Một số vấn đề nhiếp ảnh Việt Nam doc

Một số vấn đề nhiếp ảnh Việt Nam

Xuống núi
Nhiếp ảnh VN thiên về nghệ thuật, nhẹ về báo chí. Đó là nh
ận xét của
nhiều người trong giới và ngoài giới. Trong khi trên th
ế giới, sự giao
thoa giữa ảnh báo chí và nghệ thuật ngày càng rõ nét. Vì sao
ảnh báo
chí VN còn yếu và thật sự ảnh nghệ thuật VN ở tầm mức n
ào? Trong
chuyên đề này, chúng tôi chỉ xin gợi ý một vài đi
ểm để bạn đọc tham
khảo và đóng góp thêm ý kiến.
Nhà nhiếp ảnh, anh là ai?
NSƯT, nhà quay phim, nhiếp ảnh Nguyễn Hữu Tuấn
Cái quan trọng của nhiếp ảnh là sự nhìn ra. Vậy từ đâu, từ cái gì đ
ể
nhìn ra "cái gì đó". Trong chúng ta, bất kỳ ai cũng từng có lúc nh
ìn ra
cái gì đó ngoài những cái đang xảy ra trước mắt. Đứng trư
ớc biển, ai
cũng nhìn thấy mình mỏng manh. Nhìn đám tr
ẻ lang thang, thấy ra cái
lỗi lầm của ai đó. Nhưng để nhìn ra một cái gì đỡ thông thường h
ơn,
gây sự thú vị hơn thì không phải ai cũng thấy được.
Tôi nghĩ cái quan trọng bắt đầu phải từ cái thi
ện. Cũng có những bức
ảnh diễn tả nhiều cái không thông thường, kỳ lạ. Có thể lúc đầu nó l
àm

những người nhẹ dạ thấy choáng, nhưng nhìn lâu, thấy không ra gì.
Tôi ngh
ĩ bức ảnh ấy không xuất phát từ cái thiện. Vậy cái thiện từ đâu
mà ra? Có phải "nhân chi sơ tính bản thiện"? Ngư
ời ta sinh ra sẵn có
tính thiện không? Tôi không dám chắc! Và dù có như v
ậy đi chăng nữa
có vẫn không đủ, còn phải có văn hoá để nuôi dưỡng và tin tư
ởng nó.
J.Nehru nói: "Người có văn hoá là người có thể hiểu người khác và có

khả năng làm người khác hiểu mình". Nhiếp ảnh là phương tiện để l
àm
người khác hiểu mình. Chính vì thế nên khi ta xem m
ột bức ảnh, ta
nhận ra ngay cái "ruột" của người chụp ảnh.
Chụp quang cảnh khốc liệt của khu đào vàng ở Châu Phi đ
ã làm cho
người ta xúc động, nhưng chụp được bàn tay ở góc tr
ên khuôn hình,
phía dưới là người phu mỏ đang từ vực sâu bước lên thì chỉ nhà nhi
ếp
ảnh Sagado mới nhìn ra. Bàn tay ấy như đỡ đần, như vẫy gọi. B
àn tay
của người không có mặt trong ảnh. Một bàn tay thật nhiều ẩn dụ
Qua
ảnh, người ta đã hiểu tầm vóc Sagado.
Đi chụp ảnh ở vùng đất này, vùng đất kia mà tâm niệm vào m
ột định
kiến sẵn từ nhà là điều làm tôi thường gặp thất bại. Có lẽ do tôi ch

ưa
tin tưởng lắm vào cảm xúc thực tại của mình. Nhà văn có th
ể về đến
nhà mới viết lại cảm xúc của mình, nhưng nhà nhi
ếp ảnh phải nhạy
cảm hơn, phải chụp ngay trong khoảnh khắc đó.
Tôi thường không thích chụp ảnh trong hoàn cảnh phức tạp. Sự bày đ
ặt
tưởng như làm cho mình dễ chụp hơn, sống động hơn, thực ra l
à làm
phức tạp thêm. Nó giả tạo và khiên cư
ỡng lắm. Tôi thấy ai có ý định
sắp xếp lại cuộc sống theo ý mình thì thật là manh động và "đi
ếc không
sợ súng".
Chỉ khi không có ý định tả thực thì hãy sắp đặt. Nhà nhi
ếp ảnh vĩ đại
người Mỹ Man Ray đã làm như thế. Ông muốn vượt lên cái th
ực.
Muốn đúc kết một điều gì đó nhưng thủ pháp thông thư
ờng không diễn
tả được, ông có thủ pháp riêng của ông. Ai cũng biết nư
ớc mắt biểu
hiện cho sự đau khổ. Nhưng nước mắt khô lại, biến thành nư
ớc mắt
thuỷ tinh thì chỉ có Man Ray mới nhìn ra. Quả thật tôi chưa xem b
ức
ảnh nào buồn như thế
Có ngư
ời nói những bức ảnh ấy cổ rồi. Tôi không hiểu. Tôi biết cái

mới luôn được coi là hướng đi lên của nhiếp ảnh. Nhưng t
ìm tòi cái
mới phải là sự nỗ lực chân thành, chứ chụp chỉ cho nó "lạ" (vì bế tắc về

ý tưởng) thì chuyện ấy là cổ lỗ nhất. Hiện nay ở nư
ớc ta có những kiểu
chụp tân kỳ, trông thảm hại lắm. Nó lộ ra vẻ dối mình và c
ầu danh. Có
nhiều người chụp ảnh giống nhau, giống về tinh thần là tai h
ại nhất,
hình thức cũng vậy, cứ na ná, nhàn nhạt thế nào ấy.
Lại có người nói rằng ở nước mình chẳng có gì để chụp. Tôi c
àng
không hiểu. Đất nước ta tuy nhỏ bé nhưng có đủ địa hình: Bi
ển, núi đá,
núi đất, đồng bằng, sông ngòi. Qua mấy chục cây số, địa hình có th
ể
thay đổi hoàn toàn. Từ biển đã lên núi. Từ đồng b
ằng thấy trung du.
Bốn mùa thay đổi. Lại có những 54 dân tộc. Quan trọng hơn nữa l
à
kinh tế - xã hội đang chuyển mình.
Sự lai căng đang nhập khẩu rất nhiều và giá tr
ị nhân bản mất đi cũng
không ít. Quan hệ giữa người và người đang bị phân hoá. Nhiều ngư
ời
nước ngoài đến đây gọi VN là đất nước dành cho nhiếp ảnh đấy.
Có nhiều người chụp ảnh thiên về cái đẹp, đó cũng là m
ột cái mạnh của
nhiếp ảnh, nhưng ít người chụp được cái đẹp b

ên trong đúng vào lúc nó
hiện ra bên ngoài. Ngay cả phong cảnh thuần tuý cũng thấy thiêu thi
ếu
một cái gì đó. Nó có giá trị của đôi chân (đi nhiều) hơn là giá tr
ị của cái
đầu.
Đó là một vài cảm nghĩ về nhiếp ảnh mà tôi mu
ốn chia sẻ. Điều cuối
cùng, cũng quan trọng vì nó phân biệt là người không nhiếp ảnh v
à
người nhiếp ảnh. Người không nhiếp ảnh có thể "nhìn ra", còn ch
ụp
được "cái nhìn ra đó" mới là người nhiếp ảnh. Tôi biết mình chỉ l
à
người loại thứ nhất, nếu không, ai chẳng là nhà nhiếp ảnh.