Triều phục Văn quan Võ tướng Việt xưa

/>TRI U PH C V N QUAN VÕ T N GỀ Ụ Ă ƯỚ
và ph m ph c theo c p b cẩ ụ ấ ậ
Nguyên tác:
COSTUMES DE COURS DES MANDARINS CIVILS ET MILITAIRES
Et costumes des gradés
Tác gi ; NGUY N Ô N, Phó Giám Lâm N i V Tri u Nguy nả Ễ Đ ộ ụ ề ễ
Vi t dch: c Chính, 2009ệ ị Đứ
Trích t p chí: Bulletin des Amis du Vieux Hueạ
2è année – No 3 – Jullet-Septembre 1916
Ch d n m Thi u Tr th 5 (1845) có d :[1]ỉ ụ ă ệ ị ứ ụ
“Vi c ch nh tri u ph c là t rõ ng i m c là ng i có c. X a nay các quan v n võ c ban c p ph m ph c tri u ệ ế đị ề ụ để ỏ ườ ặ ườ đứ ư ă đượ ấ ẩ ụ ề
theo ch nh[2]. M i ph m c p chó m t b i tri u và th ng tri u Ph m ph c này có trang trí rau t o, vân mây không ế đị ỗ ẩ ấ ộ ộ đạ ề ườ ề ẩ ụ ả
gi ng nhau, vi m tua và màu s c c ng khác, g m l a b t ng. Hoa v n y làm tri u ph c thêm r cố ề ắ ũ ấ ự ấ đồ ă ấ ề ụ ự r . Tuy v y trong hàng ỡ ậ
quan l i có ng i do ch c dch c ban c p ph m ph c có giá tr h n ph m hàm; l i có ng i cùng ph m hàm không ạ ườ ứ ị đượ ấ ẩ ụ ị ơ ẩ ạ ườ ẩ
c ph m ph c nh th . Vì nh th nên ch nh không phù h p v i ph m c p nên ph i m t l n ph i nh l i cho xong đượ ẩ ụ ư ế ư ế ế đị ợ ớ ẩ ấ ả ộ ầ ả đị ạ
sáng t ph m hàn và t ng v tôn nghiêm n i tri u nghiđể ỏ ẩ ă ẽ ơ ề
“V y truy n cho B L bàn kậ ề ộ ễ ỹ quan giai v n võ nh l i tri u ph c cho úng v i ph m hàm r i tâu lên, i tr m ban s c ă đểđị ạ ế ụ đ ớ ẩ ồ đợ ẫ ắ
ch jhi hành.ĩ
Khâm thử ”
*
* *
Các ch nh l p vào n m Thi u Tr th 5 v ph m ph c i tri u[3] và Th ng tri u[4] cho các quan v n và ế đị ậ ă ệ ị ứ ề ẩ ụ Đạ ề ườ ề ă
quan võ.[5]
[Nên phân bi t hai lo i ph m ph c khi th t tri u; ph m ph c i tri u và ph m ph c th ng tri u.ệ ạ ẩ ụ ế ề ẩ ụ đạ ề ẩ ụ ườ ề
Ch quan v n t l c ph m tr lên m i có ph m ph c i tri u, t th t ph m tr xu ng không có; còn quan võ t ỉ ă ừ ụ ẩ ở ớ ẩ ụ đạ ề ừ ấ ẩ ở ố ừ
tam ph m hay ch c v có ph m hàm t ng ng tr lên m i có (ph m ph c i triêu, quan võ t t ph m tr ẩ ứ ị ẩ ươ đươ ở ớ ẩ ụ đạ ừ ứ ẩ ở
xu ng ch có ph m ph c th ng tri u.ố ỉ ẩ ụ ườ ề
T m gác qua nh ng món nh mão, cân ai, hia và th bài, có th th y ph m ph c dùng cho th t i tri u có hai ạ ữ ư đ ẻ ể ấ ẩ ụ ế đạ ề
lo i g i là bào (ạ ọ 袍) và th ng[6] (ườ 裳), trong khi dành cho th ng tri u g i là y (ườ ề ọ 衣); v y nên quan v n t th t ậ ă ừ ấ
ph m tr xu ng và quan võ t t ph m tr xu ng n u khi th t i tri u ph i ch u m c áo g i là th ng. 3ẩ ở ố ừ ứ ẩ ở ố ế ế đạ ề ả ầ ặ ọ ườ
V i l a may ph m ph c c ng tùy theo ph m hàm mà ph n sau s nói n. Hình trang trí và màu v i l a c ng ả ụ ẩ ụ ũ ẩ ầ ẽ đế ả ụ ũ

