Cẩm nang luyện thi đại học ngữ văn. - T.2 Nghị luận xã hội

807 hac
sT
LE XUAN SOAN (C
PHLTONG
LI^N
in
TfLnJU
am
Tap 2:
NGHILUAN
XA HOI
* BIEN SOAN THEO
CAU
TRUC
DE THI M6I
NHAT
CUA BO GD& DT
• DANH
CHO HOC
SINH KHOI
12 ON TAP THI VAO CAC TRU6NG
DH-CD
DVL.013490
NHA XUAT BAN
DAI HOC
QUOC
GIA HA NOI
O/^rsJhac sT
LE
XUAN SOAN (Chu bienT
Uv/^C^n

PHLTONG LieN
CAM
NANG
lUVCN
THI
DAI
HOC
NG0
VAN
Tap 2: NGHI LUAN XA HOI
*
BIEN SOAN
THEO
CAU TRUG DE THI
M6|
NHAT
GUA
BO
GD&
DT
•
DANH
GHO
HOG
SINH KHOI
12
6N
TAP THI VAO
GAG
TRUdNG DH-GD

.Si
ODQ
NHA
XUAT
BAN
DAI
HOC
QUOC GIA
HA
NO!
Lot noi ddu
Cac em hpc sinh lop 12 than men!
Trong nhung nam gan day, BQ
Giao
Due va Dao tao luon thuc hi^n ra de thi
Dai
hQC
va thi tot nghi^p mon
Ngii
van
theo
huong mo de danh gia dugc nang
lire
va phan loai
trinh
dp ciia hpc sinh. Dieu nay tao dieu kien de nhieu hpc
sinh
CO
kha nang van dung dupe nhiing hieu biet thyc
te'vao

bai viet ciia minh
cho sinh dpng va hap dan nguoi dpc. Nhieu bai viet dupe danh gia cao khi no
the hipn dupe cai toi eiia nguoi viet, quan diem nhan sinh quan ve
cupe
song
doi
thuong, ve
each
nhin nhan ciia gioi tre trong
each
ung xu va the hien quan
niem
song.
Cach
ra de nay giip phan giam
tinh
trang hpc hi ciia nhieu hpc
sinh hi^n nay.
Theo
Sach
giao
khoa
Ngii
Van 11, tap 2 "N^hi
luan
la mot the
loai
van hoc Mc
biet,
diing

li le,
phan
doan,
chieng
cie
deban
luan
vemot
van
denao
do
(chinh
tri, x6
hoi, van hoc
nghe
thuat,
triet
hoc, dao due). Van
dedugc
neu ra nhu mot cau hoi can
giai
dap, lam
sang
to.
Luan
la ban
vediing,
sai,
phdi,
trdi,

khdng
dinh
dieu
nay, bac bb
dieu
kia,
denguai
ta
nhan
ra
chdn
li,
dong
tinh
v&i
minh,
chia
se
quan
diem
va
niem
tin cm
minh.
Siec
manh
ciia
van
nghi
luan

la a su sdu sdc
ciia
tit
tuong,
tinh
cam,
tinh
much
lac,
chat
che
ciia
suy
nghi
vd
trinh
bay, ste
thuyet
phuc
ciia
lap
luan.
Van
dung
coc
thao
toe nhu
giai
thich,
phan

tich,
chieng
minh,
bac bo, so
sdnh ".
De
giiip
cac em nam
viing
kieu bai nghi luan xa hpi va c6 ki nang lam bai
van nghi luan xa hpi trong ki thi tot nghiep THPT va thi tuyen sinh Dai hpc,
Cao dang chung toi bien
soan
cuo'n:
Cam
nang
luyen
thi dai hoc
Ngit
van, tap 2:
Nghi
luan
xa hoi
Tap
sach
gom 2 phan:
Phan
thie
nhd't:
Nhiing van de chung ve van nghj luan va

each
lam bai v3n
nghj luan xa hpi.
Phan
thic
hai: Mot so bai lam tham khao (Nghi luan ve mot hi^n tupng doi
song,
ve mot tu tuong, dao li).
Hi
vpng day se la tai lieu bo ich cho cac em hpc sinh lop 12.
Nhan day chiing toi eung xin dupe cam on cac nha nghien cuu, qui thay c6
giao
va cac em hoc sinh da c6 nhirng bai viet dupe six dyng trong t^p
sach
nay.
TAC GIA
Phin thCr
nh^t
NHUNG
VAN DE
CHUNG
VE VAN NGHI
LUAN
VA CACH LAM BAI VAN NGHI
LUAN
XA HOI
I.
NHUNG VAN ot CHUNG VE VAN NGHj LUAN *
1. Khai niem van nghi luan
'Nghi

luan la mpt the loai van hpcdacbi^t,
diing
li le, phan doan, chung cii-
de ban luan ve mpt van de nao do (chinh trj, xa hpi, van hpc
ngh§
thuat, triet
hpc, dao due). Van de dupe neu ra nhu mpt cau hoi can giai dap, lam
sang
to.
Luan la ban ve
diing,
sai, phai,
trai,
khang dmh dieu nay, bac bo dieu kia, de
nguoi
ta nhan ra
chan
li, dong
tinh
voi minh,
chia
se quan diem va niem tin
ciia minh. Sue manh ciia van nghi luan la 6 su sau sac ciia tu tuong,
tinh
cam,
tinh
maeh
lac,
chat
che ciia suy nghi va

trinh
bay, su thuyet phuc eiia lap luan.
Van dung cac thao tac nhu giai thich, phan tich, chung minh, bac bo, so
sanh "
(Sach
giao
khoa Ngir Van 11, tap 2). ,i,
2. De tai cua van nghi luan xa hoi
Nghj
luan xa hpi la nhirng bai van ban ve xa hpi, chinh tri, doi
song.
De tai
ciia dang bai nghj luan xa hpi eiing het sue rpng ma. No gom tat ea nhiing van
de ve tu tuong, dao
li,
mpt lo'i
song
d^p, mpt
hif
n
tupng tich cue
hoac
tieu cue
trong
cupe
song
hang ngay, van de thien nhien moi truong, van de hpi nhap,
toan cau
hoa
NghTa la, ngoai nhirng tac pham nghj luan van hpc (lay tac

pham van hoc, nha van lam doi tupng), tat ca cac dang van ban viet
khac
deu
CO
kha nang dupe xe'p vao dang nghj luan xa hpi, chinh trj.
3. Cac
dang
cau hoi, de bai van nghi luan xa hoi
Truoc tien, ehiing ta phai lam quen voi cac d^ng cau hoi. Day la mpt so' vi
du
cau hoi tieu bieu:
1.
"Nhu mpt
thii
a xit v6 hinh, thoi v6 trach nhi^m 6 moi ea nhan eo the an
mon ea mpt xa hpi". Tu y kien tren, hay viet mpt bai van ngan (khoang 600 tir)
trinh
bay suy nghi ve
tinh
than trach nhi?m va thoi v6 trach nhi^m ciia eon
nguoi
trong
cupe
song
hien nay (de thi DH khoi C, nam 2010)
2. "Dao due gia la mpt can b^nh
chet
nguoi luon nap sau bp mat hao
nhoang". Tu y kien tren, hay viet mpt bai van ngan (khoang 600 tir)
trinh

bay
suy nghi ve sir nguy hai ciia dao due gia doi voi
cupe
song
con nguoi (de thi
DH,
khoi D, nam
2010).
3
3. Hay viet mpt bai v3n ng^ (khoang 600 tir)
trinh
bay suy nghi ve y kien
sau: "Mpt nguoi da danh mat niem tin vao ban than thi
chac
chan
se con danh
mat them nhieu thu quy gia
khac
niia (de thi DH, khoi D, nam
2009)
4.
Phai
chang
"cai
chet
khong phai la dieu mat mat Ion nhat trong
cupc
doi.
Sy mat mat Ion nhat la ban de cho tam hon tan lui
ngay

khi con
song"
(Norman Kusin). Hay giai thich va binh luan y kien tren.
5. Anh/ Chi hay binh luan ca tu sau day trong mpt ban
nhac
ciia Trinh
Cong Son:
"Song
tren doi can c6 mpt tam long/ De lam gi em bie't
khong?".
6. Trong mpt Ian tra loi con gai the nao la hanh phuc, Mac noi: "Hanh phiic
la da'u tranh". Anh/chj hieu cau noi tren nhu the
nao?
7. "Mpi li thuyet deu mau xam, chi cay doi la mai mai xanh
tuoi"
(Got).
Anh/chj hieu cau noi tren nhu the
nao"?
8. Anh/chi hay
trinh
bay suy nghl ciia minh ve
"b§nh
v6 cam" trong xa hpi
hi^n
nay.
9. Viet bai tham gia
cupc
van dpng tim giai phap bao dam an toan
giao
thong hien nay.

