Xây dựng mô hình xã hội học tập ở Việt Nam

370.9597
X126D
GS.
TS. PHAM TAT DONG
(Chu bien)
Xay
dung
mo hinh
xA HOI HOC TAP
)( t>
GS. TS. PHAM TAT DONG
(Chii
Men)
(I
XAY
DUNG
MO
HINH XA HOI HOC TAP
d
VIET
NAM
•
NHA
XUAT BAN DAN TRI
DANH
MUC CAC
THUAT
NGU
VIET
TAT
CD

: Cao dang
DH
: Dai hoc
GDCQ
:
Giao
due chinh quy
GDKCQ
:
Giao
due khong chinh quy
GDPCQ
:
Giao
due phi chinh quy
PCGD
: Pho cap
giao
due
TTHTCD
: Trung
tarn
hoc tap
cong
dong
TTGDTX
: Trung
tarn
giao
due thifdng xuyen

TH
: Tieu hoe
THCS
: Trung hoc cd sd ,
THPT
: Trung hoc pho thong
TCCN
: Trung cap
chuyen
nghiep
XHHT
: Xa hoi hoc tap
4
t
I.
Sir HINH THANH DE TAI
De xay dUng mot nen
giao
due ma de tai se de cap, triJdc
het va nhat thiet phai nhin lai qua
khtf
khong xa \im - nhiing
nam 50 cua the ky XX, khi
euoe
The ehien
thil
hai ket thiic. Ra
khoi
cuoc
chien

tranh,
cac nif6e bat tay vao
phue
hoi nen
kinh
te.
Tai
cac nxldc
cong
nghiep, nhutng thay doi 16n tren cac phUdng
dien khoa hoe, ky thuat, van boa da dien ra tvfng
ngay,
nhung he
thong
giao
due tai hau bet cac
quoc
gia lai hau nhxi khong eo thay
doi nao dang ke.
Nam 1968, sinb vien d thanh
pho'Paris
(Phap)
va d mot so'
n\idc bieu
tinh
ram ro, ma nhieu ngUdi goi la noi loan, doi thay
doi he thong
giao
due. Hien tiidng nay diide coi la su: mci dau cua
cuoe

"khiing
hoang
giao
due".
Hai
nam sau, 1970,
Tong
giam doc
UNESCO
- ong
Rene
Maheu cho thanh lap Uy ban
quoc
teve
phat trien
giao
due the
ky XXI (International
Commission
on Education for the Twenty
-
first
Century). Diing dau uy ban la ong Edgar Faure, cUu Chu
tich
Hoi
dong
Bo trifdng va c\lu Bo trUcing
Giao
due
Phap

(vao
nam
1968).
Uy ban da nghien cxiu nhflng quan he giiJa
giao
due
va xa hoi, chu y t6i
giao
due nhxi la sii phan anh cua xa hoi va la
nhan
tocai
bien xa hoi. Do la
each
tiep can
(approach)
m6i dUa
5
tren
y tifcing ve siJ tham thau giUa
giao
due va xa hoi.
Cach
tiep
can nay c6 tac dung kh^c
phuc
(siia chuta) quan diem coi
giao
due
la
mot phan he eua he thong xa hoi,

hoac
quan diem coi hoc van
la
cong
cu de giai quyet moi van de ea nhan va xa hoi,
hoac
quan
diem cd gidi (may moc) chia
cuoc
ddi con ngUdi thanh nhflng
thdi
ky
no'i tiep nhau, biet lap nhau:
thdi
ky thd au,
thdi
ky di hoc,
thdi
ky
lao
dong
kiem
song,
thdi
ky ve huu.
Hudng ve the ky XXI, Uy ban cho
rling,
nhutng cai
each
tiifng

mang trong he thong
giao
due se khong mang lai sU thay
doi
triet
de (hay la mot
cuoc
each
mang trong
giao
due), cho nen
phai
xay dUng mot tu duy
giao
due mdi triide mot nen
kinh
te
eong
nghiep
dang dan dan diidc thay the'
bSng
mot nen
kinh
te
khac
- nen
kinh
te hau
eong
nghiep.

Chung ta biet rang, nam 1776,
chiee
may hdi nifctc eua
James
Watt
ra ddi danh dau sU hinh thanh nen
kinh
te
eong
nghiep.
Cuoc
each
mang
eong
nghiep
Ian
th.<l
nhat difde the hien ci sU dng dung
may hdi niidc vao san xuat ma dang ke nhat la dUdng sSt ra ddi,
tau
hoa
chay
bang
hdi
nudc
da thay the hang loat cae phifdng tien
giao
thong, van tai
bSng
sijte ngUdi va

bang
sue vat. NgUdi Anh
giau
CO
len nhanh
chong:
tang trUdng
kinh
te nam 1780 la 0,5%
thi
nam 1860 da len tdi 2%.
Cuoc
each
mang
eong
nghiep
Ian
thii
hai
md dau
bang
sU xuat hien nha may dien dau tien d My nam
1882, g^n vdi ten tuoi eua
Thomas
Edison.
Dong
cd dot trong 4 ky
do Wilhelm
Mayback
phat minh

(1780)
the hien
tinh
Uu viet so v6i
dong
cd hdi nifdc. Mat khac, san xuat day
chuyen
diide to chiie va
sau do
CO
sU hdp ly hoa cae thao tac
(operation)
trong lao
dong
ma
F.Taylor la ngifdi
dUdc
ghi
cong
hang dau trong
cuoc
each
mang
eac thao tac lao
dong.
Ty le tang trUdng Ian nay da len tdi 4%.
Tijf
nhflng nam 50 ciia theky XX, nhieu thanh tUu khoa hoc
va
cong

nghe
da tao nen mot kho'i lUdng khong l6 nhiing
tri
thiic
mdi,
dang ke nhat la nhflng thanh tUu cd ban sau day:
6
- Nam 1957, Lien X6
phong
thanh
cong
ve
tinh
nhan
tao mang
theo
chu cho Laika vao vu tru.
Ngay
12 - 4 - 1962,
lu.Gagarin (Nga) thiic hien
chuyen
bay vu tru dau tien. Nam
1968,
A.Leonov,
nha du hanh vu tru ngiidi Nga
budc
ra khoang
khong vu
tru.
Cung nam, con tau Apollo 8 ciia My c6 ngiidi lai da

bay quanh mat trang Nam 1969, tau Apollo 11 ciia My da ha
canh
xuo'ng mat trang. Amstrong trd thanh ngifdi dau tien dat
chan len tieu hanh
tinh
nay. NhOfng sU kien do danh dau mot
budc
tien mdi eua nhan loai: th^ng ditdc siie hut eua
trai
dat. ;.
-
Ngay
13-7-1945,
qua bom nguyen ih dau tien
diTdc
thii
nghiem thanh
cong
tai sa mac
Alamogordo,
bang
New
Mexico.
Sau dai chien the gidi Ian
thii
hai,
viec
sii dung nang ludng
nguyen tvi da md ra mdt hudng phat
trien

mdi eua nhieu
linh
vUc
san xuat. Cae nha may dien hat nhan, con tau pha
bang
chay
bang
nang lUdng nguyen
tii
la nhflng thanh qua sii dung nang
liidng
nguyen t\l
phuc
vu dan sinh.
- Thanh tUu
thiif
ba phai ke den la nhiing phat kien vT dai
cua
eong
nghe
sinh hoe. Nam 1994, nhom nghien
cvLw
ngifdi
Phap
thuoe
phong
thi nghiem
Genethon
da lap
dUde

ban do gen ngifdi.
Nam 1997, dvfdi sU chi dao cua Ian Wilmut (ngifdi
Scotland),
ngUdi ta da nhan ban thanh
eong
eon cifu Dolly. La thanh qua
cua nhan ban v6
tinh
nhUng Dolly vin sinh
dUdc
con
eOfu
Polly,
ttie
la vln c6 ehiic nang sinh san hiJu
tinh.
Nam
2000,
tien si Fran is Collins (My) da
cong
bo ban do
gen ngiidi va cae nha khoa hoe My, Anh, Diie, Nhat, Phap, Trung
Quoc
da giai ma
dUdc
hdn 95% bo gen ngiidi. Thanh
cong
nay
dUde
xep ngang vdi

viec
con ngUdi dat chan len mat trang va che
tao ra bom nguyen
tii.
Robert
Curl,
ngUdi
doat
giai
Nobel
1996,
nhan dinh r^ng, neu the ky da qua la the ky eua vat ly va h6a hoe
thi
the ky tdi se la the ky ciia sinh hoc.
7
- Phat minh 16n nhat c6 siic quyet dinh diJa nen
kinh
te
mdi
thay the nen
kinh
te
cong
nghiep la sii ra dbi cua Internet.
Nhieu
ngudi danh gia r^ng, Internet la
cuoc
each
mang
cong

nghiep Ian
thvL
ha hay con goi la
cuoc
each
mang khoa hoc va
cong
nghe
hien dai.
Cuoc
each
mang nay
dUde
khdi
dong
bang
nganh dien
tii.
Dien tii xam nhap vao he thong ky thuat, vao tin
hoc (Informatic), ngiidi may
(Robot)
May
tinh
dien tii dau tien Eniac diidc che tao bcii John
Presper
Eckert va John William Mauchly vao nam 1946.
TvL
may
tinh
Eniac sti dung

18.000
bong
den dien
tii
t6i may
tinh
dien
tvL
hien
dai sii dung vi mach sieu quy mo 16n la mot biJdc tien khong
16,
tao nen mot he thong thong tin
quoc
te (Internet), da lam thay
doi cd ban
each
thilc san xuat va tieu dung. Mot
cong
ty da
quoc
gia sii dung mang Internet de
giao
dich v6i cac chi nhanh la minh
hoa dien hinh cho mot mo hinh m6i cua
thdi
dai: mo hinh nen
kinh
te m6i.
M6i
nen

kinh
te deu c6 "Chu bai" cua minh. So v6i
kinh
te hai lUdm nguyen thuy thi
kinh
te nong nghiep c6 nhiJng san
pham
dUdc
khai thac
tu:
dat dai, mang lai nhflng gia
tri
Idn lao so
vcfi
nhijtng gia
tri
cua nhiing
cong
dong
ngUdi
song
bSng
san bin
va bang
viec
thu
liidm
trai
cay, dao bdi cac cu
rifng

de
song.
Nen
kinh
te
cong
nghiep da mang lai cho xa hoi nhiing may moc, thiet
bi,
nhiing do diing de ddi
song
con ngUdi vin minh hdn han so
v6i
con ngUdi cua nen
kinh
te nong nghiep - NgUdi ta thudng ndi,
nang suat 1
ngay
ciaa
kinh
te
cong
nghiep bang 20 nam ctia
kinh
te nong nghiep.
Nen
kinh
te m6i ma ta de cap thi
khac
han. No dua vao
viec

sang
tao, che bien,
ling
dung nhiing
tri
thiic
(Knowledge)
de tao
nen gia
tri
gia tang cao nhat.
Yahoo
la mot hang Internet 16n hay
dUde
hieu la mot tap
doan
kinh
doanh ve san pham tri
thiic.
Boeing la hang may bay
8
Icin
hang dau the gi6i. It ai hieu rang gia tri hang hoa cua
Yahoo
16n gap nhieu Ian gia tri hang hoa ciia Boeing. Mot dan chiing
thii
hai day thu vi: In m6i tap
(Volume)
ciia Tii dien Bach khoa
(Encyclopedia

Universalis) tren giay phai tra cho nha xuat ban
hdn
2000
Francs (khoang 400 USD); neu sao tren dia CD-ROM
chi
phai tra
dxXdi
2 USD/tap, con sao tren mang thi khong phai
tra
dong
nao.
Tri
thiic la mot san pham noi
troi
ciia nen
kinh
te mcti,
vdi
tii
each
la mot hang hoa.
Song,
dac
triing
ciia hang hoa nay
la
cang
diidc nhieu ngiidi diing thi gia thanh ciia no
cang
giam

xuong.
Viec
chia se
tri
thiic trd thanh mot dac
triing
trong xa hoi
CO
nen
kinh
te m6i nay.
"Nen
kinh
te m6i doi hoi cao ve tai chinh, chiing khoan,
canh
tranh,
e kip lam
viec,
tang
triidng
va dich vu, nhiing lai it
can
thdi
gian va khoang
each
se khong c6 y nghia gi ca. Cac doanh
nghiep ciia nen
kinh
te thiic te da dat con so" tang
trifcing

200%,
300%, tham chi 600%/nam. Ngay khi xuat hien mot san pham
m6i,
cac doi thu canh
tranh
da ap tdi trong
vong
2, 3 thang"'".
Chinh
tii
each
hieu sau sic va tam nhin xa rong ve nen
kinh
te mdi ma Uy ban
quoc
te ve phat
trien
giao
due the ky
XXI
cho rang,
cuoc
cai
each
giao
due phai tap trung vao hai khai
niem luon gkn ket chat che, khong the tach rdi: Hoc tap
suot
ddi
(Lifelong Learning) va xa hoi hoc tap (Learning