v y, ngo i tr m t vài ph m hàm s nói d i.ậ ạ ừ ộ ẩ ẽ ở ướ
Hình dáng ph m ph c thì gi ng nhau cho m i quan l i.ẩ ụ ố ọ ạ
Áo bào có khâu phía sau hai bên l ng cánh di u.ở ư ề
Màu áo c ng khác nhau t theo ph m hàm, thay i t màu c ng n màu thiên thanh, màu tía, màu tím, ũ ừ ẩ đổ ừ ổ đồ đế
màu cam bích, hay màu quan l c, màu b u lam, màu ngoc lam; nói chung có 6 màu khác nhau. Trong b ng t ngụ ử ả ổ
h p cu i bài có l u ý quan chánh tòng nhât ph m và chánh tòng nh ph m, không tính quan v n hay quan võ, ợ ở ố ư ẩ ị ẩ ă
có màu ph m ph c riêng cho t ng ph m hàm ( ng c , thanh thiên hay tím tía). Nh ng màu quan l c c a quan ẩ ụ ừ ẩ đồ ổ ư ụ ủ
tòng nh ph m trùng v i màu c a quan chánh tòng t ph m và chánh tòng l c ph m, ít ra hi n nay là v y. Màu ị ẩ ớ ủ ứ ẩ ụ ẩ ệ ậ
b o lam c a quan chánh tam ph m c ng là mà r .ả ủ ẩ ũ ị

Áo “th ngườ ” dùng trong i tri u và th ng tri u c ng có màu s c khác nhau tùy theo ph m hàm (màu cho đạ ề ườ ề ũ ắ ẩ đỏ
chánh tòng nh t và nh ph m, màu i u (còn u c a chánh tòng ng ph m. Trong hai tr ng h p này ph m ấ ị ẩ đỏ đ ề ủ ũ ẩ ườ ợ ẩ
ph c khác nhau hình thêu. Chúng ta s th y t p t c hi n nay có m t s ph m hàm khác v i ch nh c a vua ụ ở ẽ ấ ậ ụ ệ ộ ố ẩ ớ ế đị ủ
Thi u Tr g i là màu xich cho chánh tòng tam ph m; màu b u lam cho chánh tòng t ph m; màu quan l c cho ệ ị ọ ẩ ử ứ ẩ ụ
chánh tòng ng ph m; màu quan l c cho chánh tòng l c ph m; màu ng c lam cho chánh th t ph m khi ch u ũ ẩ ụ ụ ẩ ọ ấ ẩ ầ
th ng tri u; cu i cùng màu ng c lam hay quan l c cho tòng th t ph m tr xu ng.ườ ề ớ ọ ụ ấ ẩ ở ố
Lo i v i l a và hình thêu c ng thay i theo c p b c, và các con v t bi u t ng c thêu hai bên hông và ạ ả ụ ũ đổ ấ ậ ậ ể ượ đượ ở
phía tr c áo ‘th ng’ c ng khác nhau.ướ ườ ũ
V y khi th t th ng tri u dù theo ch d c a vua Thi u Tr mô t bên d i có nhi u màu, nh ng lo i áo này l i ề ế ườ ề ỉ ụ ủ ệ ị ả ướ ề ư ạ ạ
ng ph c m t màu xanh lam cho m i ph m hàm, c bên v n l n bên võ.đồ ụ ộ ọ ẩ ả ă ẫ
Mão hay còn g i là quan (ọ 冠) dành cho quan v n t nh t n th t ph m[7], quan v n nh mão hình tròn g i là ă ừ ấ đế ấ ẩ ă đỉ ọ
‘viên phát uđầ ’ (圓髮頭), quan võ nh mão hình vuông g i là ‘đỉ ọ ph ng phát uươ đầ ’ (方髮頭).
[D i mão có m t dãi b ng làm b ng lông thú c ng dùng gi sát mão vào u và không cho tóc x a ra, g i làướ ộ ă ằ ứ để ữ đầ ỏ ọ
‘võng cân’ (網巾: cái kh n b t).ă ị
ái (Đ 帶) hay cân ai làm b ng tre ngoài có b c d màu , g i là ‘đ ằ ọ ạ đỏ ọ xích v o nũđ ạ ’ (赤羽緞). ái c a m i ph m hàm Đ ủ ọ ẩ
có màu và hình dáng nh nhau, nh ng th bài và trang trí th bài khác nhau tùy theo ph m hàm, s nói ph n ư ư ẻ ẻ ẩ ẽ ở ầ
sau.
