức một cách dễ dàng. Ðối


15

với học sinh giỏi vận dụng BÐTD để tìm chiến lược giải quyết một vấn đề
hoặc tìm hiểu hướng giải một bài tập, phương pháp hệ thống hóa kiến thức.
Tuy nhiên nếu nhìn tổng thể thì đa số các nghiên cứu trước đây chủ yếu
đưa ra một hệ thống các phương pháp để nâng cao chất lượng giờ học trong
đó có lập BĐTD. Các đề tài nghiên cứu vận dụng BĐTD trong giảng dạy
phần thứ nhất nói riêng và mơn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin nói chung chưa có.
3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài
3.1. Mục đích
Nghiên cứu và xây dựng nội dung hướng dẫn sinh viên vận dụng bản
đồ tư duy vào tổ chức hoạt động học tập, nhằm nâng cao chất lượng môn học
Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở trường
Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa.
3.2. Nhiệm vụ
Đề tài giải quyết một số nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản sau:
- Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng bản đồ tư duy trong
giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ
nhất) ở trường Đại học Cơng nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh
Hóa.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm vận dụng bản đồ tư duy vào giảng dạy môn
học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thức nhất) ở
trường Đại học Cơng nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa.
- Xác định quy trình và giải pháp để vận dụng bản đồ tư duy vào thực tiễn
giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần
thức nhất) ở trường Đại học Cơng nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở
Thanh Hóa.
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu


16

Vận dụng BĐTD vào giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản chủ
nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở trường Đại học Cơng nghiệp thành phố
Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa.
Nội dung hướng dẫn sinh viên ngành kinh tế vận dụng bản đồ tư duy
vào giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ
nhất) ở trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh
Hóa.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài vận dụng BĐTD để thiết kế nội dung bài học, tổ chức bài học
trên lớp và hình thành tri thức mới về môn Những nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở trường Đại học Cơng nghiệp thành phố
Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa.
Khảo sát tại khối lớp CDKT13ATH - CDTD13TH của trường Đại học
Cơng nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài này được thực hiện trên cơ sở thế giới quan và phương pháp luận
của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; quan điểm của
Đảng, chủ trương của Nhà nước về đổi mới giáo dục.
Để thực hiện nghiên cứu đề tài chúng tôi chú trọng sử dụng các phương
pháp nghiên cứu khác nhau như:
- Phương pháp phân tích - Tổng hợp.
- Phương pháp lịch sử - Lơgíc.
- Phương pháp cụ thể - Trừu tượng.
- Phương pháp so sánh.
- Phương pháp điều tra xã hội học.
- Phương pháp thống kê toán học.
6. Giả thuyết khoa học


17

Năng lực nhận thức và tư duy của sinh viên cũng như chất lượng bài
học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần thứ nhất)
sẽ được nâng cao khi giảng viên vận dụng bản đồ tư duy hợp lí và sáng tạo
trong các bài học. Qua đó bằng việc vận dụng BĐTD trong các bài dạy học,
giảng viên cũng đã từng bước rèn luyện cho sinh viên một trong những
phương pháp tự học có hiệu quả.
7. Những đóng góp của luận văn
Luận văn góp thêm tiếng nói hồn thiện lý luận về tác dụng, vai trị của
BĐTD trong giảng dạy mơn Những ngun lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin đồng thời xây dựng và đề xuất những cách thức vận dụng BĐTD trong
giảng dạy giúp giảng viên và sinh viên có thể phát triển năng lực tự học, tư
duy lơgíc cho sinh viên qua phần thế giới quan và phương pháp luận triết học
của chủ nghĩa Mác - Lênin.
Thiết kế bản đồ tư duy cho hệ thống thế giới quan và phương pháp luận
triết học của chủ nghĩa Mác - Lênin giúp cho giảng viên và sinh viên tiết kiệm
được thời gian, phát huy được tính tích cực chủ động và năng lực sáng tạo
trong q trình học mơn Những ngun lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, các phụ lục,
nội dung của đề tài gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng bản đồ tư duy trong
giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ
nhất) ở trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh
Hóa.
Chương 2: Thực nghiệm sư phạm vận dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy
môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở
trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa.