Society).
Nen
kinh
te mdi c6 nhieu ten goi,
ttiy
sii nhan manh khia
canh nao do. Chang han, cac nha nghien ciiu khoi EU thi de nghi
goi la nen kinh te hoc hoi (Learning
Economy)
de khuyen cao
phai
hoc hoi lien tuc
suot
ddi, ma chii yeu la tii hoc hoi. Sii hoc
hoi
nhif
the m6i giiip cho sii doi m6i
(Renovation)
dUdc
lien tuc.
(1) Nguyin van Doa - "Nen
kinh
tg' mdi". Tap chi Khoa hoc, Cong
nghe,
Mdi
trudng,
so
7-2000,
tr. 10.
9

triidc het la doi mdi
chinh
minh, doi mdi tvfng ca nhan, tuing to
chiic,
tufng
cong
dong
va tCfng
quoc
gia.
NhCtng
ngifdi muon nhan manh den phvfdng dien ky thuat
cua nen
kinh
te thi lai muon diidc goi la nen
kinh
te so' hoa
(Digital
Econom}').
Mot so'
ngUdi
khac
thi cho rang,
viec
truyen tai thong tin c6
y nghia rat Idn vdi nen
kinh
te nay nen goi la nen
kinh
te

thong
tin
(Information
Economy).
Cung
nhxi
vay, khong it
ngUdi
lai gdi
day la
Kinh
te mang,
Kinh
te Internet
hoac
con
ghep
vdi nhiJng
tinh
ta
E-business,
E-communities
hoac
E-films.
Tuy nhien,
dong
hdn ca la dUa vao mot tien
doan
quan
trong

cua
Karl
Marx til giuta the ky XIX rang, den mot giai
doan
phat
trien
xa hoi nhat dinh, khoa hoc va
cong
nghe
se trd
thanh
liic
liidng
san xuat tnic tiep va
ngay
nay, dieu nay dang
trd
thanh hien thuc, thi tot hdn het goi do la nen
kinh
te tri
thitc
(Knowledge
Economy)
hoac
nen kinh te dUa tren tri thdc
(Knowledge
based
Economy).
Su phat
trien

ciia
cong
nghe
thong tin va truyen thong la
nhiing
dieu kien mdi de hinh thanh cac xa hoi thong tin. Trong
xa hoi do, con
ngUdi
phai difdc quyen tiep nhan thong
tin,
va tat
nhien la xa hoi phai de cao quyen dan chu ciia moi con
ngUdi.
Tuy
nhien,
thong tin du sao cung chi hdp thanh nhiing m6 dii
lieu,
tham
chi la nhCtng md dut lieu Ion xon c6 trong xa hoi. Xet tren
miic do nao do, thong tin chi la
cong
cu cua tri thijfc. Con
ngUdi
phai
CO
nang hie nhan thCfc va
tinh
than phe phan de xii ly thong
tin,
chon

ra cho minh nhflng thong tin c6 ich va nhiSng thong tin
do phai
dadc
van dung
sang
tad
hoac
t\i
do
sang
tao ra nhiJng
tri
thiic
mdi vdi tU
each
la san pham cua nen
kinh
te mdi ma ta noi
d
tren.
Nhif
vay
la,
nen
giao
due cua xa hoi phai xay
dUng
cho con
ngUdi
nang hie don nhan, xii ly, san xuat,

truyen
ba, sk dung
10
nhiJng
thong tin de xa hoi c6 nhiJng
tri
thiic mdi. Muo'n vay, nen
giao
due phai tap trung vao
siXphat
trien
con
ngiidi
va su tvl chu
cua
moi con
ngiidi.
Mot khi trong xa hoi da c6 diidc sU rang
buoc
mdi
giiia tri thutc va phat
trien,
lam cho tri thijfc trd thanh mot
thanh
phan day du cua sii phat trien (Une
composante
a
part
entiere du
developpement)

va la nhan to' hang dau trong phat
trien
thi xa hoi thong tin se
trd
thanh xa hoi
tri
thilc.
Nen
giao
due den day phai hudng vao
viec
dao tao nhiing
con ngiidi nang
dong
ve cac
phUdng
dien
chinh
tri,
kinh
te va xa
hoi
- nhiing eon
ngiidi
diidc
phat
buy cao do nang lUc
sang
tao
tren

cd sd (nen
tang)
cua nhiJng quyen eon
ngiidi.
Hd phai hoc
sudt ddi, ma ve cd ban, ho phai eo
nang
luc tvt hoc. Do vay,
viec
de cao hoc tap suot ddi phai dong thdi de cao tii hoc va
dong
thdi
de cao hoc
each
hoc (Learning how to learn).
Nhii
vay, xa
hoi
tri
thijfc se ciing la xa hoi hoc tap.
0 Viet Nam,
viec
nghien
ciiu,
tim kiem nhiing cd hpi de eo
the
thiic hien chien liide
"cong
nghiep hoa rut ngln" diidc day
manh vao thap ky 90. Tai Dai hoi dai bieu toan

quoc
Ian
thii
VIII
cua Dang, mo hinh
cong
nghiep hoa diidc khang dinh se
khong lap lai bat cii mo hinh
cong
nghiep hoa eo dien nao: ca
cong
nghiep hoa thay the nhap khau iin
cong
nghiep hoa hudng vao
xuat khau. Tuy nhien, de thuc hien y
tiidng
viia tien hanh nhiing
bifdc di tuan
tii,
viia thiic hien nhiing biide nhay vot trong qua
trinh
cong
nghiep hoa thi dieu kien de eo nhiing biidc nhay vot la
gi.
Cau
tra
Idi nay
dUdc
tra Idi trong mot Hoi thao
quoc

gia
"Kinh
tetri
thiic va nhiing van de dat ra doi vdi Viet Nam" do Ban Khoa
giao
Trung lidng. Bo Ngoai
giao
va Bo Khoa hoc,
Cong
nghe,
Moi
trudng
phoi hdp to chiie tai Ha Noi vao
ngay
21 va
22-6-2000.
Tham gia Hoi thao, ngoai Ban Khoa
giao
Trung adng, Bo
Ngoai
giao.
Bo Khoa hoc,
Cong
nghe,
Moi
trifdng
con c6 Van
phong Trung
lidng
Dang, Ban

Kinh
te Trung
Udng,
Ban To chute
11
Trung
Udng, Ban Tif tUcing - Van hoa Trung Udng, Ban Dol ngoai
Trung
lidng, Hoi
dong
Ly luan Trung Udng, Van
phong
Chinh
phii,
Hoi
dong
Tham dinh Nha nUdc, Trung
tarn
Khoa hoc Xa
hoi va Nhan van
Quoc
gia, Ban To chile va Can bo Chinh phu,
Bo
Quoc
phong,
Bo
Cong
an, Bo Ke
hoach
va Dau tU, Bo

Cong
nghiep. Bo Tuf phap. Bo Nong
nghiep
va Phat
trien
Nong thon.
Bo Van hoa - Thong tin, Bo
Qiao
due va Dao tao. Bo Lao
dong,
ThUdng binh va Xa hoi. Bo Y te. Bo
Giao
thong Van tai, Ngan
hang Nha
nUdc
Viet Nam,
Tong
cue
Biiu
chinh
Viln
thong, Uy
ban Bao ve va Cham soc tre em Viet Nam, Uy ban Dan
so'va
Ke
hoach
hoa gia dinh, Uy ban The due The thao.
Tham gia Hoi thao nay con go 13 Vien Khoa hoc. Hoc vien,
Triidng
dai hoc va 5

doanh
nghiep
dang di
theo
hucing
ling
dung
cong
nghe
eao (Hi-tech).
Mue tieu cd ban cua Hoi thao la
phue
vu
viec
ehuan bi cae
van kien ciia Dai hoi dai bieu toan
quoc
Ian
thii
IX eua Dang.
Hoi
thao da diidc thong nhat nhan dinh rang, trong
thdi
dai
ngay
nay, sU phat
trien
cua
cuoc
each

mang khoa hoc va
cong
nghe
hien dai, sU bung no eac
cong
nghe
eao, nha't la
cong
nghe
thong
tin,
cong
nghe
sinh
hoc
dang tao ra nhUng bien doi ve
chat
chiXa
tiing c6 trongliic iMng san xuat, diXa nhan loai tiXng biidc
qua do sang mot trinh do van imnh mdi - van minh tri tue, ma
ngi dung chu yeii cua no la nen kinh tetri thiic. Do la xu the tat
yeu eua qua
trinh
phat
trien
siic san xuat, la thanh tUu quan trong
cua loai ngiidi ma chii nghia xa hoi phai nam lay va tiep thu.
Do'i v6i
nude
ta, s\i xuat hien cua nen

kinh
te tri thiic la cd
hoi Idn de day nhanh
cong
nghiep
hoa, hien dai hoa, phat
trien
lUc lifdng san xuat di len Chii nghia xa hoi. Neu khong
biet
tan
dung cd hoi nay de doi mcti
each
nghi,
each
lam, nang eao nang
hie
noi sinh, bat kip
tri
thiic mdi cua
thdi
dai thi khong the di tit
don dau va tiep tuc tut hau rat xa.
12
Doi vdi nhufng ngUdi du Hoi thao nay, quan diem ve
kinh
te
tri
thiic la rat ro. Sau day c6 the torn tat nhflng quan diem do:
- Trong
kinh

te
tri
thiic, cd ea'u san xuat va nen tang ciia sU
tang
triidng
kinh
te
ngay
cang
dua vao
viec
ling
dung cac thanh
tiiu
khoa hoe va
cong
nghe,
nha't la nhiing
cong
nghe
cao;
^.::' '.i>i
- Ty trong GDP
hoae
ty trong nganh
nghe
deu c6 sU dich
chuyen
dan tuf san xua't vat chat
sang

boat
dong
xii ly thong tin
la
chu dao;
- San xua't ra
cong
nghe
trd thanh loai hinh san xua't quan
trong
nha't, tieu bieu nha't;
- Tii to chiic san xua't
theo
quy mo Idn, nha't the hoa
chuyen
dan
sang
to chiic san xua't phan tan
theo
ca'u true mang va
linh
hoat
theo
yeu cau eua khach hang;
- Xu the toan eau hoa, nha't the hoa cac nen
kinh
tequo'c
gia
va khu viic tang nhanh kem
theo

hai mat:
canh
tranh
kho'c
liet
va hdp tac hieu qua;
- Qua
trinh
tin hoe cac khau san xua't, dich vu va quan ly la
cot loi eua qua
trinh
chuyen
sang
nen
kinh
te tri thiic;
- Tri thiie la von quy nha't, quyen sd hiJu
tri
tue trd thanh quan
trong
nha't va
sang
tao la
dong
liic chu yeu thiic day sii phat
trien;
- Hoc tap, hoc tap thiidng xuyen, hoc tap
suot
ddi la dac
diem noi bat eua xa hoi va nen

kinh
te tri thiic*-'.
Bao cao Chinh tri cua Ban
chap
hanh Trung Udng Dang
khoa Vni
trinh
triidc Dai hoi Dang toan
quo'e
Ian
thii
IX eo 2
doan
viet ve va'n de nay:
"Con diidng
cong
nghiep
hoa, hien dai hoa cua niide ta can
va
CO
the rut ngin thdi gian, vita co nhUng bitdc tuan tu, vita
CO
biidc
nhay
vgt. Phat buy Idi the cua dat nxidc, tan dung moi
(2) Chu Tuan Nha - Ldi phat bieu
khai
mac Hoi thao
"Kinh
te tri

thiic
va nhiing
va'n
de dat ra doi v6i Viet Nam", Ha Noi,
21-22/6/2000,
tr.
11-12.
13
kha nang de dat
cong
nghe
tien
tie'n,
dac biet la
cong
nghe
thong
tin
va
cong
nghe
sinh hoc,
tranh
thu
ting
dung
ngay
cang
nhieu
hdn,

d mxic cao hdn va pho bien hdn nhiSng thanh
tiiu
mdi ve khoa
hoc va
cong
nghe,
titng budc phat trien kinh tetri thUc. Phat huy
nguon nhan hlc
tri
tue va sdc manh
tinh
than cua ngUdi Viet Nam;
coi phat
trien
giao
due va dao tao, khoa hoc va
cong
nghe
la nen
tang
va
dong
hie cua s\i nghiep
cong
nghiep hoa, hien dai
hoa"*'*.
Ve
giao
due, trong Bao cao c6
doan

viet:
"Tiep tuc nang cao chat lUdng
giao
due toan dien, doi m6i
noi
dung, phiidng phap day va hoe, he thong trUdng Idp va he
thong quan ly
giao
due; thUc hien "chuan hoa, hien dai hoa, xa
hoi
hoa". Phat huy
tinh
than doc lap suy nghi va
sang
tao cua
hoc sinh, sinh vien, de cao nang lUc tu hoc, tuhoan thien hoc van
va tay
nghe,
day manh phong trao hoc tap trong nhan dan bang
nhutng
hinh thOfc
giao
due chinh quy va khong chinh quy, thUc
hien
"giao
due cho moi ngUdi", "ca nudc trd thanh mot xa hoi hoc
tap". ThiJc hien phiidng
cham
"hoc di doi vdi hanh,
giao

due ket
hdp v6i lao
dong
san xuat, nha trUdng g^n v6i xa hoi"'"'.
Budc
vao the ky XXI, nhieu nifde tren the gidi, nhat la cac
nude
phat
trien
trong nhom G8, nhiing nilde trong
cong
dong
EU
va mot
so'niidc
trong kho'i ASEAN b&t tay vao ke
hoach
xay diing
xa hoi tri thiic cua minh
theo
each
hieu ma Vu Cac van de
kinh
te va xa hoi (DESA) eua Lien hdp
Quoe
(LHQ) diTa ra: "Xa hoi tri
thiic
la mot xa hoi ma trong do cac thecheva cac tdchiic tao kha
nang cho con ngUdi va thong tin
diTc/c

phat trien khong han che,
va chung md ra cac cd hoi cho tat ca cac loai tri thvCc duac san
(3) Dang
CSVN
- VSn Men Dai hoi dai bieu toan quae Ian tM IX. NXB
Chinh
tri
Quoc gia, Ha Noi, 2001, tr. 91.
(4) Dang
CSVN
- Van Men Dai hpi dai bieu toan quoc Ian thd IX. NXB
Chinh
tri
Quoc gia, Ha Noi, 2001, tr. 109.
14
xuat hang hat va duac sii dung hang
loat
trong toan xa
hdi'^^\a
de xa hoi
tri
thiic phat
trien
ben viing, trong Bao cao thegidi nam
2005, UNESCO de nghi phai thiet lap mot xa hoi hoc tap, giao due
suot
dai cho tat ca moi ngiidi, bao ton da dang tri thvtc, tren cO sd
cua nguyen tic toi cao la thilc hien quyen tiep can thong tin va tri
thUc pho bien cho tat ca moi ngiidi.
Xa hoi

tri
thiic
dudc
nhieu
nu6c
cho rang, phai eo 4 cot tru
de no dvTa vao:
a. Cot tru chinh tri bao gom he thong chinh
sach
va nhiing
quy dinh hdp ly cua Chinh phu de dieu hanh ha tang ed sd thong
tin
- Ve cot tru nay, hai nha khoa hoc Suliman Al-Hawemdeh va
Thomas
L.Hart c6 y kieh nhu sau: Cd eau thdng tin toan the gidi
bao gom mot tap hdp da dang nhiJng
ling
dung va dich vu g^n ket
vdi
cac chinh
sach
va quy dinh nh^m tao ra mot moi
trifdng
tot hdn
va mang lai nhieu hdn cho
cong
viee
kinh
doanh va
euoc

song".
b. Cot tru kinh tetri thiic. Y nghia cd ban cua cot tru nay
la
ci cho,
kinh
te
tri
thiic se md rong khong nguing khu viic thong
tin
va truyen thong. SiJ md rong khu viic nay se dem lai nhiing
Idi
ich
kinh
te v6 cung to Idn cho nen
kinh
te'
tri
thiie va lam gia
tang
vtidt
bac hieu qua
kinh
te cho cac nganh
nghe.
c. Cot tru khoa hoc -
cong
nghe.
Cot tru nay bao gom nhiing
cong
nghe

cao (nhiing
cong
nghe
dua vao nhiing thanh
tiiu
khoa
hoc mdi nhat vdi ham
liidng
tri
thijfe va ham lUdng khoa hoe,
sang
tao cao nhat) ma
thdi
dai
ngay
nay dac biet quan
tarn:
cong
nghe
sinh
hoe,
cong
nghe
vat lieu (bao gom ca vat lieu nano),
cong
nghe
nang
lildng,
cong
nghe

thong
tin.
d. Cot tru giao due va dao tao. 0 day, giao due va dao tao diide
coi nhiimdi triidng, dong thai la diidng din cua sU ehuyen hoa thong
(5)
DESA
(Department of
Economic
and
Social
Affairs Department of the United
Nations
Secretariat),
Understanding Knowledge Society, UN, New York, May
2005
(179p)
(an. org).
15
tin
thanh tri
thiic.
Mat khac, trong toan bo sii nghiep
giao
due va
dao tao, moi
ngUdi
phai hoc tap
suot
ddi
de khong bao

gid
lac hau vdi
nen
kinh
te
tri
thiic dang phat
trien
va mat khac, phai hoc tap
suot
ddi
de day manh
kinh
te
tri
thilc,
phat
trien
xa hoi
tri
thilc.
Ve phia
Chinh
phu, phai c6 ehinh
sach
dau
tii
cho
giao
due de thile hien giao

due
suot
ddi cho mgi ngiidi (Lifelong Education for
all).
Ngay
18-5-2005,
Thu
tUctng
Chinh
phii
da ban hanh Quyet
dinh
so
112/2005/QD-TTg
ve xay dilng xa hoi hoc tap d
niicte
ta
giai
doan
2005-2010.
Quyet dinh nay ciing chiia the coi la c6 du
noi
dung the ehe hoa Nghi quyet Dai hoi Dang Ian
thil
IX ve xa
hoi
hoc tap, mac dii
dUdc
ban hanh sau 4 n&m so
vc(i