[B tri u ph c trong i tri u và th ng tri u còn ph i tính n th bài, g i là ‘ộ ề ụ đạ ề ườ ề ả đế ẻ ọ h tố ’ (笏), c các quan c m b ng đượ ầ ằ
hai tay, ngang ng c. T tam ph m tr lên h t b ng ngà, các ph m d i h t làm b ng g .để ự ừ ẩ ở ố ằ ẩ ướ ố ă ỗ
Hia, ti ng Hán Vi t g i là ‘ế ệ ọ oa’, dùng nh nhau cho m i ph m b c v n võ, duy có hoa v n khác nhau. Còn có lo i ư ọ ẩ ậ ă ă ạ

v g i là ‘ớ ọ mi tệ ’ (襪), ti ng An Nam g i là t t, không có ch nh gì.ế ọ ấ ế đị
*
* *
Ph m ph c quan chánh nh t ph mẩ ụ ấ ẩ
Mão hay ‘quan’[8] c a quan chánh nh t ph m i khi th t i tri u ph n trên có m t phi n goi là ‘ủ ấ ẩ độ ế đạ ề ầ ộ ế kim bác s nơ ’,
ph n d i c ng có m t phi n khác g i là ‘ầ ướ ũ ộ ế ọ kim ng ch t ngạ ườ ’ cao 4 phân (0”16) ch m hình giao long[9] g i là ‘ạ ọ giao
hình’, bên ph i và bên trái có hai phi n b ng vàng g i là ‘ả ế ằ ọ kim khoa nhãn’; phía tr c có m t bông hoa b ng vàng ướ ộ ằ
g i là ‘ọ kim hoa’ và hai con giao long g i là ‘ọ kim giao’; ng sau là hai hoa b ng vàng (kim hoa). Hai bên có hai đằ ằ
cánh chu n g i là ‘ồ ọ l ng síưỡ ’ th p vàng; m t cánh chu n có hình kim giao và các h t châu (ế ặ ồ ạ 珠); u mút c ng dát đầ ũ
vàng. Hai v t cánh chu n c ng b ng vàng, g i là ‘ậ đỡ ồ ũ ằ ọ kim nh ýư ’. Vi n quanh mão có hai s i ch vàng, g i là ‘ề ợ ỉ ọ kim
di n li nễ ễ ’.
áiĐ hay cân aiđ có 18 phi n nh hình vuông (g i làế ỏ ọ ph ngươ ), ch nh t (g i làữ ậ ọ tr ngườ ), hay b u d c (g i làầ ụ ọ bi nể ).
Quan t nh t ph m n t ph m u có 18 mi ng nh v y. Phi n gi a ng tr c và hai phi n t h u hình ừ ấ ẩ đế ứ ẩ đề ế ư ậ ế ở ữ đằ ướ ế ả ữ
b u d c b n c nh có b c vàng và ch m hoa; nh ng phi n khác tháp i m i. C 18 phi n u có b c vàng pha ầ ụ ệ ạ ọ ạ ữ ế đồ ồ ả ế đề ọ
ng.đồ
Áo g i làọ bào b ng v iằ ả o nđ ạ g i làọ bát ti (tám s i ch ), màuợ ỉ c ngổ đồ (màu ng c ), có thêuđồ ũ t linhứ , là long lân qui
ph ng, b ng chụ ằ ỉ ng thũ ể: xanh l c, vàng, , tr ng và en chen v i ch b ng vàng.ụ đỏ ắ đ ớ ỉ ằ
Áo g i làọ th ngườ may b ng l aằ ụ l ng saươ , màu , thêu b ng ch ng th pha v i ch vàng, bên ph i và trái phía đỏ ằ ỉ ũ ể ớ ỉ ả
d i áo th ng c a quan v n có thêu hình chim h c g i làướ ườ ủ ă ạ ọ tiên h cạ , c a quan võ thêu hìnhủ k lânỳ .