10. Anh/chj hay
trinh
bay suy nghi ciia minh ve b^nh thanh tich - mpt can
b^nh gay tac hai khong nho do'i voi su phat trien cua xa hpi ta hi^n nay. Co the
so
sanh
lien
h|
voi truong va lap anh/ chj dang
theo
hpc.
'll."Sach
mo rpng truoc mat toi nhirng
chan
trai mai" (M. Gorki). Suy nghi
ciia
anh/chj
ve van de tren.
12. Nha van Nga Lev Tolstoi noi "Li tuong la ngpn den chi duong. Khong
CO
li tuong thi khang c6 phuong huong kien
dinh,
ma khong c6 phuong
huong thi khong c6
cupc
sp'ng". Hay neu y kien cua
anh/chj
ve van de tren.
13.
"Song

la cho, dau chi nhan rieng minh" (To Huu). Dua vao cau tho
tren, hay viet mpt doan van ngan (khoang 600 tu)
trinh
bay suy nghi rieng
ciia anh/ chj.
Do day la loai cau hoi bat
bupc
trong chuong
trinh
thi, nhung lai khong c6
nhiing
bai hpc sin nhu nghj luan van hpc, de lam tot cau hoi nay, thi sinh can
phai nam
viing
cac van de sau:
-
Phai
bie't phat huy mpi loai kien thuc, trong nha truang cQng nhu trong
cupc
song
de so
sanh,
phat trien, van dung vao bai viet sao cho phong
phii,
sau
sac, day
dii,
c6 due nhat. •
-
Phai

chii dpng, manh dan trpng khi viet bai, vi khong gio'ng vai nghj
luan
van hpc, noi chung nguoi viet c6 the dya vao-bai hpc c6 san,
hoac
dupe
thay
CO
giao
huang dan, bai nghj luan xa hpi hoan toan
bupc
nguoi viet phai
4
Cty
TNHH
MTV DWH
Khang
Vigt
chii
dpng de xuat chinh kien ciia minh, c6 the
diing
hay
chua
dving,
duoc
so
dong
chap
nhan hay khong
chap
nhan, mien la no thuyet phyc dupe nguoi doc

bang
nhiing li le xac dang.
- Dang cau hoi nghj luan xa hpi chi dupe cho toi da 3 diem, nen dung
lupng
bai viet ciing khong nen qua dai. Trong yeu cau cu the, de thi c6 the ghi
ro bai viet khong vupt qua 600 tu, nghia la vai kho giay thi dupe su dung
chinh thuc nhu
hifn
nay, chi can khong qua 2 trang, viet ngan qua la kho hon
viet dai, thi sinh can phai chii y thai gian de khong bj phan tan tu tuong, tranh
anh huang den phan bai lam
khac.
De
giiip
hpc sinh lam quen vai dang de thi
nay, chiing toi xin dan duoi day mpt so cau hoi tieu bieu (mac dii vai dang de
thi
nay, 6 truong, hpc sinh da dupe danh thoi gian va
luyf
n
tap nhieu).
Nhiing
cau hoi nghj luan xa hpi nhu da neu 6 tren, kha rpng mo. Chiing ta
khong the c6
each
hpc nao tot hon la ren
luy^n
that nhieu ki nang dpc hieu van
ban, phai nam
viing

va lam chii
duoc
nhieu lo^i kien thiic, va phai bie't phat
huy
tinh
chii dpng trong suy nghi ciia minh.
Nam
dUQfc
dang
de
Trong han che chuong
trinh
vai dang de nay, cac em phai nam dupe hai
dang chinh da dupe han che:
+ Mpt la loai bai nghj luan ve mpt tu tuong dao li
(chang
han cau ca tu ciia
Trinh
Cong Son, cau tra loi ciia Mac voi con gai, cau noi ciia Got ve vai tro
quan trpng ciia thuc tien so voi li thuyet ).
+ Hai la loai bai nghj luan ve mpt hien tupng doi
song
(ve can benh v6
cam, b^nh thanh tich, ve thoi quen sinh
boat
hang ngay, ve thai dp thi cii thieu
trung
thuc ).
4. Cau
triic

ciia bai
nghi
luan xa h6i . !.
Mpt
bai nghj luan xa hpi du dung lupng khong dai ciing van phai dam bao
cau triic ciia mpt bai lam van, nghia la van phai c6: *
Ma bai
Than
bai !
>i'
<•,
Kei bai . i-
•
•
-
Phan
ma bai can phai neu dupe van de trpng tam ma de ra yeu cau. ^
-
Phan
than bai, phai trien khai tiep cac lu|n diem da dupe neu ra a
phan mpt.
-
Phan
ke't bai, nguoi viet phai dua ra tong ke't ciia ca nhan minh ve van de
a neu,
diing
hay
sai?
Bai hpc nao dupe
riit

ra cho ca nhan nguoi
viet?
Cam
nong
luygn
thi BH Ng
J
Van, tqp 2:
Nghj
luqn
Xa h$i - Le
Xuon
Soon
Tom
Isii,
Voi mgt bai nghj luan xa hpi,
bo'eye
chung cua bai lam nen Ian luo[
trien
khai
theo
cac
buoc
sau day:
Y 1: Neu va giai thich y kien cau hoi de thi.
Y 2: Ban luan mo rpng ve y kien cau hoi de thi.
Y 3: Riit ra bai hpc nhan thuc va hanh dpng cho ban than va cho mpi nguoi.
II. CACH LAM BAI VAN NGH!
LUAN
XA HOI

1.
Can xac
dinh
dmrc
dang-
bai
nghi
luan
phii
hap
Dang de nghi luan xa hpi dupe
chia
lam 2 nhom de chinh la nghi luan ve
mpt
tu tuong dao ly va nghj luan ve mot hi^n tupng xa hpi. Vi vay, truoc khi
tien
hanh lap dan y chung cho bai lam, hpc sinh can xac dinh de bai thupc loai
nao de c6 djnh huong chung cho bai vie't.
a)
Nghi
luqn
ve mot tit
tuong,
dqo ly de cap toi nhung van de lien quan toi
dao due lam nguoi, quan
nif
m
ve mpt loi
song,
mpt y kien ban ve quan diem

song
cua cae nha tu tuong loi lac (Tu tuong uo'ng nude nho nguon, an qua nho
ke trong cay,
song
d^p, nhan nghia trong dao lam nguoi ). Vi^e xac
dinh
de la
dieu
ki^n quan trpng de
giiip
ban hinh dung dupe toan bp huong di cua bai
vie't,
tranh dupe loi sai lam lac de thuong mac phai cua nhieu ban hpc sinh khi
lam.
Da'u hieu de nhan dang nhat cua loai de nay do la no thuong la nhung
cau noi true tiep de trong
ngoac
kep ciia cac danh nhan noi tieng hay la mpt
cau tho, mpt y kien trich dan trong tac pham van hpc Cac ban can nhanh y
nhan ra nhiing diem
khac
bi^t nay de c6 the xac djnh
diing
dang bai can lam.
Cu the la:
-
Trieoc
hei hay cat
nghia
cac tie

khoa,
tie
then
chot
theo
y
hieu
cua ban. Giai
thich
y
nghia
cua cau noi do.
-
Khang
dinh
cau noi do la
dung,
sai hay
chua
hoan
toan
dung.
Phdn
tich
cau
noi,
thuong
dung
loi le va Iqt Iqi van de.
- Lay vi du,

phan
tich
vi du de
chung
tninh
y
nghia
cua cau noi (vi du
vemot
ai do noi
tieng,
c6
nhung
dong
gop Ion).
-
Lien
he voi ban
than
ban.
- Riit ra bai hoc cho ban
than
va moi
nguoi.
Phe
phdn
nhung
nguoi
di
ngugc

Iqi voi
chan
ly cua tu
tuang
dqo due do.
b) Do'i voi dang de
nghi
luqn
ve mot
hien
tuang
xd hoi, ban
ciJng
khong can
qua lo lang, dang de nay kha pho bien va no cung dupe de cap toi nhieu trong
cupc
song
hang ngay nhu: gian Ian trong thi cu ciia hpc sinh hi^n nay, van de
tai
n^n
giao
thong, bao lyc hpc duong, thanh nien va quan diem ve
song
thu.
van hoa than tuang Co the noi day la dang chung ma nhieu nam gan day Bp
Giao
dye da huong den de hpc sinh tiep c^n trong nhiing mua thi. De lam
dupe dang bai nay dat ke't qua cao, no doi hoi hpc sinh phai eo von hieu biet
nhat dinh ve thuc te xa hpi, nhu vay, bai van vie't ra se
chan

that, c6 sue loi
cuon thye te. Cu the la:
- Neu len
hien
tuang
trong
cudc
song.
Hien
tuang
nay c6 pho Men hay
khong.
-
Phdn
tich
hien
tuang
trong
doi
song
thuc
te. Chi ra
nguyen
nhdn
va hdu qua.
- Ldy vi du cu the de
chung
minh.
-
Lien

he vai ban
thdn
ban. '•'
- Riit ra bdi hoc cho ban
thdn
va moi
nguoi.
Phe
phdn
va dua ra loi
khuyen.
2. Bai
vie't
phai
dam bao
diing
bo cue
Dii
bai van thupc bat cu dang de nao trong hai loai tren day thi no van phai
dam bao day du' bo cue 3 phan la Ma bdi (Dat van de),
Thdn
bdi (Giai
quyel
vdh
de) va Kel bdi (Ket
thuc
van de).
Vi^e duy tri bo cue nay se
giiip
cac em dam bao dupe ve mat hinh thuc cho

bai vie't ciia minh. Trong truong hop khi het gio lam bai ma van
ehua
giai
quye't xong phan than bai thi cung nen nhanh chong chuyen
sang
lam phan ke't
bai de tranh
tinh
trang thie'u ve bo cue bai vie't ciia minh.
Phan Mo bai: can
trinh
bay dupe van de dat ra trong bai lam (npi dung de
bai) de nguoi dpe c6 the biet dupe bai lam ciia ban de cap toi npi dung chinh
nao, tranh
tinh
trang mo bai dai nhung khong
diing
ehii de hay lam lac de.
Can CO phan dan dat nhat dinh de di vao bai mpt
each
tu nhien, tranh go bo,
gupng ep gay cam
giac
kho chju cho nguoi dpe.
Theo
danh gia chung, mo bai
sang
tao, tu nhien thuong dupe danh gia cao va gay an tupng dau tien doi voi
nguoi
cha'm bai.