Nghi quyet
cua Dang. Trong khi do
nhutng
van de
thdi
dai van
buoc
chung ta
phai
tinh
den nhu tham gia lam thanh vien cua WTO, tham gia
diin
dan APEC, thuc hien nhilng dil an de di sau
hdn
niia
vao hoi
nhap
kinh
te
quoc
te.
Tai
Dai hoi dai bieu toan
quoc
Ian
thii
X, mot \kn
nxia.
Trung
Udng

Dang the hien quan diem cua minh v6i
kinh
te
tri
thilc va
xa
hoi hoc tap nhuf sau:
"Tranh
thu cd hoi thuan Idi do boi canh
quoc
te tao ra va
tiem
nang, Idi the cua
nU6c
ta de rut ngdn qua trinh
congnghiep
hoa, hien dai hoa dat niidc
theo
dinh hxidngxa hoi chu nghia gkn
vdi
phat
trien
kinh
te
tri
thilc,
coi kinh tetri thiic la yeu to quan
trong cua nen kinh te va
cong
nghiep hoa, hien dai hoa. Phat

trien
manh me cac nganh va san pham
kinh
te eo gia
tri
gia tang
cao dUa nhieu vao tri
thilc;
ket hdp
viec
sii dung nguon von tri
thilc
cua con
ngUdi
Viet Nam v6i
tri
thiSc mdi nhat ciia nhan loai.
Coi trong ca so'
lildng
va chat
lildng
tang
trifcing
kinh
te trong
moi
budc
phat
trien
cua dat nxldc, d

tilng
vung, txing dia phiidng,
trong
tutng
dU an
kinh
te xa hoi"*'''.
(6) Dang Cong san Viet Nam - Vin kien Dai hoi dai bieu toan quoc Ian thii X.
NXB
Chinh
tri Quoc gia, Ha Noi,
2006,
tr.
87-88.
16
Va:
"Chuyen d^n mo hinh giao due hien nay sang mo hinh giao
due md - mo hinh xa hoi hoc tap vdi he thong giao due
suot
ddi,
dao tao hen tuc, lien thong giOa cac bac hoc, nganh hoc; xay diing
va phat
trien
he thong hoe tap cho moi
ngUdi
va nhilng hinh thilc
hoc tap, thifc hanh
linh
boat,
dap

ilng
nhu cau hoc tap
thUdng
xuyen, tao nhieu kha nang, cd hoi
khac
nhau cho
ngUdi
hoc, bao
dam
sil
cong
bSng
xa hoi trong
giao
duc"'^*.
Trong qua
trinh
lich
sU
each
mang, nen
giao
due cua chiing
ta
da lam nen nhilng ky
tich,
gop phan 16n lao vao
viec
dao tao
nhilng

the he ngiidi cho
tilng
giai
doan
phat
trien
eiia dat nxldc.
Nhilng,
bu6c
vao the ky XXI, nen
giao
due vdi cd cau to chile cua
no
nhil
hien nay va v6i nhilng khuyet tat m&c phai, no can difde
doi mdi cd ban - chuyen doi toan bo mo hinh
nhil
Nghi quyet ciia
Dang da neu.
Chinh
vi the,
Thii
tu:6ng Chinh phu da quyet dinh phai
nghien eilu mo hinh xa hoi hoc tap d Viet Nam. Sil hinh thanh de
tai
nay c6 ly do la
nhii
vay.
II.
Sd Ll/dC

LICH
SU"
NGHllEN
ClTU VE XA HOI HOC TAP
1. Tren the gi6i
Xa hoi hoc tap la mot khai niem dildc ban den
til
lau, tren
du6i
50 nam nay. Vao nhilng nam 60 ciia the ky XX, tru6e nhilng
van de phat
trien
kinh
te va nhilng dau hieu phat
trien
nhanh
chong
cua khoa hoe va
cong
nghe,
Donal Alan
Schon
da difa ra
khai
niem "The learning
Society"
(xa hoi hoc tap) khi ban den
O) Dang Cong san Viet Nam
thiiX.
giao

due
cong
lap va
tU
thuc trong mot xa hoi dang c6 nhflng thay
doi Idn lao va nhanh
chong*"'.
Trong
viec
xay dUng xa hoi hoc tap, nhieu nha khoa hoc cho
ring,
giao
due cho ngiidi trUdng thanh la mot
cong
viec
het
sOfc
"hieu nghiem" de day nhanh qua
trinh
phat
trien
xa hoi va di vao
nghien ciiu
viec
to chiitc hoc cho ngUdi 16n, trong so' ho c6
Robert
M.Hutchins''*'va Turten Husen"*".
Tuy nhien, ngUOi gin khai niem xa hoi hoc tap vdi khai
niem hoc tap
suo't

ddi (Lifelong leanring) lai la Edgar Faure,
trong
cuo'n
sach
"Learning to be" (hoc de ton tai,
cung
c6 cho
ngUdi
ta dich la hoc de lam ngUdi).
Cuo'n
sach
nay mci dau cho
viec
thao luan toan cau va keo dai den dau the' ky XXL Trong
cuoc
thao luan nay, ngUdi ta di sau vao noi ham ciia hai khai
niem noi tren va md ra
viec
tim toi mo hinh hoc tap
suo't
ddi va
xa hoi hoc tap.
Bxidi
s\l chi dao cua Edgar Faure, Uy ban
quo'c
te ve phat
trien
giao
due the ky XXI da de xuat nhieu van de
cd

ban doi vdi
viec
hoc tap
suo't
ddi
vdi
quan diem cho rSng, trong dieu kien
phat
trien
qua nhanh
chong
cua khoa hoc va
cong
nghe,
khong
ai CO
the coi kien thiic cua giao due ban dau lai cd the du cho het
ddi.
Vi vay, phai hoc tap khong bao gid ngijfng.
Tong
giam doc
UNESCO, ong
Federico
Mayor cho
ring,
can phai thay doi tu duy
giao
due, coi
giao
due nhu mot nhan to' then

cho't
de phat
trien,
va mat khae,
giao
due phai thich
ilng
vdi nhQng xu hifdng mdi va
ehuan hi con ngUdi luon sin
sang
triictc nhflng thay doi.
Diing
trade the ky XXI, eo hai tai lieu rat c6 gia tri ve xa hoi
hoc tap. Tai lieu
thijf
nhat la. Ban bao cao c6 ten "Hoc tap: mot kho
(8)
Schon,
D.A
(1973)
- Beyond the Stable State.
Public
and private
learning
in
a
Changing society, Hormondsworth:
Penguin.
(9)
Hutchins,

R.M
(1970)
- The
Learning
Society, Hormondsworth:
Penguin.
(10) Husen, T (1974), The
Learning
Society, London: Methuen.
18
bau tiem an" (Learning: The Treasure Within) ma
Jacques
Delors
la
ngUdi chu tri viet bao cao nay"".
Co the coi Bao cao "Hoc tap - mot kho bau tiem an" nhir
mot tuyen
ngon
ve
giao
due the ky XXI, trong do, the gidi hien
dai
cua chung ta
ngay
nay ehiu sii chi pho'i cua xu the toan cau
hoa. Cling vdi mat tich cUe, mat Idi ich cua xu the nay nhu
giao
lilu
rong md, khoa hoc va
cong

nghe
phat
trien
nhanh, tang
triidng
kinh
te dat tdi nhiing mile ma lieh sii phat
trien
nhan
loai
chua
bao gid chilng kien, mat han che ciing dang phai de
y nhU
STi
phan pho'i Idi ich tren day con xa mdi dat tdi sii
cong
bang, sU gia tang
tinh
trang khong c6
viec
lam, sii
thai
loai mot
so' nhom ngUdi ra khoi
viec
hiidng nhiing Idi ich cua tien bo xa
hoi,
nhiing mau
thuin
giiia cac niidc phat

trien
vdi nhiing nUde
dang phat
trien,
sU bat hinh dang va bat
cong
bing trong hiidng
thu
giao
due
Tai
lieu
thii
hai la ,mot van kien dung trong Hoi nghi
quo'c
te
"Giao
due Dai hoe trong the ky XXI -
tarn
nhin va hanh
dong"
(L'
enseignement
superieur au XXI
sieele:
Vision et action), hop tai
Paris
(Phap)
tu:
5 den

9/10/1998
vdi
s\i
tham gia cua 115 Bo trUdng
va
4.300
chuyen
gia. Tien tdi Hoi nghi nay, ngUdi ta da tien hanh
hang loat hoi nghi khu vUc va da tho'ng nhat ve nhiing xu the Idn
eiia the gidi tac
dong
vao
giao
due dai hoc. Do la: a/
Toan
cau hoa
(Globahzation); b/
Quo'c
te hoa (Internalization); c/ Khu vUc hoa
(Arealization); d/ Sii
chuyen
dich ve mat dia ly (Delocalization);
e/ Su day ra ngoai le (Marginalization); g/ S\ phan mang hoa
(Flagmentation); h/ Sii
cong
nghe
hoa
(Technologization).
Tham gia nghien eiJu xa hoi hoc tap
cung

Jacques
Delors
e6
nhom cac
chuyen
gia trong Uy ban
quo'c
te ve phat
trien
giao
due
(11)
Jacques
Delors - Hoc tap - mot kho bau tiem an. Ban
dich
tieng Viet do
Trinh
DiJc
Thing
dich,
Vu Van Tao
hieu
dinh.
NXB Giao due, Ha Noi, 2002.
19
the ky XXI. Ho da c6 nhCing
cong
bo', gop phan lam
phong
phii

nhQng noi dung cua xa hoi hoc tap.
Michael Maley cho rSng,
giao
due la ngUdi
canh
gac nhiing
chuan miic ve
chat
lUdng tri tue cao, ve
chan
ly
khoa
hoc va ve
sU phi hdp ciia
cong
nghe.
Do do,
giao
due c6 xu hudng tap trung
nang lUc vao nhQng thanh nien chiing to
dudc
nhiing kha nang
phu hdp vdi nhflng tieu chuan
chat
liidng cao. Mat khae, nha
trUdng
phai
gieo
trong nhCtng hat
giong

bie't
cham
lo sao cho
nhiing
ngUdi dan Idp d\i6i khong trd thanh nhiing nan nhan ciia
he tu tUdng loai
trtf
Roberto
Carneiro thi nhan manh den vai tro cua nha trifdng
trong
viec
xoa bo sU khon
cCing
mdi, phan anh svf ban
cung
hoa
trien
mien ve van hoa, ve ddi
song
vat
chat
va
tinh
than cua
cong
dan"^'.
Theo
Carneiro, he thong
giao
due la coi

nguon
cua v6h con
ngirai,
von van hoa va von xa hoi. Ve mot xa hoi hoe tap trong
tUdng lai, In' am Al
Mufti
cho rang phai dau tu vao tai nang eon
ngUdi, va do la sif the hien ro net ve
chat
liidng cao ciia
giao
due.
Luan diem ciia In' am Al
Mufti
bao gom:
- Md rong nhiing cd hoi
giao
due ehinh la
viec
thiie hien sxi
mang cua
UNESCO
nh^m thUc hien "Giao due cho mgi ngudf.
Viec
tap trung giai
quyet
nhu cau den trUdng
chua
du, ma con
phai

tap trung vao sU
iTu
tien dau tii cho chat iMng giao due.
- Sii qua tai
giao
due da dan den sU bat cap ve nang l\lc bao
dam
tinh
hdp ly ve
tinh
than binh
dSng
trong
giao
due.
- Bo di nhiing cd hoi
giao
due thich hdp do'i vdi nhiing hoe
sinh xuat sac eiing chinh la tiidc bo di cua xa hoi nhiing
nguon
nhan
Iiic
tot nha't se dUa xa hoi tdi sii phat trien thiic sU va hieu qua.
(12) Michael Manley - Giao due, sir ta chii va sit han gin xa hoi. Hoc tap: mot
A:i:o faai; tiem an. NXB Giao due, Ha Noi,
2002,
tr.
193-194.
(13) Roberto Carneiro - Lam song lai tinh than cong dong: Mot each nhin ve vai
trd

xa hoi hoa ciia nha triidng trong
the'ky
tdi. Sach da din (12), tr.
178-179.
20
Mufti
nha'n manh mot y kien cua
Jefferson:
"Khong c6 gi hat
binh ding han la svl doi xjjt nhii nhau vdi nhvtng ngudi khong
nhanhau"'^'K
O binh dien
triet
hoc va xa hoi hoc, cac nha nghien cutu nhu
Rostow
W., Aron R., Gallraithe G., Bell D., Turen A., Fourastie
G., Toffler A da xet
giao
due qua sii noi tiep cac kieu xa hoi tii
xa hoi hai liidm cho den xa hoi hau
cong
nghiep. Ho dii bao rang,
van minh xa hoi hien dai roi day se lam cho dich vu trd thanh
hoat
dong
chii yeu ciia con ngiidi, dd do, ty trong
nong
nghiep
va
cong

nghiep
trong cd cau GDP se giam.
Thed
tinh
toan ciia Alisov
N.B va Khorev B.S, nhiing nam
cuoi
the ky XX, c\i dan
nong
nghiep
tren the
gidi
chi con la 44% nhan loai va kinh te
nong
nghiep
dong
gop vao GDP thegidi eon khoang 5%.
Trong dieu kien ay, xu the phat trien
giao
due la phai thu
hut khong chi tre em, ma la tat ca ngixdi Idn vao hoc tap,
dong
thdi
gia tang vai tro
evia
giao
due dai hoe trong moi
linh
viic
boat

dong.
Chinh trong xa hoi doi hoi cao sU hoc hanh, eon ngUdi phai
diidc
giao
due
that
tot ve dao diic va nhieu gia tri mdi, dae biet
la
gia tri hoc sinh thai
(eeovaleology),
hudng vao mau ngiidi
cong
dan
CO
tinh tap the, c6 nhan tinh va dao diic cao quy.
Trong xa hoi do, tai gia hoa
giao
due (diia
giao
due ve nha)
la
mot xu the, lam thay doi nen san xuat hang hoa, nen van hoa
dai
chung
va ca nen
giao
due phd thong. Tai gia hoa
giao
due gan
bo