[Chúng ta s g p l i hình tiên h c cho quan v n và k lân cho quan võ hình thêu tr c ng c trên ph m ph c ẽ ặ ạ ạ ă ỳ ở ướ ự ẩ ụ
th ng tri u. L u ý là chi ti t này th hi n cho m i ph m hàm c v n l n võ. Hình con v t bi u t ng cho t ng ườ ề ư ế ể ệ ọ ẩ ả ă ẫ ậ ể ượ ừ
ph m hàm trên ph m ph c i tri u và th ng tri u u nh nhau, nh ng áo i tri u hình thêu n m trong ẩ ở ẩ ụ đạ ề ườ ề đề ư ư ở đạ ề ằ
m t vòng tròn hai bên t h u phía d i áo ‘ộ ở ả ữ ướ th ngườ ’, và, áo ‘ở y’ th ng tri u thêu trong hình vuông ngay gi a ườ ề ữ
ng c. Sau này chúng ta s th y nh ng con v t bi u t ng này khác nhau quan v n và quan võ, t ng ph m ự ẽ ấ ữ ậ ể ượ ở ă ừ ẩ
c p quan v n và quan võ c ng khác nhau, ngo i l quan v n nh t ph m và nh ph m. Nói chung v i quan v n cóấ ă ũ ạ ệ ă ấ ẩ ị ẩ ớ ă
8 con v t bi u t ng và quan võ có 9]ậ ể ượ

Mão khi th t th ng tri u dùng cho quan v n t nh t ph m xu ng tam ph m g i là ‘ế ườ ề ă ừ ấ ẩ ố ẩ ọ v n côngă ’, có hình trang trí
n gi n b ng b ng vàng, hai di m tua (g i làđơ ả ằ ằ ề ọ l ng anhưỡ ) c ng b ng vàng có k t ng c châu.ũ ằ ế ọ
Ph m ph c g i là ‘ẩ ụ ọ y’ may b ng v iằ ả sa o nđ ạ ; màu xanh da tr i (thanh), xanh lá cây (l c), xanh s m (lam), en ờ ụ ậ đ

(h c) tùy theo ý thích t ng ng i; khoét c chéo vi n màu tr ng g i là ‘ắ ừ ườ ổ ề ắ ọ giao lãnh’.[10]
Hình thêu ng c, g i là ‘ở ự ọ b tổ ử’, d t b ng ch vàng và thêu d m c ng b ng ch vàng hình ‘ệ ằ ỉ ặ ũ ằ ỉ tiên h cạ ’ (chim h c ạ
tiên). Các ph n khác c ng y nh áo th t i tri u.ầ ũ ư ế đạ ề
Trang ph c th ng tri u c a quan võ t nh t ph m xu ng tam ph m c ng nh v a nói, nh ng mão thì g i là ụ ườ ề ủ ừ ấ ẩ ố ẩ ũ ư ừ ư ọ
‘H u quanổ đầ ’; hình thêu ch vàng ngay gi a ng c c a võ quan chánh nh t ph m l2 hình con k lân thay vì con ỉ ữ ự ủ ấ ẩ ỳ
h c.ạ
*
* *
Ph m ph c quan tòng nh t ph mẩ ụ ấ ẩ
Phía trên mão có phi n vàng g i làế ọ kim bác s nơ (金博山), hai bên có hai phi n khác g i làế ọ kim khóa nhãn; tr c ướ
mão có thêu hoa và hai con r ng b ng vàng (kim hoa ồ ằ 金花 và kim giao 金蛟), sai có thêu hoa b ng vàng. Hai ằ
cánh chu n có vi n vàng và hai con r ng b ng vàng. Hai dây tua b ng vàng g i là kim nhi u ti n (ồ ề ồ ằ ằ ọ ễ ễ 金繞踐) bao
quanh mão.