Phan Than bai: dupe xem nhu phan lam chinh, phan xuong
so'ng
ciia ca bai
vie't boi no lam nhiem vu giai quye't nhiing van de chinh ciia de bai dat ra.
Phan
nay thuong tra loi cho cae cau hoi: Van de do nghia la gi? Van de la
diing
hay sai, tgi
sao?
Trong thuc
teeupc
song,
no dien ra pho bien nhu the
nao?
Can
lam
gi de phat huy nhiing mat tot va han che nhiing tieu cue (neu la mat xa'u)
do trong xa hpi hi^n
nay?
Ban can lam gi va lam nhu the nao de gop phan hi^n
thuc hoa no vao trong thuc te? Day la nhung yeu cau co ban trong vi^c vie't
mpt
than bai ciia bai dang Nghj luan xa hpi.
Doi
voi dang van Nghj luan ve mpt hi^n tupng xa hpi, b^in can eo nhung vi
dy
thuc te^ lien h$ thuc tien va c6 so' li^u ehiing minh (neu can) de bai viet
them sinh dpng hon.
Phan Ket bai: tuy ngan nhung no c6 vai tro v6 ciing quan trpng vi no khep
Igi

van de ma ca bai vie't bai dang de cap tdi va mo rpng ra nhving y kien ca
nhan nh^ lam nguoi dpc c6 nhQ'ng lien tuong ro hon ve ca bai vie't cua ban.
3. Cdn c6
nhung
nhan
xet,
danh
gia cua ban
than
va
m&rgng
van de
Tuy dieu nay khong dupe nhieu em chu y toi nhung no lai la tieu chi quan
trpng
de thay c6 xem xet ve hieu biet cua ban doi voi thuc te
cupc
song.
Nhung
phan nay ding khong nen qua dai dong vi no ciing c6 the khien ban lam sai de,
lac huong ma can vie't ng^n gpn, sue 'tich, de hieu. De lam tot phan nay,
each
tot
nhat la cac em nen tham khao nhieu
sach,
bao, tap chi hay cac phuong ti^n
truyen
thong va thuc
te'cupc
song
de de lay vi du nhat (Ch5ng han ve van de

tai
nan
giao
thong hay chuy^n
song
thu ciia giai tre hi^n nay ). Cac em c6 the
trich
dan tho
hoac
cac y kien danh gia c6 co so de lam bai vie't cua minh sinh
dpng
hon.
Dieu quan trpng la cac em nen lam nhieu de de
luyfn
kha nang vie't mach lac,
chirUi
xac va nang cao
vi?c
nhan dang de va lap dan y cho minh. Sau khi vie't can
kiem
tra lai ca bai lam de tranh nhiing sai sot khong dang c6 gay mat diem.
4.
Can
CO
mot
phuongphap
hoc tap
tich
cue
- Truoc het ban hay tao cho minh thoi quen phan tich van de m6i ngay.

Truoc bat ki sy vifc, hay mpt cau noi ciia ai do hay luon co gang de phan
tich
y nghIa, ham y bang kha nang cua ban than ban. Dong thoi
vi?c
cap
nhat thong tin mpt
each
thuong xuyen la khong the thie'u, hay chii y
theo
doi
chuong
trinh
thoi su. Chuyen muc ki nang
song
moi ngay, hay luon de
trong
tam kiem
soat.
- Co gang nha va hieu y nghia ciia cac cau noi, hay mpt cham ngon
song
nao do. Dpc
sach
tham khao se
giiip
khoi gpi nhiing
sang
tao cua ban,
dong thoi tich
liiy
dupe

each
hanh van va phuong phap lam bai.
- Hpc di doi voi hanh. Hay tu minh dat
biit
vie't va phan tich, sau do
dpc lai va doi chie'u voi dap an. Dieu nay se
giiip
cac em nhd rat lau va hieu
sau sac van de han.
MOT SO VI DU
De
giiip
cac em ca the de dang giai quyet cac bai lam cu the ciia minh,
chiing
toi xin dan ra duai day 3 vi du cu the: mpt dap an so lupc, mpt dap an
chi
tiet va mpt bai vie't hoan chinh.
Vi
dv 1: Irinh bay suy
nghi
vey
kien:
Ke ca hoi tht non
nong
tao ra
thanh
tich,
nguoi
Chan
chinh

thi
kien
nhan
tao nen
thanh
tuu (de thi DH, khoi C,
2012).
mfT-
v.iy mnn mTTWTTn luiung Tun
Dap an so
lupc
1.
Giai
thich
y
kien
- Ke
CO
hpi la nguoi Ipi dyng thoi co de muu cau Ipi ich truoc mat, bat ke
vi$c
lam
diing
hay sai; nguoi
chan
chinh la nguoi luon biet
song
diing
voi thuc
chat
va phu hpp voi nhiing gia tri xa hpi; thanh tich la nhiing ket qua dupe

danh gia to't; thanh tuu la nhiing thanh qua co y nghia Ion, thuong chi dat
dupe sau mpt thai ki phan da'u lau dai.
- Ve npi dung, day la y kien chi ra su dpi lap ve 161
song
va
each
hanh xii
trong
cong vi^c giiia loai nguoi co hpi va
chan
chinh.
2. Ban
luan
vey
kien
* Ke
CO
hpi thi non nong tao ra thanh tich r; a;
- Do thoi vy Ipi, bat
chap
diing
sai nen trong cong
vif
c, ke co hpi khong
cau ket qua tot, ma chi cau dupe danh gia tot. Ke nao
cang
vu Ipi thi lai
cang
non nong co dupe thanh tich. Bai the, loai nguoi nay thuang chi tao ra nhiing
thanh tich gia.

- Ve thuc
cha't,
each
hanh xii ay la loi
song
gia doi khien cho that gia bat
phan, lam bang hoai eac gia trj ve dao diic; loi
song
co hpi nay da khien b^nh
thanh tich Ian tran nhu hien nay. ''^ •
* Nguoi
chan
chinh thi kien nhan lap nen thanh tuu
H
'
- Coi trpng
chat
lupng that, ket qua that la diic
tinh
ciia nguoi
chan
chinh.
Boi the'lpai nguoi nay thuang kien nhan trong mpi cong
vi§c
de tao nen nhiing
ket qua thuc su, nhiing thanh qua co y nghia Ian. Doi voi hp chi co nhiing thanh
qua thuc su moi tao nen gia tri thuc ciia eon nguoi, dix co khi phai tra gia dat.
- Ve thuc
chat,
each

hanh xii ay thupe ve
Ip'i
song
chan
thuc, bieu hien ciia
nhiing
pham
chat
cao quy;
giiip
tao nen nhiing thanh qua thuc, nhiing gia tri
dich
thuc cho minh va cong dong, gop phan thiie day xa hpi tie'n len.
3. Bai hoc
venhan
thuc
va
hanh
dong
' '
- Can nhan thiie ro day la hai kieu nguoi doi lap nhau ve nhan
each:
mpt
loai
nguoi tieu cue tha'p hen can phe phan, mpt mau nguoi tich cue cao ca can
tran
trpng.
- Can npi
theo
16'i

song
ciia nhiing nguoi
chan
chinh, luon coi trpng nhiing
ket qua that va kien nhan phan da'u de lap nen nhiing thanh tim; dpng thai len
an 161
song
co
hpi,
non nong
chay
theo
thanh tich gia. ( ,
Vi
du 2: "Cai
chet
khong
phai
la
dieu
mat mat Ian
nhat
trong
cugc
dai. Su mat
mat
lorn
nhat
la ban
decho

tam hon tan lui
ngay
khi con
song"
(Norman
Kusin). Hay
Viet
mot
doan
van
ngan
(khoang
600 tit)
trmh
bay
nhung
suy
nght
cua
anh/chi
vecdu
t:
noi
tren.
Dap an chi
tiet
1. Dqt van de
- Cupc
song
voi moi con nguoi la dieu quan trong nhat. Ai tren doi nay lai