hiiu
cd vdi
thong
tin hoa
giao
due, ap dung rdng rai cac phUdng
phap
hoc va tii hoc
tii
xa tren cd sd ap dung
cdng
nghe
thSng tin
va vien thong mdi nha't"''.
(14) In' am Al Mufti - Chat liiOng cao trong giao due: Diu ta vao con ngUdi. Sach
dadln(12), tr.172-173.
(15) Demidenko F.C - Trien vgngcua giao due trong thegidi dang thay doi. Tap
chi
Nghien ctiu xa hoi hoc, so
2/2005,
tr.
80-87
(Ban tieng Nga).
21
Trong
thdi
dai ngay nay, sii lac hau ve
giao
due se din
den mot hien tiiOng

ngheo
m6i: Ngheo ve tri thiic (Knowledge
poverty).
Do vay, xa hoi hoc tap - vdi t\i
each
la mot xa hoi ai cung
hoc hanh - se
khSc
phuc dxX6c cai
ngheo
nay nhd no nang cao
nang lUc tim kiem, tiep thu va
giao
luu tri ihdc.
Theo
Hu Angang
va Li Chunbo, cai
ngheo
ve tri thilc se din den cai
ngheo
ve con
ngUdi
hay con goi la
ngheo
nhan van (Human poverty). Do la cai
ngheo
ve nang luc cd ban cua con ngUdi,
chSng
han tuoi tho dvi
kien

thap, dinh dvfdng khong tot, nguy cd benh tat
cao
(UNDP,
2000).
Cung tvf sii
ngheo
nan ve tri thiic va ve nhan van, con
ngiidi
se lam vao siJ
ngheo
nan ve thu nhap truyen thong
(income
poverty).
Thuc
ra,
thii
nhap
thap
chila
mot dac
triTng
be mat cua
toan bo van de
ngheo
doi cua con
ngiidi"*'.
Amatia Sen -
ngiidi
difdc
giai thucing Ndbel ve

kinh
te hoc - cho rSng, cai goi la ngheo
nan chi la sU
tiXdc
doat
nang
luc ca ban cua con ngiidi.
Xa hoi hoc tap dufdc xay dUng trcng qua
trinh
phat trien
kinh
te tri thiic luon hitdng t6i dao tao con
ngiidi
viia c6 trinh
do
khoa
hoc ky
thuat
va
tinh
than
khoa
hoc,
vita
c6
to'chat
van
hoa va
tinh
than

nhan
van
ttfOng
doi cao
nhkm
thuc
day stf
phat
trien
ben vflng cua nen van minh loai ngUdi. Do la quan diem
cua Zhang Ruiwen, Zhang Lihai va Hukai<''>. Cho nen xay
diing
xa hoi hoc tap thtfc
chat
la mot
cuoc
each
mang
giao
due, b6i no
phai
khac
phuc muc tieu dao tao con ngUdi phuc vu
kinh
te cong
nghiep vdi mot so khiem khuyet ma cac nha
giao
due Trung
Quoc
goi

la ''Nhan each dan dien", khong dap
ling
diidc hai nguyen tac
cd ban cua san xuat trong nen
kinh
te tri thilc: Nguyen t^c phat
(16) Hu
Angang,
Li
Chunbo
- Sit
ngheo
nan mdi cua the ky mdi:
Ngheo
nan
ve tri
thiic.
"Zhongguo
Shehui
Kexue",
2001, d.3q,
d.70-81y
(ngUdi
dich- Tran
Thanh Ha).
(17)
Zhang
Ruiwen,
Zhang
Lihai, Hukai - Ve

nhan
each
ly
tiidng
cua
thdi
dai
kinh
tetri
thitc.
"Shehui
Kexue",
2000,
d.89,
d.24-28y
(Viln Pho
dich).
22
^trien
ben
vQng
cua xa hoi va
nguyen
tdc doi mdi va
ling
bien
hnh
^oat.
Khi
danh gia phong trao van

nghe
phuc hitng, R
Engels
da
chi ra rSng, "Day la mot
cuoc
bien
each
vi dai nhat, tien bo nhat
ma ta triidc den nay loai
ngiidi
chiia
tifng
trai qua, la mot
thdi
dai
can ngUdi khong l6 va da san sinh ra ngUdi khong l6 -
ngifdi
khong 16 ve nang lUc t\i duy,
tinh
cam va
tinh
each,
ve da tai da
nghe
va hoc thiic uyen tham"<"*'. Thdi dai
kinh
te tri thiic va xa
hoi
hdc tap ma chung ta dang hiidng den ciing la mot

thdi
dai
bien
each
- mdt
thdi
dai bien
each
vi dai hdn, tat nhien,
thdi
dai
do se dao tao ra hang loat nhiing
ngiidi
khong Id c6 du nang l\lc
va pham
chat
nhan
each
can cho nen
kinh
te tri
thiLc
trong the
kyXXI.
Sii thinh
viidng
cua mqt
qud'c
gia noi rieng va d cap do toan
cau noi chung phu thuoc vao

trinh
do tri thiic va tay
nghe
cua
cU dan. NhiJEng tri thufc doi hoi de van hanh nen
kinh
te m6i
phufc tap hdn nhieu so v6i nen
kinh
te cong nghiep. Do vay, Alan
Greenspan
cho rang, nen
giao
due du chinh quy hay khong chinh
quy deu phai cung cap nhiing ky nang de dieu hanh c6 hieu qua
nen
kinh
te. Tren thUc te, nhiing tien bo ciia cong
nghe
dang tiep
tuc lam thay doi hinh thai, ban
chat
va
tinh
phiic tap cua cac tien
trinh
kinh
te. Tinh phiic tap dang gia tang,
buoc
liic

liidng
lao
dong phai dUdc dinh hiidng thien ve mat ky thuat"".
Buac
sang
the ky XXI, xa hoi cong nghiep bat dau di dan tdi
diem ket thiic; nhiing nang liic va ky nang da
tiing
can thiet de
bao dam cho trat tii xa hoi trong xa hoi ay hien dang ma't dan y
nghia trudc day cua chung. Trat tii xa hoi dang dan hinh thanh
(18)
Karl
Marx,
F.
Engels
-
Toan
tap, tap IV, tr. 261.
(19) Alan
Greenspan
- Vai tro
then
chot
cua
giao
due
trong
nen
kinh

tequoc
din.
Bai
phat
bieu
tai Hoi
nghi
thifdng
nien
2004
ciia
Phong
ThUdng mai
Greater
Omaha, Omaha,
Nebraska,
20/2/2004.
.
23
6
cuo'i chan
trdi
la diia tren cd sd
tri
thilc. Do do,
theo
Nico
Stern
thi
noi den xa hoi hau

cong
nghiep
la phai noi den dia vi dac biet
ciia
tri thilc. Ong cho rang, c6 the dinh nghia tri
thiic
la
"nang
lUc
hanh dgng", la kha
nang
"lam cho mot cai gi do van dgn^\i
thiic
CO
gia tri khong phai do
tinh
chan ly tuyet doi,
tinh
khach
quan va
tinh
phan anh day du hien thvfc, ma vi
hinh
thiic
tri
thiic
la
cai CO tinh chat vinh cUu, b miic do 16n hdn so v6i hinh
thilc
khac,

tao ra kha nang mdi cho hanh dgng ma cac ca nhan, cac
hang
kinh doanh va cac quoc gia lam chu va su" dung
Di
vao
kinh
te tri thijfc, so
ludng
cac nganh
nghe
gin vdi
lao
dong
dUa tren
tri'
thilc se
ngay
mot tang, trong khi ty le cho
lam can ky nang nhan thilc han che thi
ngay
cang
giam nhanh.
So'
ngiidi
lam
viec
trong
linh
vUc san xuat vat chat se ft dan di.
Xa hoi hoc tap ma ta ky

vong
se dap
ilng
yeu cau nhan liic cua
kinh
te tri thilc
theo
hiidng dao tao ra nhutng "lao
dong
tri thilc"
(Knowledge
worker) hay la nhijtng lao
dong
c6 tri thilc.
Vdi
each
hieu do, N. Stern coi
tri
thilc khong chi la dac diem
ket cau cua nen
kinh
te hien dai, ma quan trong hdn, la cd sd,
nguyen ly to chile cua toan xa hoi. Tuy nhien, trong xa hoi loai
ngUdi,
bao gid tai san xuat xa hoi
cung
khdng chi la qua
trinh
vat
ly

ma bao gid
cung
con la qua
trinh
tai san xuat ra van hoa, hay
noi
each
khac, tai san xuat ra
tri
thilc.
2. Trong nxidc
Nhilng
cong
trinh
nghien eilu ve xa hoi hoc tap d
nUdc
ta c6
bon
each
tiep can ro ret: Mot la, di iii van de
kinh
te tri thile ma
de xuat ve nhflng doi mdi nen
giao
due, trong do noi dung cot loi
la
xa hoi hoc tap; Hai la, tiep
can
van de nguon nhan luc cho
cong

nghiep
hoa, hien dai hoa triidc bo'i
canh
hoi nhap
kinh
te
quoc
(20) Nico Stehr - Thegidi sinh thanh tvi tri tMc. Tap chi Xa hoi hoc, so
2/2002
tr.
31-35 (Nga). ' '
24
te ma de xuat xa hoi hoe tap; Ba la, xuat phat
til
viee
phat
trien
nhilng
khoa hoc eu the, nhutng nganh san xuat trUc tiep ma nha
nghien cilu noi den mot
cuoe
cai
each
giao
due
theo
hudng xay
dung xa hoi hoc tap; Bon la, til nhu cau hoc tap thudng xuyen d
xa, phildng, thon ban da hinh thanh mot hildng phat
trien

xa hoi
hoe tap
til
cd sd, xay dilng nhflng thiet che
giao
due khong chinh
quy tai cap xa phUdng va nhilng dieu kien de ea
giao
due chinh
quy
\h\o
due khdng chinh quy tren dia ban nay deu dildc phat
trien
trong sU tac
dong
tildng ho.
Theo
hudng
thil
nhat, ehiing ta c6 the ke den: Dang
Hilu,
Vii
Dinh Cil, Chu Tuan Nha, Chu Hao, Phan Dinh Dieu, Pham
Tat
Dong,
Dang
Ngoe
Dinh, Tran Viet PhUdng, V6 Dai Ludc,
Nguyin
Quang Thai, Do The Tung, Tran Dinh Thien

Theo
hudng thU hai, la nhUng nha khoa hoe nhU: Nguyen
Minh
DUdng, Hoang Tuy, Vu
Ngoe
Hai, D6 Dilc Ngo, Be TrUdng
Thanh, Thai Thi Xuan Dao, Nguyin
Cong
Giap, Le
Thac
Can,
Hoang Minh Luat, To Ba TrUdng
Theo
hudng
thil
ba, eo rat
dong
cac
chuyen
gia d^u nganh
hoac
nhflng nha nghien cUu
chuyen
sau nhU: Pham Minh Hac,
Dang Ba Lam, Nghiem Dinh Vy, Vu Van Tao, Nguyin NhU At,
Nguyin
Hflu
Chau, Dang
Quoc
Bao, Ngo Xuan

Lilu,
Nguyin
Van Ly, Nguyin Van Dao, Ngo The Dan, Le Tran Binh, Nguyin
Quang A, Nguyen Dinh Loe, Ho
Ngoe
Luat, Tran Minh Tien,
Dinh
Quang Ty
Theo
hudng
thil
tU, c6 lUc lUdng
dong
dao cua Hoi Khuyen
hoc Viet Nam tai 63
tinh,
thanh ma cac
cong
trinh
g^n vdi cac
nha lanh dao Hoi lanh dao cua Trung Udng Hoi va cac
tinh,
thanh
trong
ea nUde.
Nghien cUu sU hinh thanh nen
kinh
te tri thilc d Bac My
va mot so
nUdc

d Tay Au, Dang
Hflu
nhan thay rang, nhflng doi
thay ky dieu trong
kinh
te va trong ddi
song
trong giai
doan
ngay
25
nay chinh la nhd may
ti'nh
va mang may
tinh
v6i chijtc nang c6 the
thay
the mot phan lao dong tri 6c cua con
ngiidi.
Hdn
niia,
may
tinh
phat
trien
rat nhanh, khong
cong
nghe
nao c6 the so sanh.
Nang lufc cua may

tinh
c\i 18 thang se tang gap doi, con gia ca thi
m6i
nam giam di khoang 30% - 40%, kich thudc nho di rat nhanh.
May
tinh
khong chi se nhanh
chong
no'i cac doanh nghiep, cd quan,
trUdng
hoc, benh vien ma con di vao
tting
bo phan gia
dinh,
den
tufng
thiet
bi va
cong
cu , tao nen xa hoi thong tin va xa hoi tii
dong hoa. Ong cho rSng, d Viet Nam, chu
triJdng
hoi nhap
kinh
te
quoc
te, phat
trien
thi trUdng la dung,
song

da chu
trifdng
nhxi vay
thi
phai c6 chinh
sach
nang cao nang lUc canh
tranh
ciia nen
kinh
te.
De lam dieu nay, nhat thiet phai cai each giao due
theo
hudng
xay dungxa hoi hoc tap, boi difSng va trong dung nhan tai, tang
cudng nang lue khoa hoe va cong
nghe
quoc
gia^^^K
Dang
Hutu,
Ho
Ngoc
Luat va Dinh Quang Ty da de cap
t6i
van de doi m6i tii duy khi di sau vao tim hieu
kinh
te tri
thilc.
Theo

nhufng nha nghien cijfu nay, tU duy ve sU phat
trien
phai
lay con ngUdi lam
trung
tarn
khi thiia nhan mot noi ham
mdi
cua
khai
niem phat
trien:
Phat trien la sU md rong pham
vi
Ilia
chgn cua eon ngiidi de dat tdi mot
eugc
song trudng thg,
khoe
manh, eo y nghia va xvtng dang vdi con ngixdi. Trong dieu
kien
chuyen sang
kinh
te tri thiic thi lUc lugng sin xuat dang
chu yeu dua vao nguon
liic
vat chat phai chuyen sang dua chu
yeu vao nguon lac tri tue. 6 Viet Nam, kha nang
riit
ng^n qua

trinh
cong
nghiep hoa, hien dai hoa chinh la phat
trien
kinh
te
tri
thiic
(21) Dang HQu -
Kinh
tetri thvtc vdi chien
luacphat
trien cua Viet Nam. Ky yeu
Hoi
thao khoa hoc
"Kinh
te tri
thiic
va nhiSng van de dat ra doi v6i Viet Nam.
Ha
Noi,
21-22/6/2000,
tr. 32.
(22) Dang Huu, Ho Ngoc
Luat,
Dinh
Quang Ty - Xu hixdngphat trien nen
kinh
te tri thiic va tic dong cua no den sU phat trien va
liia

chon chien htac cong
nghiep hoa, hien dai hoa
ciia
Viet Nam. De tai KX.02.03. Ha Noi,
2005.
26
Chu Hao cho rkng, phat
trien
kinh
te'
tri
thijtc
dung la mot
cd hoi, nhUng phai biet
nfim
lay cd hoi do. Ong so sanh My va
Phap va di den mot nhan xet rSng, do tan dung diidc cd hoi mdi
nay, he thong doi mdi
cong
nghe
quoc
gia cua My da tao ra
dudc
43.000.000
viec
lam mdi, trong khi do d Phap chi tao ra
dUdc
1.000.000.
Chu Hao cho
ring,