Trong s 13 phi n phía tr c ái t ph i qua trái có 7 mi ng n m vàng pha ng g i làố ế ướ đ ừ ả ế ạ đồ ọ t kimử (紫金) xen k v i 6 ẽ ớ
mi ng n m b c. Phía sau có 5 mi ng n m b c; các phi n u có c n v y i m i.ế ạ ạ ế ạ ạ ế đề ẩ ả đồ ồ
Áo g i làọ bào may b ng v i o nằ ả đ ạ bát ti (八絲), màu tím s m, thêu hìnhậ t linhứ b ng chằ ỉng thũ ể pha ch vàng.ỉ
Áo g i làọ th ngườ c ng nh c a quan chánh nh t ph m; nh ng v i quan võ ph n d i có thêu hình hai conũ ư ủ ấ ẩ ư ớ ầ ướ b ch ạ
tr chạ (白澤), m t loài thú t a con lân.ộ ự
Ph m ph c quan tòng nh ph mẩ ụ ị ẩ
Mão, áo bào và áo th ng c ng nh tòng nh t ph m, ch có khác chút ít: hai cánh chu n c a mão không có hai ườ ũ ư ấ ẩ ỉ ồ ủ
con r ng b ng vàng, áo bào có màuồ ằ quan l cụ (官綠); phía tr c ái t ph i qua trái có hai phi n hình vuông, hai ướ đ ừ ả ế
phi n b u d c n m ng pha vàng; 14 phi n khác n m b c và t t c u có kh m i m i.ế ầ ụ ạ đồ ế ạ ạ ấ ả đề ả đồ ồ
Ph m ph c quan chánh tam ph mẩ ụ ẩ
Phía trên mão có phi n b ng vàng g i làế ằ ọ kim bác s nơ , t ph i qua trái có hai phi n b ng vàng g i làừ ả ế ằ ọ kim khóa nhãn,
tr c và sau có thêu hai hoa vàng g i làướ ọ kim hoa và hai con r ng b ng vàng g i làồ ằ ọ kim giao. Hai cánh chu n có ồ
n m vàng, hai giá cánh chu n g i làạ đỡ ồ ọ nh ýư 如意) b ng vàng và hai s i ch vàng (ằ ợ ỉ kim nhi u ti nễ ễ ) ch y vòng ạ
quanh mão.
M i tám phi n ái (cân ai) u n m b c và kh m i m i.ườ ế ở đ đ đề ạ ạ ả đồ ồ
Áo bào và áo th ng u thêu gi ng quan nh ph m nh ng áo bào có màu lam s m (ườ đề ố ị ẩ ư ậ b u lamử 寶藍), áo th ng ườ
mài nh t (xích đỏ ạ 赤). Áo quan v n thêu hình conă c m kêẩ (錦雞), áo quan võ thêu hình s tư ử.

Ph m ph c quan tòng tam ph mẩ ụ ẩ
Mão, áo bào, áo th ng gi ng nh quan chánh tam ph m; nh ng mão không có con r ng b ng vàng, áo bào có ườ ố ư ẩ ư ồ ằ
màu lam ng c, các phi n cân ai có n m s ng màu tr ng có i m l m m (g i làọ ế ở đ ạ ừ ắ đ ể ố đố ọ b ch hoa giácạ 白花角)
Ph m ph c quan chánh và tòng t ph mẩ ụ ứ ẩ
Phía trên mão có phi n b ng b c (g i làế ằ ạ ọ ngân bác s nơ 銀博山), bên phài và bên trái có hai phi n g i làế ọ kim khóa
nhãn, phía tr c và phía sau có hai hoa b ng vàng g i làướ ằ ọ kim hoa, hai cánh chu n có n m vàng, hai giá cánh ồ ạ đỡ
chu n g i làồ ọ nh ýư ) u b ng b c và có ch b c (g i làđề ằ ạ ỉ ạ ọ ngân nhi u ti nễ ễ ) ch y vòng quanh mão.ạ
Phía tr c cân ai t ph i qua trái có 13 phi n n m b c, phía sau có 5 phi n khác n m ng, các phi n u có ướ đ ừ ả ế ạ ạ ế ạ đồ ế đề
kh m s ng tr ng u m l m t m (ả ừ ắ đ ể ấ ấ b ch hoa giácạ ).