khong yeu
cupc
song.
Do la dieu khong the
phii
nhan. Vi the^ ciing khong the
phu
nhan, cai
chet
la noi bat hanh Ion nhat voi moi con nguoi. Tir xua toi nay,
con nguoi luon tim hieu va tim moi
each
che ngu cai
chet
de gianh su
song.
- Noi "cai
chet
khong phai la dieu mat mat Ion nhat trong
cupc
doi. Sy
mat mat Ion nhat la ban de cho tam hon tan lui ngay khi con
song"
nhu
Norman Kusin ciang khong he sai. Cupc
song
va cai
chet
la hai thai cue doi lap
nhau du- dpi. Boi the

cang
yeu
cupc
song,
con nguoi lai
cang
sp hai truoc cai
chet.
Nhung, c6 mpt noi sp Ion lao hon cai
chet,
do la khi con
song,
nguoi ta de
cho "tam hon minh tan
lyi".
2. Gidi
thick
cdu noi cua Kusin
- "Cai
chet
khong phai la mat mat Ion nhat": De lam sau sac
chan
li nay,
truoc hen can phai khang
dinh
gia trj
cupc
song
ciia con nguoi, kh3ng
dinh

cai
chet
voi moi con nguoi qua nhien la su mat mat Ion nhat.
Chet
la chain dut su
song,
chain dut su ton tai
hiiu
hinh cua con nguai. Khi
chet,
nguoi ta se phai
roi
xa
vinh
vien tat ca nhirng gi yeu thuong, gan bo, khong con dupe tan
huong niem hanh phiic, nhirng
thii
vui, lao dpng, cong hien va
sang
tao. "Moi
con nguoi chi dupe
song
mpt Ian ", mpt nha van Nga da tung noi nhu the. Va
nhu
the; ciing c6 nghia, mpt con nguoi binh thuong, khong the khong coi cai
chet
la su mat mat Ion nhat. Vay nhung,
theo
Norma Kusin, c6 mpt noi mat
mat con Ion hon, do la khi nguoi ta "de cho tam hon tan lyi khi con

song".
Tai
sao lai
the?
- "Dieu dang sp nhat la de tam hon tan lui ngay khi con
song":
Cupc
song
ciia con nguoi ton tai 6 hai dang the
chat
va
tinh
than. Mpt
cupc
song
c6 y
nghia phai la su hai hoa giira hai trang thai tren. Mpt
cupc
song
tinh
than day
du
diing
nghia la phai dupe thoa man day dii ve mat tam hon. Nghia la phai
CO
khat vpng lao dpng va
sang
tao; phai biet rung dpng truoc
cupc
doi, biet yeu

va biet
ghet,
yeu cai dep va
ghet
nhiing cai xau xa; khong de tam hon chai san,
v6 cam truoc mpi noi buon vui cua
cupc
doi.
3. Ban
luan
ma
rgng
vecdu
noi cua Kusin
- Tai sao cai
chet
khong phai la mat mat Ion
nhat?
- Cupc
song
voi con
nguoi
that la quy gia. Nhung khong ai c6 the vTnh vien trong
cupc
doi nay. Do
la quy luat. Tuy nhien, cai
chet
voi moi con nguoi khong c6 nghia la ket thiic,
la da'u
cham

he't. Boi le, c6 nhifng cai
chet
van de lai "muon van
tinh
than yeu";
chet
nhung lai
"gieo
mam su
song",
de lai cho muon doi sau su nguong mp,
kinh
yeu. Chi V6 Thj Sau ra di khi
tuoi
doi con rat tre, nhung ten
tuoi,
tam hon.
Cty
TWHH
MTYDWH
Khong
Yigf
ve d?p cua chj vin mai
song
trong long nhan dan. Mpt cai
chet
nhu the dau
phai
la mat mat Ion
nhat?

- Su tan lui trong tam hon khi con
song
moi la dang sp: Su
song
khong
don
gian chi la an uong, hit tho, huong thy, tan huong ve mat vat
chat.
Co
nhiing
nguoi
song
trong
cupc
doi chi coi trpng dieu nay. R6 rang, hp khong
chet
ve mat the
chat.
The nhung, tam hon ciia hp trong rong; hp v6 cam, dung
dimg
truoc mpi noi buon vui ciia
cupc
doi; chi biet "yeu" ban than minh,
khong udc mo va khat vpng Mpt
cupc
song
nhu the chinh la "cai
chet"
ve
mat tam hon. Cai

chet
nay tham chi con dang sp hon, khung khiep hon "cai
che't
the
chat".
Do la li do khien Truong Ba xin dupe
"chet"
khi De Thich van
cho ong
song,
nhung la
song
trong v6 bpe the xac ciia mpt nguoi
khae,
khong
phki
la minh.
4. Lien he voi ban
than
trong
cupc
song
hien
nay
Trong
cupc
song
hi^n nay, khi ma nhu cau vat
chat
khong con la dieu qua

kho khan, moi con nguoi deu c6 the de dang thoa man nhu cau vat
chat
ciia
minh.
Xa hpi
cang
hien dai, tien nghi, con nguoi lai
cang
de eo nguy eo sa vao
loi
song
huong thy, v6 cam, lanh lung, mat phuong huong.
Song
tich eye, lac
quan,
chan
hoa, yeu thuong va
chia
se chinh la
each
tot nhat de con nguoi
khong roi vao
tinh
trang "tam hon tan
lyi"
Vi
du 3:
"Trong
thu gui
thay

hieu
truong
cua con
trai
minh,
Tong
thong
Mi
A.Lin
Con
viei:
"xin
thay
hay day cho
chdu
biet
chap
nhan
thi rot con
vinh
du hon
gian
Ian khi thi cu". lu y
kien
tren,
hay
viet
mot bdi van
ngan
(khong

qua 600 tit)
trinh bay suy
nghi
cua
minh
ve
diec
tinh
trung
thuc
trong
khi thi va
trong
cuoc
song,
(de thi DH, khoi C, nam
2009).
Bai lam
hoan
chinh cua mgt hpc sinh
trong
ki thi DH nam
2009
(bai dat diem cao)
1.
Ma bdi: Mpt trong nhung net d?p trong pham
chat
cua con nguoi tir xua
den nay van luon dupe de cao, do la due
tinh

trung thuc. Dii 6 bat cu hoan
canh
nao, trong khi thi ciing nhu trong
cupc
song,
su trung thuc, khong gian doi luon
la mpt trong nhiing yeu
to'
tien quyet de lam nen pham
chat
cua mpt con nguoi,
cOng nhu de danh gia chinh xap con nguoi do. Trong van hpc dan gian tir ngan
xua, khong may ai con xa la voi nhung cau ngan
ngii
de cao su trung thuc nhu:
"Cay ngay khong sp
chet
dung", "khon ngoan
chang
Ip that tha" Vay nen se
khong
CO
gi dang
ngac
nhien khi mpt nguoi bo^ Tong thong A. Lin-con, trong
thu
gin thay hieu truong ciia con
trai
minh, da viet: "Xin thay hay day cho
chau

biet
chap
nhan thi rot con
vinh
du hon gian Ian khi
thi "
2.
Than
bdi: Xem ra cau noi tren day cua vi Tong thong that qua ro rang. Tuy
nhien de hieu mpt
each
chinh xac va khong sai l$ch ve van de nay, khong phai
'
Cam
nang
luy^n
thi SH Ng5 Van,
tgp7:HgTijlugn
XoTiprnjlCuan Soon
luc nao cung dl.
Su
trung thuc trong thi
cu
that
da
qua
ro
rang, nhung
su
trung

thyc trong
cupc
song
U^u
c6
phai liic nao cung phai tuan
thii
tuy^t doi.
Hay noi
khac,
trong
cuoc
song
su
trung thuc lieu
c6
phai luc nao ciang
tot?
Chiing
ta hay di sau tim hieu van de nay.
Truoc het, chung
ta
can phai hieu
su
trung thuc nghia
la gi?
Han trong
chiing
ta
khong

ai
lai khong biet rang, trung thuc
la
khong gian doi,
la
ngay
thang,
la
loi noi di doi voi vi^c lam Xet tu goc dp ngir nghia, trung thuc
la
mpt
tu goc Han dugc cau thanh boi hai thanh to': trung va thuc (trung la ngay
thang, thyc la that tha). CQng
c6
the giai thich "trung" la mpt da mpt long, dii
hoan
canh
nao cung khong thay doi (kien trung) va "thuc" la le phai, la cai ton
tai
that,
chan
li.
Noi torn lai
ca
hai yeu to'nay deu khang dinh de cao cai d^p,
cai thien luong cua con nguoi trong
cupc
song.
Mpt con nguoi trung thuc
la

mpt
nguoi luon noi that voi long minh, khong doi tra, khong thay hinh doi
dang dii
cupc
song
c6
kho khan den bao nhieu
Su trung thuc ciia con nguoi ciang gio'ng nhu nhung thuc the ton tai ciia
thien
nhien, nhu gio mua va mat
troi,
du em
a
hay dii dan, no van muon doi
dien
ra
nhu the. Tuong
ty
nhu vay,
su
gian Ian trong thi cu va rpng hon
la
trong
cupc
song
con nguoi van thuong dien ra
6
do
hoac
day khie'n con nguoi