18
Chương 3: Quy trình và giải pháp vận dụng bản đồ tư duy vào giảng dạy môn

Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở trường
Đại học Cơng nghiệp thành phố Hồ Chí Minh cơ sở Thanh Hóa.


19
B. NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG BẢN ĐỒ
TƯ DUY TRONG GIẢNG DẠY MÔN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN
CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN (PHẦN THỨ NHẤT) Ở TRƯỜNG
ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CƠ SỞ
THANH HĨA
1.1. Cơ sở lý luận của việc vận dụng bản đồ tư duy trong giảng dạy môn
Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất)
1.1.1. Khái niệm bản đồ tư duy
BĐTD còn được gọi với các thuật ngữ khác như: Sơ đồ tư duy, lược đồ
tư duy, giản đồ ý, mind map…. Trong đề tài tác giả sử dụng thuật ngữ BĐTD
làm thuật ngữ chính trong q trình nghiên cứu.
Adam Khoo quan niệm “Bản đồ tư duy là một công cụ tổ chức tư duy
đây là phương pháp dễ nhất để truyền tải thông tin vào trong não của con
người rồi đưa thơng tin ra ngồi bộ não, nó là một phương tiện ghi chép đầy
sáng tạo và rất hiệu quả theo đúng nghĩa của nó “sắp xếp” ý nghĩa của con
người” [1; 77 ].
“Bản đồ tư duy là biểu hiện của tư duy mở rộng, vì thế nên nó là chức
năng tự nhiên trong tư duy. Đó là một kĩ thuật họa hình đóng vai trị chiếc
khóa vạn năng để khai phá tiềm năng của bộ não” [41; 73]. Với mục tiêu sử
dụng tối đa khả năng tư duy của bộ não mà Buzan đưa ra BĐTD, để giúp mọi
người thực hiện được mục tiêu này đây là phương pháp cách mạng nhằm tận
dụng các nguồn tài nguyên vô tận của bộ não.
BĐTD theo Tony Buzan “Bản đồ tư duy là một hình thức ghi chép sử

dụng màu sắc, hình ảnh để mở rộng và đào sâu các ý tưởng. Ở giữa bản đồ là
một ý tưởng hay hình ảnh trung tâm. Với các nhánh tượng trưng cho các ý
chính và đều được nối với các ý trung tâm. Với phương thức tiến dần từ trung


20
tâm ra xung quanh, Bản đồ tư duy khiến tư duy con người cũng phải hoạt
động tương tự. Từ đó các ý tưởng của con người sẽ phát triển và chẳng bao
lâu sẽ nảy nở các ý tưởng sáng tạo” [42; 21].
Dựa trên những đặc điểm của bộ não Tony Buzan đã sáng tạo ra
BĐTD theo nguyên lý hoạt động của bộ não, BĐTD là sự kết hợp đa dạng của
các hình thức chữ, số, các dịng chữ, màu sắc, hình ảnh. Những thơng số này
sẽ được xử lý bằng kĩ năng thần kinh của não trái. Bán cầu não trái theo
truyền thống được sử dụng thực hiện xử lý các cơng việc thơng thường nếu sử
dụng mình nó sẽ hạn chế trong tư duy, chúng ta nên sử dụng chức năng của
bán cầu não phải nhằm phát huy khả năng sáng tạo, với việc tri nhận màu sắc,
hình ảnh, nhịp điệu, khơng gian, điều này giải thích vì sao chúng ta có thể
phát huy tồn bộ khả năng tư duy của mình khi sử dụng BĐTD.
Nếu trước đây ta thường ghi chép thông tin bằng các ký tự, đường
thẳng, con số…. Với cách ghi chép này chúng ta mới sử dụng một nữa bộ
não, não trái mà chưa sử dụng đến não phải nơi mà giúp ta xử lý thông tin về
nhịp điệu, màu sắc không gian, lãng mạng. Có thể nói ta mới sử dụng 50%
khả năng của bộ não trong khi nhận thông tin.
Dù các tác giả có những cách định nghĩa khác nhau về BĐTD nhưng
bản chất của nó khơng thay đổi, đó là cơng cụ tổ chức tư duy, kích thích não
bộ hoạt động, sáng tạo mở ra những tiềm năng mới cho khả năng làm việc của
con người. Giúp con người tiết kiệm thời gian, công sức mà vẫn đạt được
những thành công trong học tập và cuộc sống. Hiểu một cách khái quát nhất
BĐTD là một công cụ hỗ trợ tư duy hiện đại, một kĩ năng sử dụng bộ não rất
mới mẻ. Đó là một kĩ năng hình họa, một sơ đồ kết hợp kết hợp nhiều yếu tố