Áo bào b ng lo i l a trù (ằ ạ ụ 綢) màu xanh l c (ụ quan l cụ ) thêu giao long, b ng ch ng th pha ch vàng. Áo th ng ằ ỉ ũ ể ỉ ườ
b ng l aằ ụ l ng saươ (涼涼) màu lam s m (ậ b u lamử ) quan v n có thêu hình kh ng t c[11] và quan võ hình con h ă ổ ướ ổ
b ng ch ng th pha ch vàng.ằ ỉ ũ ể ỉ
Mão th ng tri u cho quan v n t ph m và th t ph m cùng hình dáng g i là ông pha quan (ườ ề ă ứ ẩ ấ ẩ ọ đ 東陂冠), phía tr cướ
và phía sau mão này có hai hoa b ng vàng (ằ kim hoa), còn các hoa khác c ng nh m y conũ ư ấ giao long u b ng đề ằ
b c.ạ
Áo y (衣) b ng l aằ ụ o nđ ạ (緞) màu xanh lam hay en; c chéo (g i làđ ổ ọ giao lãnh 交領). C a quan v n và quan võ uủ ă đề
nh nhau.ư
Tr c ng c áo th ng tri u thêu ch vàng trên n n hình con công cho quan v n và con h cho quan võ, bên ướ ự ườ ề ỉ ề đỏ ă ổ
hông áo th ngườ i tri u c ng thêu hình hai con thú này.đạ ề ĩ
Mão th ng tri u c a quan võ g i làườ ề ủ ọ xuân thu quan (春秋冠)
Ph m ph c quan chánh và tòng ng ph mẩ ụ ũ ẩ
Mão c ng nh c a quan t ph m nh ng trang trí n gi n b ng b cũ ư ủ ứ ẩ ư đơ ả ằ ạ
Phí tr c cân ai hai bên ph i và trái có 9 phi n n m b c và ng t xen k nhau; phía sau có 3 phi n toàn ướ đ ả ế ạ ạ đồ đặ ẽ ế
b ng ng. T t c các phi n này u kh m s ng tr ng có i m l m t m (ằ đồ ấ ả ế đề ả ừ ắ đ ể ấ ấ b ch hoa giácạ ).
Áo bào b ng l aằ ụ trù màu lam sâm (b u lamử ) thêu hoa b ng ch ng th pha ch vàng.ằ ỉ ũ ể ỉ
Áp th ngườ b ng l aằ ụ l ng saươ , màu l c (ụ quan l cụ ), thêu b ng ch ng th pha ch vàng.ằ ỉ ũ ể ỉ
Mão th ng tri u g i làườ ề ọ ng pha quanđồ , trang trí gi n n các h a ti t b ng b c.và nh nng i m khác c ng nh ả đơ ọ ế ằ ạ ữ đ ể ũ ư
c a quan t ph m. Hình thêu tr c ng c (g i làủ ứ ẩ ở ướ ự ọ b tổ ử 補子) b ng v i tên làằ ả xích v o nũđ ạ (赤羽緞), quan v n ă
thêu hình mây và con nh n (ạ vân nh nạ 雲雁), quan võ thêu hình con báo (v n báoă 文豹).
Ph m ph c quan chánh và tòng l c ph mẩ ụ ụ ẩ

Phía tr c và sau mão có hau hoa b ng b c; hai cánh chu n n m b c, hai giá cánh chu n và ch bao quanhướ ằ ạ ồ ạ ạ đỡ ồ ủ
mão c ng b ng b c.ũ ằ ạ
Chính gi a ái có m t phi n n m b c; chín phi n còn l i n m ng; t t c u có kh mữ đ ộ ế ạ ạ ế ạ ạ đồ ấ ả đề ả b ch hoa giácạ .
Áo bào b ng l aằ ụ quang t trùố (光素綢), màu lam ng c. Áoọ th ngườ b ng l aằ ụ t saố (素素) màu l c (ụ quan l cụ )
Ph m ph c th ng tri u c ng nh quan ng ph m. nh ng hình thêu tr c ng c (b t ) hình con nh n tr ng ẩ ụ ườ ề ũ ư ũ ẩ ư ướ ự ổ ữ ạ ắ
(b ch nh nạ ạ 白雁) dành cho quan v n và con g u (ă ấ hùng熊) dành cho quan võ.
Ph m ph c quan chánh th t ph mẩ ụ ấ ẩ
Phía tr c và sau mão có hoa b ng b c, cánh chu n không có n m vi n.ướ ằ ạ ồ ạ ề
Phi n gi a cân ai có n m b c và kh m mi ng s ng màu en (ế ở ữ đ ạ ạ ả ế ừ đ ô giác 烏角); còn l i gi ng y quan l c ph m ạ ố ụ ẩ
nh ng hình thêu tr c ng c là con cò (ư ướ ự l tộ ư 鷺鷥)
Ph m ph c quan tòng th t ph mẩ ụ ấ ẩ
Mão th ng tri u ph m tr t này tên là v n tú tài (ườ ề ẩ ậ ă 文秀才); phía tr c có m t hoa và hai con r ng b ng b c, phía ướ ộ ồ ằ ạ
sau ch có m t hoa b ng b c.ỉ ộ ằ ạ
Áo y b ngằ sa o nđ ạ màu xanh (thanh 青), l c, lam m, en tùy theo ý thích t ng ng i, c áo may chéo.ụ đậ đ ừ ườ ổ
Áo th ng b ng sa o n, màu xanh hay l c tùy ý thích, nh ng hai vi n không có theo hoa. Hình thêu tr c ườ ằ đ ạ ụ ư ề ướ
ng c (ự b tổ ử) là con cò (l tộ ư) dành cho quan v n và con h con (ă ổ b uư 彪) dành cho quan võ.