khong
the
khong luu tam. Ciing mpt xua't phat diem nhu nhau, nhung
c6
nhirng
nguoi kien tri di
tirng
buoc
cham
rai, kho nhpc vupt qua nhirng chong
gai, thu thach de dat toi thanh cong, vay nhung trong
cupc
chay
dua voi mpt
ke gian doi, hp van la nguoi thua
cupc.
Tai sao su gian Ian la dieu xa'u xa ai ai
ciang biet ma no van
c6
co hpi ton tai trong mpi xa hpi va ngay trong
ca
xa hpi
ta hien
nay?
Co le boi, trong xa hpi ciia bat cu thoi ki nao, da't
nuoc
nao ciang
van ton tai nhung
ke
luoi

nhac,
ngu dot nhung lai luon doi hoi mpt
cupc
song
hon nguoi. Cau chuyen Li Thong cuop cong
Thach
Sanh
trong kho tang
truyen
dan gian
nuoc
ta
phai
chang
van luon
la
mpt bai hpc nong hoi. No
la
mpt
tam guong de tat ca mpi nguoi phai biet tu ran minh va phai luon neu cao
canh
giac.
Boi
le,
du
co
gian doi, xao tra bao nhieu, Li Thong cuoi ciing roi
ciang bi trung phat. Nguoi
co
cong,

Thach
Sanh,
cuoi ciing van cu dupe tri an.
Do la li do khie'n toi luon co niem tin rang, du trong
cupc
song
van con su gian
doi,
nhung "thanh cong" cua
viec
lam gian doi nhu the,
se
khong co co
so
ton
tai
lau dai. Boi nhu danh ngon co cau "Nhung gi khong phai cua minh thi roi
no ciang
se
nhanh chong
ra
di", anh hao quang
co
dupe nho vao nhung vi|c
lam gian doi, som mupn roi cung
se
tat. Boi anh hao quang ay khong dupe dot
len bang chinh npi luc trai tim cua minh
Tro lai loi "cau xin" ciia Tong thong MI A. Lin-con vdi thay hieu trudng cho
diia

con trai ciia minh, ban than toi
la
mpt hpc sinh dang di thi, toi thay
v6
cung tham thia.
La
nguoi dung dau mpt dat nuoc, han Lin-con khong kho
Ichan
gi de
trai "tain tham hoa" cho dua con trai ciia minh, khong phai chi
nhio-ng nam con hpc trong truong, ma ca khi da truong thanh trong
cupc
song.
Tham chi ngay ca khi ong khong trxfc tie'p yeu cau dieu do,
6
mpt noi, su trung
thyc khong dupe dat
6
tieu chi hang dau, nhio-ng
ke
thie'u trung thuc duoi
quyen ong ciing co the san
sang
lam dieu do.
ChSng
phai vi hp quan tam den
ong, ma do la quan tam den chinh hp. Mpt nguoi biet nhin xa trong rpng, biet
vi
cai
dai the ma quen di Ipi ich ciia rieng minh, toi nghi rang khong

ai
lai
khong dong cam voi
vj
Tong thong Lin-con. Them niia, biet dau, v| Tong
thong dang
kinh
ay con suy nghl sau xa hon, su va'p nga trong mpt ki thi r\h6,
se ngang
chan
con trai ong trong suo't
ca
cupc
doi. Trong
cupc
doi con nguoi
con
CO
biet bao ki thi, ma khong chi
co
nhiang ki thi cong khai,
co
ban giam
khao, phai
canh
tranh voi nhieu nguoi, ma con co ca nhiang ki thi cua chi rieng
mpt
nguoi, ki thi voi chinh ban than minh, ki thi cua long trung thyc.
Theo
toi

hieu,
su trung thuc luon nen la bai hpc dau tien cho tat ca mpi nguoi ngay
ca
khi
chua
buoc
chan
den truong. Boi le, suy cho cung,
so
voi
ca
mpt
cupc
doi
dai,
thi con nguoi
ta
trai qua thi cu voi
diing
nghia ciia no chi trong mpt thoi
gian ngan. Vi the, bai hpc ve
sy
trung thyc van cii phai luon dupe "n^m long"
trong
suot
ca
cupc
doi. Trung thuc trong
cupc
song

la
trung thuc trong cong
vi^c,
trong quan
h?
voi tat ca mpi nguoi xung quanh va vdi
ca
chinh ban than
minh.
Toi cung nghl, doi khi ta ciing nen hieu, su trung thuc trong
cupc
song,
giia dupe no that kho ISm thay. Vi the^ khong nen van dung no mpt
each
may
moc. Nha van Anh
O.
Henri trong truyen ngan
Chie'c
la
cuoi ciing
ke cau
chuyen mpt hoa
si
vi muo'n ciiu mang
song
mpt dua
be
tpi nghi^p lam benh
nang da

buoc
phai
ve
chie'c
la
xanh tren tuong, de danh lira
chie'c
la
van con
tuoi.
Nguoi nghl sT kia da noi doi diia be, nhung lai "trung thuc" voi luong
tam ciia minh, thi ro rang hanh dong cao d?p cua ong
la
dang dupe
ca
ngpi.
Ciing
nhu the^ mpt nguoi bac sT hay nguoi than ciia mpt benh nhan dang mang
trong
minh can b|nh nan y, trung thyc voi b^nh nhan hay noi do'i anh ta, nen
lya chpn giai phap nao. Toi nghi rang,
chac
ai cung
se
ty tim cho minh cau tra
loi
do. Va do chinh
la
dieu kho khan trong vi^c v^n dung
sy

trung thyc ciia
mpi
xa hpi, chu khong phai rieng
6
nuoc
MI,
hay
6
nuoc
ta.
3. Kel bai: Noi tom lai, trung thyc trong thi
cu
cung nhu trong
cupc
song
la
mpt
due
tinh
can dupe de cao va
y
thiic ro trong moi ngudi chiing ta trong xa
hpi
hi§n
nay. Mpt xa hpi muo'n tot dep thi ban than m6i ngudi phai la mpt
ca
the dep. De xoa bo hoan toan "benh thanh tich", nhiing gian doi trong thi cir,
trong
cong
\c hang ngay, trong

cupc
song,
rat can
sy
dau tranh cua
so
dong
ngudi,
ciia tap the ciang nhu y thiic tu
giac
ciia moi
ca
nhan.
Sy
that
se
luon la
sy that cho dii no van luon la mpt lieu thuo'c dang vdi tat ca mpi ngudi, ke ca vi
Tong thong Mi A. Lin-con.
Phin thCr hai
MOT SO BAI LAM THAM KHAO
^dis6l: Ve truyen
thong
ton su trong dao
Ton su trong dao khong chi con la van de dao due ma con la mpt truyen
thong
van hoa v6 cung tot dep ciia nhan dan ta. Do cung la ye'u to'quan trpng
lam nen nen tang dao due ciia xa hoi van minh.
Nhan dan ta tung c6 nhung cau noi v6 cimg gian di ma chiia dung nhCrng y
nghla rat sau sac ve van de Dao va

Thay.
Nhung cau noi ay vua ton vinh nguai
Thay,
vua
nhac
nho con nguoi phai biet
song
cho phaj dao lam ngudi.
Thay
la
ngudi
vach
duong chi lo'i cho moi nguoi "Khong thay
do'may
lam nen". Vi the
vi
tri ciia ngudi thay
du(?c
dat
ngang
hang voi vj tri cua cha me,
"Cong
cha,
nghia me, on thay". Chiing ta van luon tu
nhac
minh: "Muon con hay chu thi
yeu lay thay".
Nguoi lam thay trong bat cu xa hoi nao luon
duoc
xa hoi ton trong "nhat tu

vi
su, ban tu vi su". Boi vay, "ton su trong dao" khong con la mot van de quan
niem
song
hay quan niem ve
each
cu xu ma da tro thanh mpt pham tru dao
due. Thai xua Platon, Aristole, Khong Tu tu nguoi thay da tro thanh
nhveng
bac thanh trong long hoc tro.
Ngay
nay, nguoi thay tuy khong eo vi
tri
tuy^t doi
nhu
the
song
thay van la nguoi
duoc
xa hoi ton trgng va
"nghe
day hoe la
nghe
cao quy nhat trong nhCrng
nghe
cao quy'. Du 6 phuong Dong hay phucmg Tay,
dii
moi quan he thay tro eo binh dang den dau, gan
giii
den dau thi ranh gioi

thay tro, vi
tri
dang
kinh
ciia nguoi thay van khong he bi mai mpt.
Tren thuc te, van de "ton su trong dao"
ngay
nay da c6 nhieu dieu dang
phai ban. Cae thay c6
giao
du phai dung truoc bao nhieu kho khan cua
cupe
song
van dang
ngay
dem lo lang, nghien ngam de truyen thu cho hoc sinh
nhung tri thue quy gia nhat. Con hoe sinh, ben canh nhiing hoc sinh cham chi
ngoan ngoan, thuc hien diing dao lam tro,
kinh
yeu va ton trong thay c6
giao,
da
CO
khong it ban chot quen di dao nghia thay tro. Nhiing hoc sinh ay da v6
tinh
hoac
eo y \'i pham dao lam tro, lam dau long cae thay eo
giao.
Da c6
nhii'ng