phai quyet
tarn
thilc hien 4 giai
phap Idn: a) Tuyen
chon
va trong dung nhan tai; b) Chan hung
nen
giao
due
quoc
dan; c) Xay dilng tiem lUc khoa hoc va
cong
nghe
quoc
gia; d) Xay dUng he thong doi mdi
cong
nghe
quoc
gia'"'.
Chu Hao cho
ring,
phai dam doi mdi vdi sU vien din y
tifcing
mao hiem va sang tao cua
Franklin
Rossevelt:
"Dieu dang
sd nhat khong phai la
that
bai. Dieu dang sd hdn la khong dam

lamgi".
Trong Bao cao khoa hoc "Tri thiic va phat
trien
trong
thdi
dai
ngay
nay"^^'*\e Dinh Tien va Hoang Xuan Long cho r^ng, tri
thiic
dang gia tang vdi toe do Idn va doi mdi hen tuc, kha nang Ian
truyen
va pho hien ngay
cang
rqng
rai.
Chi rieng so'liidng tap chi
va bai bao khoa hoc, cii 10 nam lai tang len gap doi va
trung
binh
mdi
nam tang them 600
trieu
trang
(trich
Alvin
Toffler - Cu soc
tUdng
lai). Do vay,
quoc
gia c^n den chinh

sach
nang cao nang
liic
hap thu
tri
thiic theo hiidng:
- Phan cap va xa hoi hoa
giao
due de buy dong cac nguon
lUc xa hoi cho
viec
phat
trien
nguon nhan
liic;
- Tap
trung
cac nguon
liic
cong cong
vao
viec
ho trd nhiing
ngUdi
ngheo
va phu nut - nhiing
ngiidi
thieu nhiing dieu kien de
hoc hanh;
(23) Chu Hao - Nen

kinh
tetri thiic - mot cdhoi mdi cho niidc ta sau hai theky?
Hoi
thao khoa hoc
"Kinh
te tri
thiic
va nhflng van de dat ra doi v6i Viet Nam".
Ha
Noi,
21-22/6/2000,
tr. 38.
(24) Le
Dinh
Tien
va Hoang Xuan Long -
"Tri
thvic
va phat
trien
trong thdi d^i
ngay nay". Tai
lieu
trich
din (23), tr. 55.
27
- Cung cap va ho trd cho
giao
due d bac dai hoc va bac cao
hdn,

dac biet trong
khoa
hoc va ky thuat,
dong
thdi
vin bao dam
cd
hoi tiep can
giao
due cho
ngUdi
ngheo;
- Sii dung nhiing
cd
hoi mdi de cai thien chat liidng
giao
due
va md rong cd hoi tiep can.
Vu
Dinh Cu
theo
hudng tiep can nhflng
cong
nghe
cao trong
kinh
te
tri
thiic da di den ket luan "Muon tiep can
kinh

te
tri
thiic
phai
CO
doi ngu lao
dong
tri
thilc. 6ng
dong
y vcfi to
chOfc
lao
dong
quoc
te (ILO) ve doi ngu lao
dong
tri thiic bao gom cac nha quan
ly,
quan
chOtc
trung, cao cap cua Chinh phu, nhutng
chuyen
vien
nghiep
vu va trd ly
chuyen
vien
nghiep
vu (thay

giao,
thay thuoc,
nha van, luat gia, ky
svf )
san xuat ra cac san pham tri thilc.
Vu
Dinh Cu da nghien cilu kha sau quan diem cua K. Marx
ve may moc va dai
cong
nghe,
coi tri thiic la san pham cua lao
dong,
ket qua ciia
thai
do tich
ciJc
cua con
ngifdi
doi v6i t\i nhien.
Ong cho rSng, stf xuat hien may thong minh (Smart Machinery)
se giai
phong
con
ngUdi
ra khoi day truyen san xuat va
ngUdi
lao
dong
khong con d vi tri "diing may"
niia.

Chinh vi the,
giad
due
trong
xa hoi tri thiic se khong the
theo
cai nguyen ly
cii'-^'.
Vao nam 1991, de tai khoa hoc mang ma so
KX.04.06
do
Pham Tat
Dong
lam chu nhiem da tien hanh nghien ciiu ve cac
chinh
sach
doi v6i tri thiic.
Cong
tac vien cua de tai gom nhieu
nha khoa hoc t\l nhien va khoa hoc xa hoi - nhan van. Trong so'
ho, nhQng
ngiTdi
dilng dau eac nhanh nghien ciiu gom Nguyen
Hutu
Tang, Pham Huy Tien, Nguyin Van Truy, Bui Khfic Viet,
Nguyin
Van Ho va Bui Van Thieu. Vao
thdi
diem ay, nhan loai
tijfng

ngay
tvtng
gid chting kien nhiJng bien doi Idn lao trong san
xuat,
kinh
doanh, khoa hoc,
cong
nghe,
van hoe,
nghe
thuat,
giao
due, quan ly
kinh
te, quan ly xa hoi
(25) Vu Dinh Cu - Gop phan tim hieu kinh te'tri thiic. Hoi thao khoa hoc
"Kinh
te tri thilc va nhiing van de dat ra doi vdi Viet Nam". Ha Noi, ngay
21-22/6/2006
tr.
61.
28
Nhiing
bien doi ky dieu ay bat nguon tOf nhijtng tri thiic
m6i
ciia con ngUdi. Tri thiic va tri tue trd thanh tai nguyen quy
gia nhat trdng moi tai nguyen ma svf viidn tdi de c6
dUde
va lam
chu tai nguyen quy gia do phu

thuoc
vao nhan to" con ngUdi, vao
nen
giao
due dao tao nhiing con ngiidi tri thiic, nguon nhan liic
tri
thiic. Trong liic liidng lao
dong
tri thiic do, tang Idp tri thiic
(intelligentsia) v6i tii
each
la nhiing
tinh
hoa ciia xa hoi can eo
chinh
sach
dao tao
tu:
phia xa hoi de trd thanh liic liidng san xuat
trUc
tiep va
dong
thdi
la liic liidng chu yeu trong
viee
duy
tri,
bao
ve,
sang

tao va truyen ba van hoa dan
toe'-'''.
Tiep
theo
do, nhom nghien ciiu nay da thiic hien de tai
nghien ciiu doi ngii
tri
thilc trong
thdi
ky day manh
cdng
nghiep
hoa, hien dai hda (ma so KHXH.03.09). Thdi diem
trien
khai
cong
trinh
diing vao
liie
ma tren the gidi ngiidi ta noi nhieu den sii
chuyen
doi tii nen
kinh
te
cong
nghiep
sang
nen
kinh
te tri thilc,

trong
do, khoa hoc va
eong
nghe
tao nen siic manh
cong
sinh
(Symbiosis)
16n lao giiia loai ngiidi v6i the gi6i tii nhien, hinh
thanh
nen "xa hoi thong
tin
toan cau" (Global Information
Society
- GIS), lam thay doi can ban loi
song,
each
lam
viee
va
each
to
chile xa hoi. Khoa hoc
trci
thanh liic liidng san xuat
triic
tiep va
gi6i
tri
thiic hdp thanh mot bo phan quan trong cua liic liidng lao

dong
xa hoi. Sii
chuyen
giao
cong
nghe
(Transfert
Teehnologique)
glut
vai tro trung tam cua
cong
nghiep
hoa. Van de bilc xuc la
phai
xay diing mot xa hoi ma trong do nen
giao
due dap
ilng
diidc
sii
hoe lien tue cua
tiing
ngUdi
cong
dan'-^'.
(26) Pham Tat Dong (Chu bien) - Tii thiic Viet Nam - Thiic tien va trien vong.
NXB
Chinh
tri Quoc gia, Ha Noi, 1995, tr.
10-13.

(27) Pham Tat Dong (Chu bien) - Dinh hifdng phat trien doi ngu tii thiic Vi?t
Nam trong cong nghiep hoa, hien dai hda. NXB
Chinh
tri Quoc gia, Ha Noi,
2001, tr.
15-20.
29
Nguyin
Quang
Thai nghien ciiu moi quan he gifla qua
trinh
cong
nghiep
hoa, hien dai hoa dat niicic vcfi
viec
phat then
kinh
te
tri
thiic. 6ng cho rang, muon gAn
viec
xay dUng nen kinh
te
tri
thilc vdi
cong
nghiep
hoa, hien dai hoa, trifdc het phai thay
doi tU duy, phai biet va dam don
siic

cho phat trien va phai tao
ra
khau dot pha, ma
theo
ong thi trudc het phai lam cho nen giao
due
dugc
cai tdde dao tao
nguon
nhan
l\lc
chat
lUdng cao va dao
tao tay
nghe
dap ilng yeu cau cua nen kinh te tri thijfc
Phan Dinh Dieu ban den mot he thong
giao
due tien tien va
lanh
manh khi noi den con dudng xay diing kinh te
tri
thiic a
nxldc
ta.
Theo
ong, moi thanh tich va moi yeu kem cua
giao
due deu c6
moi hen quan

chat
che v6i nhiing thanh tich va yeu kem cua ban
than
he thong kinh te xa hoi. Trong
tinh
hinh hien nay, viec
hoach
dinh
mot chien iMc phat trien giao due khong thetach rdi vdi viec
tim
kiem
cac
giai
phap
dot pha trong cai
each
kinh te va cai
each
hanh chinh de tao moi trUdng trong
sach
cho
giao
due.
Cai
each
viec
day va hoe trong nha trvtdng da la mot
viec
kho, nhUng tao ra cho diXac mot xa hoi hoc tap, mot nen giao due
cho

moi
ngudi
va suot dai
thi
con kho hdn nhieu. Do vay, phai s6m
ban den
viec
kien tao moi trUdng cho ngufdi lao
dong
luon eo kha
nang tiep can v6i moi
nguon
tri thilc'-".
Du6i stf chu tri cua Vu Dinh Cu!,
nhom
chuyen
gia gom V6
Dai
Lifdc, Lu(u Bich Ho,
Pham
Tat
Dong
da xay dvfng
chuyen
de "Mot so van de kinh te tri thiie va thiJe
tiin
eong
nghiep
hoa,
hien dai hoa ci

nUdc
ta". Tap the tac gia khing dinh rang, muon
rut
ngSn
qua
trinh
cong
nghiep
hoa, hien dai hoa thi phai khai
thac, nam bat, sii dung cac thanh
tifu
khoa
hoc,
cong
nghe
hien
(28) Nguyin Quang
Thai
- Cong nghiep hoa, hien dai hoa va nen kinh tedUa
tren tri thiic. Hoi thao khoa hoc
"Kinh
tetri thdc va nhflng van de dat ra do'i v6i
Viet
Nam". Ha Npi,
21-22/6/2000,
tr.
89-91.
(29) Phan Dinh Dieu - Ve con dvtdng xay dung kinh tetri thiic d nude ta. Tai
lieu
da din (28), tr.

114-116.
30
dai va nhi3ng dac trUng cua nen kinh te
tri
thiic. Do do, muon rut
ngdn qua trinh cong nghiep hoa phai tang toe, di tit, bo qua loi
mon
ma cac
nU6c
da phai va't va viidt qua. Quan diem do eo the
thiic
hien khi tri thiic da mang tinh toan cau.
Dang
va Nha
nu6c
chu triidng day manh
cong
nghiep
hoa, hien dai hoa va
tijfng
bUcfe
chuyen
sang
nen kinh te tri thiic la c6 can cii
khoa
hoe, phu hdp
vdi
xu the
ehung
cua

thdi
dai. Tuy nhien,
ehung
ta chi thanh
cong
khi hai
nhiem
vu do
phai
diidc
thuc hien dong thai, longghep vao
nhau,
bo sung cho nhau, ho tra nhau
bang
each
tang ciidng dao
tao nguon nhan liXc chat luang cao,
khuyen
khich
tang nhanh
tiem nang tri thixe quae gia, dau tii manh vao cac nganh cong
nghe
cao,
chuyen
dich kinh te
theo
hiidng tang nhanh cac nganh
kinh
te tri thile'"".
Tim

kiem mo hinh phat trien d Viet Nam, Tran Dinh Thien
da
trinh
bay nen kinh te
tri
thiic trong sd do phat trien tong quat.
Theo
ong, ve
nguyen
ly
ehung,
sU xua't hien cua kinh te tri thiie
khong viidt khdi sd do cua K. Marx ve sU tien hoa cua lich suf
thong qua 3 hinh thiic kinh te:
- Kinh te
tii
nhien, tUdng dUdng v6i nen kinh te
nong
nghiep
va xa hoi
nong
dan eo truyen.
- Hinh
thai
thi
triidng,
tiidng dvfdng v6i nen kinh te thi
trUcing
cua
thdi

dai
cong
nghiep
cd khi va xa hoi
cong
nghiep.
- Hinh
thai
Cong
san chii nghia, tiidng diidng vdi nen kinh
te
CO
trinh
do phat trien ra't cao va xa hoi tii do
chan
chinh
De xay diing mo hinh phat trien d Viet Nam, Tran Dinh
Thien neu len mot
so'dieu
kien, trong do, eo dieu kien ve
giao
due
va dao tao, bao gom:
- Pho cap
giao
due h bac cao; , ,
(30) Mot so van de vekinh tetri thac va thac tiin cong nghiep hoa, hien dai hoa
anirdc
ta. Tai lieu
litu

hanh noi bo cua Dang Cong san Viet Nam. Ha Noi,
2003.
31
- Pho cap cong nghe thong tin, tritcfc het la trong nha
trifdng, ke ca trifOng tieu hoc.
- Pho cap ngoai ngfl (it nhat la tieng Anh) tCf cap tieu hoc'"'.
NhU vay, khai niem "pho cap giao due" da c6 noi ham mdi
va viec trien khai se phai thay doi ve nguyen tic.
Cach day khong lau, mot tap the khoa hoc gom: Vu Trong
Lam, Tran Ngoc Hien, Do Hoang Toan, Nguyen Xuan ThSng,
Tran Dinh Thien, Dang Mong Lan, Pham Hong Tien, Nguyen
Thanh Binh da tien hanh nghien ciiu kinh te tri thiic theo mot
he thong chuyen de, tu: nhiing khai niem cO ban lien quan den
viec trinh bay kinh te tri thiic den viec de xuat muc tieu phat
trien kinh te tri thiic 0 Viet Nam. Cuo'i cung, nhom tac gia di vao
chuyen de phat trien kinh te tri thilc tren dia ban Thu do Ha Noi.
Cung giohg nha nhieu nha khoa hoc nghien cu(u kinh te tri
thiic ma tren kia da de cap, tap the tac gia nay ciing di den mot y
txidng 16n la phai cai each giao due triide nhiing ddi hoi ngay cang
cao eua kinh te, nhat la khi bdt tay vao xiy diingkinh tetri thiic.
Theo nhom tac gia thi:
- Muc tieu cua cuoc cai each giao due nay la dao tao nguon
nhan luc c6 nang lUe sang tao va kha nang hoc hoi khong ngvfng
trong suot cuoc ddi. De lam dUdc dieu nay, phai thay the he thong
giao due hien nay (da tr6 nen lac hau) b^ng mot he thong giao
due m6i.
- Hien dai hoa he thong giao trinh de dao tao dUdc nhiing
ky nang cd ban (nhat la ky nang sii dung may tinh va Internet)
va kha nang suy nghi sang tao de thieh ling (adaptation) v6i yeu
cau eiia nhiJng cong viec luon luon thay doi.