từ ngữ, hình ảnh, đường nét, màu sắc đây là những yếu tố tương thích với cấu
trúc bộ não sẽ khích thích não phát triển tư duy.
1.1.2. Cách tạo lập bản đồ tư duy và một số phần mềm hỗ trợ vẽ bản đồ tư duy
1.1.2.1. Cách tạo lập bản đồ tư duy


21
Bước 1: Chuẩn bị một tờ giấy trắng (A4 hoặc giấy khổ lớn) bút chì, bút
chì màu, tẩy.
Bước 2: Xác định vẽ chủ đề trung tâm, đặt tờ giấy nằm ngang, vẽ một
hình giữa tờ giấy biểu thị cho chủ đề vì một hình ảnh có giá trị biểu thị bằng
ngàn từ, một hình ảnh trung tâm thú vị giúp não tập trung vào những điều quan
trọng và làm cho não phấn chấn hơn. Nếu viết chữ thì nên cơ đọng nó thành một
từ khóa chính, ln sử dụng màu sắc vì màu sắc có tác dụng kích thích não như
hình ảnh. Màu sắc mang đến cho BĐTD những rung động cộng hưởng mang lại
sức sống và năng lượng vô tận cho BĐTD giúp tư duy sáng tạo.
Bước 3: Phân nhánh lớn từ hình ảnh trung tâm
Vẽ các đường liên kết dạng cong với màu sắc khác nhau tỏa ra từ trung
tâm của hình ảnh chính là các nhánh lớn của BĐTD, ví như cành lớn của cây,
có tác dụng triển khai ý tưởng cho chủ đề.
Sử dụng một từ khóa (từ then chốt) trên mỗi đường liên kết để thấy rõ
bản chất vấn đề đang xem xét. Đồng thời giúp liên tưởng được in sâu trong
não. Đối với mỗi từ khóa vẽ một hình bên cạnh và nhấn mạnh nó.
Bước 4: Tiếp tục phân nhánh nhỏ, từ phía cuối của nhánh lớn, tiếp tục
vẽ đường liên kết dạng cong. Nên vẽ một màu sắc đặc trưng cho mỗi nhánh,
đây là các nhánh nhỏ của nhánh lớn có tác dụng triển khai ý tưởng của nhánh
đó. Trên mỗi nhánh nhỏ sử dụng từ khóa hình ảnh diễn tả nội dung của ý con.
Bước 5: Hồn thiện BĐTD là q trình xem lại tổng quát BĐTD giúp
các ý quan trọng thêm nổi bật, bổ sung các liên kết cần thiết.
1.1.2.2. Một số phần mềm hỗ trợ vẽ bản đồ tư duy

Ngày nay có rất nhiều chương trình vi tính để tạo Bản đồ tư duy như:
Buzan’s Imindmap; Inspiration; Visual freeMind; FeeMind; MindManager;
Edraw Mind Map. Với nhiều phiên bản khác MindManager pro để tạo một
Bản đồ tư duy. Nhưng ở đây tôi xin giới thiệu hai phần mềm thông dụng và
dễ làm sau.


22
Lập BĐTD bằng chương trình Microsoft word
Bước 1: Khởi động chương trình Microsoft word.
Bước 2: Mở file mới (file/New).
Chỉnh trang vẽ nằm ngang (File/page setup). Chọn Landscape (để in ngang).
Bước 3: Đưa hình ảnh vào giữa trang (Insert/picture/From file).
- Chọn hình ảnh (Insert) → Hình ảnh đã đưa vào trang word.
- Chỉnh hình ảnh vào giữa trang (Format/ picture).
- Chọn layout/Square/Ok → Hình ảnh đã được đưa vào giữa trang.
Bước 4: Tạo từ khóa (Insert/pictre/wordArt). Ghi từ khóa → từ khóa được
ghi.
Bước 5: Tạo khung (Text box).
- Insrt/Text Box (sử dụng Text box để tạo khung cho nhánh chính ). Nhánh 1
có từ khóa nên sử dụng Unicode (Font: Arial, Times New Roman, Tahoma,
…).
- Tô màu chữ (Format/Font, tùy chọn : Color, Size, Style…).
- Tô màu nền cho Text box (Format/Background).
Bước 6: Tạo các đường liên kết (Insert/picture/autoshapes).
Sử dụng line hoặc Arrow để tạo các đường liên kết cho:
+ Nhánh 1 (nhánh chính) với trung tâm.
+ Các nhánh phụ với nhánh chính 1 → các đường liên kết đã được tạo.
Bước 7: Tạo các khung (Text box).
- Intsert/text box. Sử dụng Text box để tạo khung cho:

+ Nhánh chính (nhánh 2) có từ khóa.
+ Các nhánh phụ của nhánh chính 2.
Tạo nhánh phụ 1, nhánh phụ 2, nhánh phụ 3…Tạo các đường liên kết
…thứ phụ có bao nhiêu nhánh chính, nhánh phụ thì chúng ta tiếp tục vẽ để
hồn thiện BĐTD bằng chương trình word.
Lập BĐTD bằng chương trình MindManager


23
Sơ lược về phần mềm MindManager.
MindManager là phần mềm dành cho cho các doanh nghiệp và cá nhân.
Đặc biệt, MindManager thích hợp với giảng viên, học sinh, sinh viên cần sơ
đồ hóa bài giảng hoặc đề tài nghiên cứu. MindManager giúp sắp xếp công
việc một cách thông minh, sáng tạo và giảm bớt thời gian hơn trong việc theo
dõi nhóm công việc, tổ chức và truyền thông tin một cách có hiệu quả.
Với giao diện đẹp mắt và bóng bẩy, truy cập nhanh chóng bằng các
phím chức năng, MindManager giúp cho người dùng giải quyết các vấn đề
phức tạp và cải thiện hơn năng suất. Dễ dàng sử dụng các mẫu sơ đồ, chế độ
xem nhiều sơ đồ, các cảnh báo dự án và công cụ lọc giúp nâng cao các chiến
lược, dự án và kế hoạch hoặc quản lý tiến trình. Phát triển nhanh dự án và tối
đa hóa năng suất cơng việc, MindManager có thể kết nối với nhiều nguồn dữ
liệu, trong đó bao gồm các ứng dụng sản xuất và giải pháp kinh doanh như
Microsoft Office (Excel, Word, PowerPoint). Hỗ trợ xuất ra nhiều định dạng,
từ các định dạng ảnh thông dụng đến PDF, Doc, HTML, TXT, XML đến định
dạng riêng của chương trình (.mmap).
Ưu điểm của MindManager là thể hiện đầy đủ các tính năng, rất mạnh,
giao diện quen thuộc nên chỉ mất chừng chục phút để làm quen, hỗ trợ rất tốt
những phần mềm khác như Microsoft Office, đồng thời MindManager được
sử dụng miễn phí.
Sử dụng chương trình MindManager để tạo và xuất Bản đồ tư duy

- Tạo nội dung Bản đồ tư duy
Bước 1: Mở ứng dụng
Khởi động chương trình MindManager bằng cách vào mục Start/
MindManager hoặc nhấn trực tiếp lên icon của chương trình trên desktop.
Giao diện của chương trình ở giữa là một central topic (chủ đề trung tâm):