cau chuyen dau long ma ehiing ta khong muon
nhac
den nhu hi^n
tupng
hpc tro xiie pham thay c6
giao,
v6 le voi nhiing nguoi dang
ngay
dem
day bao minh nhung dieu hay le phai, truyen dat eho minh nhiing
tinh
hoa tri
thue nhan loai. Xa hpi da, dang va se tiep tue len an nhirng hoc sinh do.
14
Ton su trong dao la mpt truyen thong van hoa v6 ciing to't d^p cua loai
nguai. Ne'u tre em la to
gia'y
trang thi nguai cam cay
biit
viet len nhiing to
giay
trang ay nhiing trang thang hang, ro net, ro chu nhat chinh la thay eo
giao.
Ton
trpng
nhiing nguai giu vai tro truyen dat tri thue nhan loai cho the h^ sau la
bieu hien cua
tinh
yeu tri thue, ciia long ham hpe hoi, ciia y chi va khat vpng
vuon len

eupc
song
tot d?p han. Vi the "ton su" khong chi la van de ton trpng,
kinh
yeu nguai lam
nghe
day hpe ma con la bieu hien ciia
tinh
yeu tri thue,
bieu hien ciia van minh, tien bp. "Dao" ciing khong chi dirng lai 6 dao lam tro,
d
nhiing hinh
thiic,
thai dp
ling
xii voi nguoi thay ma eon la ea van de dao due
xa hpi. Do la dao lam nguoi, la dao hpe o doi. Trpng dao la coi trpng su hieu
biet, coi trpng
tinh
than ham hpe hoi, de cao truyen thong ham hpe. {(>
>
Ton su trpng dao la mpt truyen thong dao due v6 ciing tot d^p eiia dan toe
ta.
Dirng truoc nhiing hien tuong dang suy nghi hien nay ve van de dao dire
hpe duong, ehiing ta can phai c6 nhiing hoat dpng can thiet de
nhac
nha moi
ngudi nhin lai thai dp va
each
irng xu ciia minh doi voi nhirng ngudi lam thay

trong
xa hpi nay. Ton su trpng dao can phai
duoc
quan tam han niia.
De xa hpi
ngay
cang
van minh, con ngudi
ngay
cang
phai ehii y den chuyen
hoc hanli, tiep thu tri
thiic.
Vi the; vai tro ciia ngudi thay trong xa hpi hien dai
da thay doi, tir ngudi truyen dat tri thiic da chuyen thanh ngudi dan dat hpe
sinh tim ra con duong den vai tri
thiic.
Vai tro eiia ngudi thay it nhieu thay doi
nhung vj tri eiia ngudi thay thi khong he suy giam.
Thay
van la thay va
ngay
cang
quan trpng han. Vi vay, dii xa hpi c6 di den dau, xa hpi ay van eo nhiing
ngudi muon hpe va van c6 nhirng ngudi thuc hien nhi^m vu day bao ngudi di
sau. Trong
cupe
song
ngay
nay, khi ma van de hpe hanh

ngay
cang
phiic tap
va su xudng cap ve dao due xa hpi dang khien nhieu ngudi c6 luong tam trach
nhifm
phai quan tam suy
nghTa
thi van de "ton su trpng dao"
cang
phai tiep
tve
dupe
ke thira va phat buy han nira.
^di s62: Suy nghi ve truyen
thong
ton su trong dao
ngay
nay
<6di
Idm
Dan toe Vi|t Nam von c6 truyen thong hieu hpe va coi trpng ngudi thay. Ca
dao, tue ngii Viet Nam c6 nhieu cau
nhac
nhd con ngudi ve thai dp Ton su
trpng
dao: "an voc, hpe hay", "Khong thay do may lam nen", "Muon
sang
thi
bac cau kieu - Muon con hay ehii thi yeu lay thay"
Ngay

nay, dat trong boi
canh cua xa hpi
hifn
dai, truyen thong ay can
dupe
nhin nhan, danh gia mpt
each
thau dao.
15
Ton su trgng dao la tu tvrong bat nguon tu Nho giao, Nho
giao
dac bi^t de
cao su HQC va vai tro ciia nguoi thay. Nguoi thay dai di^n cho nhung gi ton
kinh
nhat; dao thay tro la mpt trong nhung ruang moi dao due quan trpng
nha't cua xa hpi phong kien (quan, su, phvi) ong cha ta da tiep thu tu tuong
nay
theo
tinh
than "thiet thuc,
linh
hoat, dung hoa"; luge bot cac nghi le mang
tinh
hinh thuc khat khe, ruom ra, chii trpng den npi dung nhan ban ciia thai dp
coi trpng tri thuc va mo'i quan he thay tro. Ton su trpng dao da tra thanh mpt
truyen
thong van hoa, dao due quy gia.ciia nguoi Vi^t. Nho coi trpng vi^c hpe,
ton
kinh
nguoi thay, nhan dan ta da gop phan tao dyng nen van hien cua dat

nuoc. Thai dai nao cung c6 nhieu tarn guong hieu hoc, nhieu nguoi thay mau
mue va nhung eau ehuyen cam dpng ve
tinh
nghia thay tro. Co nhiing nguoi
thay da xa khuat la tai nang, nhan
each
van toa
sang
cho bao nhieu
the'he
mai
sau. Co nhung hpe tro do dat, lam quan to nhung khi tro ve tham thay cii noi
lang que heo lanh van le phep, khiem nhuong nhu nguoi tro ngay xua
Ngay nay, truyen thong ton su trpng dao van dupe tiep noi, phat huy. Nha
nuoc, xa hpi luon c6 su quan tam den
giao
due va doi
song
vat
chat,
tinh
than
cua nguoi thay.
Giao
due dupe coi la
quo'c
sach:
tang ngan
saeh
giao

duc; tang
luong
giao
vien va tich cue tu bo, xay dung he thong truong lop. Cac gia
dinh
ciang luon chii trpng den vi^c hpe hanh ciia con em minh. Khong khi dan ehii
giiip
mo'i quan he thay - tro gan gui,
ehan
hoa hon, tao dieu kien de thay
giiip
tro
phat huy vai tro chii dpng trong hoc tap. 6 cap hpe nao, tieng noi ciia thay
giao,
CO
giao
van c6 tac dpng v6 ciing Ion den su hinh thanh, phat trien nhan
each
ciia moi con nguoi. Nhieu khi, hpe tro c6 the tam su,
chia
se voi thay, eo
nhieu dieu khong noi dupe voi cha va nguoi than. Phu huynh hpe sinh tin
cay gui gam cpn em cho nha truong va thay c6
Ben
canh
do, van con nhieu hien tupng tieu eye dang tac dpng khong tot
den truyen thong ton su trpng dao ciia dan tpe. Tien luong nhan dupe
ehua
dii
dam bao cho nguoi thay mot miic

song
trung binh.
Thuc
trang nay khien
khong ft cac thay, c6 phai lam them de kiem
song
- vua mat di thoi gian, sue
lue le ra phai danh cho
viee
giang day, vira lam suy giam hinh anh nguoi thay.
Day do, cung c6 nhi>ng
giao
vien khong dung
vung
truoc "con bao thi truong"
da lam giam sut su tran trpng ciia xa Upi doi voi nguoi thay Dong thai miic
luong
thuc te dupe tao nen su so
sanh
voi cac nganh,
nghe
khac.
khien hpe
sinh
gipi
c6 tam If ngai lam
nghe
day hoc. Chang han, mpt sinh vien tPt nghi^p
Truong Dai hpe Ngoai thuong eo the de dang tim vi^e lam voi muc luong khoi
diem tu ba den nam

tri^u
dong mpt thang; trong khi mpt sinh vien Truong Dai
hpe Su pham ra truong chi c6 the nhan hon mpt
tri^u
dong mpt thang. Ma eo
hpi
tim
vi?c
lam lai kho khan rat nhieu Thay Van Nhu Cuong, Hi^u truong
Truong PTTH Dan lap Luong The
Vinh,
khi chiic mung cac hoc tro thi do dai
hpe da CO may 161 "cam tac" dang de suy ngam: "Cac em vao dai hpe, thay vui
. Duy ehiit ban khoan, thoang ngam ngui - ft em mong muon vao su pham - Ai
se thay thay liie may muoi?" Mat
khac,
su quan tam ciia nhieu phy huynh va
hpe sinh con mang
tinh
thuc dung
cGng
lam gfam nhiet tam ciia khong it thay,
CO.
Khong hiem hpe tro
cham
chi den tham, tang qua thay, c6 trong ngay le
nhung lai
chenh
mang,
luoi