(31) Tran Dinh Thien - Kinh tetri thitc va van de lua chon mo hinh phat trien
d Viet Nam. Hoi thao khoa hoc "Kinh te tri thiic va nhQng van de dat ra do'i v6i
Viet Nam". Ha Noi, 21-22/6/2000, tr. 111-112.
32
- Mci rong va nang cap chat lUdng mang lu6i day va hoc
ngoai ngfl (chii trong tieng Anh), coi day la cong cu can cho m6i
ngiidi trong dieu kien hoi nhap quoc te.
- Bao dam sii cong bang cho moi ngUdi trong viec tiep can
va hiiclng thu nen giao due cd sd va tao nhieu cd hoi tiep can vdi
giao due dai hoc'"'.
Theo hiidng tiep can cong nghiep hoa, hien dai hoa de ban
den xa hoi hoc tap con phai ke den rat nhieu tac gia ma d day can
diem tcii mot so cong trinh. TrUctc het, phai ke den hang loat bai
viet eua Nguyin Minh Diidng ve nhflng van de cap thiet dat ra
trong giao due, dae biet la dao tao nguon nhan liic chat lildng cao
cho cong nghiep hoa, hien dai hoa, can den mot xa hoi hoe tap
trong giai doan mdi. 6ng khong chi mot lan viet noi dung gan v6i
doan diide trich din sau: "Cdng nghiep hoa, hien dai hoa c6 hai
nhiem vu cd ban la dng dung rong rai eac cong nghe tien tien,
eac phufdng tien hien dai vao eac Hnh vUc kinh te ciing nhif vao
ddi song xa hoi va chuyen ddi ed cau lao dong cho phCi hdp vdi cd
cau kinh te eua mot nUdc cong nghiep hien dai. Ca hai nhiem vu
nay deu tac dong manh me den nguon nhan ITJC cua dat nu6c, den
moi ngUdi lao dong. Hang ehue trieu nong dan can dUdc dao tao
de "ly nong bat ly hiJdng", nhiing ngUdi nong dan con lai thi ciing
phai hoe de eo the chuyen tii cay bang trau thay cay bang may;
ngUdi thd tien dieu khien may tien van nang chuyen sang dieu
khien may tien NCN tiJ ddng dieu khien bang ehUdng trinh, can
phai hoe de c6 the lam ehu phiidng tien san xua't hien dai; ngifdi
giao vien ngoai viec hoc de cap nhat diidc nhiing tien bo khoa hoe

va cong nghe trong Hnh vxic minh dang giang day, con phai truy
cap thong tin qua Internet, hoc svi dung eac thiet bi day hoc da
(32) Vu Trong Lam (Chu bien) - Kinh tetri thiic d Viet Nam. Quan diem va giai
phap phat trien. NXB Khoa hoc va ky thuat, Ha Noi, 2004.
33
phifdng tien (Multimedia) de cai tien phUdng phap day
hoc
Do
vay, hoc thufdng xuyen, hoc
suot
ddi trd thanh nhu cau tat yeu do'i
vdi
moi ngUdi,
dong
thdi
cung la mot yeu cau cua xa hoi do'i v6i
ngiidi
lao
dong"'"'.
Ban den
cong
nghiep hoa
riit
ngSn, Dang
Ngoc
Dinh nhan
xet rang, d the ky
XVIII,
mot nutdc muo'n
cong

nghiep hoa phai
mat khoang 100 nam; cuoi the ky XIX, dau the ky XX la khoang
50 - 60 nam; trong nhiing thap ky 70 - 80 la khoang 20 - 30 nam;
den cuoi the ky XX, quang
thdi
gian nay c6 the con rut
ngkn
nCia.
Muo'n vay, dieu kien tien quyet la con ngiidi phai lam
viec
bang nang luc
tri
tue la chinh,
cang
khong phai chi la nang Ivfc the
chat. Trong dieu kien do, nhan lUc trong cac nganh dich vu, dac
biet la dich vu xii ly thong tin va dich vu
tri
thiic se tang nhanh.
Chi
bkngcon diidngphat trien khoa hoc va
congnghe,
giao due va
dao tao mdi tang nhanh von tri thvtc
(Knowledge
Capital), m6i c6
the rut ngan khoang
each
v6i cac
nxXdc

phat
trien*"'.
Xuat phat
tu:
luan diem
"Cong
nghiep hoa g^n vdi hien dai
hoa
ngay
tif dau va trong
suo't
cac giai doan. Nang cao ham Ivfdng
tri
thijfc trong cac nhan to" phat
trien
kinh
te - xa hoi,
tiing
hxidc
phat
trien
kinh
te tri thilc d
nxidc
ta" (Van kien Dai hoi Dang
Ian thil
IX), Vii
Ngoc
Hai cho rang, phai xay diing mot xa hoi
hoc tap

suot
ddi, do do, he thong
giao
due nUdc ta noi chung, va
trong
do, rieng ve cd cau lai hinh thiic
giao
due, trudc mat can
diJde lUu tam, doi mdi va hoan thien. 6ng cho rang, nen
giao
due
trong
giai
doan
mdi phai quan tam
dong
thdi
hai mat
tinh
hoa va
dai
chiing. Mat khac, nen
giao
due lai phai mang
tinh
linh
boat,
(33) Nguyin Minh Difdng - Khai niem, muc dich va dieu kien de trd thanh mot
xa hoi hoc tap a Viet Nam. Ky yeu Hoi thao "Xay dang xa hoi hoc tap d Viet
Nam". Ha Noi,

30/1/2007,
tr. 21.
(34) Dang Ngoc
Dinh
- Nen kinh tetri
thrjic
va muc tieu Cong nghiep hoa, hien
dai
hoa cua Viet Nam trong tim nhin
2020.
Ky yeu Hoi thao
"Kinh
te tri
th\ic
va
nhQng van de dat ra doi v6i Viet Nam". Ha Noi,
21-22/6/2000,
tr. 96.
34
itiem
deo de dap \ing yeu cau cua mot xa hoi ma trong do moi
ngiidi
deu ham hoc va muon
hoc'"'.
Cung tiep can van de nguon nhan luc
phuc
vu
cong
nghiep
hoa, hien dai hoa de di tdi

viec
luan giai ve sU cap thiet phai xay
dung xa hoi hoe tap, mot so" nha nghien cilu di sau vao
cong
tae
giao
due ngUdi
Ictn.
Trong so' nhflng ngiJdi nay phai ke den: To Ba
TriJdng,
Nguyen Nhu At, Hoang
Minh
Luat, Thai Thi Xuan Dao,
Nguyin
Cong
Giap Tuy nhien, m6i ngiidi trong so ho da di vao
nhiJng
khia canh
khac
nhau de roi quy tu vao va'n de ehung la
xay dung xa hoi hoe tap.
To Ba TrUdng da tong ket kha sau
giao
due thUdng xuyen
(Continuing Education) va di den nhUng ke't luan nhU:
- He tho'ng
giao
due thUdng xuyen tao cd hoi hoc tap
suo't
ddi

cho ta't ea ngUdi Idn b tat ca moi ndi.
-
Giao
due thUdng xuyen c6 the dam nhan
viec
dao tao
trung
hoe, dai hoc va hoc
nghe.
-
Giao
due thUdng xuyen bao gom nhUng chUdng
trinh
rat
da dang va mang
tinh
cha't mem deo.
Thong qua nhiing
cong
trinh
nghien
eiiu.
To Ba TrUdng da
gop phan lam phong
phii
nhan
thiie
cua ehung ta ve
giao
due thUdng

xuyen nhu
giao
due thUdng true (Permanent Education),
giao
due
dinh
ky (Recurrent Education),
giao
due
cong
dong
(Community
Education),
giao
due cd hoi
thii
hai
(Second-chance
Education),
giao
due ngoai nha trUdng (Extra-Mural Education)''*'.
(35) Vu Ngoc Hai - He thong giao due quoc dan hudng tdi xay diing mot xa hoi
^oc tap suot ddi a nude ta. Ky yeu hoi thao "Xay diing xa hoi hoc tap
ci
Viet Nam.
Ha
Noi,
30/1/2007,
tr. 67 - 68.
(36) T6 Ba TrUdng

(Chii
bien) - Giao due thiidng xuyen (ThUc trang va dinh
huong phat
trien
d Viet Nam). NXB Dai hoc Quoc gia Ha Noi, Ha Noi, 2001.
35
Nguyen NhU
At<"^
la mot tac gia cua rat nhieu bai viet ve
giao due nha trUdng va giao due ngoai nha trUdng, giao due ehinh
quy (Formal Education) va giao due khong chinh quy (Non-
formal
Education). Cung v6i Dang Quoc Bao*'^', Nguyen Nhu At
da
CO
nhiing phan
tich
ve chiie nang cua giao due khong chinh
quy v6i nhiing hinh
thiic
khac
nhau nhu giao due ban chinh quy
(Paraformal Education), giao due can chinh quy (Quasiformal
Education) va giao due phi ehinh quy (informal Education).
NhiJng
tac gia nay da gop phan lam phong
phii
ve cac hinh
thufc hoc tap trong xa hoi hoe tap
tifdng

lai
ci
Viet
Nam.
Thai
Thi Xuan Dao c6 mot chuyen de ve giao due khong
ehinh quy. Tren cd s6 dieu tra dien rong, Thai Thi Xuan Dao eho
rang, trong xa hoi hoc tap tUdng lai, he thong giao due khong
chinh
quy can phai c6 du 4 chiie nang giao due sau:
-
Doi v6i nhiing
ngiidi
chUa di hoe bao gid thi giao due
khong chinh quy se
thiic
hien ehiic nang
thay
the'nhiing trUdng
16p trong he thong giao due ban dau (giao due chinh quy) de giup
ngiidi
hoc c6 diidc nhiing kien
thiic,
ky nang
theo
yeu cau cua
giao due pho cap.
-
Do'i
v6i

nhiing
ngUdi
hoc
dci
dang he chinh quy thi giao due
khong chinh quy noi tiep viec hoc tap de c6 dUde nhiing kien
thiic,
ky
nang can thiet va toi thieu ma xa hoi doi hoi.
-
Giao due khong chinh quy luon luon phai bd sung kien
thilc
va ky nang eho
ngiidi
hoe de ho luon c6 them hieu biet mdi,
(37) Nguyin
NhiJ
At - "Mot so van de xay dUng xa hoi hoc tap b nU6c ta". Tap
chi
Phat trien
giao
due so
3/2003
va "Giao due khong chinh quy,
giao
due phi
chinh
quy va tii hoc trong hoat dong
giao
due va xa hoi hoc tap". Bao Giao due

va Tbdi dai ehu nhat so
1/2004.
(38) Dang Quoc Bao - D^c
trUng
mo hinh xa hoi hoc tap tai Viet Nam:
sU
nhan
dien tit mot so van de to chiic
siX
pham
va kinh te - xa hoi. Hoi thao khoa hoc
"PhUdng
phap luan va phUdng phap nghien ciiu xay dung mo hinh
XHHT
ci
Vi§t
Nam".
Ha Noi, 29/5/2007, tr. 81-83.
36
ky
nang mdi nhd vao viec cap nhat hang ngay du6i cac hinh
thiic
hoc tap
linh
hoat.
-
Cuo'i
Cling,
giao due khong chinh quy phai giup ngUdi hoc
hoan thien hoe van, hoan thien tay nghe, hoan thien nhan

each.
Theo Thai Thi Xuan Dao, hai chiic nang bo sung va hoan
thi$n
se la ehu ye'u*^").
Hoang
Minh
Luat xem xet van de phat trien giao due
thifcing
xuyen de dinh hiidng eho viec xay
diing
xa hoi hoc tap.
Ong cho rang, can tham khao quan niem ve giao due
ngiidi
16n
(Adult
Education) bao ham ca giao due chinh quy va khong chinh
quy, dong y vdi UNESCO r^ng, giao due
ngiidi
Ictn
la toan bo qua
trinh
giao due c6 to chiic, bat ke noi dung,
trinh
do, phiidng
thiic
gi,
chinh quy hay khong chinh quy keo dai hay thay the giao due
ban dau ma nhd do, nhiing ai dUde coi la
ngiidi
Icfn

deu dUdc nang
eao nang
liie
cua minh, cap nhat them kien
thiic,
nang cao diidc
trinh
do tay
nghe
hoac
thay doi dUdc hanh
vi,
thai do cua
minh*""'
Theo Hoang
Minh
Luat thi triet ly "giao due
tinh
hoa" phai
chuyen
sang
"giao due dai chiing", "giao due mot Ian" chuyen
sang
"giao due
suot
ddi".
Do la triet ly cd ban de xay
diing
xa hoi
hoc tap.

Ve
giao due khong ehinh quy va xa hoi hoc tap, ta eon gap
nhieu tac gia
nhii
Le
Bich
Ngoc
(Dinh
hiidng giao due khong chinh
quy trong qua
trinh
xay
diing
xa hoi hoc tap ci
Viet
Nam trong
giai
doan mdi), Nghiem Xuan LUdng (Xu the phat trien giao due
khong chinh quy), Dao Duy Thu
(Vi
tri,
vai tro cua giao due khong
chinh
quy trong he
tho'ng
giao due
quoc
dan), Nguyin Cong Giap
(39)
Thai

Thi
Xuan
Dao - Dinh hiidng
phat
trien
giao
due khong chinh quy
trong
giai
doan
mdi. De tai B.2005 - 80 - 27.
(40) Hoang
Minh
Luat
- Dinh hiidng ehien
liicle
phat
trien
giao
due thiidng
xuyen va xay dang trung tam hoc tap cong dong. Hoi thao "Giao due thUdng
xuyen Viet Nam - tarn nhin trong nhQng thap ky d^u
ciia
the ky
XXI".
Ha Noi,
2007, tr.4 - 5.
37
(Giao
due khong chinh quy trUdc yeu cau phat

trien
nguon nhan
Ixic
cho
cong
nghiep hoa, hien dai
hoa)
Hifdng
nghien cdu
thii
ba xuat phat tu! nhutng yeu cau
phat
trien
cac
linh
vUc chuyen mon trutcfc sU hinh thanh
kinh
te tri thilc ma de xuat xay dUng xa hoi hoc tap.
Theo
hxidng nay
cung
CO
kha
dong
cac nha khoa hoc nhif: Dang
HiJu,
Tran
Minh
Tien,
Ho

Ngoc
Luat
(Cong
nghe
thong
tin);
Vii Van Tao, Pham
Minh
Hac, Dang Ba Lam, Nguyen HQu Chau
(Giao
due
giao);
Ngo The Dan, Le Tran Binh
(Cong
nghe
sinh hoc); Hoang Tuy,
Phan Dinh Dieu (Toan hoc); Nguyin Van Dao (Khoa hoc cd ban);
Nguyin
Dinh Loc, Pham Dinh Chudng (Luat hoc); Do The Tung
(Khoa hoc lao
dong);
Pham Tat Dong, Nguyin
Ngoc
Phu (Tarn ly
hoc); Vo Dai Ludc, Nguyen Quang A (Kinh te
hoc)
TvT nhiJng van de
giao
due, Vu Van Tao c6 nhieu bai viet rat
sau sac ve xa hoi hoc tap, trong do c6 hai bai viet rat

cong
phu v6i
nhutng
suy nghi
sang
tao. Do la:
- Chien lUdc xay dting xa hoi hoc tap ci Viet Nam;
- Thdi dai mdi va
giao
due dai hoc.
Trong bai viet (Thvtc chat la mot
cong
trinh
ly luan,
song
ong
chl
viet
difcti
dang chuyen de, khong
cong
bo) ve chien lUdc xay
dung xa hoi hoc tap d Viet Nam, Vu Van Tao da dUng nen mot mo
hinh
tong quat ve hai he
giao
due:
Giao
due ban dau (Education
initial)

va
giao
due tiep tuc (Continuing). Hai he thong nay g^n
bo v6i nhau thanh mot he thong
theo
sat ddi
ngiidi.
Vu Van Tao
coi he
thil
nhat la he
giao
due chinh quy va he
thii
hai la
giao
due
khong chinh quy. Nguyen tic bao
trum
ea hai he nay la:
- Moi ngifdi hdc tap va hoc lien tuc.
- Phat
trien
giao
due gSn v6i phat
trien
van hoa.
- He thong mang
tinh
da dang, mem deo, lien thong.