24
Đầu tiên, ta nhập tên của chủ đề trung tâm vào central topic bằng cách
nhấn chuột vào Central topic và nhập vào chữ “Chương 1” “Chủ nghĩa duy
vật biện chứng”
Ngay sau khi hoàn thành nhập chữ cho chủ đề trung tâm, ta lưu file
bằng cách nhấn Ctrl+S, đặt tên file và nhấn nút save hình. Định dạng file của
MindManager là .mmap. Sau khi lưu file xong, ta nhập 2 ý chính bằng cách
đưa chuột vào chủ đề trung tâm và nhấn Enter 2 lần, ta được 2 Main Topic (ý
chính), sau đó lần lượt nhập vào các ý chính: Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa
duy vật biện chứng. Tiếp tục, đưa chuột lên ý chính “Chủ nghĩa duy vật”,
nhấn Insert ta được một Subtopic (nhánh phụ), sau đó nhập ý phụ thứ nhất
“Khái niệm, …”. Để có nhánh phụ thứ hai, ta có 2 cách thực hiện như sau:
Bước 2: Tạo những nhánh con.
Cách 1: Đưa chuột lên ý phụ thứ nhất, nhấn Enter, ta được ý phụ thứ
hai, sau đó nhập ý phụ thứ hai.
Cách 2: Đưa chuột lên ý chính thứ nhất, nhấn Insert, ta được ý phụ thứ
hai, sau đó nhập ý phụ thứ hai. Tiếp tục lập lại các thao tác để hoàn chỉnh bản
đồ như hình. Hồn chỉnh Bản đồ tư duy. Sau khi đã thực hiện xong nội dung
của bản đồ, ta có thể đưa thêm các yếu về màu sắc, ký hiệu, liên kết,..vào bản
đồ để tăng thêm phần gợi nhớ và sống động.
Chèn các biểu tượng: Rê chuột lên chủ đề ta muốn chèn biểu tượng,
nhấn chuột phải, chọn Icon markers và chọn biểu tượng muốn chèn.
Xóa các biểu tượng: Rê chuột lên chủ đề ta muốn xóa biểu tượng, nhấn

chuột phải, chọn Remove.
Thay đổi font chữ, màu sắc, màu nền, hình dạng của chủ đề: Rê chuột
lên chủ đề ta muốn thay đổi, nhấn chuột phải, chọn Font, Format topic, Topic
shape, Topic style, sau đó thay đổi lần lượt như ý muốn.
Liên kết với các file bên ngoài: Rê chuột lên chủ đề ta muốn thay đổi,
nhấn chuột phải, chọn Add hyperlink.


25
- Xuất Bản đồ tư duy ra các định dạng khác nhau
Sau khi hồn thành, ta có thể sử dụng ngay file .mmap của
MindManager để tiếp tục làm việc hoặc lưu trữ. Nhưng nếu vì lý do nào đó
muốn để người khác cũng có thể xem bản đồ tư duy ta đã thực hiện mà khơng
cần người xem phải có chương trình MindManager, chúng ta có thể xuất bản
(Export) bản đồ ra các định dạng khác nhau.
Chương trình MindManager hỗ trợ khá nhiều định dạng như: Web,
MPX, Microsoft PowerPoint, Microsoft Word, FDC…, ta vào MindManager.
Button/ Export. Sau khi hoàn thành lược đồ muốn xuất ra dạng Word,
PowerPoint, Image, PDF….Ta click vào biểu tượng lược đồ ở góc trên cùng
bên trái để chọn các định dạng.
1.1.3. Sự cần thiết vận dụng bản đồ tư duy trong dạy học môn Những nguyên
lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin (phần thứ nhất) ở trường Đại học
Trong chiến lược phát triển giáo dục đào tạo của nước ta, vấn đề đổi
mới phương pháp dạy học phát huy tư duy sáng tạo và năng lực đào tạo của
người học, làm chủ kiến thức, tránh học vẹt…được xem là yếu tố cơ bản
quyết định chất lượng dạy học. Việc xây dựng lược đồ tư duy cho các bài ơn
tập có sử dụng sự hỗ trợ của công nghệ thông tin hầu như chưa được áp dụng
rộng rãi ở trường học của Việt Nam. BĐTD là công cụ giúp thực hiện công
việc và học tập một cách hiệu quả, tiết kiệm thời gian học tập thông qua việc
huy động cả não trái và não phải vào việc nhận thức, BĐTD giúp tiếp thu bài

nhanh, hiểu kỹ, nhớ lâu, nhớ nhiều hơn trong quá trình học. Tuy nhiên BĐTD
không phải là tác phẩm đồ họa nên không cần quá chú trọng vào điểm tô cho
tác phẩm vì như vậy sẽ mất nhiều thời gian lãng phí, chúng ta nên giành thời
gian ấy cho việc xác lập nội dung hoặc cơng việc cần thiết.
Để có một BĐTD ta cần phải xem xét trước khi tiến hành lập BĐTD
cho bất kỳ đối tượng nào, chúng ta cũng cần phải tìm hiểu rõ điều kiện để lập