Ph m ph c quan chánh và tòng bát ph mẩ ụ ẩ
Mão th ng tri u g i là mãoườ ề ọ v n tú tàiă , có m t hoa b ng b c phía tr c và phía sau, còn l i gi ng ph m ph c ộ ằ ạ ở ướ ạ ố ẩ ụ
quan tòng th t ph m nh ng hình thêu tr c ng c (ấ ẩ ư ướ ự b tổ ử) là con chim k xíchẻ dành cho quan v n và conă hà
mã dành cho quan võ.
Ph m ph c quan chánh và tòng c u ph mẩ ụ ử ẩ
Mão th ng tri u g i làườ ề ọ v n tú tàiă , ch có m t hoa b ng b c ng tr c, còn l i gi ng nh c a quan bát ph m ỉ ộ ằ ạ ở đằ ướ ạ ố ư ủ ẩ
nh ng hình thêu tr c ng c (b t ) là con chimư ướ ự ổ ử liêu thu nầ dành cho quan v n và conă tê ng uư dành cho quan võ.
Ph m ph c quan ng sẩ ụ ự ử
Mão th ng tri u c aườ ề ủ ô ng sđ ự ử (chánh nh ph m) vàị ẩ phó ô ng sđ ự ử (tòng nh ph m),ị ẩ ch ng nưở ấ (tòng t ứ
phâm), ng sự ử (chánh tam phâm c a ô sát vi n g i làủ Đ ệ ọ tr i quan.ạ
ph n trên phía tr c mão có hai cái s ng và hai con giao long b ng vàng hay b ng b c thay cho các phi n Ở ầ ướ ừ ằ ằ ạ ế
g i làọ khóa gi nả , còn l i thì gi ng ph m ph c quan v n theo ph m c p.ạ ố ẩ ụ ă ẩ ấ
Ph m ph c c a ti n sẩ ụ ủ ế ĩ
(ch nh c a vua Thi u tr n m 1841)ế đị ủ ệ ị ă

i v i ph m ph c c aĐố ớ ẩ ụ ủ ti n s nh t giáp nh t danh, tr ng nguyênế ĩ đệ ấ đệ ấ ạ ph n trên mão có phi n b ng b c g i làầ ế ằ ạ ọ bác
s nơ , m t hoa b ng vàng phía tr c và m t hoa b ng b c phía sau, hai bên có cánh chu n (g i làộ ằ ở ướ ộ ằ ạ ở ồ ọ l ng sưỡ ỉ)
có n m b c.ạ ạ
Áo bào b ng l aằ ụ bát ti, màu l c, d t c i hoa to.ụ ệ ả
Áo th ngườ b ng sa o n, d t c i hoa màu xanh.ằ đ ạ ệ ả
ái có b c l aĐ ọ ụ xích v o nũđ ạ , phía tr c có m t phi n b ng b c m vàng và hai phi n khác n m b c, c ba phi n ướ ộ ế ằ ạ ạ ế ạ ạ ả ế
này có kh m i m i. Ngoài ra còn có thêm n m ng và kh m s ng en (ả đồ ồ ạ đồ ả ừ đ ô giác).
Hình tr c ng c (ướ ự b tố ử) có n n màu thêu con nh n tr ng (ề đỏ ạ ắ b ch nh nạ ạ ). Có thêm m t ôi hia (ộ đ oa) và ôi v đ ớ
(mi tệ ) và m t th bài g (ộ ẻ ổ m c bàiộ ).
Ph m ph c choẩ ụ ti n s nh t giáp, nh danh, tam danh, bãng nhãn, thám hoaế ĩ đệ ấ đệ ị đệ g m m t mão phía tr c có hoa ồ ộ ướ
b ng b c m vàng và phía sau có hoa b ng b c, hai bên có cánh chu n n m b c.ằ ạ ạ ằ ạ ồ ạ ạ
Áo bào b ng l aằ ụ trù o nđ ạ , d t c i hoa, màu l c.ệ ả ụ
Áo th ngườ b ng l aằ ụ t sa o nố đ ạ , màu lam.