bieng trong gio hpe. Co nhung hpe tro ra truong,
khi
thanh dat khong he nho den nguoi thay da tan tuy day do minh. Co le, hp
khong biet rSng, chi mpt 161 tham hoi qua dien thoai ciing khien thay, c6 hanh
phiie va yeu
nghe
hon. Tham chf, c6 ca nhung hien tupng phu huynh
hoac
hpe
sinh xiie pham nang ne den than the va nhan pham ciia thay, eo giao D6 la
nhiing
bieu hien hoan toan xa la doi voi nep
song,
nep van hoa truyen thong
ciia ngu6i Viet Nam.
Nhi>ng bien doi phvic tap ciia d6i
song
trong xa hpi hien dai ngay
cang
doi
hoi
moi chiing ta gop phan giu gin, phat huy truyen thong ton su trpng dao
eua dan tpe va bo sung cho truyen thcYng nay nhii-ng npi dung moi. Ve phia
nha
nuoc
va xa hpi. Toi nghi can eo su quan tam hon nira de nang cao miie
song
cho
giao
vien, dac biet la cac thay, eo giang day 6

viing
sau,
viing
xa. Can
phai
CO nhCrng chfnh
sach
uu tien - khong chi khi hpe ma ca sau khi ra tru6ng
de thu
hiit
nhan tai cho cac tru6ng su pham. Phai c6 cac the he thay gioi thi
moi
CO
tro
gioi;
moi tao da cho "su hpe" 6 Vi^t Nam hpi nhap cung the
gioi.
Ve
phia gia
dinh,
cac bac phu huynh can chii y hon den
viec
giao
due con em
minh
thai dp thuc sir ton trpng doi voi cac thay giao, c6 giao. Moi hpe sinh
cung can biet the hien
tinh
cam voi thay, c6 mpt
each

chan
thanh,
diing
dan.
Theo
toi,
tinh
cam do khong the "goi ghem" trong mpt bo hoa, mpt
chiec
phong bi hay
tiii
qua nhan ngay le, tet. Trai lai, no phai dupe the hien truoc het
o su nghiem tiic trong hpe tap, ren luyen, tu duong ciia ngu6i tro; 6 thai dp
quy trpng
tinh
nghla thay tro. Boi vi, doi vol nguoi thay, niem vui Ion nhat van
la dupe truyen thu tri thuc; dupe nhin thay cac
liia
hpe tro truong thanh nhu
nguoi
lam vuon dupe thay cay coi xanh
tuoi,
dom hoa ket
trai.
Yeu
kinh
thay,
CO
Cling
khong chi la biet vang 16i ma con phai la say me voi mon hpe, khao

khat hieu
bieWa
noi
theo
chf huong, nhan
each
ciia thayjk
Nhiing
nam gan day, ben
canh
nhii-ng thanh tuu, nganh
Giao
due ciia dat
nuoc
chiing ta ciing khong ft hien tupng tieu cue. Co nhiing thay, eo dung tren
buc giang ma khong danh cho su nghiep trong ngu6i
tinh
yeu va trach nhiem.
Co nhieu hpe tr6 da khong tim thay o thay giao, c6
giao
eiia minh cho dua
tinh
than. Ban than toi ciing c6
liic
huonjcho,
Jhalt
vpng vi sy^thieu cong bang, thieu
^nhi^t
tinh
ciia mpt vai thay, c6 nppy:,$;t^ iji

j|^j||^'j^|l^-fljijf;^f|
i'.
Nhin
lai
17
con duong hoc tap cua minh, toi cam nhan ro han bao gio het cong cm day d('
ciia thay, c6. Cac thay giao, c6
giao
da lang le
vugt
len bao kho khan ve vni
chat,
thi^t
thoi ve
tinh
than de
mif
t
mai ben trang
giao
an, say sua ben ta'rr
bang den, tim nguon h^h phiic tu nhiing doi mat va guong mat hpc tro.,
Trong lap hpc nao toi ciing thay nhung thay, c6 dugc hpc tro yeu quy,
kinh
trpng.
Cac thay, c6 da cho chiing toi khong chi tri thuc ma ca niem tin va(
nhOng dieu to't d?p, cao quy, ben vung cua
cupc
doi. Trong lap 12 ciia toi, C(
deh 6 ban dang ki thi vao cac truong su pham. Moi nguai xuat phat tu nhiint

li
do rieng, nhung tat ca giong nhau 6 mpt diem: deu mang trong trai tim
minii
hinh
anh ciia nhirng thay, c6 ma hp yeu quy, nguang mg. Cac ban ay muon
dugc tro thanh nguai nhu the^ muon tiep noi con duong ciia thay, c6
Nhu
vay, dii 6 thai dai nao, ton su trong dao van la mot truyen thong quv
gia can dugc giu gin, tiep noi. Dao thay tro c6 the ton tai 6 nhiing trang thai
khac
nhau nhung mai mai van la
tinh
cam d?p de, thieng lieng, khong th{
thieu
trong hanh trang
tinh
than ciia moi con nguai.
(Nguyen Hai
Linh,
Truong
THPT Le Quy Don, Ha Ngi).
^dis63:
Suy nghi ve long dung cam
^di Idm
\y thang truoc, dai bao dua tin ve mot anh thanh nien tay khong san bal
cudp 6 Thanh pho Ho Chi
Minh
ma khong can gia nhap mot to
chuc
cong an

hay dan phong nao, ciing khong phai de lay thu lao hay an hu$. H^ng nga)
chiing
ta
nghe
biet dugc c6 nhirng ban tre nhay xuong
song
ciiu nguoi sSp
chet
duo),
CO
nhung
tinh
nguy^n vien khong quan ngai gian kho nguy hiem den vo-
cac benh nhan trai phong, vao cac b^nh vi^n truyen nhiem
hoac
den vdi don^
bao dan tgc mien
niii
can su
giiip
da Va chiing ta ggi hg la nhung ngudi cc
long
dung cam.
Vay'the nao la long dung
cam?
Tai sao tu xua den nay con ngudi
ludn
dt
cao va keu ggi long dung
cam?

Toi hieu ve long dung cam chi'nh tir nhCrng sis
vi^c nhdibe ma toi chiing kieh trong
cugc
song
hSng
ngay vdi nhiing ngudi
than yeu riha't.
Von
la nigt c6 be
nhiit
nhat yeu duoi, khong it Ian toi tung dau kho vi
tinh
each
"Irdi
sinh" nay ciia minh. Cdn nhd, hoi be toi sg nhieu
thii
lam, nao so
chugt, sg gian, sg doi, sg nhen, sg den ca may con td vd hay bay vao gdc nha
toi
xay
td
Den bay gid toi van cdn rat sg ma, sg toi. Anh trai toi hay cudi gieu
toi
la do nhat nhu cay ngay, do thd de, do mi't udt Cdn m? toi thi cudi khich
1?: "Con phai dung cam len chii"! Dan dan, Idn len toi ngay c^ng nhan thay
neu thieu can dam, con ngudi ta se rat kho
song.
M? toi chinh la tain guong
dau tien cho toi soi de thay long
diing

cam ciia con ngudi. Mac du m? toi
khong phai trai qua chien tranh. Me khong phai la cd
giao
lien, cd thanh nien
xung phong md dudng cho chj ciiu thuong bang minh qua mua bom bao dan
gdp phan lam nen
cugc
song
hda binh hdm nay. M? chi la mgt ngudi phu nii
nong dan binh thudng, sdm tdi mi?t mai cong vi^c gia
dinh,
ddng ang. M? Igi
rugng
sau khi mua lu tran ve miia gat, nude ngap ngang lung, bat
chap
nhung
con vat ma tdi thudng
kinh
hai nhu dia, vat, ran, ret, m? co
siic
day thuyen
liia
tdi
nha. M? khong khde
IMm
ma van co day them vai thuyen
liia
niia
giiip
bac

hang xdm gia yeu neo dan du m? da ret run cam cap. Cd Ian giua dem mua
Idn,
nghe
tieng ngudi keu ciiu ngoai muong, m^ khong quan ngai sain chdp,
lao ra khai ciia. M? bao: "Thay ngudi can
giiip,
sue minh co
giiip
dugc ma
khong
giiip
la "phai tdi". Va tdi nghi me chinh la ngudi
diing
cam nhat. Cd
giao
tdi thudng khuyen nhirng ban trot mac Idi hay
diing
cam nh^n Idi. Mgt
ban nam thugc loai "ca bi?t" trong Idp tdi, mgt Ian viet bay len tudng, nhung
cd
giao
lai tudng
thii
pham la ban
khac
va sap sua dua hinh thiic ki luat cho
b?n do. Ban "ca biet" cd the im lang nhung cudi ciing da dam noi ra su that,
nhan loi cua minh. Ca lop tdi bat dau nhin ban "ca bi^t" bang con mat
khac,
"khong ca bi^t" niia. Mgt anh thanh nien tay khdng bat

song
bgn cudp giat
ngoai phd, lay lai do dac ma khdng sg chiing tra
thii.
Mgt cau be dam nhay
xud'ng
song
ciiu ngudi sap
chet
dudi
trong
cugc
song
hang ngay, chiing ta cd
the dugc chiing kien nhieu hanh ddng
sang
ngdi Idng dung cam nhu the. Ldng
diing
cam
cang
bgc 16 rd han khi con ngudi bi day vao nhiing hoan
canh
dac
biet bat thudng. Do la tam guang quen minh hi sinh cho
cugc
chien tranh
gianh ddc lap dan tgc, tu do dan tgc ciia cac the he anh hiing dat
Vift,
tir Tran
Binh Trgng cho den Nguyen Trung True, Le Van Tam, Nguyen Van Troi, Tran