- He thong mang
tinh
md.
-
Trinh
do dao tao
dudc
cd cau lai
theo
huctng
quoc
te hoa.
38
Trong bai ve
thcii
dai m6i va
giao
due dai hoc, Vu Van Tao
da neu 3 mue tieu ma qua do thay ro s\i can thiet phai xay dvfng
xa hoi hoc tap:
Muc tieu 1: Xay dUng nang lUc thich tfng
(adaptableness)
v6i
nhi3ng thay doi nhanh
chong
cua san xuat, ciia
cong
nghe,
cua ddi
song

xa hoi de dap
ting
(responsiveness)
v6i nhutng yeu
cau xa hoi cua phat
trien
trong tiJdng lai. - >
Muc tieu 2: Xay diing nang lUc tii hoc
sang
tao trong qua
trinh
hoc tap
suot
ddi va biet t\l danh gia nhkm dao tad nhutng
nhan lUc biet t\i duy (thinking manpdwer).
Muc tieu 3; Xay dvfng nang lUc chung
(competences
generales)
de vifdt qua sU dao tao chuyen mon hoa hep.
Logic
ciia
viee
hoc
suot
ddi da dan den
viee
phai
tinh
den
dai

chung hoa
giao
due dai hoc
theo
hudng mci rong
giao
due sau
trung
hoc'"".
Sau nhieu nam nghien cutu ve sU phat
trien
ngutdi, Pham
Minh
Hac c6 nhieu bai viet ve xa hoi hoc tap.
Theo
ong, d nxldc
ta,
nen
kinh
te hien dang bao gom 3 miic do phat
trien:
Kinh
te
site ngUdi,
kinh
te tai nguyen,
kinh
te
tri
thilc.

Tu: do, Pham
Minh
Hac dat ra nhiing van de nhU:
- Dan
tri
phai trd thanh nhan lUc;
- Ket qua
giao
due do'i vdi moi ngUdi phai thanh noi
\\ic
cua
moi ngUdi;
-
Giao
due trong
thdi
dai
kinh
te
tri
thiic phai tao ra nhiing
gia
tri
mdi nhu gia
tri
thong
tin,
gia
tri
cong

nghe''*-*.
(41) Vu Van Tao -
"Chien
lUcfc xay dUng xa hoi hoc tap d Viet Nam" va
"Thdi
dai
m6i v6i giao due dai hoc". Nhflng chuyen de dung trong de tai xay dUng mo
hinh
xa
hoi hoc tap d Viet Nam.
(42) Pham Minh Hac -
Kinh
te tri thitc va giao due dao tao, phat trien ngiidi.
Ky
yeu Hoi thao
"Kinh
te tri
thilc
va nhOng van de dat ra doi vdi Viet Nam". Ha
Noi,
21-22/6/2000,
tr. 132 - 134.
39
• DtJtng d goc do phat
trien
cac nganh chuyen mon, nhieu nha
khoa hoc da neu len sU phat
trien
cua nganh trong dieu kien phat
trien

kinh
te, va nhin chung, ho deu de cap den
viec
dao tao nhan
lute
theo
hiidng doi m6i
giao
due nhSm tao ra nhiing tiem lUc
khoa hoc va
cong
nghe'"'^'.
O phifdng dien nay, ta thay nhiJng bai
viet
rat sau s^c nhu noi den
cong
nghe
sinh hoc
(Biotechnology)
d
Viet Nam (Ngo The Dan, Le Tran Binh, ), den phap luat trong
qua
trinh
chuyen doi
sang
nen
kinh
te
tri
thOfc d niJctc ta (Nguyin

Dinh
Loc, Pham Dinh Chudng ), den
cong
nghe
thong tin nhut
mot
dong
liic
phat
trien
trong nen
kinh
te tri thiic (Tran
Minh
Tien,
Ho
Ngoc
Luat ), den vai tro khoa hoc cd ban trong
kinh
te
tri
thilc (Nguyen Quang A)
Nhin
chuiig, nhiJng tac gia ma trong phan tong thuat nay
da noi den, da gop phan rat quan trong vao
viec
chiing minh
rang,
da den luc Viet Nam phai dat ra mot van de rat nghiem tuc:
Xay dung mot xa hoi hoc tap

ngay
khi dat nil6c dang d giai
doan
day manh
cong
nghiep hoa, hien dai hoa.
Noi
den lich sii nghien ciiu xa hoi hoc tap d nxldc ta, ngoai
ba hifdng neu tren can neu len y
tiidng
va thuc
tiin
boat
dong
cila
Hoi
Khuyen hoc ve van de nay. Hdn 5 nam qua sau
ngay
thanh
lap,
cung v6i
viec
phat
dong
va day manh phong trao khuyen hoc,
khuyen tai. Hoi da de cap t6i
viec
xay diJng xa hoi hoc tap va d\ia
ra
chii trUdng "Hoi Khuyen hoc Viet Nam gop phan xay dUng xa

hoi
hoc tap tCf cd sd". Mot so thanh vien trong Ban lanh dao Hoi
va dac biet la Chu tich Hoi khoa II - ong Vii Oanh - da viet mot
so' bai neu len sii can thiet phai xay dvfng xa hoi hoc tap ci Viet
Nam va phai
tijf
nhiJng
boat
dong
khuyen hoc khuyen tai ma gop
phan xay diing xa hoi hoc tap
tir
chu trUdng
tren,
Ban Thtfdng Vu
(4'^) Xem Ky yeu Hoi thao
"Kinh
te tri thufc va
nhiJng
van de dat ra doi v6i
ViSt
Nam". Ha Noi,
21-22/6/2000.
40
Trung
Udng Hoi Khuyen hoc Viet da chi dao cac cap Hoi d 63
tinh
thanh
thUc hien nhieu
boat

dong
de thiic hien tot hai noi dung
Idn
sau day:
- H6 trd he thong
giao
due ban dau (he thong
giao
due chinh
quy de dam bao va nang cao chat lUdng
boat
dong
day va hoe
tijf
nha tre, trUdng 16p miu
giao
den trUdng cao dang va dai hoe.
Tong ket nhiem vu nay, chung ta c6 the thay
dUdc
nhiing ket qua
rat
tot dep nhu han che
dUdc
so'hoc
sinh
lifu
ban bo hoc, thiic day
tien
do pho cap
giao

due tieu hoc trong do
tuoi,
ngan chan mot
phan nhiing te nan xa hoi tham nhap nha
trildng,
tao dieu kien
ve cd sd vat chat - ky thuat trong xay dUng trUdng sd, giup hoc
sinh
ngheo
c6 dieu kien vat chat de
theo
hoc
- Gop phan xay dUng va phat
trien
he tho'ng
giao
due tiep
tuc ma noi bat nhat la xay dUng he tho'ng trung tam hoc tap
cong
dong
trc! thanh mot mang
Ixidi
rong kh^p,
phii
h^u bet dia ban
xa, phUdng.
Theo
hii6ng nay,
\\lc
lUdng khuyen hoc con

giii
vai tro
nong cot trong
viec
van
dong
va phoi hdp v6i cac to chiic, cac
\\lc
lUdng
xa hoi mci ra cac loai binh hoc tap rat da dang ve hinh thdc
va phong phu ve noi dung nhu cac trung tam day
nghe
ngin ban,
cac 16p day
nghe
g^n v6i cd sd san xuat va viing nguyen
lieu,
cac
cd sci nudi day tre khuyet tat, cac 16p day tin hdc va ngoai
ngii
tren
dia ban xa, nhiJng
tii
sach
trong cac thon, ban
Phong
trao "Gia dinh hieu hoc", "Dong hoc khuyen hoc", "To
dan cU khuyen hoc", "Thon ap khuyen
hoc"
da trd thanh yeu to

dong
lUc nkm trong cau true cua xa hoi hoc tap tii cd sd.
Hu6ng
boat
dong
nay da tao tien de cho
viec
xay diJng xa
hoi
hoc tap d nxidc ta va la thanh qua cu the
bu6c
dau cua
viec
dxia
Nghi quyet Dai hoi Dang Ian IX va X di vao
cuoc
song.
Mo
hinh
xa hoi hoe tap d xa, phUdng, quan, huyen da diidc xac dinh.
Tuy d m6i dia phUdng eo mot kieu mo hinh vdi nhiing net rieng,
song
xu hiidng phat
trien
chung la da dang hoa cac loai hinh
giao
41
due khong ehinh quy ma phd bien nhat la trung tam hoc tap
cong
dong,

bUu dien van hoa xa, trung tam day
nghe
ngin han, cau lac
bo, thu vien
hoac
tti
sach.
Theo
hucing nay, ngoai nhiing ngifdi dang ehi dao he thong
khuyen hoc trong toan
quoc
thiic hien
viec
xay dung mo hinh xa
hoi
hoc tap, d cac
tinh
thanh ta thiidng gap nhiing ngUdi c6
cong
trong
viec
nay nhvT: Pham
Ngoc
Dap (Thai Binh), Pham Van Bao,
Hoang Van Nguyen (Hai Diidng), Hoang Xuan Khuyen (Ninh
Binh),
Trinh
Cong
Thai (Hoa
Binh),

Tran Luyen (Sdn La), Tran Thi
Thiep (Yen Bai), Cii Thi Hdp (Phu Tho), TrUdng Sy Tien (Quang
Tri),
Bach Hifng Dao
(Nghe
An), Dinh Van Bau va Pham Din (Ha
Unh),
Huynh Van Binh
(Dong
Nai), Nguydn Van Hanh, Le
Minh
Ngoc
(TP Ho Chi
Minh),
Ha
Ngoc
Dao (Dik
Lik),
TrUdng Dijfe Uy
(Can Thd), Hang Mi De (Ha Giang), Le Trong Thi (Ha Nam), Dinh
Gia Huan (Nam Dinh), Nguygn Dinh
Biiu
(Thanh Hoa), Dong Thi
Bach Tuyet (Tien Giang), Nguyin Ba Hieu (Tra Vinh)
III.
MUC
TIEU
CUA DE TAI
1.
Muc tieu tong quat

Lam
ro pham tru xa hoi hoc tap (Learning
Society)
va
nhiing
khai niem can thiet de xay diing pham
trii
nay, di sau vao
noi
ham khai niem; cau true noi dung xa hoi hoc tap va nhiJng
mo hinh xa hoi hoc tap c6
tinh
pho bien va
tinh
kha thi d cac cap
xa/phUdng, quan/huyen,
tinh/thanh
can
dUdc
Nha nxidc eo chinh
sach
dau
t\i
xay diing trong giai
doan
thuoc
nhiem ky Dai hoi XI
cua Dang.
2. NhiJng muc tieu cu the
a. Lam ro tif tucing "Hoc tap

suot
ddi" cua
Chii
tich Ho Chi
Minh,
nhiing quan diem
giao
due ciia Dang trong giai
doan
day
42
manh sU nghiep
cong
nghiep hoa, hien dai hoa; diia ra khai niem
xa hoi hoe tap
theo
quan diem cua Viet Nam ciing he thong cac
khai
niem, pham tru cd ban lien quan den thuat
ngii
nay.
b. Luan giai mo hinh xa hoi hoc tap tong quat ciing cac mo
hinh
xa hoi hoe tap cu the d Viet Nam hien nay (mo hinh xa hoi
hoe tap d xa/phUdng, quan/huyen, tinh/thanh dae
triing
cho cac
vxing
mien khae nhau); chi ro cau true thiJe tai cua mo hinh va
hudng van

dong
cua cac thanh phan tao thanh cau true cua xa
hoi
hoc tap ci nUdc ta hien nay va tUdng lai gan. Chi ro cac nhan
to'
tac
dong
anh hudng va ihuc trang ciia nhan to' nay den
viec
xay dung xa hoi hoc tap, tac
dong
cua cac thiet che'
giao
due
thuoc
giao
due ban dau va
giao
due lien tuc trong xa hoi hoe tap ciing
cac dieu kien xay diing xa hoi hoc tap d midc ta hien nay. Luan
giai
thiic trang,
tinh
kha thi cua cac dieu kien do.
e. To chiie
thtf
nghiem xay diing mot so' mo hinh xa hoi hoc
tap (tren dia ban thanh pho',
dong
bing va mien nui) de thiet lap

quy
trinh
cu the cho
viec
xay diing mo hinh hoc tap
ci
cac ndi khae.
d. DUa ra diide nhiing giai phap ed ban cho
viec
xay diing xa
hoi
hoe tap d Viet Nam.
IV.
NHLfNG
NHIEM
VU L6N CUA DE TAI
1.
Dieu tra sd bo thvfc trang to chiie hoe tap cua he tho'ng
giao
due ehinh quy
(giao
due trong nha triidng) va he tho'ng
giao
due khong chinh quy
(giao
due ngoai nha triidng) tai cac xa,
phiidng
ciia 9 quan, huyen diidc
chon
lam ddn vi

thii
nghiem.
2. Tien hanh khao sat, dieu tra cd ban tren mot dien rong
(gom mot so' dia phiidng tren dia ban ca niicle) de thay ro thiic
trang
ve nhan
thiie,
ve nguyen vong, ve to chiie
viec
hoe hanh
theo
hii6ng "Ai eung diidc hoe hanh" (Ho Chi Minh),
"Giao
due
43
cho moi ngtfdi, xay dUng ca nxidc thanh mot xa hoi hoc tap" (Van
kien
Dai hoi Ian
thii
IX ciia Dang). . ,
3. Danh gia nhutng xu the mdi, nhiing
cuoc
van
dong
va
nhiing
phong trao xay dUng xa hoi hoc tap d Viet Nam, dac biet
la
danh gia nhiing nhan to'mdi trong
viec