Phía tr c ái có ba phi n n m b c, còn các phi n khác gi ng nh c a ti n s nh t giáp nh t danh.ướ đ ế ạ ạ ế ố ư ủ ế ĩ đệ ấ đệ ấ
Ph m ph c cho ti n s nh giáp (ẩ ụ ế ĩ đệ ị hoàng giáp) là chi c mão có hai hoa b ng b c, m t phía tr c và m t phíaế ằ ạ ộ ở ướ ộ ở
sau, hai bên có cánh chu n n m b c; còn l i gi ng nh c a ti n s tam danh.ồ ạ ạ ạ ố ư ủ ế ĩ đệ
Ph m ph c c a ti n s tam giáp (ẩ ụ ủ ế ĩ đệ t n sấ ĩ) g m chi c mão có hai hoa b ng b c phía tr c va 2phi1a sau,ồ ế ằ ạ ở ướ hai
bên có cánh chu n nh ng không có n m gì. ái có ba phi n n m b c và b y phi n n m ng, các phi n u có ồ ư ạ Đ ế ạ ạ ả ế ạ đồ ế đề
kh m s ng en (ả ừ đ ô giác). Hình tr c ng c (ướ ự b tổ ử) có n n thêu chim cò (ề đỏ l tộ ư); còn l i gi ng nh ti n s nh ạ ố ư ế ĩ đệ ị
giáp.
Ph m ph c c a c nhânẩ ụ ủ ử
Ph m ph c g m mão có tên tú tài, phía tr c và phía sau có hai hoa b ng b c, m t áoẩ ụ ồ ướ ằ ạ ộ y b ng l a An Nam ằ ụ
(nam sa南紗), c chéo v i hai l p v i tr ng; m t áoổ ớ ớ ả ắ ộ th ngườ , m t kh n i u (ộ ă độ đầ v ng cânọ ), m t ôi hia, m t ôi v , ộ đ ộ đ ớ
và m t th bài b ng g .ộ ẻ ằ ỗ
[1] Trích Khâm D(I%NH i Nam H i i n S L , quy n 78, trang 26-27. Do d ch l i t b n ti ng Pháp nên Đạ ộ Đ ể ự ệ ể ị ạ ừ ả ế

ch c ch n có sai l ch ít nhi u.nên có i chi u v i b n d ch c a Vi n S H c (vì b n d ch này c ng có nhi u chắ ắ ệ ề đố ế ớ ả ị ủ ệ ử ọ ả ị ũ ề ỗ
m h , t ng thi u chính xác).ơ ồ ừ ữ ế
[2] Ch nh t n m Gia Long th 5.ế đị ừ ă ứ
[3] i tri u (Đạ ề 大朝) có ngh a là bu i th t tri u long tr ng – Ng i d ch.ĩ ổ ế ề ọ ườ ị
[4] Th ng tri u (ườ ề 常朝) có ngh a là bu i th t tri u bình th ng – Ng i d ch.ĩ ổ ế ề ườ ườ ị
[5] Trích i Nam i n L Toát Y u Tân Biên L L [Ban Biên t p T p san có chua thêm vào b n Ch d ph n Đạ Đ ể ệ ế ễ ệ ậ ậ ả ỉ ụ ầ
n m trong d u ngo c vuông, m t vài chú gi i và b ng t ng h p làm cho bài vi t rõ ngh a h n. – Ng i d ch: ằ ấ ặ ộ ả ả ổ ợ ế ĩ ơ ườ ị
b ng t ng h p này không d ch nh ng có trong nguyên b ng.ả ổ ợ ị ư ả
[6] Còn g i là xiêm – Ng i d ch.ọ ườ ị
[7] Hi n nay quan v n t th t ph m và quan võ t tòng tam ph m tr xu ng không có ph m ph c i tri u.ệ ă ừ ấ ẩ ừ ẩ ở ố ẩ ụ đạ ề
[8] T ây tr xu ng ti ng Hán xem ntguyên b n ti ng Pháp.ừ đ ở ố ế ở ả ế
[9] Giao long ây có ngh a là con r ng không có s ng. Ng i ta còn dùng t này ch con thu ng lu ng t c con ở đ ĩ ồ ừ ườ ừ ỉ ồ ồ ứ
cá s u (Ng i d ch)ấ ườ ị
[10] Hi n nay ph m ph c th ng tri u t nh t ph m xu ng n c u ph m u ng ph c màu xanh l .ệ ẩ ụ ườ ề ừ ấ ẩ ố đế ử ẩ đề đồ ụ ơ
[11] Kh ng t c: con côngổ ướ