Van On, Nguyin Thai Binh Do cdn la nhirng con ngudi sin
sang
xa than vi
cong li, luang tri va nghf thuat di#n anh the
gidi
da tai hi^n lai trong hinh
tugng
thanh tra Ka-ta-nhi-a mgt minh chd'ng lai ma-phi-a bat
chap
cai
chet
dem ngay
rinh
rgp. Tir nhd den Idn, tat ca nhirng con ngudi va hanh dgng do
chinh la
hif
n
than ciia ldng
diing
cam.
Nhu
vay, cd the hieu ldng dung cam la dam
song
manh me, khdng sg kho
khan gian kho, khdng sg
chet,
dam hi sinh vi muc dich ciia minh, dugc khdng?
Cd the noi nhirng ngudi
linh
danh thue cho quan ddi Mi dem than lam bia do

dan hdng xam Ian dat nude
khac
la cd ldng dGng cam dugc khdng? Hay nhirng
ke danh bom tu sat phuc vu cho mgt vai td ehiie khiing bd tren the
gidi
ciing
the hien ldng dung
cam?
Phai
chang
nhdm phi cdng cam tir lai may bay dam
sap tda thap ddi d Niu - Ode ngay 11 thang 9 nam 2001 la nhirng ngudi dung
19
cam nhat the
gioi?
Toi khong cho rang khai niem long dung cam mo rong den
vay. Anh trai toi cung la mgt
chang
trai day nam
tinh,
rat dung cam, khi di dau
CO
anh di cung la toi hoan toan yen tam. Co mot Ian, nhom ban cung lop ciia
anh thach do nhau ve long dung cam, thtr xem ai dung cam nhat. Dieu ki^n
cua
cupc
thi dung cam la boi qua
song
Hong vao liic
sang

sdm
tinh
mo
chua
ro
mat nguoi. Bon nguoi "dam" thi trong do c6 ca anh trai toi da suyt mat
m?ng
neu khong may man
dugc
mot bac thuyen chai cuu kip. Chi sot lai mot nguoi
"hen nhat" khong dam tham du thi khong gay nen phien ha. Ban c6 cho rang
bon nguoi thanh nien do
diing
cam
khong?
Theo
toi, nen goi ho la bon "lieu
than
ngoc
nghech"
thi
diing
hon. Toi khong c6 long
diing
cam trong nhirng
hanh dpng v6 nghia If nhu vay. Long dung cam khong chi c6
nghTa
la khong
so kho, khong so
chet

ma no con gan voi muc dich tot d?p, y nghIa cao ca. Long
dung
cam to't dep khi nho c6 no, con nguoi c6 dii y chi vuon len vuot moi gian
kho, thir thach de khang dinh pham gia, nang luc cua ban than. Long dung cam
cao ca khi nho c6 no, con nguoi dam quen minh vi
viec
nghia, dam hi sinh
tinh
mang vi su
song
con cua dat nude, cua nguoi than cung nhu dong bao, dong
doi.
Nhu the^ long
diing
cam luon gan lien voi y thiirc ve nhan
each,
pham gia
lam nguoi. Long dung cam con di lien voi
tinh
yeu thuong, due vi tha, khi ay, no
thuc su cam hoa con nguoi. Long
diing
cam xa la voi su yeu hen, bac nhugc,
khong dam doi mat voi thir thach cung nhu nhirng thoi hu tat xau.
Cuoc
song
luon day nhiing bat
trhc,
thir
thach. Moi khoanh

khac
song
la
moi
khoanh
khSc
vuot len noi so hai, su yeu duoi cua chinh minh. Va moi khi
phai doi mat voi nhiing su that khong mong muon, toi lai tu nhu voi chinh
minh:
Can dam len! Vi can dam la coi nguon ciia cai d^p!
<Mi so 4: "Neu
khong
c6 muc
dich,
anh
khong
lam
duoc
gi ca. Anh
ding
khong
Idm
duoc
cai gi vi dai neu nhu muc
dich
tam
thubmg"
(Didaro).
Em hieu cau noi
tren

nhu the
nao?
Cau noi da ggi cho em nhirng suy
nghi
gi ve
quan
ni^m
song
cua ban
than
hif
n
nay?
Trong xa hoi c6 nguoi
cong
thanh danh toai, cung c6 ke
suot
doi lao dao,
Ian dan
chang
lam nen chuyen gi dang ke. Co nguoi
song
khong he ban khoan
ve muc dich
song,
tua nhu con tau ra bien khong xac djnh huong di,
song
khong biet ai,
chet
cMng ai hay. Lai c6 nguoi y do thi ra't Ion ma su nghiep rat

nho. Chuyen thanh
cong
hay that bai do rat nhieu nguyen nhan tao nen, trong
do chu yeu la
tinh
"muc dich". Vi vay Didoro da nhan xet: "Neu
khong
cd muc
70
^ich, anh
khong
lam
duoc
gi ca. Anh
ciing
khong
lam
dugc
cai gi vT dai neu nhu muc
dich
tam
thuang".
Cau noi ciia ong de cap den
tinh
"myc dich" ciia moi
cong
vi?c,
moi
boat
dong ciia con nguoi. Con nguoi phai c6 muc dich

song.
Muc dich
song
tot d?p
la nguon dgng vien con nguoi phan dau de dat
dugc
ket qua tot d?p hon,
song
hiixi
ich hon trong xa hoi. Nhan xet tren cua Didoro hoan toan chinh xac. No se
huong mgi suy nghl, hanh dong, tap trung y chi, nghj luc ciia con nguoi de dat
dugc
yeu cau da dat ra.
"Muc dich" la kim chi nam cua con nguoi cho nen con nguoi khong the
song,
lam
vif
c ma khong c6 "muc dich" nao ca.
Con nguoi c6 tri tu? soi
sang
nen thuong dat ra yeu cau cu the truoc moi
vi?c
lam hay con ggi la muc tieu hanh dong va tri tu^ chi pho'i mgi suy nght.
Loai nguoi thuong
diing
li tri de phan biet
diing
sai, nen hay khong nen khi
hanh dong. Hanh dong thieu muc dich thuong khong c6 hi^u qua.
Truoc

khi
lam mot
viec
gi, con nguoi thuong dat ra "muc dich" ay. Tir truoc toi nay, da c6
bao nhieu nha bac hgc nghien
ciiu,
tim toi,
sang
tao tren mgi
linh
vuc de dem
lai
nhiing ket qua tot dep nhat, nham muc dich cai thien doi
song
con nguoi.
"Muc dich" se mo ra phuong huong, din dii mgi
boat
dong cua con nguoi.
Co "muc dich" con nguoi moi c6 dgng lyc thiic day trong
cong
vif
c, c6 niem
vui
va niem tin vao
viec
minh lam. Ngugc lai, neu khong c6 "muc dich", con
nguoi se tro nen thu dgng, bac
nhugc
va v6 dung,
cugc

doi mat het y nghia.
The nao la "muc dich tam
thuong"?
Mot ke chi nghl den quyen Igi cua ca
nhan, lam gi cung chi nham dat ket qua cho ca nhan minh, cho gia dinh minh
ma khong nghi den quyen Igi cua nhiing nguoi xung quanh thi "muc dich" ay
la "muc dich" tam thuong, ich ki.
Cach
song
cua nguoi do khong c6 ich cho
cgng
dong. Ben
canh
do, khong it nguoi
song
c6 muc dich cao thugng tot d?p.
Hg
la nhiing con nguoi c6 ich cho xa hgi, gia dinh va
suo't
doi
cong
hien cho
dan, cho dat
nuoc,
khong mang gi den ban than. Hg san
sang
hi sinh tat ca de
dat
nuoc
ngay

cang
giau dep, nhan dan
ngay
cang
sung sudng.
Dgng
CO
nao thiic day hg lam vi^c quen minh neu khong phai la "muc dich"
d?p de va cao
thugng?
Nhu vay, "muc dich" cao thugng chinh la nggn
duoc
chi duong, la nguon sue manh dgng vien con nguoi tap trung y chi, nghi luc
va tri tue de thuc hien tot mgi
cong
vi^c. Nho c6 "muc dich" Ion va
tinh
than
lam
viec
khong met moi ma cac nha khoa hgc da
sang
tao ra bao nhieu
cong
trlnh
VI
dai cho nhan loai.
Thuc
te Ijch sir cho thay nhiing ten
tuoi

luu danh muon doi deu la nhiing
;|xguai
CO
"muc dich"
song
Ion lao, cao ca. Hai Ba Trung, Ba Tri$u, Tran Hung
01