to chiic hoc tap
suot
ddi
ma can phai diia vao chiidng
trinh
va ke
hoach
xay dUng xa hoi
hoc tap giai
doan
2010 - 2015.
; 4. Xay dung nhiing quan diem ve chi dao xay dUng xa hoi
hoc tap d Viet Nam.
V.
PHl/dNG PHAP
NGHIEN
ClTU
1. Phu?o(ng phap luan Methodology
Viec
nghien cilu xay diing mo hinh xa hoi hoc tap ci Viet
Nam triidc het phai quan
triet
sau sic
tii
tiidng
Ho Chi
Minh
ve
"hoc tap
suot

ddi", ve xay diing con ngifdi xa hoi chii nghia
phuc
vu
each
mang,
dong
thdi
phai diia tren nhiing quan diem chi dao
chien lUdc phat
trien
kinh
te - xa hoi cua Dang, quan
triet
chu
trUdng
doi mdi toan dien dat niicfc, nhiing luan diem cd ban ciia
Dang the hien trong nhiing muc tieu
giao
due do Dang chi ra.
Mat
khac, trong
viec
phan tich nhiing cii lieu cu the phai van
dung quan diem cd ban trong hoc thuyet Mac - Lenin ve mot nen
giao
due tien bo, khoa hoc, dan
chii,
cong
bang v6i muc tieu giai
phong con ngiidi ra khoi

tinh
trang
ngheo
kho, dot nat, van dung
khau
hieu "Hoc, hoc
niia,
hoc mai" ciia V. I. Lenin.
2. Phifdng phap tiep can Approach
De xae dinh difdc mo hinh xa hoi hoc tap kha thi trong
nhiing
dieu kien cu the ve
kinh
te - xa hoi Viet Nam va
phii
hdp
vdi
xu the hoi nhap
kinh
te
quoc
te, de tai se thiic hien nhiing
each
tiep can sau:
44
a.
Tiep can
lich
svt - xa hoi / ! ^ :r, .}
ThUc chat ben trong ciia mo hinh xa hoi hoc tap la xay dUng

va phat
trien
mot phong trao hoc tap rong rai trong nhan dan.
Trong qua
trinh
lich sii
each
mang d nxidc ta tii dau the ky XX
den nay da c6 nhiing
cuoc
van
dong
Idn
nhii
Dong
kinh
nghla
thue va tiep sau do la nhiSng phong trao
Truj'ln
ba
quoc
ngii,
Binh
dan hoc vu. Bo
tiic
van
hoa
da gop phan khong nho vao sU
nghiep
cho'ng

giae
dot, xoa mu
chii,
nang cao
trinh
do dan
tri
va
ngay
nay la pho cap
giao
due, hoc tap thUdng xuyen va
suot
ddi.
Moi
cuoc
van
dong
ay deu c6 nhiing gia tri 16n ma
viec
xay dUng
xa hoi hoc tap
ngay
nay can tham khao, ke
thiia
va phat
trien.
b. Tiep can he thong
Viec
to chiic mot xa hoi hoc tap phai bao dam nhiing nguyen

tic xay diing he thong
giao
due
quoc
dan, trong do c6 nhiing he
thong thanh phan v6i tu
each
la nhiing cau true phiie tap. Do la,
he thong
giao
due ban dau va he thong
giao
due tiep tue. Di vao
xem xet
tiing
cau true nay, ta lai phai tim hieu va xae dinh cac cd
cau to chiic nho hdn. Mat khac, cac cau true 16n va cac cau true
nho lai can diidc xem xet cac tang bae ciia no
theo
cac cap hanh
chinh
quoc
gia
tii
Trung lidng tdi cd sd.
Cau true (Structure) tong quat cua mot xa hoi hoc tap dii
ci
quoc
gia nao ciing phai la sU ket hdp cua hai cau true noi
tren.

Neu he thong (cau true)
giao
due ban dau tao ra cho con ngiidi
tarn
hg chieu vao
cuoc
ddi, tao ra mot hoc van cd ban de lam
chii
diidc ban than va kiem
soat
diidc svf phat
trien
ban than moi
ngiidi
thi he thong
giao
due tiep tue se khong ngitng bo sung,
cap nhat va hoan thien tri thtic va ky nang cho
tij:ng
ngiidi.
Theo
huctng tiep can nay, phai
doan
tuyet vdi
each
tii duy phan
chia mot
each
truyen thong
cuoc

ddi con ngiidi vdi nhiing giai
doan
Cling nhic va
boat
dong
ciia nhan
each:
Vui chdi, hoc tap,
45
lao dong nghi
ngdi.
Trong xa hoi hoc tap ma ta
hiidng
tdi, d bat
cii
giai
doan nao cua cuoc song, con
ngUdi
deu phai hoc. Hoc la
phUdng
thiic
de ton tai.
Hdn
nUa, sU tach biet truyen thong giao due ban dau va
giao due tiep tuc, giao due han lam va giao due chuyen nghiep
c. Tiep can truyen thong hieu hoc
Khac
vdi
cac quoc gia tren the
gi6i,

d
Viet
Nam eo mot truyen
thong
hieu hoc bit rl vao gia
dinh
va tii do bat re vao cac dong ho.
Trong
lich
sii phat
trien
nen giao due theo Nho hoc den nen giao
due tan hoc va tiep den la nen giao due
each
mang, d
giai
doan
nao eung xuat hien
nhijtng
gia
dinh
khoa bang, nhutng gia
dinh
hoe hanh
gioi
giang va til do phat
trien
nhiJng dong ho khoa bang,
nhi3ng
lang khoa bang Trong

thxlc
te xay
diing
xa hoi hoc tap tix
cd
sci,
gia
dinh
hieu hoc va dong ho khuyen hoc dang la
Ivfc
Ivfdng
di
dau trong cuoc van dong toan dan di hoe tren cd sci phat huy
tinh
than hieu hoe
ciia
tiing
gia
dinh,
cua ttog dong ho. Co the coi gia
dinh
hieu hoc va dong ho khuyen hoc la
nhiing
thiet che giao due
doe dao cua mo
hinh
xa hoi hoc tap hien nay trong xa hoi ta.
d. Tiep can
tiftitdnghgc
suot

ddi cua Chu tich Ho ChiMinh
Trxidc
het Ho Chi
Minh
la tam
giidng
hoe tap suo't ddi,
nhifng
d
NgUdi
eon the hien
tii
tiidng
giao due c6 gia tri 16n trong
thdi
dai chung ta: Hoc tap la mot cuoc dau tranh
giUa
cai cu va
cai
mdi trong
tiCng
con
ngxidi,
trong
tiing
dan toe. Hat nhan duy
ly
cua sii hoe la "Dai hoc chi dao, tai minh minh
diic,
tai than

dan".
Minh
minh
diie
la chinh tam, tai than dan la phuc vu nhan
dan.
Hoc suot ddi phai
vUdt
qua muc
tieu
ca nhan,
vUdn
t6i muc
tieu
ciia
xa
hoi.
Muc
tieu
xa hoi hien nay la dan giau, nitdc manh,
xa
hoi cong bing, van minh. Theo
Ngifdi,
ngUdi
eo hoc phai thUe
hien
"Tien
thien ha chi ifu nhi Uu, hau thien ha chi lac nhu lac"
(Lo
trifdc

thien ha, hudng sau thien ha). Song, de lam difdc viee
46
do,
hoc suot ddi de con
ngUdi
c6
Diic
va c6 Tai. Do la mot quan
niem
ve nhan
each
nhU mot san pham
ciia
sU hoc.
e. Tiep can tit
tttdng
cong bang xa hoi ve
giao
due va
xa hoi hoa
giao
due trong cac van kien cua Dang
Xa
hoi hoa giao due
trci
thanh mot nguyen ly to chiic giao
due trong xa hoi ma tU tUdng cot loi eua nguyen ly la coi
each
mang nhu mot sU nghiep cua quan ehiing. V6i mot midc dang
con

qua nhieu kho khan ve
kinh
te - xa hoi thi xa hoi hoa lai
la
mot quan diem phai dUdc quan
triet
sau sic, bdi chi tiep can
chu
triJdng nay thi m6i huy dong diJdc tong
liic
cua xa hoi vao sif
nghiep xay dUng ca nu6e thanh mot xa hoi hoc tap.
Trong
hoan canh va dieu
kien
phat
trien
eua xa hoi
Viet
Nam
hien nay, tang 16p "yeu the^' nhat trong hUdng thu giao due
la
nong dan va nhQng
ngitdi
c6 hoan canh dac biet kho khan
(khuyet
tat, cd nhd, mo
coi ),
ma nhom xa hoi nay
eiing

chu yeu
la
dan c\i nong thon. Khu
viic
san xuat eo thu nhap thap nhat,
chinh
la nong nghiep.
Giai
quyet xa hoi hoc tap cho nong dan,
tren
dia ban nong thon va trong
linh
vUc nong nghiep phai la
muc
tieu
Uu
tien
va
ciing
la muc
tieu
cuoi eung
ciia
qua
trinh
doi
m6i
(va
each
mang) nen giao due

Viet
Nam.
g.
Tiep can kinh
tetri
thvtc
Xet
tren
binh
dien toan eau, xa hoi hoc tap la san pham
tat yeu eua
kinh
te tri
thiic.
Song, mot nu:6c con dang trong nen
kinh
te nong nghiep, nhd thanh tUu cua khoa hoe va cong nghe
hien
dai, eung c6 the di vao
kinh
te tri thiic ma nhd do s6m
hoan thanh cong nghiep hoa
(tile
la ra
khoi
kinh
te nong nghiep)
va
coi di vao
kinh

te nhU mot cd hoi de tranh con
diidng
cong
nghiep hoa eo dien vdi nhiJng biidc di tuan
tii,
khong c6 khau
dot
pha, khong c6
nhiifng
budc nhay vot va cam
chiu
trong
tinh
trang cham phat
trien.
47
3. NhiJng phiftfng phap cu the Methode
Can cvi vao
nhQng
luan diem cd ban cua
phUdng
phap luan
va
phUdng
phap tiep can, can
cvL
vao muc tieu va nhiem vu de ra,
de tai da thiet ke nhiing phifdng phap cu the sau day:
a.
Dieu tra bang bang hoi (Enquete)

De tai da thiet ke 6 loai bang hoi:
- Bang hoi ve cac noi dung cd ban cua xa hoi hoc tap;
- Bang hoi ve xac dinh cac nhan to' anh hudng den xaydiJng
xa hoi hoc tap;
- Bang hoi ve xac dinh mo hinh xa hoi hoc tap tong quat va
cac mo hinh cu the.
- Bang hoi ve thuc trang hoat
dong
cua cac Trung
tarn
hoc
tap
cong
dong;
- Bang hoi ve mo'i quan he ciia
viec
xay dUng xa hoi hoc tap vdi
sU phat
trien
kinh
te, van hoa, chinh
tri,
xa hoi chung cua dat
nxxdc;
- Bang hoi ve giai phap xay dufng xa hoi hoc tap d niidc ta
hien
nay.
6 loai bang hoi
dUdc
the hien d

13.000
phieu hoi (trong do c6
1000 phieu danh cho dieu tra
thxi).
Dia
ban dieu tra ma de tai tien hanh la Ha Noi, thanh pho
Ho Chi
Minh,
Hai
Phong,
Tra Vinh, Dik Lak, Ha Giang, Ha
Tinh,
Sdn La va Ha Tay cu.
Trong khi de tai "Xay dvfng mo hinh xa hoi hoc tap d Viet
Nam" difdc
trien
khai thi tai cac
tinh,
thanh nhir Hai Difdng,
Thai
Binh, Nam Dinh,
Ninh
Binh, Thanh Hoa,
Nghe
An, Ha
Tinh,
Hoa Binh, Yen Bai,
Phii
Tho, Sdn La, Quang
Tri,

Phu Yen,
Binh
Phudc,
thanh pho Ho Chi
Minh,
Tra Vinh, Tien Giang, Ba
Ria - Viing Tau, Dong
Nai
cdng
dong
thdi
tien hanh nghien ciiu
mo hinh xa hoi hoc tap ci dia phUdng minh. Nhieu dia phiTdng noi
tren
da dung chinh bo
cong
cu khao sat thuc tien cua de tai cua
Trung
Udng Hoi. Su phoi hdp giiJa cac de tai cua cac dia phUdng
48
vdi de tai doc lap cap nha nUdc do
Trung
Udng Hoi
chii
tri da
giup
cho de tai ciia Trung
ifdng
Hoi c6
them

nhieu
tu lieu va so'
lieu.
Do do, ngoai
13.000
phieu hoi phat ra, de tai con c6
them
khoang
3500
phieu cung loai cua cac
tinh
cung vdi nhiJng so' lieu do
tiing
tinh
dong
gop. O
nhiing
tinh
thanh khac, tuy
chUa
tien
hanh
nghien
ciiu
mo hinh xa hoi hoc tap trong dia
phifdng
minh
nhUng
Cling
da tich ciic

trien
khai mdt so' mo hinh hoc tap trong qua
trinh
khuyen hoc, khuyen tai, chuan hi dieu kien de tien tdi xay
diing
mo hinh xa hoi hoc tap tai dieu
phUdng
va da giup cho de
tai
cua Trung
Udng
Hoi tien hanh dieu tra tren dien rong trong
pham vi ca niidc.
b.
Thii
nghiem (Experiment) xay dvtng mo hinh xa
hoi hoc tap d9 quan, huyen
- 3 quan
(Quan
Ba Dinh - Ha Noi;
Quan
I - thanh pho' Ho
Chi
Minh;
Quan
Hong Bang - Hai
Phong).
- 3 huyen vung
dong
bang (Huyen Thiidng Tin - Ha Tay cii;

Huyen Cam Xuyen - Ha
Tinh;
Huyen Tra Cii - Tra Vinh).
- 3 huyen mien
niii
(Huyen Moc Chau - Sdn La; Huyen
Quan
Ba - Ha Giang; Huyen Krong Ana - Dak Lak).
9 huyen, quan nay c6 97 xa, 52
phUdng
va 6 thi
tra'n.
Tat ca
cac xa,
phUdng,
va thi
tra'n
nay deu tham gia vao
viec
xay diing
mo hinh xa hoi hoc tap tai cd sd.
Viec
tien hanh
thii
nghiem keo dai 28 thang {t\i thang
8/2007
den thang
12/2009).
c. Khao sat thi/c tien (Investigation)
De tai thiet ke hai loai phieu (mot loai di sau vao

thUc
trang
to chiic hoc tap cho nhan dan ci
cac
xa
phiidng,
mot loai di
sau
vao
hoat
dong
khuyen hoc, khuyen tai ciia Hoi Khuyen hoc. ,1
Hai
loai
phieu nay diidc
phat
ra d tat ca cac xa, phiidng va
thi
tra'n
cua 9
quan,
huyen noi
tren.
,
49